PLAN I PROGRAM - Obrazovanje Odraslih - Teh Mehatronike

JAVNA USTANOVA SREDNJA MJEŠOVITA ŠKOLA
„MLADOST“ ZENICA
PROGRAM ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH

ELEKTROTEHNIČKA STRUKA
STRUČNO ZVANJE: TEHNIČAR MEHATRONIKE
2018. godina
Program obrazovanja odraslih: TEHNIČAR MEHATRONIKE 2018
SADRŽAJ:
UVOD ……………………………………………………………………...……… 3
I. NAZIV I STEPEN SLOŽENOSTI ZANIMANJA……………………………... 3
II. CILJEVI PROGRAMA………………………………………………………… 4
III. ZNANJA, VJEŠTINE I KOMPETENCIJE…………………..………………. 5
IV. UVJETI ZA UPIS, NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK PROGRAMA….... 6
V. NASTAVNI PLAN I TRAJANJE PROGRAMA……………………………… 7
VI. UKUPNO TRAJANJE PROGRAMA I TRAJANJE PROGRAMA
PO NASTAVNIM PREDMETIMA / MODULIMA………………………….. 8
- PRVA GODINA UČENJA………………………………………………... 8
- DRUGA GODINA UČENJA……………………………………………… 43
- TREĆA GODINA UČENJA…………………………………………….... 76
- ČETVRTA GODINA UČENJA…………………………………………… 109
VII. NAČINI/OBLICI IZVOĐENJA PROGRAMA……………………………….138
VIII. KADROVSKI, DIDAKTIČKI, PROSTORNI I DRUGI UVJETI
ZA IZVOĐENJE PROGRAMA……………………………………………...139
IX. NAČIN PROVJERE ISHODA UČENJA……………………………………... 143
X. NAČIN EVALUACIJE PROGRAMA……………………………………….…147
2
UVOD
Obrazovanje odraslih za zanimanje tehničara mehatronike, s obzirom da obuhvata cjelinu
procesa učenja odraslih, namijenjeno je za stjecanje kvalifikacija i osposobljavanje za
zapošljavanje, ostvarivanje prava na slobodan razvoj ličnosti i osposobljavanje za aktivno
građanstvo. Ono prvenstveno ima zadatak da u vremenu društvenih, tržišnih, tehnoloških i drugih
promjena pripremi polaznika za neposredan rad u elektrotehničkoj djelatnosti. Temelji se na
savremenim saznanjima andragoške nauke i obrazovne tehnologije kao i svim vrijednostima
obrazovanja odraslih kako u Bosni i Hercegovini tako i u svijetu.
I. NAZIV I STEPEN SLOŽENOSTI ZANIMANJA

Naziv zanimanja: tehničar mehatronike
Stepen složenosti zanimanja: IV stepen
Program obrazovanja za obrazovanje odraslih za zanimanje tehničara mehatronike izrađen je na
osnovu Nastavnih planova i programa za srednje stučne škole odobrenih od strane Ministarstva za
obrazovanje, nauku, kulturu i sporit zeničkog-dobojskog kanona.
3
II. CILJEVI PROGRAMA

Osim općih ciljeva, znanja,vještina i stavova za lični razvoj i dalje učenje, obrazovni program
polaznicima omogućuje:
- razvijanje znanja, sposobnosti i vještina potrebnih za rad u struci;
- stjecanje praktičnih i teoretskih znanja i vještina za obavljanje poslova za zanimanje tehničar
mehatronike;
- dostizanje međunarodnog primjerenog nivoa znanja za tehničar mehatronike;
- stjecanje znanja i vještina za pravilno rukovanje alatom, uređajima za dijagnosticiranje kvarova
kao i pravilnom upotrebom materijala tokom rada, a pri obavljanju radnih zadataka;
- razvijanje odgovornosti u radu, jer je zanimanje veoma odgovorno;
- razvijanje motivacije za rad i vještina;
- razvijanje sposobnosti za timski rad;
- podsticanje interesa za teoretska znanja, razvijanje vlastitog kritičkog mišljenja;
- razvijanje stvaralačkih sposobnosti, kreativnosti i sposobnosti komuniciranja;
- razvijanje svijesti o pripadnosti određenom kulturnom prostoru, razumijevanje i otvorenost
prema drugim kulturama;
- razvijanje angažirane odgovornosti za sebe, druge ljude, prirodne i društvene sredine;
- osposobljavanje polaznika za korištenje različitih izvora informacija;
- stjecanje znanja o sigurnosti pri radu;
- razvijanje ekološke svijesti i lične odgovornosti.
4
III. ZNANJA, VJEŠTINE I KOMPETENCIJE

