Përmbledhje e shkurtër nga lënda Menaxhmenti i Bankave

1.Banka- eshte nje institucion i posaçëm financiar i sistemit monetar-kreditor qe merret me

marrjen dhe dhënjen e kredive ne menyre profesionale si dhe me ndermjetesimin ne
qarkullimin e pagesave te komuniteteve.

2.Bankat jane paraqitur per her te parë para 3000 vjetesh ne Babiloni ne kuader te
pallateve mbretrore ne te cilat jane kryer punet depozitare dhe jane dhene hua.

Tezaurët-kan qene shtepi private te cilat kane grumbulluar ushqimin, parat etj, te cilat ia
kan dhene hua me kamate.

Tezaurimi-do te thot terheqja e ndonje malli apo te parave nga qarkullimi.

3.Banka perfshin dy veprimtari kryesore:Punet e krijimit te parave dhe punet e

ndermjetesimit financiar.

4.Funksioni i krijimit te parave- nenekupton emitimin e kartmonedhave dhe krijimin e

depozitave bankare gjithashtu perfshihet krijimi i parave nga ana e bankes qendrore,dmth.
krijimi i bazes monetare apo paras primare.

5.Funksioni i ndermjetesimit financiar-konsiston ne ndermjetesimin ne mes te sektoreve te

ndryshem(ekonomia,shteti,popullsia),te cilët disponojn me sufiqit financiar,dmth,akumulimi
ose kursimi i te cilëve eshte me i madhe se investimet e tyre reale dhe te sektoreve, te cilet
kane defiqit te mjeteve financiare, dmth kursimi i te cileve eshte me i vogel se investimet e
tyre reale.

6.Funksioni i ndermjetesimit permban kater komponenete te pavarura:

a) Grumbullimi i mjeteve disponuese ne kuader te nje ekonomie kombetare,
b) Transformimi i struktures se afatit te depozitave,
c) Krijimi i metodave sa me efikase dhe racionale te grumbullimit e te lejimit te
mjeteve monetare.
d) Sigurimi i koncentrimit optimal te rrjedhave monetare me qellim te tejkalimit te
kufizimeve territoriale,kohore dhe kufizimeve te destinimit.

7.Rolet kryesore te bankave te sotme jane:

a) roli i intermediatorit - qe konsiston ne shndrrimin e kursimeve te popullsis ne
kredi per firma dhe institucione tjera, ne menyre qe te investohet ne ndertesa,pajime,
etj.
b) roli i kryesit te pagesave- qe nenkupton kryerjen e pagesave per klientet e vet,

c) roli i garantuesit- qe konsiston ne garantimin per klientet e vet dhe pagimin e

borxheve te tyre nese ata vet nuk jan ne gjendje ti paguajn,

d) roli i agjensis-qe konsiston ne kujdesin per pasurin e klienteve te vet

e) roli politik-qe konsiston ne ate qe bankat sherbejn si kanal per politiken e qeverise
ne perpjekjet e saj qe te rregullohet rritja ekonomike,si dhe te realizohen qellimet
shoqerore.

1
8.Ne te kaluaren bankat ofronin keto sherbime: këmbimi i kartmonedhave,marrja e
depozitave te kursimit,ruajtaja e gjerave te qmuara,perkrahja e aktiviteteve te qeverise me
ane te kredive,hapja e llogarive rrjedhese,kryerja e sherbimeve te besueshme, etj.

Kembimi i kartmonedhave-kembimi i nje lloji te kartmonedhes per nje tjeter duke perfituar
nje shperblim per sherbimin e kryer.

Marrja e depozitave te kursimit-dhenja e kredive ne baze te depozitave, pagimi i kamates

per te terhequr depozitat.

Ruajtja e gjerave te qmuara-ruajtja e arit,letrave me vlere ne arka te sigurta.Kjo gje behet

edhe sot.

Perkrahja e aktiviteteve te qeverise me ane te kredive-sigurimi i mjeteve te nevojshme per

qellimet e qeverise per zhvillimin e vendit.

Hapja e llogarive rrjedhese- jane sherbime qe sherbejn per kryerjen e pagesave ne menyre
efikase dhe te shpjet.

Kryerja e sherbimeve te besueshme-qeverisja e puneve financiare si dhe pasurin e

individeve dhe te firmave per nje shperblim ne vleren e pasurise ose mjeteve qe duheshin
qeverisur.

9.Sherbimet qe ofrojne bankat e sotme jane: dhenja e kredive konsumuese,dhenja e

keshillave financiare,menaxhimi i parave te gatshme,dhenja e pajimeve me qira,financimi i
kompanive te reja,sigurimi dhe ruajtja,ofrimi i polisave te sigurimit,ofrimi i planeve per
pensionim,kryerja e sherbimeve te brokereve,kryerja e sherbimeve lidhur me investimet
dhe punet tregtare,etj.

Dhenja e kredive konsumuese-eshte burimi kryesor i mjeteve dhe njekohesisht burimi me i

rendesishem i te ardhurave te bankes.

Dhenja e keshilave financiare-dhenja e keshillave lidhur me shfrytzimin e kredive dhe

investimin ne mjete monetare,etj.

Menaxhimi i parave te gatshme-menaxhimi i parave per firmat dhe individeve qe parat e

tyre ti investojn ne pune me profitabile.

Dhenja e pajimeve me qira-dhenja me qira e mjeteve transportuese,te makinave te

renda,ne disa raste edhe vetura permes kompanive holding te tyre.

Financimi i kompanive te reja-financimi i shpenzimeve fillestare te kompanive te reja, te

cilat merren me prodhimin e teknologjis me te re,ku per shkak te rrezikut te shtuar per keto
kredi banka bene financimin ne bashkpunim me kompanin ne menyre qe rrezikun ta ndajn
bashkarisht.

2
Sigurimi dhe ruajta-aplikimi i sistemeve te sigurimit per te ruajtur parane e gatshme,letrat
me vlere dhe instrumentat tjere financiar.Keto sherbime mund te jene dy lloje:dhenja e
sejfave me qira(kutia metalike per vendosjen e gjerave te qmuara) dhe sigurimi(ruajtja).

Ofrimi i polisave te sigurimit-shitja e polises se sigurimit klienteve me rastin e dhenjes se

kredis ne menyre qe te sigurohen qe kredia do te kthehet edhe nese klienti vdes ose
lendohet rende.Bankat bashkëkohore shpresojn te japin polisa te sigurimit edhe per
pasuri,automobila dhe per shtepit.

Ofrimi i planeve per pensionim-hartimi i planeve te pensionimit duke u kujdesur per pagimin
e shumave te caktuara ne fondet e pensionimit.

Kryerja e sherbimeve te brokereve-ofrimi i sherbimeve te brokereve per ti mundesuar

klienteve te vet per te blere fletobligacione,aksione dhe letra me vlere pa shkuar fare te
brokeret e dileret.

Kryerja e sherbimeve lidhur me investimet dhe punet tregtare-keto sherbime perfshijn

identifikimin e caqeve te mundshme te bashkimit me kompanit tjera,financimin e bashkimit
te kompanive tjera,shitblerjen e letrave me vlere per klientet e vet,ofrimin e sherbimeve nga
lemia e marketingut,si dhe sherbimet qe kan te bejne me mbrojtjen e klienteve nga fluktimi i
vleres se valutave te huaja dhe ndryshimi i normes se kamatave.

Sherbimet tjera-qe ofron banka jane:kredit karta,çeçe te vertetuar dhe çeçe te

udhetareve,e-banking etj.

10.Trendet me te reja te afarizmit bankar jane: ekspansioni i sherbimeve,rritja e

konkurrences,derregullimi,rritja e shpenzimeve te depozitave,revolucioni teknologjik ndaj
aplikimit te shtuar te automatizimit,konsolidimi dhe ekspansioni gjeografik,globalizimi i
afarizmit bankar, rreziku i shtuar nga deshtimi.

Ekspansioni i sherbimeve-ka te beje me zgjerimin e sherbimeve bankare per shkak te

presionit te konkurrences.Nder sherbimet me te reja jane:sherbimet e brokereve,planifikimi
udhetimeve,keshillat tatimore,ofrimi i kredive locale per zhvillim etj.

Rritja e konkurrences-me rritjen e konkurrences bankat lokale dhe bakat tjera te cilat
ofrojne sherbime te njejta do te fillojn zgjerimin e sherbimeve ne menyre qe tu sjellin atyre
fitim dhe treg me te madh.Ne kete situate bankat marrin rrezik plotesues per te ruajtur
fitimin qe kanë.

Derregullimi-paraqet rrethin afarist ne te cilin konkurrentet e tregut jan te kontrolluar me

teper nga forcat e tregut sesa nga rreguallat e qeverise,me qellim qe te krijohet tregu sa me
efikas.

Rritja e shpenzimeve te depozitave-derregullimi ne kombinim me konkurrencen e rritur ne

menyre dramatike,i rriti edhe shpenzimet per depozita qe paraqet burimin kryesor te
mjeteve te bankes,keshtu bankat u detyruan te paguajn kamatat me qmimin qe mbizotronte
ne treg,kjo gje u shkaktonte bakave shpenzime te teperta.Per tu tejkaluar kjo gjendje
bankat filluan zvoglimin e shpenzimeve duke reduktuar numrin e punetoreve,aplikimin e
kompjutereve dhe sherbimeve me sisteme moderne elektronike.
3
Revolucioni teknologjik ndaj aplikimit te shtuar te automatizimit-per shkak te shpenzimeve
te larta te punes bankat u orjentuan kah automatizimi ku sistemet e bazuara ne punen e
njeriut i zevendesuan me makina elektronike duke perfituar nga arritjet teknologjike.

Konsolidimi dhe ekspansioni gjeografik-shfrytezimi i inovacioneve te reja teknologjike i

shtyne bankat ta zgjerojne tregun e tyre brenda dhe jasht kufijve shtetror ne menyr qe te
zgjerojn vellimin e llogarive te tyre.Psh. degezimi i bankave afariste dhe formimi i
kompanive holding te cilat i blejen bankat me te vogla dhe i fusin ne institucionet bankare
me te medha.

Globalizimi i afarizmit bankar-ekspansioni i shpejt gjeografik i njesive bankare beri qe ato te

perhapen dhe te perfshijn tere globin tokesore ne nje konkurrenc globale.

Rreziku i shtuar nga deshtimi-megjithese konsolidimi dhe ekspansioni gjeografik ndihmoj

qe bankat te mos jete te varura vetem nga tregu vendor,rritja e konkurrences ne mes
bankave dhe institucioneve tjera jobankare beri qe numri i deshtimve te rritet dita dites.

11.Ndikimi i politikes dhe i rregullave te qeverise ne afarizmin bankar-qdo banke

bashëkohore eshte nen ndikimin e politikes dhe te rregullave te qeverise sipas te cilave ajo
duhet te punoj.Bankat ne qdo vend duhet te pajtohen me rregullimin e ashper,rregulla te
caktuara nga shteti me te cilat rregullohen operacionet e tyre, sherbimet e ofruara,kualiteti
dhe kuantiteti i kredive ,normat e kamatave, zgjerimi i kapitalit,menyra e raportimit si dhe
me shum kujdes per kualitetin e kredive.

