12/1/2016

UNIVERZITET U BEOGRADU – SAOBRAĆAJ NI FAKULTET

KATEDRA ZA DRUMSKI I GRADSKI TRANSPORT PUTNIKA

Osnovne studije:

SISTEM JAVNOG GRADSKOG TRANSPORTA PUTNIKA

Podsistemi specijalnog transporta putnika

Predavač: Doc. Dr Slaven M. TICA, dipl.inž.saobraćaja

Beograd, 2016. godine

O SNO V NA PODELA SI STEMA JAVNOG GRADSKOG TRANSPORTA PUTNIKA

- AUTOBUSKI PODSISTEM (Bussubsystem)

PODSISTEM - TROLEJBUSKI PODSISTEM (Trolley subsystem)
JAV NOG MASOVNOG - BRT (BusRapidTransport Subsystem)
TRANSPORTA PUTNIKA - TRAMVAJSKIPODSISTEM(TramSubsystem)
(JMTP) - LRT (Light RailTransport Subsystem)
- METRO (MetroSubsystem)
- PRIGRADSKA ŽELEZNICA(Suburban RailSubsystem)

- ZAJEDNI ČKIPRIVATNIAUTOMOBIL(Car Pool)

SISTEM PODSISTEM - ZAJEDNI ČKIAUTOMOBIL(Car Sharing)
JAV NOG GRADSKOG FL EKSIBILNOG TRANSPORTA - JAV NI BICIKL(Public Bike)
TRANSPORTA PUTNIKA PUTNIKA (PARATRANZIT)
(FTP) - TAKSI (Taxi)
(JGTP)
- GRUPNI LI NIJSKITAKSI (Jitneys)
- TRANSPORT NA ZAHTEV(Demand Responsive Transport)

- ŽIČARE (Cable Car)

PODSISTEM - USPINJAČE (Funicular)
SPECIJA LNOG TRANSPORTA - POKRETNE STEPENICE (Escalators)
PUTNIKA - LI FTOV I(Lifts)
(STP)

Slika: Struktura sistema j avnog gradskog transporta pu tnika – Kl asifikacij a prema tehničko–tehnol oškim karakteristikama

1
 12/1/2016

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA

SPECIJALNI TRANSPORT PUTN IKA predstavlja pods istem transporta putnika dostupan
korisnicima u prostoru i vremenu kao javna usluga, u kome se transport putnika realizuje
na fiksnim trasa ma po kojima se kreću vozila, kabine ili beskonačne trake po unapred
definisanim uslovima.
Funkcionisanje ovih podsistema se obavlja automatski, odnosno sve aktivnosti u sis temu
se obavljaju uglavnom potpuno automatizovano (otvaranje-zatvaranje vrata, polazak i
zaustavljanje vozila-kabina, informisanje putnika, naplata, kontrolu skretnica, signala,
itd...).

Prema tehnološko-tehničkim karakteristikama specijalni transport putnika se deli na:

Podsistem specijalnog nadzemnog javnog transporta putnika (AIRWAY) - Pradstavlja
autonoman ili integrisan podsistem u sistem javnog gradskog transporta putnika dostupan
korisnicima u prostoru i vremenu kao javna usluga, u kome se transport putnika realizuje
na fiksnim trasama na kojima se neprekidno kreću zatvorene ili otvorene kabine koje vuku
kablovi posebne namene kons tantnom brzinom.
Podsistem specijalnog površinskog javnog transporta putnika (LANDWAY) - Pradstavlja
autonoman ili integrisan podsistem u sistem javnog gradskog transporta putnika dostupan
korisnicima u prostoru i vremenu kao javna usluga, u kome se transport putnika realizuje
na fiksnim trasama na kojima se kreću vozila - zatvorene kabine koja vuku kablovi posebne
namene kons tantnom brzinom ili se transport obavlja pomoću fiksnih beskonačnih
pokretnih traka.

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - A IRWAY

ŽIČARE (Cable car – CC) - Predstavljaju podsis teme javnog transporta putnika u kome se
transport putnika realizuje na fiksnim trasama na kojima se kreću kabine pričvršćene o
jedan ili više kablova, a pogonsku energiju sis tem u toku celog perioda funkcionisanja
koristi električnu energiju.
Prema tipu kabina žičare se dele se na kabinske žičare i sedežnice, a pema t ehnologiji
kretanja kabina žičare se dele na žičare sa povratnim tokom i žičare s kružnim tokom
(sledeća slika).
Žičara s povratnim tokom je viseća žičara kod koje se kabine između dva t erminusa kreću
napred - nazad. Ove su žičare obično opremljene sa dve zatvorene kabine ili grupama
kabina trajno spojenih za vučni kabal.

2
 12/1/2016

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - A IRWAY

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - A IRWAY

Žičara s kružnim tokom je viseć a žičara kod koje se kabine kreću (pomiču) uvek u istom
smeru duž svoje trase. Pričvršćivanje kabina na kablove može se izvesti pomoću trajnih ili
odvojivih stezaljki.