Uspješnim završetkom Programa Srednje mješovite škole „MLADOST“ Zenica za zanimanje
tehničar mehatronike polaznik će steći neophodna znanja, vještine i kompetencije za sljedeće
poslove iz struke:
1. Opće kompetencije:
- sposoban je sudjelovati u jednostavnoj usmenoj i pismenoj komunikaciji;
- sposoban je sudjelovati u grupnoj raspravi;
- sposoban je čitati i sintetizirati podatke iz dokumenata o istoj temi;
- posjeduje osnovna matematička znanja potrebna za razumijevanje zakonitosti u prirodi i društvu
te je osposobljen za primjenu znanja u životu i struci;
- posjeduje vještinu samostalnog računanja, crtkanja, mjerenja bi programiranija prema uputama,
kao i preciznost u radu;
- primjenjuje stečeno znanje stranog jezika u svim oblicima komunikacije;
- primjenjuje usvojene metode učenja i usavršava nove;
- posjeduje znanje potrebno za korištenje aplikacija za tabelarni prikaz i proračun;
- posjeduje znanje potrebno za izradu prezentacije;
- preuzima odgovornost za svoj zadatak korištenjem vlastitog plana kako bi ostvario zadane
ciljeve.
2. Stručne kompetencije:
Polaznici stiču neophodna znanja i vještine iz sljedećih poslova vezanih za stručno zanimanje
tehničar mehatronike:
- poznaje, održava i popravlja složenu opremu i sisteme u bilo kojoj djelatnosti (uredskoj tehnici,
medicinskoj tehnici, tehničkim proizvodnim procesima, mjernoj opremi itd.);
- poznaje i projektuje automatske mašine, naprave i alate (alatnice, tehnologije, inženjering) te
jednostavne sisteme opreme, kao i dogradnju postojeće opreme i sistema;
- poznaje i radi na kompleksnoj opremi i sistemima;
- poznaje i vrši nadzor nad vođenjem složenih procesa u pogonima;
- poznaje i vrši servisiranje kompleksnih sistema i opreme;
- poznaje principe mjerenja i mjerne uređaje, te ih koristi u praksi;
- poznaje senzore za različite zahtjeve i uvjete rada, te način na koji rade senzori i njihove
karakteristike;
- poznaje principe upravljanja, rad na računaru, te zna unijeti i pokrenuti programe, otkloniti
nastale greške i programski realizirati dodatne zahtjeve procesa;
- komunicira sa saradnicima, poručiocima i strankama, poštujući principe poslovne kulture;
- pojedini profili ovog zanimanja mogu biti usmjereni dodatno prema uredskoj tehnici,
medicinskoj tehnici, tehničkim proizvodnim procesima, mjernoj opremi itd.
3. Opis proslova:
Tehničar mehatronike poznaje, održava i popravlja složenu opremu i sisteme u bilo kojoj
djelatnosti (kancelarijskoj tehnici, medicinskoj tehnici, tehničkim proizvodnim procesima, mjernoj
opremi itd.), poznaje i projektira automatske mašine, naprave i alate (alatnice, tehnologije,
inženjering) te jednostavne sisteme opreme, kao i dogradnju postojeće opreme i sistema, poznaje i
radi na kompleksnoj opremi i sistemima, poznaje i vrši nadzor nad vođenjem složenih procesa u
pogonima, poznaje i vrši servisiranje kompleksnih sistema i opreme, poznaje principe mjerenja i
mjerne uređaje, te ih koristi u praksi, poznaje senzore za različite zahtjeve i uvjete rada, te način na
koji rade senzori i njihove karakteristike, poznaje principe upravljanja, rad na računaru, te zna
unijeti i pokrenuti programe, otkloniti nastale greške i programski realizirati dodatne zahtjeve
procesa, komunicira sa saradnicima, poručiocima i strankama, poštujući principe poslovne kulture.
5
IV. UVJETI ZA UPIS, NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK PROGRAMA

Uvjeti za upis u program stjecanja srednje stručne spreme:
- završena osnovna škola;
- navršenih 18 godina starosti.
Uvjeti za upis u program prekvalifikacije i dokvalifikacije:

- završena srednja škola;
- navršenih 18 godina starosti.
Za polaznike koji se upišu u program prekvalifikacije izvršit će se uvid u svjedodžbe, nastavne
planove i programe vrste škole koju su prethodno završili.
Pri tom će se utvrditi:
- razlike i dopune opće obrazovnih sadržaja koje polaznik treba polagati;
- razlike i dopune stručnih sadržaja koje polaznik treba polagati;
- praktični dio nastave koju polaznik treba obaviti.
Prije početka izvođenja nastave svaki polaznik dobiva Odluku o razlici ispita, iz koje je vidljivo
koji se predmeti i obrazovni sadržaji priznaju, te koji se predmeti i obrazovni sadržaji uključuju u
program nastavka obrazovanja odnosno prekvalifikacije.
Polaznik obrazovanja prema ovom programu za obrazovanje odraslih napreduje na način da
stječe mogućnost polaganja narednog razreda samo ukoliko je sa uspjehom završio prethodni
razred.
Polaznik je završio Program za obrazovanje odraslih za zanimanje tehničar mehatronike ukoliko
je sa uspjehom završio sva četiri razreda i položio završni ispit.
6
V. NASTAVNI PLAN I TRAJANJE PROGRAMA

OPĆEG I STRUČNOG OBRAZOVANJA ZA STRUČNO ZVANJE
TEHNIČAR MEHATRONIKE
Red. Godišnji fond sati

Nastavni predmet Ukupno %
br. I II III IV
A. OPĆE OBRAZOVANJE
1. Bosanski/Srpski/Hrvatski jezik i književnost 34 34 34 30 132
2. Strani jezik 34 34 34 30 132
3. Tjelesni i zdravstveni odgoj 34 34 34 30 132
4. Historija/Istorija/Povijest 34 34 0 0 68
5. Demokratija i ljudska prava 0 0 34 0 34
6. Sociologija 0 0 0 30 30
7. Informatika 34 34 0 0 68
8. Matematika 68 68 51 45 232
9. Fizika 51 51 0 0 102
10. Hemija/Kemija 34 0 0 0 34
SVEGA A: 323 289 187 165 964 43,92
B. STRUČNO OBRAZOVANJE
1. Osnove elektrotehnike 51 0 0 0 51
2. Finomehanički elementi i konstrukcije 34 51 34 30 149
3. Tehnička mehanika 34 34 0 0 68
4. Tehnološke obrade i procesi 0 34 34 0 68
5. Elektronika 0 51 34 0 85
6. Električna mjerenja 0 0 34 0 34
7. Mikroračunari 0 0 34 30 64
8. Hidraulika i pneumatika 0 0 68 30 98
9. Automatika 0 0 34 30 64
10. Programiranje 0 0 0 30 30
11. Električne mašine i pogoni 0 0 0 30 30
12. Računarsko vođenje procesa 0 0 0 30 30
13. Osnove poduzetništva 0 0 0 30 30
14. Praktična nastava/laboratorijski rad 136 102 102 90 430
SVEGA B: 255 272 374 330 1231 56,08
SVEGA (A + B): 578 561 561 495 2195 100
Izvođenje Programa za obrazovanje odraslih za zanimanje tehničar mehatronike traje četiri

godine, a izvođenje programa prekvalifikacije i dokvalifikacije traje najmanje šest mjeseci.
Praktična nastava se izvodi u punom fondu predviđenih sati.
Iako u nastavnim planovima i programima egzistira predmet Praktična nastava/laboratorijski rad
to ne znači da ostale predmete čije je težište stručna teorija ne treba obrađivati po konceptu nastave
orjentisane ka djelovanju. To znači da je neophodno sadržaje ovih modula, ako je sadržajem
predviđeno, obavezno obrađivati u specijaliziranim kabinetima, laboratorijama, radionicama i
slično.
7
VI. UKUPNO TRAJANJE PROGRAMA I TRAJANJE PROGRAMA PO