12.Afarizmi bankar nderkombetar- bankat qe ne fillim kan ofruar sherbime edhe jashta
kufijve shtetror te cilat jane te koncentruara ne tregjet me te rendeshime nderkombetare
duke ndihmuar ne financimin e transporit te lendeve te para e te mallrave per shitje,duke
bere kembimin e valutes se nje vendi me ato te nje vendi tjeter.Forma me e shpesht e
afarizmit bankar nderkombetare eshte themelimi i filialeve te shumta neper qendrat me
rendesishme ne bote.

13.Trendet kryesore ne afarizmin bankar te sotem nderkombetare jane: tregjet financiare te

cilat zgjerohen ne menyre rapide ne institucione botrore dhe shumica e ketyre tregjeve(siq
jane tregjet e depozitave te eurovalutave, te kembimit nderkombetare dhe te letrave me
vlere) jane bere tregje qe e lidhin boten ne nje zinxhir te tregtise kontinuele.Gjdo banke
kerkon te gjeje burimet me te lira te mjeteve financiare, kudo qe eshte e mundur te gjenden
ne mbare rruzullin tokesor.

14.Llojet e organizatave bankare nderkombetare jane: perfaqesite,filialet(deget),korporatat

e pavarura,deponimet e perbashketa,filialet guaca,kompanit eksportuese tregtare(etc).

Përfaqesitë(zyret perfaqesuese)-jane prezenca me e thjeshte organizative per nje banke,

qe eshte aktive ne tregjet e jashtme dhe qe paraqet nje form te kufizuar te ofrimit te
lehtesive ne kryerjen e sherbimeve.Me ane te perfaqesive klientet mund te njihen me
sherbimet qe i ofrojne zyrat amë.

Filialet(deget)-jane njesi organizative te bankave nderkombetare te cilat jane te afta te

kryejne te gjitha sherbimet njesoj si ne banken amë.Mirepo keto forma ballafaqohen me
rregulla te ndryshme varesisht nga vendi ku operojn.
4
Korporatat e pavarura-jane korporata te ndara te cilat posedojne kapitalin e vet dhe ne
qoftese banka ame deshton keto korporata mund te vazhdojne afarizimin.

Deponimet e perbashketa-bankat bashkohen me bankat tjera apo me ndonje firme

jobankare per shkak te rezikut te cilit i nenshtrohet ne tregun e huaj ose sepse i mungojne
ekspertet.

Filialet guaca-jane filiale te posaqme te cilat jane themeluar me qellim te shmangjies se

rregullave sidomos atyre qe kufizojne marrjen e depozitave si dhe tatimeve ne depozita
dhe shpenzime te tjera.

Kompanite eksportuese tregtare(etc)- jane firma te specializuara te cilat marrin nje

perqindje te te ardhurave te bankes per shkak te rolit te tyre ne rritjen e eksportit.Keto
kompani ofrojne sherbime te ndryshme si:sherbime marketingu dhe dizajn te produkteve,
hulumtime te trgut, te menaxhmentit , ndihme ne transportin e mallrave dhe financimin e
tregtise.

15.Rregullimi i afarizmit bankar nderkombetar-aktivitetet e bankave nderkombetare u

nenshtrohen rregullave te caktuara sepse ekziston nevoja universale per mbrojtjen e
mjeteve te deponuara nga rreziqet eventuale, gjë qe kerkon nxjerrjen e ligjeve dhe te
rregullave qe e reduktojne ne mase te madhe eksponimin e bankes ne pune te rrezikshme
financiare, gjithashtu per te siguruar rritje stabile te parave dhe te kredive, etj.

16.Multiplikimi(shumëzimi) i kredive dhe i depozitave eshte proces permes te cilit sistemi

bankar bene emisionin e parase ne ekonomi.

17.Ne teori dallojme dy forma te multiplikimit :

a) makro-multiplikimi apo krijimi i parave ne kuader te nje sistemi bankar

dhe

b) mikro-multiplikimi-apo krijimi i parave nga ana e nje banke individuale.

18.Dallojme dy forma te krijimit te parase ne sistemin bankar :

a) multiplikimi pozitiv ( krijimi i parave ) dhe

b) multiplikimi negativ(terheqja, anulimi i parave) ne kuader te sistemit bankar

apo te nje banke ne veqanti.

19. Te gjitha pagesat mund te kryhen ne keto menyra :

a) ne dobi te organizates tjeter, e cila ka gjirollogari te banka e njejt,

b) ne dobi te organizates tjeter e cila ka xhirollogari ne nje banke tjeter,

c) pagesat ne para te gatshme per punetoret,

5
 d) depozitimi i parave te bankave afariste ne llogarit e klienteve te bankes
qendrore,
e) konversioni i parave te vendit ne mjete devizore dhe

f) depozitimi i parave ne trajta te ndryshme jo likuide.

20.Parate e bankes qendrore paraqiten ne dy forma :

a) si depozita te bankave afariste te banka qendrore dhe

b) si para te gatshme ne qarkullim.

21.Procesi i multiplikimit fillon posa bankat afariste te marrin nga banka qendrore impulsin
fillestar prej 100 njesish dhe procesi vazhdon derisa shuma e impulsit fillestar prej 100
njesish te ndahet ne rezreva.

22.Faktoret kufizues te multiplikimit-

a) konversioni i parave depozitare ne para te gatshme dhe mbajtja e parave ne

duart e popullsise,
b) derdhja e parave nga klientet e bankes ne llogari te klienteve te bankes
qendrore,
c) perqindja e monetizimit te depozitave

d) perqindja e potencialit te pashfrytezuar,

e) koha qe perfshin shtyerjen e veprimit te faktoreve te caktuar.

23.Multiplikatori monetar-tregon aftesin e sistemit bankar qe ne baze te parase primare dhe

shtese te krijoj masen me te madhe apo me te vogel te parase depozitare. m= M1 / MC

24.Ne formimin e multiplikatorit monetare ndikojne keta faktore :

a) baza monetare
b) formimi i parase depozitare,
c) rritja apo zvoglimi i parave te gatshme,
d) rezervat te banka qendrore,
e) pjesemarrja e parave te gatshme ne parate depozitare dhe
f) perqindja dhe masa e depozitave te kufizuara ne krahasim me depozitat me te
pare.

25.Bankat afariste kryejne keto funksione :

a) krijimi i parave,
b) mbajtja e depozitave dhe
c) kryerja e pagesave dhe transferi i mjeteve financiare.

Krijimi i parave-nenkuptone aftesine e bankes per te krijuar para sepse bankat kur japin
kredi, ato krijojn depozita qe rezultojne ne rritjen e ofertes se parave.Ketu rol te veqant ka

6
banka qendrore ne mirembajtjen e politikes monetare qe bazohet ne qmime stabile,rritje
ekonomike dhe papunesi minimale.

Pagesat dhe transferi i mjeteve financiare-si funksion me rendesi qe bankat afariste kane
eshte edhe provisioni per mekanizimin e pagesave dhe transferin e mjeteve
financiare.Menaxhmenti financiar i bankave kerkon mbajtjen e parave aq sa i nevojiten per
shpenzimet rrjedhese dhe per mbajtjen e likuditetit,ne menyre qe banka tu pergjigjet ne
gjdo kohe kerkesave te saj.Rol te veqant ne kryerjen e pagesave dhe transferin e mjeteve
financiare ne menyre efikase ka zhvillimi i hovshem i teknologjise kompjuterike, psh, futja e
makinave auotmatike per terheqjen e parave dhe sherbimet bankare 24 ore permes
sistemeve te kompjuterizuara.

Dhenia e kredive-paraqet aktivitetin qendror te bankes afariste sepse kredite jane burimi
kryesor i te ardhuarve te bankes. Permes kredive mund te financohen te gjitha aktivitetet
prodhuese ne tere ekonomine.

26.Menaxhmenti financiar i nje banke afariste eshte nje proces ne te cilin menaxheri
financiar i nje banke percjelle tregjet e kapitalit dhe operacionet financiare te bankes duke
blere dhe shitur pasuri dhe aktivë me qellim te rritjes se vleres se pasurise se bankes.

27.Qdo vendim financiar permban ne vete tre faktor te rendesishem:

a) paratë
b) kohen dhe
c) rrezikun

28.Menaxheri financiar duhet te marre tri vendime me rendesi:

a) Vendimi investiv- i cili ka te beje me vendimin sesa duhet te investohet dhe ne cilat
mjete specifike, keto vendime percaktohen ne baze te madhesis dhe struktures se
mjeteve
b) Vendimi financiar-ka te beje me vendimet qe sigurojn parat e nevojshme per
investime,
c) Vendimi i dividentes-ka te beje me vendimet per shperndarjen e dividentes apo te
investimit te saj ne operacionet e firmes.Menaxhmenti kerkon ta investoj ate per te
siguruar fitim me te madhe, kurse aksionaret kerkojn ta marrin si rezultat i
investimeve te bera ne aksione.

29.Ç’është menaxheri financiar ? Menaxheri financiar eshte nje person i cili merr vendime
investive ose financiare me qellim te rritjes se vleres se firmes.

30.Banka afariste ka ne dispozicion tri burime te mjeteve financiare:

kapitalin,depozitat dhe kreditë.

31.Llojet e kapitalit te bankes afariste klasifikohen ne dy grupe:

kaptali aksionar dhe kapitali i huazuar.Ekziston edhe lloji i trete i kapitalit-rezervat ne kredi
dhe letrat me vlere.

7
Kapitali aksionar-paraqet vleren e aksionareve qe kan investuar ne afarizem.Ky kapital
perbehet nga keto lloje te llogarive: aksioneve,
tepricës, fitimi i pashperndar, dhe rezrevat e jashtzakonshme.Ky kapital eshte vendimtar
gjat themelimit te bankave dhe mbeshtetjes se afarizmit te tyre.Bankat e rrisin kaptalin e
tyre duke shitur aksione dhe letra te tjera me vlere.

Kapitali i huazuar-paraqet obligime fikse te kapitalit qe sjellin kamate dhe i mundesojn

bankes qe ta rris kapitalin e saj.Keto jan te pasiguruara dhe varen nga kerkesat e
deponuesve dhe kreditoreve te tjere.Obligacionet e kapitalit jan instrumente mjaft
terheqese per bankat per shkak te afatit te gjate te skadimit te tyre gje qe i minimizon
nevojat e bankes per mbajtjen e rezervave te likuiditetit kundrejt tyre.

Rezervat per humbjet nga kredit e lejuara-keto rezerva ndahen per ti mbuluar humbjet gjate
kthimit te kredive.

32.Kostoja e kapitalit- tregon se cilat jane metodat me te pershtatshme ne kalkulimin e

kostos se mjeteve financiare.Metoda me e thjesht eshte kalkulimi i kostes se mjeteve
financiare qe bazohet ne normen e kamates se qertifikatave mbi depzitat(CD) me afate te
skadimit prej 90 dite. Metoda me e pershtatshme e caktimit te kostes se kapitalit eshte
perfshierja e kostes të të gjitha llojeve te mjeteve dhe kosten agregate të të gjtha mjeteve
te bankes.