3
 12/1/2016

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT PUTNIKA - A IRWAY

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT PUTNIKA - A IRWAY

AIRWAY
Vrsta
MONO – MULTI ŽIČARA MULTI ŽIČARA MONO ŽIČARA
Karakteristike

2.000 m 2.000 m 2.000 m

1.500 m 1.000 m 1.000 m

1 100 100

6 do 200 20 do 40 4 do 16

300 do 2.000 put/h 6.000 put/h 4.000 put/h

4 do 12 m/s 7 m/s 6 m/s

*U ta be li su da ti tipični opsezi p ostojećih po dsiste ma. Neke vrednosti mogu se n aći i van opseg a

4
 12/1/2016

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

USPINJAČE (Funicular – FC) - Podsistem javnog transporta putnika u kome se transport
putnika realizuje na fiksnim trasama na kojima se kreću vozila - zatvorene kabin e, koja
vuku jedan ili više kablova po posebno prilagođenoj i uređenoj trasi tipa “A”, koja vertikalni
kontakt ostvaruju preko čeličnog točka (retko pneumatika), koji uj edno nosi i vodi kabine.
Kao pogonsku energiju sistem u toku celog perioda funkcionisanja koristi električnu
energiju.

Prema tehnologiji kretanja kabina uspinjče se dele se na:

- Horizontalne uspinjače (FC-H),
- Veritkalne uspinjače-kosi lift (FC-V).

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

5
 12/1/2016

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

LANDWAY
Vrsta
USPINJAČA – FC-H USPINJAČA – FC-V KOSI LIFT
Karakteristike

100 do 5000 m 100 do 5000 m 50 do 200 m

0 do 10° 0 do 50° 15 do 75°

1 do 6 1 do 2 (Duo) 1 do 2 (Duo)

30 do 300 30 do 300 10 do 100

500 do 8.000 put/h 500 do 8.000 put/h 100 do 3.000 put/h

3 do 14 m/s 3 do 14 m/s 1 do 4 m/s

*U ta be li su da ti tipični opsezi p ostojećih po dsiste ma. Neke vrednosti mogu se n aći i van opseg a

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

LANDWAY
Vrasta USPINJAČA – FC-H USPINJAČA – FC-V

K-ke KAIRO CIRIH DETROIT OEIRAS PORTO GRAS PARIS LA NGRES

1860 m 1138 m 1125 m 1150 m 281 m 535 m 110 m 110 m

24 m 5m 0m 67 m 61 m 107 m 33 m 26 m

2 3 2 2 2 2 2 2
170 92 218 78 25 60 60 12
2.040 put/h 6.750 put/h 4.000 put/h 1.170 put/h 600 put/h 1.200 put/h 2.000 put/h 1.440 put/h

13,5 m/s 13,3 m/s 13,3 m/s 13,5 m/s 5 m/s 6 m/s 3,5 m/s 1,6 m/s

AIRWAY
AIR WAY
Vrasta MONO – MULTI ŽIČARA MULTI ŽIČARA

K-ke NJUJORK AL ŽIR El AL ŽIR Mémorial RIO DE ŽANEIRO NIZNJI NOVGOROD TAJPEJ

960 m 236 m 238 m 3456 m 3661m 4.000 m

70 m 79 m 92 m 121 m 62 m 262 m
2 2 2 152 56 147
110 36 35 10 8 8

3.000 put/h 1.400 put/h 1.200 put/h 2.800 put/h 1.000 put/h 2.400 put/h
8 m/s 6 m/s 8 m/s 5 m/s 5 m/s 6 m/s

6
 12/1/2016

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

VUČNICE su poseban oblik uspinjača koje vuku putnika (uglavnom skijaše) koristeći vučne
uređaje po vučnoj trasi. Pričvršćivanje vučnice na kabal može se izvesti pomoću trajnih ili
odvojivih stezaljki.

Vučnice se dele na fiksne vučnice koje su trajno postavljene na nekoj lokaciji ili privremeno
postavljene vučnice sa nisko vođenim užetom .

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

POKRETNE STEPENICE (Escalator – ESC) – pokretne stepenice su posebna vrsta vučnice

dostupne korisnicima u prostoru i vremenu kao javna usluga, u kome se transport putnika
realizuje po fiksnim beskonačnim pokretnim trakama. Eskalatori se uglavnom koriste
podzemnim i nadzemnim stajalištima sis tema javnog masovnog transporta putnika,
velikim centrima atrakcije, podzemnim prolazima, aerodromima, itd.
Eskalatori se dele na:
- Horizontalne
- Vertikalne

7
 12/1/2016

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

LIFTOVI (Lifts - LF) su najšire korišćena tehnologija specijalnog transporta putnika,

dostupni korisnicima u prostoru i vremenu kao javna usluga, pomoću koga se transport
putnika realizuje na fiksnim trasama po kojima se kreću k abine ili platforme koje su trajno
ugrađene izm eđu namanj e dve fiksne vođice u potpuno feksibilnom režimu rada. Javni
liftovi mogu biti ugrađeni u objekte ili vozila.