NASTAVNIM PREDMETIMA / MODULIMA
PRVA GODINA UČENJA
Red. Godišnji fond

Nastavni predmet
br. sati
1. Bosanski/Srpski/Hrvatski jezik i književnost 34
2. Strani jezik 34
3. Tjelesni i zdravstveni odgoj 34
4. Historija/Istorija/Povijest 34
5. Demokratija i ljudska prava 0
6. Sociologija 0
7. Informatika 34
8. Matematika 68
9. Fizika 51
10. Hemija/Kemija 34
SVEGA A: 323
1. Osnove elektrotehnike 51
2. Finomehanički elementi i konstrukcije 34
3. Tehnička mehanika 34
4. Tehnološke obrade i procesi 0
5. Elektronika 0
6. Električna mjerenja 0
7. Mikroračunari 0
8. Hidraulika i pneumatika 0
9. Automatika 0
10. Programiranje 0
11. Električne mašine i pogoni 0
12. Računarsko vođenje procesa 0
13. Osnove poduzetništva 0
14. Praktična nastava/laboratorijski rad 136
SVEGA B: 255
SVEGA (A + B): 578
8
POLJA UČENJA
Polje učenja 1:Analiza i primjena mehatroničkih sistema

Učenice i učenici su osposobljeni da izmjere električne i neelektrične veličine različitim
metodama mjerenja i pripadajućim instrumentima primjenjujući propisane mjere zaštite u
mehatroničkim sistemima. Osposobljeni su da na osnovu naloga i rezultata proračuna izvrše odabir
kablova i vodova za prijenos energije i informacija. Izvode jednostavnu pogonsku instalaciju.
Odabiru i koriste neophodne kontrolne i mjerne uređaje. Popunjavaju radnu dokumentaciju. Takođe
su osposobljeni da analiziraju upravljanje mehatroničkim sustavima te da koriste tehnike dijagrama
i blok-dijagrama tokova signala, materije i energije u cilju obrade i prezentiranja podataka.
Polje učenja 2: Analiza i primjena finomehaničkih elemenata i konstrukcija i izrada tehničke

dokumentacije
Učenici i učenice su osposobljeni za primjenu principa tehničkog crtanja. Osposobljeni su da
analiziraju statičke sisteme i otpornost materijala, kao i da analiziraju kinematiku tačke, tijela,
jednostavnih mehanizama i dinamičkih sila, momenata, energije i rada.
Polje učenja 3: Analiza sistema istosmjerne i naizmjenične struje

Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju strukturu i elemente kola istosmjernih i
naizmjeničnih struja, u stanju su definisati funkcije elemenata istih i njihove karakteristike u
kolima. Proračunavaju osnovne električne veličine i parametre složenih kola naizmjenične struje,
primjenjujući osnovne zakone elektrotehnike. Osposobljeni su da analiziraju osobine elemenata u
kolima istosmjerne i naizmjenične struje i da predstavljaju naizmjenične električne veličine.
9
RASPORED PREDMETA PO MODULIMA
A.1 RASPORED PREDMETA OPĆEG OBRAZOVANJA PO MODULIMA
Predmet Šifra modula Naziv modula

Bosanski, hrvatski,
OP-01-01 Komunikacija na radnom mjestu
srpski jezik i
OP-01-02 Teorija književnosti i kreativno izražavanje
književnost
OP-02-01 Education
Engleski jezik
OP-02-02 Leisure
Tjelesni i zdravstveni OP-04-01 Odbojka
odgoj OP-04-02 Košarka
Osnove računarskih sistema
Informatika OP-05-01
Poslovna primjena računara (standardna primjena
OP-05-02
računara)
05-OP-03-01 Operacije u R i uvod u algebru
05-OP-03-02 Linearne jednačine i nejednačine
Matematika
05-OP-03-10 Relacije i preslikavanja
05-OP-03-12 Vektori i elementi linearnog programiranja
IV-31-OPS-01-01 Mehanika
Fizika IV-26-OPS-03-02 Mehanika fluida i oscilacije
IV-31-OPS-01-01 Molekularna fizika i termodinamika
IV-61-OPS-02-01 Opća i neorganska kemija
Hemija
IV-61-OPS-02-04 Elektrohemija
HIS-01 Opća historija starog i srednjeg vijeka – Evropa i Svijet
od prahistorije do sredine XIX stoljeća
Historija
HIS-02 Opća historija novog vijeka – Evropa i Svijet od
sredine XIX stoljeća do kraja Drugog svjetskog rata
A.2 RASPORED PREDMETA STRUČNOG OBRAZOVANJA PO MODULIMA

Analiza kola istosmjerne struje
IV-54 ST 01 01
Analiza i korištenje elemenata u kolima naizmjeničnih
Osnove elektrotehnike IV-54 ST 01 02
struja
IV-54 ST 01 03
Analiza kola naizmjenične struje
Finomehanički elementi IV-54 ST 02 01 Tehničko crtanje 1
i konstrukcije IV-54 ST 02 02 Tehničko crtanje 2
Analiza sila, statičkih momenata i otpornosti materijala
IV-54 ST 03 01
Analiza kinematike tačke, tijela, jednostavnih
Tehnička mehanika IV-54 ST 03 02
mehanizama i dinamičkih sila, momenata, energije i
rada
IV-54 SP 14 01 Mjerenje veličina u mehatroničkim sistemima
Praktična
IV-54 SP 14 02 Izvođenje jednostavne pogonske instalacije
nastava/laboratorijski
IV-54 SP 14 03 Upravljanje mehatroničkim sistemima
rad
IV-54 SP 14 04 Obrada dijagrama i podataka
10
PREGLED PROGRAMSKIH SADRŽAJA
B.1 PREGLED PROGRAMSKIH SADRŽAJA PREDMETA OPĆEG OBRAZOVANJA
BOSANSKI/SRPSKI/HRVATSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST
Modul: Komunikacija na radnom mjestu (šifara modula OP-01-01)