Kostoja e depozitave-Burimin kryesor te mjeteve te bankes e sajojne depozitat.Depozitat

klasifikohen ne:

a) depozita me te pare,
b) depzita te afatizuara dhe
c) depozita kursimi

Kostoja e kapitalit te huazuar-eshte e barabart me normen e kthimit te fituar nga investuesit

ne instrumentet e jashtme te huase, te cilen banka duhet ta paguaj per ti shitur letrat e tilla
me vlere.

CAPM metoda-kjo metode bazohet ne konceptin e rrezikut te kthimit te huas.

33.Funksionet e kapitalit te bankes afariste klasifikohen ne kater grupe:

a) ti siguroj mundesit fizike, nepermjet te cilave banka do te behet e afte te veproj,

b) te mbroj kreditoret,
c) te krijoj nje norme konkurrente te kthimit per aksionaret, dhe
d) ti plotesoj kerkesat e agjensive(organeve)mbikqyrese.

Sigurimi i mjeteve financiare per fillimin e punes-para se te filloj punen banka afariste
duhet ti shese aksionet ne menyre qe ta rrise kapitalin, qe i nevojitet per investime fikse, siq
jan toka, ndertesa etj, dhe mjete plotesuese siq jane aplikimi i teknologjise bashkohore si
dhe financimi i mjeteve fikse per te ndihmuar rritjen.

Mbrojtja e kreditoreve-te bankata e sotme pjesa me e madhe e mjeteve e financohet nga

huate(rreth 94 %), kurse nje pjese e vogel nga kapitali aksionar(6%).Kjo pjesemarrje kaq e
madhe e huave ne mjetet e bankes e rrite edhe me teper rendesine e mbrojtejs se
8
interesave te kreditorve te bankes.Rol te rendesishem ne mbrojtejen e intresave te
kreditoreve ka kaptali i bankes nepermjet te cilit deponuesit dhe kreditoret sigurohen ne
rast likuidimi.Gjithashtu kapitali ofron nje lloj garancie dhe sigurie te mjeteve nga humbjet
qe mund te shkaktohen nga aktivitetet qe i kryen banka.

Krijimi i normes konkurrenete te kthimit per aksionaret-furnizuesit e bankes me mjete

financiare te cilet jan te motivuar nga deshira per te bere investime te mira jan te interesuar
ta mbrojne investimin e tyre dhe te kene norme te kthimit te njejte me ate qe do ta kishin
sikur ate kapital ta investonin diku tjeter.Aksionaret kerkojne te sigurojne kthim konkurrent
te mjeteve te tyre duke shpresuar ne rritjene e vleres se aksioneve te tyre.Prandaj nese nje
banke nuk siguron te ardhura dhe kthim te mjaftueshem per aksionaret ata nuk kan arsye
te vazhdojne ta furnizojne banken me kapital.

Permbushja e rregullave dhe ligjeve-aktiviteti i bankave afariste u nenshtrohet ligjeve

dhe rregullave te caktuara,ne menyre qe te sigurohet kryerja me rregull dhe e sigurt e
operacioneve bankare.Psh: percaktohet qfare kapitali duhet te disponoj banka qe te mund
te themelohet, limitet e kreditimit etj.

34.Mjaftueshmeria e kapitalit-nenkupton kur banka bene percaktimin e normave dhe

rregullave te posaqme ne menyre qe kapitali i bankes te mbahet brenda kufijve normal ne
te cilen banka mund te kryej afarizmin e saj.Pra nuk duhet te ket munges dhe as teprice te
kapitalit sepse rrezikohet likuiditeti i biznesit.Matja e mjaftueshmeris se kapialit- behet ne
shum forma psh: raporti ne mes te kapialit dhe te depzitave te tersishme, raporti i kapitalit
ndaj mjeteve te tersishme te bankes afariste etj.

35.Trendet kryesore ne rregullimin e kapitalit bankes afariste-janë marrveshja e

Bazelit e arritur me 11 korrik 1988 nga 12 shtete te industrializuara te cilat u pajtuan qe
norma unike prej 8 % per kerkesat e kapitalit me rrezik te caktuar per bankat te aplikohet
deri ne vitin 1993.Pra qellimi themelor i kesaj marrveshje ishte unifikimi i rregullave qe
mbulojn fushen e mjaftueshmerise se kapitalit.Marrveshja e Bazelit u ofroj vendeve
nenshkruese nje fleksibilitet te dukshem ne fushen e aplikimit te standardeve te reja te
kaptalit.Per shkak te varietetit me te cilin bankat afariste i ekspozohen rrezikut sipas
udhezimeve te reja te gjitha mjetet ndahen ne 5 grupe kryesore,varesisht nga shkalla e
rrezikut: 1-mjetet me pak te rrezikuara siq jan parate e gatshme dhe letrat me vlere
afatshkurtera.
2-mjetet me rrezik minimal siq jan letrat me vlere afatgjate te Qeverise dhe te agjesive te
saj,3-obligimet e pergjithshme te shtetit, 4-fletobligacionet dhe kredite ne baze te hipotekes,
5-ketu hyjne mjetet te cilat e kan shkallen e rrezikut me te larte, siq jane kredite e
ekonomise,kredite konsumuese,kredite e jashtme,letrat me vlere te korporatave dhe mjetet
fikse.

36.Ç’ka duhet te ndermarre banka afariste nese nuk ka kapital te mjaftueshem ? Ne kete
rast banka duhet te ndermarre keto aksione:

a) te beje ristrukturimin e mjeteve per te minimizuar rrezikun, pra per te zvogluar edhe
kapitalin e kerkuar,
b) te ristrukturoj burimet e mjeteve per ti plotesuar kerkesat e reja,
c) ti shes mjetet,
d) te shkrihet me ndonje banke tjeter apo te marre ndonje banke per ti plotesuar
kerkesat dhe
9
 e) te krijoj kapital te ri

37.Me likuiditet kuptojme aftesin e bankes per te siguruar mjete te mjaftueshme financiare
per ti kryer obligimet me nje qmim te arsyeshem ne ç’do kohe.

38.Funksionet kryesore te likuiditetit jane:

a) siguria dhe besimi i kreditoreve,

b) aftesia per pagimin e borgjeve,
c) sigurimi i aftesis per te dhene hua dhe
d) shmangia nga shitja e detyruar e mjeteve

Siguria dhe besimi i kreditoreve-ka te beje kur banka ofron kushte ne te cilat kreditoret
do te jene plotesisht te sigurt se depozitat apo parate e tyre qe ia kan dhene bankes do tu
kthehen.

Aftesisa per pagimin e borgjeve-eshte nje funksion i likuiditetit ne te cilin banka duhet te
jete e afte dhe ne gjendje ti paguaj te gjitha borgjet e saj pa kerkuar shtyerjen e afatit te
pageses.

Sigurimi i aftesise per te dhene hua me qellim te kryerjes se obligimeve financiare

prioritare-banka duhet te jete e gatshme te te jap kredi per klientet e saj edhe ne rast te
rritjes se papritur te kerkesave per kredi.qe te jete e gatshme per nje gje te tille ajo duhet te
kete likuiditetin adekuat.

Shmangia nga shitja e detyruar e mjeteve-Nese banka bie ne pozite jolikuide dhe nuk
eshte ne gjendje ti kryej obligimet me kohe ateher banka eshte e detyruar te shes nje pjese
te pasurise se saj.Per te mos ardhe deri te kjo gjendje banka duhet te hartoj politika dhe te
orjentohet ne sigurimin e te ardhurave plotesuese ne portofoloin e bankes per ti mbulluar
shpenzimet e veprimtarise.Gjithashtu banka duhet te beje strukturimin e mjeteve te bankes
per te siguruar nje baraspeshe delikate midis likuiditetit, solventitetit dhe te ardhurave.

39.Gjate kategorizimit te mjeteve financiare ne grupe te ndryshme mjetesh, na paraqiten tri

qasje te ndryshme:

a) grumbullimi i mjeteve,
b) alokacioni i mjeteve,
c) shkenca e menaxhmentit

Grumbullimi i mjeteve-nenkupton alokacionin e mjeteve ne grupe te ndryshme te mjeteve

financiare ne baze te disa prioriteteve te caktuara.Pra menaxhmenti i bankes duhet te krijoj
rregulla te caktuara mbi prioritetet per perdorimin e mjeteve te bankes.Kjo do te thote se
nese banka afariste deshiron qe ti kryej obligimet e saj ndaj bashkesise ne menyre te
kenaqshme dhe vazhdimisht ateher mjetet financiare ne disponim duhet te alokohen ne
baze te kerkesave anticipative te shkalleve te ndryshme te urgjences.Lista e prioriteteve
tregon se mjetet e bankes perdoren ne kater menyra:
a) per ti mirembajtur rezervat primare,
b) per ti siguruar rezervat sekondare,
c) per ti plotesuar kerkesat kreditore klienteve te vet dhe
d) per ti blere letrat me vlere.
10
40.Mjetet ne pergjithesi percaktohen si rezerva primare dhe rezerva sekondare

Rezervat primare-jane mjete jofitimprurese te bankes qe jane ne forme te parave te

gatshme ose jane te konvertueshme sipas kerkeses.Keto mjete u japin mundesi bankave
afariste ti plotesojn kerkesat ligjore per te mbajtur rezerva ne para te gatshme kundrejt
depozitave.Pra banka duhet te kete rezerva primare edhe per shak se nese deponuesit
deshirojn ti terheqin parat e tyre banka duhet te jete ne gjendje ti plotesoj kerkesat e tyre.

Rezervat sekondare-jane mjete te cilat i sjellin bankes te ardhura fitimprurese.Keto

rezerva paraqesin burimin kryesor te likuiditetit te bankes afariste.Ato krijojn nje rezervuar
te mjeteve te aferta me parate e gatshme te cilat terhiqen per ti plotesuar( rimbushur )
serish rezervat primare pasi te jene shpenzuar ato.

Plotesimi i kerkesave kreditore per klientet e vet-banka duhet te ndaj rezerva te

mjaftueshme te mjeteve per te plotesuar kerkesat kreditore per klientet e vet.

Blerja e letrave me vlere-nese tri rezervat e para nuk i kan shterr plotesisht mjetet e
bankes ateher mjetet e pashfrytezuara mund te perdoren per te blere letra afategjate me
vlere ne treguan e hapur.

Alokacioni i mjeteve-Kjo metode dallon likuiditetin e ndryshem te llojeve te ndryshme te

mjeteve dhe i ndan ato ne kategori varsisht nga shpejtesia e qarkullimit te tyre.Gjithashtu
kjo metode perfshin udhezimet mbi perqindjen e mjeteve qe duhet te alokohen ne grupe te
ndryshme te mjeteve.Perparesi e kesaj metode eshte thjeshtesia e saj relative dhe
zotrimin e lehte, gjë qe e bene ate relativisht jo te shtrejt per aplikim dhe aftesin e saj qe ti
rrise fitimet duke eleminuar likuiditetin e tepert te llojeve te ndryshme te mjeteve. E meta
kryesore e kesaj metode qendron ne ate se eshte jofleksibile dhe nuk i merr parasysh
levizjet sezonale ne derdhjen e depozitave dhe kerkesat per kredi.