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

Osnovni atributi specijalnih podsistema transporta putnika su:

Prilagodljiv - Mogućnost prilagođavanja najrazličitijim geografskim prostorima i

jednostavno se uklapa u koncept održive urbane mobilnosti. Spajanjem udaljenih
razuđenih delova gradova doprinosi ekonomskom i socijalnom razvoju.
Nezavisan - Nema ograničenja i rizika u odnosu na druge vidove gradskog transporta
putnika (meteorološki faktori, zagušenja, signalizacija, i sl.).
Ekonomičan - Mogućnost optimizacija vremena putovanja. Direktne linije smanjuju
vremena putovanja i obezbeđuju visok nivo kvaliteta isporučene usluge.
Atraktivan – “Letenj e” nad prirodnim ili v eštačkim urbanim pr eprekama (soliteri,
saobraćajnice, reke, planine, itd... Raznovrsnost, komplementarnost i mogućnost
integrisanja u najrazličitije urbane sredine.
Integrativan - Komplementaran sa tradicionalnim sis temima javnog transporta putnika sa
mogućnošću lake integracije u postojeće pojedinačne ili multimodalne mreže . Pruž aju
mogućnost upravljanja tokovima putnika i kontinuitet pružanja usluge uz obezbeđenje
jednostavanog transfera.
Visoko kapacitivan - Visok nivo transportne sposobnosti, izuzetna dostupnost, bezbednost
i udobnost obezbeđuje garanciju upravljanja tokovima putnika i u uslovima najvećeg
opterećenja.

8
 12/1/2016

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

Pouzdan – Izuzetna pouzdanost realizacije reda vožnje (tačnost i ravnomernost). U

urbanim oblastima sa velikom gustinom naseljenosti i zagušenjima nude mobilnost visokih
performansi i visok nivo transportne usluge za najzahtevnije korisnike. Prilagođen svim
klimatskim uslovima i nudi širok izbor moćnosti za projektovanje linija i redova vožnje
shodno linijama želja korisnika.
Pristupačan - Izuzetno pristupačan za sve kategorije korisnika. Opremljen širokim
automatskim vratima, niskim pristupnim podovima, ugrađenim nosačima za bicikle,
prilagođen osobama sa specijalnim potrebama, itd...
Bezbedan i siguran - Tehnologija koja se koristi u ovim sis temima je t estirana na
najzahtevnijim sredinama u svetu: v etar, sneg, hladnoća, led, mraz, tropske kiše ili
intenzivna toplota. Zatvorene i osvetljene kabine sa konstantnim video nadzorom pružaju
putnicima visok stepen sigurnosti.
Komforan - Vozila-kabine, bez motornih pogonskih sistema pružaju putovanje bez vibracija
i buke. Osvetljenje, ventilacija, grejana, široka i atraktivna sedišta obezbeđuje maksimalnu
udobnost putnika. Korisnici vole velike frekvencije kružnih, stalno dostupnih kabina,
minimalno vreme čekanja i brza i laka izmena putnika.
Uticajan n a društveni razvoj - Povezuje i uj edinjuje korisnike različitih socijalnih kategorija,
povezuje razuđene okruge i predgrađa, stvara fizičke i društvene v eze u srcu metropola
širom sveta.

PODSISTEMI SPECIJA LNOG TRANSPORT A PUTNIKA - LA NDWA Y

Analizom i klasifikacijama podsistema javnog gradskog transporta putnika može se

zaključiti da svaki od opisanih podsis tema ima svoju značajnu ulogu i primenu u ostvarenju
osnovne ciljne funkcije celine sis tema: d a se zadovolje transportni zahtevi uz maksimalnu
proizvodnu, troškovnu i ekonomsku efikasnost i efektivnost, i minimalne negativne
uticaje na okolinu.

Nakon urađene analize postavlja se opšte pitanje: Koji je to pods istem nabolji ?

Jedini ispravan odgovor na postavljeno pitanje je: Ne postoji bolji ili lošiji.

Svaki od opisanih podsistema ima svoje područje primene, svoje dobre i loše osobine,
svoje specifičnosti, svoje karakteristike, svoje mogućnosti, svoju cenu, svoje sis temske
karakteristike, itd...
Jasno je da za svako tržište transpotnih usluga treba pažljivo proučiti transportne potrebe i
zahteve, istražiti zahteve svih interesnih grupa u sis temu, analizirati pažljivo svaki od
podsistema sa više kriterijuma zasnovanih na savremenim naučnim principima, istražiti
rizike i očekivanja, pa tek onda pokušati dati odgovor na pitanje koji je podsitem javnog
gradskog transporta putnika najpogodniji za implementaciju za posmatrano tržište –
posmatrano urbano područje.
OVO JE POSTULAT, PRINCIP I ZAKON NAŠE STRUKE !!!

9
 12/1/2016

OPŠTI POJMOVI

10