Svrha modula i cilj
Svrha ovog modula je da razvije kod učenika vještine komunikacije potrebne na radnom
mjestu.
Ciljevi:
- Razvijanje vještine verbalne komunikacije.
- Razvijanje svijesti o važnosti jezika u svakodnevnom životu i radu.
- Razvijanje svijesti o značaju pravilnog govora i pisanja, slušanja i čitanja.
- Korištenje jezika u specifičnoj struci.
- Podsticanje saradnje i timskog rada među mučenicima.
Nastavne jedinice
1. Uvod u komunikacije.............................................. 2 časa
2. Govorenje i slušanje................................................ 5 časova
3. Pisanje i čitanje........................................................ 5 časova
4. Telefonska komunikacija......................................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Uvod u komunikacije: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni šta je komunikacija i elemente komunikacije
 identificira razne oblike neverbalne komunikacije
 navede sredstva kojima se prenosi informacija
 identificira razne oblike neverbalne komunikacije
2. Govorenje i slušanje: učenica/učenik je osposobljen da:
 se predstavi na prikladan način: kolegama u razredu, nadređenim u radnom okruženju
 pokaže razliku između službenog i ličnog predstavljanja
 uvažava sagovornika u različitim situacijama (formalnim i neformalnim)
 sudjeluje u razrednim diskusijama
 prezentira proizvod usluge jednom kupcu ili više potencijalnih kupaca
 prakticira dobro slušanje
 učitivo zaustavi ugovornika
 poznaje geste pažljivog slušaoca
 sluša kritiku ili pohvalu
 sluša i prima upute
 pokaže razliku između prikladnog i neprikladnog pitanja
3. Pisanje i čitanje: učenica/učenik je osposobljen da:
 piše jasno i gramatički pravilno oglase i obavještenja
 adresira omotnice ispravno i čitko
 ispunjava različite forme obrazaca
 piše telegrame i čestitke u svakodnevnom životu i poslu
 napiše sastav o svom radnom mjestu
 bilježi dnevna iskustva u obliku dnevnika
 čita s razumijevanjem različite tekstove iz novina vezane za struku
 prenosi preuzetu informaciju vezanu za radno mjesto
11
 koristi tehnike čitanja

4. Telefonska komunikacija: učenica/učenik je osposobljen da:
 se službeno predstavi telefonom
 upotrijebi telefonski imenik
 prenosi telefonsku poruku drugoj osobi
 planira kako da iziđe na kraj s teškim pozivima
 ostavlja poruku na telefonskoj sekretarici
Modul: Teorija književnosti i kreativno izražavanje (šifara modula OP-01-02)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul je dizajniran tkao da učenici razumiju, tumače, vrednuju književno djelo te da razviju
sposobnost kreativnog izražavanja.
Ciljevi:
- Razvijanje sposobnosti razumijevanja vrijednosti književnog djela.
- Razvijanje sposobnosti interpretacije književnog djela.
- Razvijanje sposobnosti kritičkog mišljenja.
- Razvijanje interesa za književnost.
- Razvijanje kreativnosti u izražavanju.
- Bogaćenje rječnika i razvijanje jezičke kulture.
Nastavne jedinice
1. Lirska pjesma...................................... 3 časa
2. Pripovijetka......................................... 4 časova
3. Roman................................................. 5 časova
4. Drama.................................................. 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Lirska pjesma: učenica/učenik je osposobljen da:
 analizira lirsku pjesmu i koristi kritički rječnik:
- tema
- motiv (pjesnička slika)
- atmosfera kompozicija
- jezik (stilska sredstva, rima)
- ritam
 kreativno dopuni umjetničku pjesmu
 uporedi pjesme prema njihovim temama i upotrebi jezika
2. Pripovijetka: učenica/učenik je osposobljen da:
 uočava u pripovijeci: temu, likove, fabulu, naratora, ideju, kompoziciju
 koristi pisani jezik maštovito
 prepozna organizaciju događaja
 izrazi stav prema likovima i ideji djela
3. Roman: učenica/učenik je osposobljen da:
 primijeni odgovarajuće termine:tema, idejni svijet, likovi, kompozicija, narator
 istraži strukturu romana
 izrazi svoj stav prema djelu
 napiše esej o vlastitom reagovanju na tekst
4. Drama: učenica/učenik je osposobljen da:
 prepozna u drami: dramski sukob, dijalog, monolog, didaskalije
 uoči etape dramske radnje
 analizira dramska lica
12
 objasni pojmove tragično, komično

 odglumi odabrani dramski tekst
ENGLESKI JEZIK
Modul: Education (šifara modula OP-02-01)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul ima za cilj dati učenicima praktične vještine komunikacije u engleskom jeziku na
temu obrazovanje.
Ciljevi:
- ohrabriti učenike da upotrebljavaju engleski jezik u svrhu komunikacije;
- prezentirati jezik na ugodan i motivirajući način;
- razviti sklonost ka učenju engleskog jezika;
- ohrabriti učenike za samostalan rad i učenje tijekom cijelog života;
- osposobiti učenike za izražavanje emocija i mišljenja;
- razvijati duh tolerancije, humanizma i osnovnih etičkih principa.
Nastavne jedinice
1. School life................................................. 4 časa
2. Teenagers.................................................. 4 časa
3. Sport.......................................................... 4 časa
4. Vocational vocabulary.............................. 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. School life: učenica/učenik je osposobljen:
 Opisati školu
 Opisati školski sustav
 Usvojiti vokabular na temu život u školi
 Reći svoj raspored sati
2. Teenagers: učenica/učenik je osposobljen:
 Reći nešto o svom životnom dobu
 Opisati svoj odnos prema odraslima
 Sastaviti anketu o problemima mladih
 Razgovarati o svojim ambicijama
 Razumjeti jednostavnije tekstove u časopisima za mlade na engleskom jeziku.
3. Sport: učenica/učenik je osposobljen:
 Nabrojati vrste sportova i grupirati ih po srodnosti
 Govoriti o sportu koji voli ili kojim se bavi
 Opisati sportski dogadjaj u školi ili gradu
 Objasniti pojam fair-play
4. Vocational vocabulary: učenica/učenik je osposobljen:
 Imenovati predmete u svojoj struci
 Koristiti stručne termine u vlastitim rečenicama
 Čitati jednostavnije tekstove vezane za struku.
Modul: Leisure (šifara modula OP-02-02)