Shkenca e menaxhmentit-paraqet nje qasje te nderlikuar duke perdor modele

matematikore dhe teknika statistikore per te bere analiza me ndihmen e kompjutereve dhe
ndervartesine e komplikuar te komponenteve te bilancit te bankes.Metodat e tilla
aplikohen ne tri raste:
a) per te percaktuar numrin optimal te arketareve ne sportele dhe perdorimin e teoris
se radhitjes,
b) per te treguar bilancin e bankes dhe operacionet e saj si dhe per te percaktuar
numrin e qendrave kompjuterike me perdorimin e simulimit dhe
c) per te zgjedhur problemin e alokacionit te mjeteve ne menaxhmentin e mjeteve me
perdorimin e programit linear.

Per ti perdorur teknikat dhe shkencen mbi menaxhmentin duhet te ekzistoj pikesynimi i
qarte,identifikimi i vartesise ne mes elementeve te problemit dhe variablave qe jane apo
nuk jan te kontrolluara nga ana e menaxhmentit,vleresimi i sjelljes se variablave te
pakontrolluara si dhe identifikimi i detyrave te menaxhmentit.
E meta serioze e perdorimit te shkences se menaxhmentit sidomos modeli i
programimit linear eshte se ai nuk aplikohet ne banka te vogla sepse ketyre bankave
kompjuteret dhe personeli i ushtruar mire do tu kushtonin shum shtrenjte ne krahasim me
benificionet qe priten.

11
41.Identifikimi i nevojave per mjete likuide dhe percaktimi i kerkesave per likuiditetin e
depozitave dhe te kredive-
Per te siguruar alokacionin optimal te mjeteve menaxhmenti konfrontohet perher me
qeshtjen e sigurimit te sasise adekuate te mjeteve likuide pe te plotesuar kerkesat e
klienteve per mjete.Banka afariste duhet te jete a afte qe te siguroj nje shume te
mjaftueshme te mjeteve tejet likuide ose qe ato ti rrise shpejte nga tregu i parave ne rast te
terheqjes se depozitave, si dhe per kerkesa ligjore te kredive.

Faktoret qe ndikojne ne punen e ekonomise ndikojne edhe ne kerkesat e komitentëve per

mjete financiare, gjë qe ushtron ndikim ne menyre direkte ne poziten likuide te bankes
afarsite.Keto forca jane:

a) te jashtezakonshem,
b) sezonal,
c) ciklikë,
d) sekularë

Faktoret e jashtezakonshem-jane te papritur dhe te paparashikueshem qe ndikojne ne

ekonomine e nje vendi.Ato perfshijn katastrofat natyrore ( siq jane: termetet dhe fortunat)
dhe aksionet njerezore te paparashikueshme( siq jane: grevat e punetoreve apo rreziku i
papritur nga lufta ).Kta faktore eshte shum veshtire te llogariten dhe te futen ne planifikimin
e likuiditetit.

Faktoret sezonal-shfaqen ne nje kohe te caktuar per ç’do vit,prandaj ata mund te
parashihen dhe jan te determinuar nga zhvillimet e tilla si mbjellja dhe korrja e drithrave,
shitja me pakice gjat pushimeve etj.Pra keta faktore jane mjafte te parashikueshem dhe
mund te perdoren ne menyre efektive gjate planifikimit te likuiditetit te tyre.

Levzijet ciklike-jane me pak te parashikueshme prandaj edhe me pak te perdorshme per

planifikimin e likuiditetit.Pasi qe ciklet nuk shfaqen ne intervale te rregullta, eshte veshtire
te parashikohen nevojat ciklike likuide.Psh: rritja dhe zvogelimi i aktivitetit ekonomik.

Forcat sekulare-ushtrojn ndikimin e vet ne ekonomi per nje periudhe te gjate sesa ciklet e
afarizmit.Ndryshimet ne manjituda te tilla si: kursimet ,konsumi investimet , perparimi i
teknologjise dhe popullsia jane shembuj te forcave sekulare.Keto forca ndikojne ne
likuiditetin e bankes.

Percaktimi i kerkesave per likuiditetin e depozitave-Fakti se banka duhet patjeter te

plotesoje kerkesat e deponuesve per terheqjen e mjeteve ne menyre efikase dikton llojin e
politikes se likuiditetit.Pra natyra e burimeve te mjeteve te bankes mundeson qe burimet e
bankes te qeverisen ne ate menyre qe te behet i mundur plotesimi i kerksave per mjete
sipas menyres se krijimit te tyre.Maksimumi i likuiditetit arrihet duke i mbajtur te gjitha
mjetet e bankes ne forme parash te gatshme.Ne percaktimin e politikes se bankes per
ruajtjen e likuiditetit menaxhmenti duhet te marre parasyshe sjelljen e llogarive depozitare.

Percaktimi i kerkesave per likuiditetin e kredive- detyre e menaxhmentit te bankes afariste

eshte qe te rregulloj politiken e lejimit te kredive ose te refuzoj qe te jap disa kredi.Pra rritja
e kerkesave per kredi mund te mbahet nen kontroll te menaxhmentit.Kerkesat per
likuiditetin e kredive mund te plotesohen me mjete likuide plotesuese,si mbrojtja nga

12
zhvillimet e paparashikuara te kredive.Pra menaxhmenti mund te caktoj kufirin e sigurise
per te plotesuar kerkesat kreditore te papritura.

Kekesat agregate te likuiditetit-paraqiten kur behet mbledhja e shumave midis kerkesave

likuide per depozita dhe kerkesave likuide per kredi.Keto kerkesa do te jene maksimale
nese kredite e bankes jane me te uleta kurse depozitat me te larta.Pra me rastin e rritjes se
kredive dhe zvoglimit te depozitave, likuiditeti duhet te jete maksimal ne menyre qe te
perdoret per rritjen e kredive dhe zvoglimin e depozitave.Nga ana tjeter kerkesa do te jete
ne minimum nese pozita e kredive dhe e depozitave eshte e kundert.

Pasurimi i statistikes me vleresim te arsyeshem-edhe pse studimi i pervojave nga e kaluara

jep pasqyren themelore te kerkesave agregate te likuiditetit te bankes, jan te mundur
pasurimet e konsiderushme te kesaj pasqyre.Veshtrimi i afert i rrethanave ekonomike dhe
marrja ne konsiderim e trendeve globale mund te sigurojne bazen per parashikimin me te
mire te nevojave likuide sesa ate qe bene statistika.Banka mund te nxjerre informata te
vlefshme permes marredhenjeve me klientet e vet si dhe bashkesin e gjere.

42.Menaxhmenti i pozites likuide-nevojat e bankes per mjete likuide mund te klasifikohen

si: te shpejta-, per afarizmin e perditshem, sezonale- per per terheqjet e depozitave dhe
kerkesat kreditore qe parashihen ne te ardhmen, ciklike ose te paparashikueshme-, per
ndryshimet afatgjate te depozitave dhe kerkesat kreditore te shoqeruara me ciklet afariste
dhe zhvillimet e jashtzakonshme.Likuiditeti per nevojat e shpejta mund te sigyrohet vetem
nga parate e gatshme te cilat jane forma me likuide e mjeteve qe sherbejne per te
plotesuar kerkesat e perditshme per bankat afariste per mjete financiare.

Menaxhmenti i rezervave sekondare-rezervat sekondare per behen nga : letrat me vlere

dhe kredite.Keto rezerva dallojn nga mjetet e tjera te bankes nga fakti se keto krijojne te
ardhura per te plotesuar nevojat likuide.Pra rezervat sekondare jane ato qe plotesojne
rezervat primare kur ato te jene sosur.Likuiditeti i karakterit sezonal mund te sigurohet me
mjetet qe kane atribute te rendesishme:
a) kualitet primar(rrezik minimal),
b) afat skadimi me te vogel se nje vjet,
c) shkalle e lart kembyeshmerie

Rezervat sekondare te tipit jo sezonal ( ciklik)-formohen per te plotesuar rezervat e tipit

sezonal dhe te ndihmojne procesin e pershtatjes ndaj kerkesave te paparashikueshme
dmth: ato jane te dizajnuara per te mbrojtur banken nga kerkesat kreditore te natyres
ciklike.

43.Likuiditeti optimal i bankes afariste-ka te beje me ate se a eshte likuiditeti i mjaftueshem

per te mundesuar tejkalimin e ndryshimeve te papritura ne nevojat likuide dhe burimet.Ne
anen tjeter likuiditeti nuk duhet te jete teper i larte ngase likuiditeti i tepruar i shkakton
shpenzime te kota bankes.

Menaxhmenti i solventitetit-ka per qellim sigurimin se vlera e mjeteve do te jete e

mjaftueshme per ti mbuluar obligimet ne afat te gjate.
Gjate kryerjes se afarizmit te tyre , bankat u ekspozohen rreziqeve te ndryshme siq jane:

a) rrezikun nga humbjet,

b) rrezikun nga terheqjet e depozitave,
13
 c) rrezikun e normes se kamates dhe
d) fluktuimet e pavolitshme te kurseve devizore te jashtme.

Rreziku nga humbjet-rreziku me i shpeshte ne afarizmin bankar eshte mundesia qe mjetet

e huazuara apo te investuara te mos kthehen,kjo gjë do tu shkaktonte hubje te caktuara
bankes.Psh; ndodhite e papritura per huamarresin(vershimet,termetet) mund te pengojne
huamarresin qe ti kryej obligimet, faktore tjeter eshte edhe ndryshimi i shijes se
konsumatoreve etj.Qe te parandalohen dhe kontrollohen humbjet per shkak te moskthimit
te mjeteve te huazuara dhe te investuara banka duhet te ket standarde te larta per dhenien
e kredive, te njohe mire huamarresin dhe afarizmin e tij si dhe te ket politike aktive per
kthimin e mjeteve te saj.

Rreziku nga terheqjet e depozitave-vjen kryesisht gjate periudhave te renies se aktivitetit

ekonomik( reqesionit) keshtu deponuesit do te kerkojne terheqjen e depozitave te tyre,
nese banka nuk do te jete ne gjendje tu pergjigjet kerkesave te tyre ateher rrezikohet
ekzistenca e bankes.

Rreziku i normes se kamates-sa here qe banka detyrohet te shese letrat me vlere

afategjate ne periudhat e rritjes se aktivitetit ekonomik ajo i ekspozohet rrezikut te normave
te kamates, gjë qe paraqet rrezikun se shitja e ketyre letrave me vlere do te realizohet
vetem me zbritjen nga vlera e tyre nominale.Niveli i normave te kamates qe mbizotron ne
treg ne kohen e shitjes, eshte faktor kritik qe ndikon ne humbjet e bankes.

Strategjite me te rendesishme per menaxhmentin e mjeteve dhe te burimeve te mjeteve

jane:

a) menaxhmenti i distances(largesise),
b) harmonizimi i rrjedhes se mjeteve,
c) menaxhmenti i ndryshimit,
d) zgjatja kohore dhe
e) kembimi i normave te kamates

Menaxhmenti i distances-paraqet nje qasje te rendesishme ne izolimin e nje institucioni nga

rreziku i normes se kamates dhe perqendrimin ne shperndarjen e bruto fitimit.

Harmonizimi i rrjedhes se mjeteve-kjo strategji sherben per mbrojtejen e bankes nga

rreziku i normes se kamates dhe perqendrimin e saj ne barazimin e skadimit te mjeteve
dhe te burimeve te mjeteve.

Menaxhmenti i ndryshimit-kjo eshte nje strategji relativisht e re e cila perfshin nje koleksion
analitik qe i vë ne raport kamatat dhe karakteristikat e skadimit te mjeteve dhe te
burimeve.Pra menaxhmenti i ndryshimit paraqet kornizen per rregullimin e ketyre
raporteve.
Koheve te fundit jane zhvilluar teknika te ndryshme qe kan per qellim ta ndihmojn banken
ne menaxhmentin e diferences, nder te cilat jane:

a) mbajtja e diferences mbi ciklin e normes se kamates,

b) arritja e objketivave te diferences me perdorimin e kontratave financiare,
c) arritja e objektivave te diferences me ane te opcioneve.

14
Mbajtja e diferences mbi ciklin e normes se kamates-kjo strategji nenkupton ruajtjen e
diferences pozitive dhe madhesis se kesaj diference qe eshte e lidhur me manipulimet ndaj
ciklit te normave te kamates.Kryesisht aplikohet te bankat e medha afarsiste.

Kontratat financiare dhe menaxhmenti i ndryshimit-Bleresit dhe shitesit lidhin kontrata per
tu mbrojtur nga levizjet e normave te kamatave dhe qmimeve ne afate te caktuara.Bankat
do ti mbrojne normat e kamates duke transferuar pjesen me te madhe te rrezikut ne
qmimet e letrave me vlere ne nje pjesmarres tjeter ne tregun e puneve me afat i cili eshte i
gatshem qe ta pranoj kete rrezik.

Opcionet dhe menaxhmenti i ndryshimit-opcionet paraqesin nje strategji tjeter te

rendesishme per menaxhmentin e rrezikut te cilat i japin te drejt pronarit ti bleje ose ti shes
letrat me vlere me nje qmim te caktuar ose para dates se caktuar.Ekzistojn dy lloje te
opcioneve:
1. opcioni i blerjes dhe 2. opcioni i shitjes

Opcioni i blerjes-eshte opcion per blerjen e letrave me vlere, kurse

Opcioni i shitjes eshte opcion per shitjen e letrave me vlere.

Kembimi i normave te kamates-eshte nje nga mjetet me te reja te menaxhimit te mjeteve e

te burimeve me ane te cilit institucionet financiare me joperputhshmeri te afatit te skadimit
te mjeteve dhe te burimeve te tyre mund te hyjne ne kembimin e normave te kamates per
te izoluar operacionet e tyre nga fluktuimet e normave te kamates.

Rreziku nga kurset devizore te jashtme-bankat te cilat kryejn transaksione jashta kufijve
shtetror u nevojitet te bejne kembimin e parave.Per te kryer sherbimet e kembimit te huaj
bankat afariste duhet te kene rezerva te mjaftuesjme te valutave te huaja.Ndersa per te
ruajtur pozicionin e tyre ne valuta te veqanta bankat i angazhojne bokeret e pavarur qe ti
kryejn punet e kembimit nderkombetrar.Kurset devizore levizin varesisht nga oferta dhe
kerkesa ne treg.Vlera e valutes se nje vendi varet nga shum faktore si psh: kushtet
ekonomike financiare te nje vendi, jo stabiliteti politik si dhe aktiviteti i bankave qendrore te
cilat intervenojne per te stabilizuar vleren e valutave te vendeve te tyre.Bankat afariste do
te kene humbje te konsiderueshme nese mbajne shuma te medha te valutave qmimet e te
cilave bien dukshem.Bankat per tu mbrojtur nga humbjet ne afarizmin devizor realizojne
diferencen midis qmimit te blerjes dhe shitjes se valutave.

Shperdorimi dhe vjedhja-shperdorimi ka te beje me pervetesimin e mjeteve financiare te

bankes nga te punsuarit kurse vjedhja u referohet akteve te tilla siq jane: falsifikimi, vjedhja
dhe plaqkita e armatosur e cila behet nga te huajt.

Menaxhmenti i te ardhurave-perveq mirembajtjes se likuiditetit dhe te solventitetit banka

duhet te realizoj te ardhura plotesuese per ti paguar shpenzimet e afarizmit dhe per te
siguruar kthim profitabil te kapitalit te investuar ne ndonje ndermarrje.Shfrutezimi i mjteve
financiare te bankes duhet te jete konsistent me nevojat likuide te bankes dhe te jete
brenda kufijve te rrezikut.Menaxhmenti vendos sesi do te kerkohen te ardhurat dhe si do te
perdoren fitimet.

43.Profitabiliteti i nje banke afariste-

15
Faktoret qe ndikojne ne profitabilitetin e bankes-ne baze te disa studiuesve ,shkalla e
profitabilitetit te bankes varet prej ketyre faktoreve: madhesia,pronsia,koncentrimi i
tregut,struktura e bankes,shpenzimet e propagandes, si dhe karakteristikat e
menaxhmentit.Nga te gjitha rastet hulumtuesit kan ardhe ne perfundim se faktori primar i
cili i dallon bankat e sukseshme nga bankat tjera eshte menaxhmenti efektiv.

Vleresimi i suksesit(efikasitetit) te bankes-efikasiteti i tanishem i nje banke vleresohet duke

bere krahasimin e saj me efikasitetin e kaluar te bankes ose me shenimet e bankave te
tjera te cilat kane madhesi dhe fushe te ngjashme aktiviteti.

Aplikimi i analizes se shpenzimeve-analiza e shpenzimeve nuk e perparon vetvetiu

efikasitetin e bankes afariste.Ajo mund te identifikoj ato fusha ku efikasiteti mbetet pas
synimeve dhe parashikimeve te menaxhmentit kurse perparimi i profitabilitetit ne ato fusha
shtron nevojen e analizes se metejshme per te percaktuar keshtu shkaqet e efikasitetit te
ulet.
Planifikimi i fitimit mund te behet ne dy menyra:

a) ne forme te buxhetit dhe

b) ne forme te planifikimit afategjate

Planifikimi ne forme te buxhetit-buxheti eshte nje plan financiar i cili parashikon rezultatet e
operacioneve te bankes afariste per vitin e ardhshem.Ai perfshin te ardhurat, shpenzimet
dhe fitimet e pritura duke u bazuar ne objektivat e menduara mire te menaxhmentit per ç’do
zë te bilancit te mjeteve dhe te burimeve.

Planifikimi afategjate-zakonisht mbulon nje periudhe pese vjeqare procesi i te cilit fillon me
dhenien e synimeve te pergjithshme te bankes ne periudhen e caktuar, si psh: - te beje
ekspansionin e sherbimeve te saj ne nje hapsire me te gjere gjeografike,- te afirmoj veten
me perparimin e sherbimeve dhe ofrimin e sherbimeve te specializuara, - te ushtroj dhe te
perparoj kuadrin udheheqes per te siguruar vazhdimsin e plotikes se saj afariste,- te
kontriboj ne prosperitetin e rrethines ne te cilen vepron,- te rrise fitimin vjetor se paku 10 %
ne vit gjate pese viteve te ardheshme.

Matesit e profitabilitetit dhe trendet me te reja-matesit qe perdoren me se shpeshti per

percaktimin e profitabilitetit te bankave afariste jane; norma e kthimit te mjeteve dhe norma
e kthimit te kapitalit aksionar.

44.Veprimtaria kreditore e bankave afariste-

Evolucioni dhe fushveprimtaria e tashme-funksioni me i rendesishem i bankave eshte

dhenia e kredive.Bankat kan pervoj dhe fleksibilitet ne lejimin e kredive prandaj kjo gje u
jep atyre perparsi te dukshme ne krahasim me institucionet tjera financiare.Kredite bankare
kan rol te veqant ne zhvillimin dhe rritjen e shum ndermarrjeve te vogla dhe te mesme, ne
zhvillimin e rrethit te tyre dhe ne permiresimin e mireqenies ekonomike ne pergjithesi.

Evolucioni i kredive bankare-kater teorite me kryesore te likuiditetit jane:

a) teoria e kredive komerciale,

b) teoria e transferimit,
c) teoria e te ardhurave te planifikuara dhe
16
 d) teoria e qeverisjes te burimeve te mjeteve

Teoria e kredive komerciale-kjo teori ndryshe njihet edhe si “ doktrine kambialesh te verteta
“ e formuluar nga Adam Smithi.Sipas kesaj teorie, mjetet fitimprurese te bankave duhet te
jene ne form te kredive afatshkurter vetlikuiduese, qe u lejohen ndermarrjeve per financimin
e nevojave te tyre.Jane quajtur kredi vetelikuiduese ngase ato i kan krijuar mjetet per
kthimin e tyre , qe do te thot mallrat e prodhuara me kredi , kur jan shitur , kan siguruar
mjete financiare per pagimin e kredise.Kjo teori ka tri dobsi kryesore: se pari- ajo injoron
nevojat e tjera kreditore siq jan kredit per financimin e blerjes se paisjeve dhe makinave
ose blerjes se pasurise se patundshe, se dyti-kjo teori supozon se te gjitha depozitat me te
pare do te terhiqen ne te njejten kohe , ndersa praktika tregon se depozitat me te pare kan
shkall me te larte stabiliteti sesa qe supozon teoria, se treti- ne periudhat e reqesionit
kredite nuk do te jen vetelikuiduese ngase shum debitore do te kene veshtiresi qe ti kthejn
ato.

Teoria e transferimit-kjo teori supozon se derisa mjetet e bankes do te jen te

transferueshme, likuiditeti i saj duhet te ruhet.Psh: letrat me vlere mund te nxirren ne treg
dhe te shndrrohen ne para te gatshme, prandaj kan nje shkall te lart likuiditeti.

Teoria e te ardhurave te planifikuara-kjo teori pohon se banka mund ta ruaj likuiditetin e saj
nese kthimi i kredive eshte parashikiar ne baze te te ardhurave te planifikuara te
huamarresit.Prandaj per krijimin e kredive te ketij lloji, kjo teori sugjeron qe bankat te
mbeshtetn ne te ardhurat e debitoreve dhe mbulesen nga keto te ardhura te kerkesave per
kthimin e kredive.

Teoria e qeverisjes se burimeve te mjteve-sipas kesaj teorie nuk eshte e nevojshme qe

banka afariste tu permbahet standardeve tradicionale per likuiditetin qe kan te bejen me
kredite vetlikuiduese, pasi ajo mund te dal ne treg dhe te furnizohet me mjetet e nevojshme
sa her qe balafaqohet me mungesen e likuiditetit.