Svrha modula i cilj
Ima za cilj dati učenicima praktične vještine komunikacije u engleskom jeziku na temu
slobodno vrijeme.
13
Ciljevi:
- osposobiti učenike za izražavanje emocija i mišljenja;
- podsticati učenike na komunikaciju vezanu za teme.
Nastavne jedinice
1. Money................................................. 4 časa
2. Travel.................................................. 4 časa
3. Food and drinks.................................. 4 časa
4. Vocational vocabulary........................ 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Money: učenica/učenik je osposobljen:
 Snaći se u mjenjačnici
 Tražiti informacije u banci i pošti i razumjeti jezične strukture u toj oblasti
 Napraviti spisak za kupovinu
 Govoriti o svom džeparcu.
2. Travel: učenica/učenik je osposobljen:
 Razgovarati o raznim prijevoznim sredstvima
 Slijediti i davati upute za snalaženje u gradu
 Tražiti i dati informacije vezane za putovanje
 Snaći se u raznim situacijama na putovanju (npr.prelazak granice)
 Planirati jedno putovanje.
3. Food and drinks: učenica/učenik je osposobljen:
1. Naručiti hranu i piće u restoranu
2. opisati neka tradicionalna jela u svojoj zemlji
3. snaći se u fast food restoranu
4. razgovarati o zdravoj hrani.
4. Vocational vocabulary: učenica/učenik je osposobljen:
 koristiti složenije termine vezane za struku
 razumjeti jednostavne tekstove iz struke
 služiti se riječnikom.
TJELESNI I ZDRAVSTVENI ODGOJ
Modul: Odbojka (šifara modula OP-04-01)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- Utvrđivanje početnog stanja to jest stepena prethodno stečenih znanja iz odbojke.
- Razvijanje kretnih i fizičkih sposobnosti učenika.
- Razvijanje trajnog interesa za odbojku.
- Omogućiti da se učenici opredijele za sporstku igru-odbojka - kojom će se i nakon završetka
školovanja moći kontinuirano koristiti tokom cijelog života, kao rekreacijom (aktivni odmor) ili
se baviti ovom sportskom igrom ne isključujući mogućnost ostvarivanja karijere.
Ciljevi:
- Osposobiti odgovorne, kreativne, samopouzdane i preduzetne učenike.
- Ohrabrivati saradnju među učenicima (timski rad).
- Osposobiti učenika kako bi ovladao i usvojio znanje iz odbojke (osnovne vještine tehnike i
14
taktike).
- Razvijanje kretnih i psihofizičkih sposobnosti učenika.
- Zadovoljavanje potreba učenika za kretanjem.
- Omogućiti učeniku da razvije psihomotorne i funkcionalne sposobnosti.
- Da razvije pozitivan stav prema odbojci i da ga posmatra kao kontinuirano bavljenje tokom
cijelog života.
- Da učenici uživaju u igri odbojke i kroz to razvijati ljubav prema odbojci u cilju zdravog i
sretnog života.
Nastavne jedinice
1. Testiranje psihofizičkih sposobnosti......................... 3 časa
2. Dijagnostika i teorija odbojke(pravila) ..................... 4 časa
3. Tehnika odbojke......................................................... 5 časova
4. Taktika odbojke......................................................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Testiranje psihofizičkih sposobnosti: učenica/učenik će moći da:
 Sazna na kojem su nivou njegove psihofizičke sposobnosti:
- eksplozivna snaga nogu
- brzinska izdržljivost
- snaga ruku i ramenog pojasa
- snaga trupa
- brzina pokreta
- koordinacija
- gipkost - fleksibilnost
- mjerenje visine i težine
 Sazna na koji način može povećati nivo svojih psihofizičkih sposobnosti.
 Kontinuirano prati nivo sposobnosti vođenjem dnevnika.
2. Dijagnostika i teorija odbojke(pravila): učenica/učenik će moći da:
 Sazna svoja realna znanja stečena u prethodnom školovanju iz odbojke:
- stavovi
- gornje odbijanje (prstima)
- donje odbijanje (“čekić”)
- servis
- osnovna pravila
- pozicije igrača i pravila rotacije
 Shvati potrebu za bavljenjem ovim sportom, a u cilju zdravog načina života.
3. Tehnika odbojke
Osnovni nivo
Učenica/učenik će moći da razvije vještinu i tehniku za odabrani nivo uključujući:
 Stavove
 Gornje odbijanje
 Donje odbijanje
 Servis – donji – gornji
 Osnovna pravila odbojke
Nivo I
Učenica/učenik će moći da razvije tehniku odbojke na višem nivou u odnosu na osnovni nivo i
to:
 Osnovni smeč sa kratkim zaletom sa različitih pozicija
 Osnovni smeč sa kratkim zaletom sa različito dignutom loptom (visoka –niska; spora –
tempo)
 Plasirani smeč i “kuvanje”
15
 Uloga dizača kod smeča