Ekzistojn burime te shumta ne te cilat bankat mund te mbeshteten gjate sigurimit te

likuiditetit te tyre:

a) sigurimi i depozitave te paafatizuara,

b) shitja e qertifikatave te afatizuara te depozites,
c) huazimi i mjeteve nga banka qendrore dhe
d) shitja e letrave me vlere afatshkurter.

Llojet me te shpeshta te kredive te cilat i lejojn bankat e sotme afariste jane:

a) kredite komerciale dhe industriale,

b) kredite konsumuese,
c) kredite per pasuri te patundshme,
d) kredite per institucionet financiare,
e) kredite per prodhuesit bujqesor,
f) kredite per blerjen e letrave me vlere dhe
g) kredite tjera.

17
Kredite komerciale dhe industriale-keto kredi sherbejn per te financuar rritjen e
ndermarrjeve ose nevojave te firmave per kapital qarkullues te cilat jan te vendosura ne
vendet jo mjaft te zhvilluara ku ka ekzistuar restriksioni i kredise dhe ku ajo ka qene
relativisht e shtrejt.

Linja e hapur kreditore-ka te beje me dhenien e kredive per klinetet e rregullt te cilet kan
pasur nje sezon te deshtuar te afarzimit.Banka mund tu lejoj atyre kredi sezonale ne form
te linjes kreditore per nje periudhe qe zakonisht nuk i kalon 90 dite duke i bashkangjitur
kerkeses dokumentet mbi gjendjen e tanishme dhe planet e ardhme te tyre.

Standby marrveshjet-eshte nje marrveshje me formale e lidhur me shkrim me ane te se

ciles banka hyn ne kontakt formal me huamarresin dhe obligohet qe te lejoj nje shum te
caktuar per nje periudhe te caktuar kohore.

Kredite per kapital qarkullues-jane kredi te cilat jipen per nje periudhe me te gjate se je
sezon sepse disa ndermarrje kane nje cikel te gjate te prodhimit te cilat mund te kene nevoj
te huazojne mjete qarkulluese per tu furnizuar me lende te para dhe per te financuar
proqesin e prodhimit derisa te shiten produktet e prodhuara.Kthimi i kredise do te behet
nga shitjet rrjedhese te atyre ndermarrjeve.

Kredite per transaksion-jane kredi afatshkurter te cilat lejohen per financimin e nje
transaksioni te caktuar, psh; blerja e makinave.

Kredite revolving-jane te ngjashme me standby marrveshjet .Pra kemi te bejme me nje

marrveshje formale dhe kontraktuale e cila e obligon banken qe tia siguroj mjetet
huamarresit sipas kerkeses se tij.Keto kredi jepen per periudha prej 3-5 vjetesh dhe
paraqesin nje form te ndermjetme te kredive.

Kredit me afat-jane kredi te cilat u jepen firmave per nje periudhe me te gjate se nje vit.Keto
kredi lejohen per te financuar rritjen e kapitalit qarkullues apo per blerjen ose perparimin e
mjeteve fikse(fabrika, makina) etj.

Kredite per financimin e projekteve te medha-jane kredi me profitabile per banken te cilat
zakonisht financojn projektet me rrezik te madh dhe shpenzime te larta qe tejkalojn
kapacitetin financiar te nje kreditori te vetem.Psh; projekte te tilla qe mund te kushtojn
miliarda euro bie fjala ndertimi i rafinerive, naftsjellseve etj.

Letrat kreditore-perdoren ne aktivitet nderkombetare te cilat mund te jene ne form te letres

kreditore komerciale dhe standby. Letra komerciale kreditore mbeshtet ne ate qe
banka e shfrytezon reputacionin e vet per bleresin i cili eshte i panjohur per shitesin.
Standby letra kreditore- paraqet garantimin e bankes per kryerjen e pageses ndaj pales se
trete, nese klienti nuk eshte ne gjendie qe ti permbush obligimet e veta financiare.

Kredite konsumuese-perfshijne kredite qe u lejohen individeve per familje,amvisni apo

shpenzime personale.

Kredite per pasuri te patundshsme-jepen per financimin e pronsise,ndertimit,rindetimin e

objekteve per banim dhe atyre industriale si dhe prodhuesve bujqesore per blerjen e
tokes.Keto kredi hyjne ne radhen e kredive afatgjate dhe jepen per 10 dei 30 vjet.
Kredite hipotekare-lejohen duke lene peng nje pasuri te patundshme.
18
Ngarkesa e pasurise se patundshme zgjat derisa te kthehet kredia e dhene.Hipoteka i jep
te drjete kreditorit qe me ane te shitjes se pasurise te lene penge te arketoj borxhin, nese
debitori nuk e paguan obligimin e vet me kohe.

Kredite per instucionet financiare-u lejohen institucioneve te ndrysjme financiare siq jane :
bankat korrespodente,bankat e jashtme,bankat investive, kursimoret dhe bankat
industriale.

Kredite per prodhuesit bujqesor-jepen per te financuar prodhuesit bujqesor lidhur me

shpenzimet e tyre sezonale dhe investimet e kohepaskoheshme.Psh: blerja e makinave
dhe paisjeve bujqesore etj.

Kredite per blerjen e letrave me vlere-u lejohen individeve me qellim qe te blejne aksione
apo letra te tjera me vlere.Per shkak te rrezikut nga spekulimet ne bursat e aksioneve
bakat shpesh aplikojne kontrollin sellektiv kreditor te ketyre kredive.

Kredite tjera-jane faktoringu, forfetimi etj.

Faktoringu-eshte form e financimit afatshkurter ne tregtine e jashtme nepermjet

institucioneve te posaqme-kompanite faktoring.

Forfetimi-ka te beje me blerjen e kerkesave afatshkurter nga eksportuese dhe eshte e

lidhur me kerkesat afatshkurter ndaj botes se jashtme gjithashtu forfetimi ka te beje me
blerjen e kerkesave afatgjate ndaj personit te trete.

Karta kreditore-eshte nje instrument i pagesave me te cilin mundesohet kreditimi

afatshkurter i blerjes me pakice.Dallojm tri kategori kartash kreditore: kartat kreditore
universale, kartat kreditore speciale dhe karata si garance per qekat e leshuar.

Sigurimi i kredise-sigurimi ka te beje me transferimin e mjeteve financiare ne letra me vlere

te cilat mund te kembehen ne treg.Sigurimi pershine gjashte funksione: krijimi i
kredise,sevisimi i kredise,krijimi i potencialit kreditor, garantimi i rrjedhes se parave nga
keto letra me vlere,shitja e letrave me vlere investuesve,mirembajtja e trgut sekondar te
ketyre letrave me vlere.

Krijimi i kredise-ka te beje me krijimin fillestar te kredise dmth: me hapat qe i ndermerr

banka derisa kredia te regjistrohet ne librat e saj.

Servisimi i kredise-perfshine arketimin e pagesave te huamarresit ashtu si arrijne per

pagese.

Krijimi i potencialit kreditor-kredite individuale mblidhen per te formuar potencialin kreditor

perkundrejt te cilit emitohen letrat me vlere.

Garantimi i rrjedhes se parave nga keto letra me vlere-ka te beje me garantimin nga pale te
treta( kompanit e sigurimit apo banka te medha) qe te vazhdojne pagimin investues nese
huamarresi origjinal deshton.

Shitja e letrave me vlere investuesve-letrat me vlere shperndahen ose u shiten investuesve

me ndihmen e bankave investive.
19
Mirembajtja e tregut sekondar te ketyre letrave me vlere-ky eshte nje funksion tradicional i
dilerit i cili siguron likuiditetin e ketyre instrumenteve.
Sado aktive qe te jete banka ne treg kredia e siguruar eshte superiore ne krahasim me
kredite tradicionale per keto shkaqe:

a) ajo ka me pak shpenzime,

b) siguron likuiditetin me te lart te mjeteve,
c) krijon shumllojshmerin e roleve per pjesemarresit e tregut,
d) eshte shperndaresi me i mire i rrezikut kreditor dhe
e) ajo transferon rrezikun e normes se kamates tek investuesit

Procedurat per zbatimin e politikes kreditore-menaxhmenti i çdo banke afariste mundohet

te percaktoj kornizat per kreditim te sigurt, te shendosh dhe fitimprures.Çeshtjet me te
rendesishme qe percaktohen me ane te kesaj politike jane :
a) madhesia e llogarise kreditore,
b) afatet e deshiruara te skadimit,
c) llojet e kredive dhe
d) kushtet sipas te cilave do te lejohen kredite.
Madhesia e llogarise kreditore-bankat vazhdimisht ballafaqohen me qeshtjen se ne çfare
madhesie duhet ta kene potencialin kreditor te tyre,çeshtie kjo qe ka rendesi specifike pasi
kredite paraqesin aktivitetin me fitimprures te bankes.Bankat mund ta rrisin potencialin
kreditor, mirepo kreditimi tejet liberal mund te qoj drejt humbjeve per shkak te moskthimit te
kredive.
Kriteret qe vleresojne zotimet e teresishme kreditore ne krahasim me kapacitetin kreditor
jane: raporti i kredive ndaj depozitave dhe raporti i kredive ndaj kapitalit.

Afatet e skadimit-pasi afatet e skadimit kane implikime si ne likuiditetin e bankes afariste

ashtu edhe ne rrezikun te cilit i ekspozohet eshte me rendesi qe te formulohet nje politike e
qart qe do te percaktonte shperndarjen e pranueshme te afteve te skadimit te kredive te
bankes.Sipas afatit te skadimit kredite e bankes klasifikohen ne:
a) kredi afatshkurter,
b) kredi afatmesem dhe
c) kredi afatgjate

Kredite afatshkurter-konsiderohen ato kredi afati i skadimit tet te cilave eshte nje vit apo me
pak.Ato mund te jene dy tipesh:sipas kerkeses dhe sipas kohes.Sipas kerkeses jane ato te
cilat huamarresi mund ti kthej apo kreditori mund te kerkoj pagimin ne qdo kohe.
Sipas kohes kredite jepen per nje periudhe te percaktuar deri ne nje vit.

Kredite afatmesem-jane kredi qe e kan afatin e skadimit prej 8 deri ne 10 vjet.Nje nga llojet
e kredive te tilla jan kredite konsumuese.

Kredite afatgjate-jane ato qe kane afat skadimi mbi 10 vjet.Lloji me i zakonshem i ketyre
kredive jane kredia per pasuri te patundshme.

Llojet e kredive- nderyshojne sipas bankave per shkak te ketyre faktoreve:

a) karakterin ekonomik te hapsires ne te cilen eshte vendosur banka,

b) llojin dhe stabilitetin e depozitave te cilat i mban banka,
20
 c) te kaluaren dhe evolucionin e bankes dhe
d) preferencat e menaxhmentit brenda kornizave te mundesive dhe presioneve
rrjedhese.

Karakteri ekonomik i hapsires-ne te cilen eshte vendosur banka ndikon dukshem ne

percaktimin e fushave te kreditimit ne te cilat ajo do te specializohet.

Stabiliteti i depozitave-bankat jan munduar qe te pershtasin afatet e skadimit te burimeve

me mjetet e skadimit perkates per te krijuar stabilitet te depozitave.

E kaluara dhe evolucioni i bankes-perveq karakteristikave themelore te tregut dhe

stabilitetit te depozitave te saj, mundesite e bankes per te dhene kredi varen nga modelet
ekzistuese te kontratave per ndermarrjet dhe praktikat kreditore qe jan zhvilluar nga e
kaluara.

Preferencat e menaxhmentit-sa i perket struktures se kredive te cilat varen nga te hyrat,

rreziku nga humbja dhe likuiditeti ndikojne fuqishem ne strukturen aktuale ne qdo
kohe.Menaxhmenti ushtron ndikim vendimtar mbi llojet dhe vellimin e kredive qe lejohen
nga ana e bankes.Preferencat e menaxhmentit per te siguruar bilancimin e drejte ndermjet
llojeve te ndryshme te kredive shprehen permes limiteve per katgorit e ndryshme te
kredive.Keto limite nuk jan fikse ne qdo kohe por jan fleksibile(mund tu pershtaten
ndryshimit te rrethanave ekzistuese).

Kushtet per lejimin e kredive-me te rendesishme jane:

a) norma e kamates,
b) kompenzimi i saldos,
c) provizioni per mbrojtjen nga humbjet dhe
d) plani i kthimit te kredise.

Norma e kamates-per kredi ne qfaredo kohe tregon gjendjen e nje ekonomie dmth;
politiken monetare dhe fiskale si dhe kerkesen per kredi.Banka duhet te vendos norme te
arsyeshme te kamates sepse norma e ulet e kamtes nuk do ti krijonte fitim te mjaftueshem
asaj ndersa norma teper e larte do te largonte klientet .

Roli i normes primare-norma primare paraqet ate norme te cilen banka e e arketon nga
klientet e vet me te medhenje dhe me te rendesishem.

Kalimi ne normat notuese- per te siguruar ndryshim pozitiv midis te ardhurave dhe
shpenzimeve te mjeteve ,bankat kalojne ne normat notuese te cilat jane te lidhura me
normat ne tregun e parave.Me shfaqjen e ketyre normave profitabiliteti i bankave erdh duke
u rritur.

Kompenzimi i saldos-banka e obligon huamarresin qe ti mbaje depzitat me te pare dhe te

afatizuara ne banke nga te cilat merr kredi.Sepse saldoja e huamarresit nuk duhet te bjere
nen shumen e kredise se kerkuar.

Caktimi i qmimit te kredise-qe nje kredi te jete fitimprurese ajo duhet te sjelle nje norme me
te lart te kamates sesa qe jane shpenzimet e mjeteve per banken.
21
Mbrojtja nga humbjet-forma me e shpesht per mbrojtjen e bankes nga humbjet nga kredit
eshte lënia peng e pasurise, garantimi i nje pale te trete, futja e neneve te posaqme ne
kontarten mbi kredine etj.

Amortizimi(kthimi) i kredise-behet me marrveshje para dhenies se kredise qe duhet te jete

rezultat i aftesise se klientit pe te kthyer kredine.

Qeverisja e politikes kreditore-per sendertimin me sukses te funksionit kreditor eshte i

domosdoshem organizimi efikas i kreditimit si dhe aplikimi i procedurave te
posaqme.Menaxhmenti i bankes duhet te siguroj qe kredite te lejohen ne pajtim me
dispozitat ligjore dhe politiken kreditore te bankes.

Vleresimi i kerkesave kreditore-para se te vendose per kerkesat kreditore banka duhet ti

ket te gjitha informatat relevante per kerkuesin e kredise per te ditur potencialin real te tyre
per kthimin e kredise.

Fusha e analizes kreditore-perfshine shqyrtimin e ktyre faktoreve:

karakterin,kapacitetin,kaptalin,pengun dhe kushtet.

Karakteri-nuk ka te beje vetem me gadishmerin per te paguar borxhet por edhe me

deshiren qe te permbushen obligimet kontraktuese ashtu si parashihen ne kontrate.Psh;
nese huamarresi eshte individ karakteri eshte funksion i kualiteteve morale ndersa kur
huamrresi eshte ndermarrje ateher karakteri eshte funksion i integritetit menaxherial, i
reputacionit dhe gjendjes afariste e financiare.

Kapaciteti-ka te beje me ate se a ka huamarresi te drejtë ligjore dhe aftesine e nevojshme

per te kthyer kredine.

Kapitali-aftesia e huamarresit per te marre kredi varet nga shuma dhe kualiteti i kapitalit te
cilin e posedon.

Pengu-ka te beje me nje garance nga ana e huamarresit per te terhequr kredine.

Kushtet-kane te bejen me vleresimin e kushteve ekonomike mbi veprimtarin e

huamarresit.Psh; informatat mbi strukturen e tregut,ndikimin e teknologjise ne kerkesen per
produkte te industrise se caktuar,metodat e distribuimit etj.

Burimet e informatave kreditore-banka duhet te mbledhe informata te cilat perdoren per te

vleresuar karakterin e huamarresit,kapacitetin,garancen dhe karakteristikat e
industrise.Format kryesore per burimin e informatave jane: dokumentacionet kreditore,
intervistat dhe shenimet e bankes,raportet financiare te kerkesit te kredise etj.

Kontrolli i kredive-ka te beje me mbikqyrejen e vazhdueshme te kredive te dhena duke

mbajtur kontakte te ngushta me huamarresin.

Cilet jane shkaktaret me te shpeshte te problemeve me kredite?

Shkaktaret me te shpesht jane:
a) katastrofat natyrore ( termetet,vershimet ),
b) kushtet ekonomike,
22
 c) rrjedhat ne politikat dhe praktiken kreditore te bankave afariste,
d) veshtiresite e huamarresit te cilat rezultojne nga paaftesia e kthimit te kredise sipas
marrveshjes dhe
e) malverzimet e huamarresit apo te kreditorit.

Nese huamarresi nuk u permbahet afateve te parashtruara ne kontrate, banka ka dy

alternativa te ndryshme:
a) zgjidhja e problemit dhe
b) likuidimi

Zgjidhja e problemit -eshte nje proces i punes me huamarresin per te mundesuar kthimin e
nje pjese te kredise apo te shumen e saj.

Likuidimi-eshte proces i perdorimit te te gjitha mjeteve ligjore per ta detyruar huamarresin

qe ta kthej kredine.

Teknikat e analizes-paraqesin metodat te cilat perdoren nga analiza financiare siq jane;
rrjedha e parave,raportet,metoda e trendit(perqindjes), burimet dhe perdorimi i mjeteve
dhe analiza e madhesise se zakonshme.Me perdorimin e ketyre metodave nenpunesi i
bankes do te verej shpejt dhe qarte situatat e veqanta si dhe do te kerkoj informata
plotesuese nga huamarresi.

Analiza e madhesise se zakonshme-paraqet njeren nga metodat me te thjeshta qe mund te

perdoren per analizen e raporteve financiare, ne te cilen te gjitha zerat shprehen si
perqindie e manjitudes themelore.

Metoda e trendit-shitjes-kjo metode merr si vit baze vitin me te hershem per te cilin eshte
dorzuar raporti financiar dhe çdo zeri ia cakton vleren 100 %.

Burimet dhe perdorimi i mjeteve-kjo metode bazohet ne llogaritjen e ndryshimeve neto te

mjeteve,burimeve dhe te llogarive te vleres neto ne bilancet e datave te ndryshme.

Rrjedha e parase-eshte nje teknike e vlefshme per analizen kreditore e cila bazohet ne te
ardhurat e planifikuara.

Analiza e raporteve-qellimi i kesaj analize eshte qe te ndriqoj marrdhenjet e brendshme ne

mes te shifrave te prezantuara ne raportet financiare.

V. Ndertimi i sistemit informativ per menaxhmentin e bankes afariste

Informata si burim-informata eshte nje burim i pazevendesueshem ne afarizmin e

bankave.Ndryshimet teknologjike ne komunikacion,ne mjetet e komunikimit dhe ne
sistemet informative kan ndikuar dukshem ne perballimin e konkurrences.Me rendesi te
madhe ne afarizmin bankar eshte qe ta kemi informaten e duhur, ne formen e duhur dhe ne
kohen e duhur.

23
Epoka e informatave-periudha ne te cilen ndodhemi shpeshherë ne menyre te
popullarizuar quhet epoke e informatave.Informatat mbi klientet,konkurrentet, si dhe
faktoret e jashtem ekonomik dhe politik se bashku me te dhenat e hollsishme mbi
shpenzimet e afarizmit jane bere te domosdoshme per afarizmin e sukseshem.Ne
revolucionin e informatave ka ndikuar dukshem afrimi i teknologjise se kompjutereve me
tekonologjine e komunikimit.

Nevojat e menaxhmentit per informata-ne procesin e marrjes se vendimit eshte me rendesi

qe te kemi informaten e duhur ne kohen e duhur.Menaxhmenti duhet ta konsideroj
informaten si burim te rendesishem te afarizmit dhe asaj ti kushtoj kujdes paresor.

Sipas disa autoreve mjetet me te cilat drejtohet nje organizate behen ne kete forme:
a) Strategjia-duhet siguruar qe organizata ndermerr hapat e duhur.
b) Struktura- organizimi i afarizmit eshte menyra me efikase per permbushjen e
qellimeve.
c) Sistemet-mekanizmat me te cilat oraganizata i kryen operacionet e veta jane
qeshtje me rendesi.
d) Shkathtesia-me to organizata punon si duhet.
e) Sjellja-menyra se si sillet menaxhmenti.
f) Personeli-paraqet njerezit me ane te te cileve nje organizt permbush qellimet.
g) Kultura-paraqet besimin dhe ndjenjat e thella te cilat sqarojne kuturen e
organizates.

Informatat qe jane te nevojshme per afarizmin e sukseshem te nje banke afariste mund te
kategorizohen ne 7 grupe:
a) Informatat mbi afarizmin e pergjithshem-paraqesin te dhenat mbi afarizmin dhe
zhvillimet ekonomike kombetare e nderkombetare.
b) Informatat financiare-informatat mbi zhvillimet ne fushen e shebimeve financiare.
c) Informatat afariste lokale-informatat mbi afarizmin ne pergjithesi dhe afarizmin e
firmave te veqanta ne hapsiren ku vepron banka.
d) Informatat mbi klientet-informatat e detajizuara mbi transaksionet me secilin klient
te bankes si dhe te dhenat analitike mbi segmentet e ndryshme te afarizmit te
klienteve.
e) Informatat mbi afarizmin e brendshem-te dhenat financiare dhe statistikore mbi te
gjitha aspektet e operacioneve te bankes.
f) Informatat mbi konkurrentet-informatat komperative mbi afarizmin e
konkurrenteve te bankes.
g) Informatat per distribuim -ekstern-nganjeher autoritetet regullatore kerkojne qe per
to te pergaditen informata specifike.