 Blok – jednostruki
 Skraćeni servis i servis “lelujavac”
 Odbijanje lopte “povaljkom”
 Suđenje.
Nivo II
Učenica/učenik će moći da razvije tehniku odbojke na višem (napredni) nivou i to:
 Smeč servis
- iz mjesta
- iz zaleta
 Dvostruki blok
 Trostruki blok
 Smeč – penal
 Odbijanje lopte “upijač”, suvanje
 Smeč iz druge linije, preko bloka
 Tehnika dizača – dizanje čekićem, u skoku, sa povaljkom i primjeni stečena znanja u igri.
4. Taktika odbojke
Osnovni nivo
Učenica/učenik će moći da:
 Primjeni stečena znanja u igri
 Učestvuje u taktičkim zamislima i varijantama kako individualnim tako i ekipnim.
Odbrana
 čuvanje svoje zone-pokrivanje prostora
 prijem serve i slanje prvih lopti na dizača – tehničara
 odbrana “vidi-pa-reaguj”
 postava u odbrani, uglom naprijed
Napad
 distribucija lopti u slobodan prostor tj. gdje nema igrača
 slanje lopti na igrača koji slabo prima
 servu ili na “slabijeg” igrača u
 protivničkoj ekipi
 oštro upućena lopta prema protivničkoj ekipi – polu smeč
Nivo I
Odbrana
 prilagodi svoju odbranu s obzirom na kojoj se poziciji nalazi–prednji-blokira, zadnji štiti
prostor
 odbrana od plasiranih lopti tzv.”kuvanih” lopti
 dvojni i trojni blok
 odbrana uglom nazad
 kako pročitati protivnički napad prije prebačene lopte
Napad
 napad nakon prijema serve
 napad sa različitih pozicija u igri
 kontranapad
 formacija napada sa “fintom”
Nivo II
Odbrana
 ispružanje naprijed – spuštanjem na koljeno – odbrana prstima
 ispružanje sa povaljkom, sa padom na ruke, ispružanje u stranu, upijač
 prilagođavanje odbrane u ulozi igrača u timu (srednji bloker, primač, libero)
 “man-up” odbrana (zaštita bloka i zaštita od kuvanih lopti)
 “man-down” odbrana
16
Napad
 prilagođavanje napada u ulozi igrača u timu – pucač (lijevi prednji i desni prednji), korektor.
 kombinacije prvog, drugog i trećeg tempa
 promjena mjesta igrača u njihove pozicije za napad ili prema ulozi u igri
 višestruki napad.
Modul: Košarka (šifara modula OP-04-02)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- Utvrđivanje početnog stanja prethodno stečenih znanja iz košarke.
- Rrazvijanje trajnog interesa za košarku.
- Omogućiti da se učenici opredijele za igru košarke, kojom će se i nakon završetka
školovanja moći kontinuirano baviti tokom cijelog života, kao rekreativnom djelatnošću ili u
cilju ostvarivanje sportske karijere.
Ciljevi:
- osposobiti odgovorne, kreativne, samopouzdane i poduzetne učenike,
- osposobiti učenika kako bi ovladao i usvojio znanja iz košarke (osnovne vještine tehnike i
taktike),
- razvijanje kretnih i psihofizički sposobnosti učenika,
- zadovoljavanje potreba za kretanjem i takmičenjem,
- razvijanje osjećaja za timski rad,
- sticanje osnovnih znanja iz košarke,
- omogućiti učeniku da razvije psihomotorne i funkcionalne sposobnosti,
- da razvije pozitivan stav prema košarci i da ga posmatra kao kontinuirano bavljenjem tokom
cijelog životna,
- da učenici uživaju u igri košarke i kroz igru razvijaju ljubav prema košarci, a u cilju zdravog i
sretnog životna.
Nastavne jedinice
1. Testiranja.................................................................. 3 časa
2. Dijagnostika i teorija košarke................................... 4 časa
3. Tehnika košarke........................................................ 5 časova
4. Taktika košarke......................................................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Testiranje: učenica/učenik će moći da:
 sazna na kojem su nivou njegove psihofizičke sposobnosti
 eksplozivna snaga nogu
 brzinska izdržljivost
 snaga ruku i ramenog pojasa
 snaga trupa
 brzina pokreta učenik
 koordinacija
 gipkost
 mjerenje visine i težine.
2. Dijagnostika i teorija košarke: učenica/učenik će moći da:
 Sazna o svojim realnim vrijednostima iz igre košarka
 Stavovi
 Vođenje, dodavanje i hvatanje lopte
 Šutiranje na koš
17
 Teorijska znanja
 Shvati potrebu za bavljenjem ovim sportom a u cilju zdravog načina života.
3. Tehnika košarke
Osnovni nivo
Učenik će moći da:
 Razvije vještine i tehnike za odabrani
 Nivo igre uključujući:
- Dodavanje i hvatanje lopte sa jednom i dvije ruke, u različitoj visini , od pod i direktno
- Vođenje visoko, nisko u mjestu i kretanju
- dvokorak – ulaz na boljoj strani
- pivotiranje , kruženje na jednoj pa drugoj nozi
- skok šut, iz mjesta i kretanja.
Nivo I
Učenik će moći da razvije vještine i tehnike za odabrani nivo igre uključujući:
 Dodavanje i hvatanje lopte prilikom kretanja sa promjenom ritma
 Dodavanje iza leđa
 Lažno dodavanjem
 sa pogledom na suprotnu staranu
 vođenje lopte na slabijoj strani
 vođenje bez gledanja u loptu
 sve radnje raditi u bržem kretanju
 vođenje lopte uz ometanje protivnika
 dvokorak uz ometanje
 skok šut sa odbranom blizu sa raznih pozicija iz kretanja
 horog
 blokiranje šuta
 blokada u napadu kao pomoć suigraču
 suđenje.
Nivo II
Učenik će moći da razvije i usavrši tehniku košarke za odbrani nivo igre uključujući:
 savladanje u poputnosti tehničkih zahtjeva iz prethodnih nivoa
 znati se njima koristiti u igri otežanim okolnostima (kontranapad presing , igrač manje)
 dvokorak sa fintiranjem
 skok šut uz blokadu
 ulazak pod koš
 roling
 suđenje.
4. Taktika igre
Osnovni nivo
 primjeni stečena znanja iz tehnike u igri
 primjeni principi odbrane i napada uključujući:
- odbrana : branjenje prostora odnosno igrača sa i bez lopte
- zonska 2 : 3
- napad : individualna taktika napada sa i bez lopte
- napad protiv zonske odbrane 2 : 3
- kontra napad
- napad protiv zonske odbrane i odbrane čovjek na čovjeka.
Nivo I
 razvije taktiku igre za odbranu nivo igre
 primjeni stečena znanja u igri kako u napadu: individualna taktika, kretanje sa i bez lopte
skok u napadu osnovna ,,ekran'' blokada tako i u odbrani: individualna taktika, oduzimanja
18
lopte kretanje-ukrštanje preuzimanje igrača, čuvanja igrača sa loptom, skok u odbrani,