Ndertimi i bazes informative te menaxhmentit-sistemi informativ i menaxhmentit qe do

te pershkruhet, nuk eshte ndonje sistem i thjeshte por ai eshte para se gjithash nje
proces i cili kerkon qasje te planifikuar dhe te koordinuar drejt ndertimit dhe shfrytezimit
te burimeve informative.

Struktura e informatave-Burimet themelore te informatave te nje institucioni financiar

mund te klasifikohen ne disa grupe :
a) shenimet mbi klientet individual dhe grupet e klienteve te ngjashem,

24
b) shenimet lidhur me produktet dhe sherbimet e ndryshme te cilat i ofron banka
sikurse jane: llogarite e transaksioneve,instrumentet e kursimit,kredite e llojve te
ndryshme etj. Dhe
c) shenimet lidhur me deget dhe njesite afariste te bankes.

Perdorimi i kopjuterit per nevojat e menaxhmentit-sot pothuajse te gjitha bankat i

perdorin kompjuteret per perpunimin e te dhenave dhe mbajtjen e llogarive kontabile
mbi depozitat, kredite.etj.

Ç’eshte afarizmi bankar me vlere te larte kualitative ?

Krijimi i kualitetit ne banka varet nga struktura organizative.Organizimi eshte kusht i
nevojshem por jo edhe i mjaftueshem per sherbime, produkte dhe procese
kualitative.Kualiteti i afarizmit bankar perbehet nga 3 komponente: persosmeria e
brendshme, efektiviteti dhe efikasiteti, sherbimi superior dhe struktura organizative per
orjentim drejt kualitetit.

Bankat dhe strategjia e kualitetit- per bankat strategjia me e sukseshme eshte

kualiteti.Duke i dhene prioritet kesaj strategjie automatikisht do te sigurohet se
shpenzimet do te zvoglohen dhe do te krijohen sherbime tjera.

Ç’eshte QVE qasja ?

QVE – eshte nje qasje sistematike drejt menaxhmentiti kualitativ. Pra QVE eshte nje
program i plote i kualitetit dhe perfshin ne vete te gjitha operacionet e bankes si dhe
metodologjine per zgjidhjen e problemeve.
Ekzistojne 3 komponente kryesore te QVE-s :
a) kostoja e kualitetit,
b) organizimi i kualitetit dhe
c) kualiteti i sherbimeve per klientet.

Kostoja e kualitetit-ekzistojne dy lloje te kostos se kualitetit;kostoja “e mire” dhe kostoja

“e keqe”.Kostoja e keqe ka te beje me kryerjen e puneve ne menyre te gabueshme
dhe te serishme, inspektimi dhe korrigjimi i defekteve etj.Shpenzimet e mira paraqesin
shumen qe eshte shpenzuar per tu siguruar se shpenzimet e ofruara jane ne pajtim me
kerkesat e klienteve.

Organizimi per kualitet-gjate organizimit per kualitet duhet pasur parasysh 3 nivele te
organizimit:
a) strukturen organizative te bankes,
b) infrastrukturen e programit te kualitetit dhe
c) strukturen e kualitetit.

Struktura organizative-ka te beje me menyren se si eshte e organizuar nje banke, pra a

ka ajo strukture vertikale apo horizontale.

Infrastruktura e QVE –perfshine formimin e ekipeve te specializuara te menaxhereve

per te krijuar kualitet dhe satisfaksion per klientet.

Struktura e kualitetit- perfshine tere banken dhe ne te inkuadrohen te gjithe per te

hartuar programin per perparimin e kualitetit dhe sherbimit per klientet.
25
Kualiteti i sherbimeve per klientet-perfishne kujdesin e vazhdueshem dhe te tersishem
per permiresimin e produkteve dhe sherbimeve kualitative per klientet.

Strategjia e sherbimeve-nevojitet per dy arsye:

a) per ti parashikuar ndryshimet ne treg dhe
b) per t’iu pershtatur krizes.

Strategjine e sherbimeve e perbejne;

a) hulumtimi i tregut,
b) qellimi afarist dhe
c) vlerat e bankes- qe kan te bjene me kuturen e te punsuarve dhe gadishmerin e tyre
per te zbatuar kualitetin.

Sipas Valerie Zeithamt jane pese karakteristka te sherbimeve kualitative:

a) besueshmeria-mbajtja e premtimeve te dhena per sherbime,
b) pergjegjesia-parapergaditja dhe deshura per ti kryer sherbimet ne menyre te
shpejte dhe efikase,
c) siguria-kompetenca e miresjelljes,
d) kujdesi-interesimi per klientet dhe
e) pershtypja-siq jane mjetet ndihmese, miresjellja e personelit.

Per tu arritur kualiteti ne afarizmin bankar duhet te plotesohen keto kushte:

a) pranimi i palekunder i orjentimit drejt kualitetit nga ana e te gjithe te punesuarve,
b) perqendrimi ne klient,
c) rialokacioni i resurseve,
d) percjellja e perhershme e kerkesave te klienteve ,
e) gadishmeria per te pranuar efektet e ndryshimet dhe
f) sistemi per veshtrimin e efikasitetit dhe shperblimin e personelit

Arritja e afarizmit me vlere kualitative mund te behet me 10 hapa:

organizimi,pergaditja,te mbledhurit e shenimeve,analiza,ekipet per krijim e vleres,planet
e aksioneve,zbatimi,veshtrimi,shperblimet dhe mirenjohjet dhe vazhdimi i proqesit.

VII. Marketingu financiar dhe menaxhmenti i financave te bankave afariste

Marketingu financiar-duhet te niset nga funksioni i parase dhe i kapitalit duke u bere
pjese integrale e funksionit te teresishem financiar dhe politikes zhvillimore ne sistemin
bankar,modernizimit dhe efikasitetit.

Marketingu bankar- paraqet nje qasje moderne ndaj afarizmit te bankes sipas modelit te
tregut,si institucion financiar per financimin e zhvillimit ekonomik dhe rritjes se
ndermarrjeve.Qellimi kryesor i marketingut bankar eshte perparimi i vazhdueshem i
funksionit depozitar te bankes me qellim te rritjes se potencialit kreditor.

Formulimi i strategjise se marketingut sipas struktures organizative perfshine keto

segmente:

a) grumbullimi i mjeteve te ekonomise(funksioni depozitar)

b) plasmani i mjeteve ne ekonomi(funksioni kreditor),
26
c) afarizmi me boten e jashtme(funksioni devizor) dhe
d) afarizmi me popullsine( funksioni depozitar dhe kreditor)

Qellimet e marketingut te bankes jane:

a) rritja e fitimit te bankes afariste,
b) investimi ne rritjen e bankes,
c) rritja e kvantumit te depozitave te bankes afariste,
d) racionalizimi i plasmaneve kreditore,
e) ngritja e imazhit te bankes,
f) zgjerimi i tregut te bankes afariste,
g) prezantimi nderkombetar i bankes afariste,
h) ekspansioni i asortimentit te produkteve dhe sherbimeve bankare,
i) zgjerimi i rrjetit te filialave,
j) ndertimi i qendrave te reja te fitimit te bankes ne krahasim me konkurrencen.
Forcat e ndryshimit-me perparimin e telekomunikacionit,te informimit dhe te
teknologjise, me shfaqjen e marketingut te drejtperdrejte dhe teknikave per hulumtimin
e tregut,derregullimi,normave fluktuive te kamates,tregjeve me te nderlikuara financiare
u shfaq nevoja per kryerjen e sherbimeve ne menyre efikase dhe me qmim me te ulet.

Porteri thekson se ekzistojne 5 forca kryesore te cilat e percaktojne fitimin e nje

veprimtarie:

a) rreziku nga hyrjet e reja ne ate veprimtari,

b) rreziku nga zevendesimi i produkteve,
c) forca negociatore e furnizuesve,
d) forca negociatore e bleresve dhe
e) intenziteti i rivalitetit.

Gjashte hapat kyqe ne procesin e ndërrimeve strategjike jane:

a) krijimi i mendimit te ri dinamik,inovativ,te orjentuar drejt ndryshimeve,

b) duhet te krijohet vizioni strategjik me ane te udheheqjes se drejt,
c) duhet arritur marrveshja e pergjithshme mbi ate se ne qfare afarizmi eshte banka
aktualisht dhe si duhet definuar ate afarizem,
d) planifikimi strategjik vjetor duhet te ngritet ne nje shkalle me te larte,
e) fokusi strategjik duhet te orjentohet drejt udheheqjes ne te gjitha nivelet,
f) kultura ekzistuese e bankes duhet ti nenshtrohet nje analize te thelle.

Planifikimi strategjik-çeles per eksistence-planifikimi strategjik eshte qeles per

ekzistence ngase ndihmon te planifikohet e ardhmja ne menyre qe banka te mbijetoj si
organizat e pavarur.

Qellimi i planifikimit strategjik- eshte inkuadrimi i plote i udheheqjes dhe i keshillit

drejtues ne planifikimin e ardhmerise se bankes afariste.

Komponentet me te rendesishem ne planifikimin strategjik te bakave afariste jane:

a) analiza e situates,
b) perpilimi i projektiti te misionit te bankes afariste,
c) percaktimi i synimeve dhe i objektivave organizative,
27
d) propozimi i strategjive per arritjen e synimeve dhe te objektivave te percaktuara me
pare,
e) identifikimi i aksioneve dhe i hapave per ekzekutimin e strategjive te ndryshme,
f) emrimi i individeve te cilet do ti zbatojne planet e aksioneve,
g) caktimi i afateve te fundit per komletim te planeve te ndryshme te aksioneve dhe
h) veshtrimi dhe revizionimi i komponenteve te planit.

Percaktimi i objektivave dhe synimeve-duhet te orjentohemi ne ato synime dhe

objektiva qe jane me prioritare.Synimet dhe objektivat ndahen ne 3 kategori:
a) financiare,
b) menaxheriale dhe
c) te tregut.

Analiza e situates-eshte nje hulumtim i thuket i tere veprimtarise se bankes afariste dhe
te karakteristikave te saj,te problemeve si dhe te mundesive.Analiza e situates
paraqetkomponentin me te rendesishem ne procesin e planifikimit strategjik.

Rritja e rendesise se tregut per bankat afariste eshte rezultat i ndikimit te forcave te
ndryshme si: konkurrenca,tekonologjia,legjislacioni et.

Teknologjia-ndikon ne rritjen e gjasave te bankave afariste per te mbijetuar.

Ndikimi rregullator-forca e fundit qe ndikon ne bankat afariste eshte problemi i rregullimit

nga ana e qeverise dhe legjislacionit.

Caktimi i qmimeve per produkte dhe sherbime-strategjia per percaktimin e qmimeve

varet nga perceptimet e klienteve per produktet dhe sherbimet e caktuara.Gjithashtu
aftesia per ti paguar provizionet dhe shpenzimet ndikon gjithmon ne strategjin e
qmimeve.

Promovimi dhe imazhi publik-bankat zakonisht perdorin televizionin dhe mediumet tjera
per promovimin e tyre ne publik.

28