odbrana od blokada.
 kolektivna odbrana: zona 1:2:2
 zonska presing, čovjek na čovjeka
 kolektivni napad polukoutra
 kontra napad
 napad protiv zonske odbrane i odbrane čovjeka na čovjeka.
Nivo II
 razvije taktiku igre i znanja na višem nivou u odnosu na prethodne nivoe i to u odbrani i
napadu
 individualna taktika uzimajući u obzir sve uloge u timu od pleja, beka, krilnog beka, krilnog
centra, centra ču napadu
 učenik će prema svom saznanju odabrati ulogu
 kolektivna taktika
 odbrana 2-1-2
 2-2-1
 presing
 čovjek
 napad protiv zone 2:3, 2-1-2, 2-2-1
 napad protiv presinga napad protiv odbrane čovjek na čovjeka.
HISTORIJA
Modul: Opća historija starog i srednjeg vijeka – Evropa i Svijet od prahistorije do sredine
XIX stoljeća (šifara modula HIS-01)
Svrha modula i cilj
Program historije zasnivanje na historijskoj nauci iz koje proizilaze sadržaji pomoću kojih se
ostvaruje humanistička funkcija nauke-širenje historijskog znanja kao cilja obrazovanja, s jedne, i
razvijanje naučno zasnovane historijske svijesti i historijskog mišljenja kao humanističkog cilja
odgoja učenika, s druge strane. U tom sklopu treba i u nastavi historije u kontinuitetu ostvarivati
univerzalne odgoj ne principe, koje je utvrdio Unesko (UNESCO).
Cilj izučavanja historije u I razredu jeste da se učenici upoznaju sa historijskim fenomenima u
razvoju ljudskog društva u svjetskim i evropskim okvirima i spoznaju tok i razvojni put kojim je
ljudsko društvo prošlo kroz različite historijske epohe.
Ciljevi nastave historije su:
- da učenici steknu pravilnu predstavu o historiji kao nauci i nastavnom predmetu;
- da sagledavanjem političkog, ekonomskog i kulturnog razvoja učenici steknu predstavu o
glavnim fenomenima u razvoju čovječanstva u različitim historijskim epohama i o
njihovim glavnim obilježjima;
- da kod učenika razvije duh tolerancije i demokratsko pravo na različita mišljenja;
- da kod učenika razvije spoznaju o okruženju u kojem živi i pomogne mu o bodljem
razumijevanju savremenog društva i njegove historijske uvjetovanosti,
- da učenike osposobi za samostalno korištenje historijskih izvora, zasnovanih na naučno-
historijskim činjenicama;
- da učenika upozna sa "zanatom" historičara i raznovrsnim izvorima saznanja.
19
Nastavne jedinice
1. Prahistorija.......................................................................................... 2 časa
2. Stari vijek prve civilizacije................................................................ 2 časa
3. Društvo i država starih grka i rimljana................................................ 2 časa
4. Evropa i arapski svijet u ranom feudalizmu........................................ 2 časa
5. Evropa i svijet u periodu razvijenog feudalizma................................. 3 časa
6. Kapitalistička privreda i kultura u okviru feudalnog društva.............. 3 časa
7. Evropa u periodu od XVIII do polovine XIX stoljeća........................ 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Prahistorija: učenica/učenik treba da:
 se upozna sa zadatkom historije, da shati mjesti i značaj historijskih izvora; -se upozna sa
nastankom i razvojem ljudskog društva u predhistoriji; -shvati društvene odnose i
neminovno st raspada rodovskog uređenja.
2. Stari vijek prve civilizacije: učenica/učenik treba da:
 upozna područja nastanka prvih civilizacija, geografske karakteristike tih područja -
upozna politička uređenja prvih robovlasničkih država starog Istoka, sa posebnim osvrtom
na političko i društveno uređenje starog Egipta;
 upozna kulturna dostignuća naroda starog Istoka - pismo, filozofija, umjetnost,
književnost i vjerska shvatanja
3. Društvo i država starih grka i rimljana: učenica/učenik treba da:
 upozna mjesto i vreme nastanka grčkih polisa, njihov međusobni položaj i odnose;
-na primjeru Sparte upozna aristokratski tip uređenja države, a na primjeru Atine shvatii
objasni tip robovlasničke demokratije;
 upozna vreme i mjesto nastanka Makedonskog carstva;
 se upozna sa Rimskom državom kao najorganizovanijom robovlasničkom državom,
 se upozna sa historijom i razvojem Rimske države, njenim krizama, podjelom i propašću;
-se upozna sa krizom robovlasničkog društva, najezdom varvara i padom Rimskog carstva;
-se upozna sa grčkom, helenističkom i rimskom kulturom.
4. Evropa i arapski svijet u ranom feudalizmu: učenica/učenik treba da:
 se upozna sa periodom Velike seobe naroda, periodom ranog feudalizma, njegovim
karakteristikama i stvaranjem država na tlu Zapadnog Rimskog carstva;
 se upozna sa historijom Vizantije, crkvenim raskolom i posljedicama istog;
 se upozna sa nastankom islama i njegovim teritorijalnim širenjem;
 upozna kulturu ranog srednjeg vijeka kako evropsku tako i arapskog svijeta.
5. Evropa i svijet u periodu razvijenog feudalizma: učenica/učenik treba da:
 se upoznaju sa općim karakteristikama razvijenog feudalizma, društvenim pokretima i
društvenim odnosima,
 upoznaju nastanak i razvoj gradova, gradske privrede i opći društveni napredak;
 se upozna sa društvenim pokretima i sukobima unutar feudalnog društva –promjene na
selu,
 seljački ustanci, sukobi gradova i feudalaca;
 upozna suštinu Krstaških ratova kao vojnih, vjerskih i kolonizitorskog pokreta
evropljana na bliski istok, posljedice krstaških pohoda.
6. Kapitalistička privreda i kultura u okviru feudalnog društva: učenica/učenik treba da:
 se upozna sa nastankom i općim karakteristikama kapitalizma, pojavom manufakture,
 razvojem trgovine i bankarstva i pojavom prvo bitne akumulacije kapitala; -upozna
činjenice u vezi sa velikim Geografskim otkrićima, kolonijalnim osvajanjima i
posljedicama istih za Evropu i svijet u cjelini;
 shvati pokret Humanizma i Renesanse kao i pokret Reformacije na zbivanja u svijetu.
20
7. Evropa u periodu od XVIII do polovine XIX stoljeća: učenica/učenik treba da:

 da upozna bitna obilježja Industrijske revolucije u Engleskoj, promjene u strukturu
stanovništva i pojavu ekonomskog liberalizma;
 se upozna sa Feancuskom građanskom revolucijom, da shvati revoluciju kao obračun
građanske klase sa feudalnim sistemom;
-upozna Napoleonova ratna osvajanja i posljedice toga;
 -se upozna sa revolucionarnom 1848/49 godinom u Evropi;
Modul: Opća historija novog vijeka (šifara modula HIS-02)

Svrha modula i cilj
Program historije zasnivanje na historijskoj nauci iz koje proizilaze sadržaji pomoću kojih se
ostvaruje humanistička funkcija nauke-širenje historijskog znanja kao cilja obrazovanja, s jedne, i
razvijanje naučno zasnovane historijske svijesti i historijskog mišljenja kao humanističkog
cilja odgoja učenika, s druge strane. U tom sklopu treba i u nastavi historije u kontinuitetu
ostvarivati univerzalne odgoj ne principe, koje je utvrdio Unesko (UNESCO).
Opći ciljevi i zadaci nastave historije za II modul su:
- da se učenici upoznaju sa nastankom i razvojem imperijalizma i međunarodnim odnosima od
druge polovine XIX stoljeća pa do kraja XX vijeka;
- da se učenici upoznaju sa razvojem, nauke, tehnike i kulture od druge polovine XIX stoljeća pa
do kraja XX vijeka;
- da se učenici upoznaju sa uzrocima, rezultatima i posljedicama Prvog svjetskog rata
- da se učenici upoznaju sa društvenim, političkim i privrednim prilikama u svijetu između dva
svjetska rata;
- da se učenici upoznaju sa Drugim svjetskim ratom kao velikim obračunom demokratskih i
fašističkih. snaga;
- da se učenici upoznaju sa najznačajnijim događajima, procesima i pojavama poslije drugog
svjetskog rata.
Nastavne jedinice
1. Evropa od sredine XIX stoljeća do 1878. godine........................................ 2 časa
2. Evropa i Svijet od 1878. godine do početka prvog svjetskog rata............... 2 časa
3. Prvi svjetski rat............................................................................................. 4 časa
4. Evropa i Svijet između dva rata................................................................... 2 časa
5. Drugi svjetski rat.......................................................................................... 4 časa
6. Evropa i Svijet poslije drugog svjetskog rata............................................... 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Evropa od sredine XIX stoljeća do 1878. godine: učenica/učenik treba da:
 se upozna sa imperijalizmom i historijom Evrope u drugoj polovini XIX stoljeća;
 zna činjenice vezane za proces ujedinjenja Njemačke i Italije, historiju Habsburške
monarhije i njen interes za širenje na Balkanski poluotok;
 zna sve činjenice u vezi održavanja i donošenja odluka na Berlinskom kongresu i njegov
značaj za balkanske zemlje.
2. Evropa i Svijet od 1878. godine do početka prvog svjetskog rata: učenica/učenik treba da:
 upozna međunarodne odnose u periodu od 1878. do 1914.godine,
 shvati i razumije politiku kolonijainih sila i odnose među velikim silama,
 zna o stvaranju blokova velikih sila i krizama koje potresaju svijet pred Prvi svjetski rat,
 upozna razvoj nauke, kulture i tehnike na prelomu dva stoljeća.
3. Prvi svjetski rat: učenica/učenik treba da:
 se upozna sa uzrocima izbijanja rata,
21
 se upozna sa stvaranjem glavnih frontova i najvažnijim ratnim operacijama,

 zna događaje u Rusiji tokom 1917. godine -Revolucija u Rusiji,
 se upozna sa ulaskom SAD-a u Prvi svjetski rat,
 shvati suštinu promjene ravnoteže snaga u završnici rata, poraz saveza Centrainih sila i
posljedice koje iz toga proizilaze.
4. Evropa i Svijet između dva rata: učenica/učenik treba da:
 mirovnim ugovorima održanim poslije okončanja Prvog svjetskog rata,
 nastankom novih država, osnivanjem Društva naroda, uspostavljanjem Versajskog
sistema,
 politikom kolonijainih sila i antikolonijalnim pokretima u Turskoj i arapskom svijetu,
 vremenom privredne obnove, uloga i mjesto SAD-a u svjetskoj politici i privredi,
 pojavom Velike ekonomske krize 1929 1933. i konceptima njenog prevazilaženja,
 nastankom totalitarnih režima u Evropi i svijetu: fašizam u Italiji, nacizam u Njemačkoj i
militarizam u Japanu, što uzrokuje duboku krizu građanske demokratije,
 naglom ekspanzijom totalitarnih režima i njihovom pripremom za novi svjetski rat.
5. Drugi svjetski rat: učenica/učenik treba da:
 ciljevima i uzrocima rata,
 taktikom munjevitog rata i početnim uspjesima sila Osovine, karakteristikama i njihove
vlasti na okupiranim područjima,
 formiranjem Savezničke koalicije,
 napadom na SSSR i SAD, i ulazak SAD u rat, bitke na glavnim frontovima i priprema za
iskrcavanje u normandiji ,otvaranje zapadnog freonta,
 prekretnicom u ratu: kapitulacija Italije, iskrcavanje u Normandiji, operacije na Pacifiku,
 porazom Njemačke i Japana, svijet na kraju «totalnog rata».
6. Evropa i Svijet poslije drugog svjetskog rata: učenica/učenik treba da:
 suđenjem ratnim zločincima Nirberški proces, promjena odnosa snaga poslije Drugog
svijetskog rata,
 stvaranjem organizacije UN i njena uloga i mjesto u svjetskoj politici,
 formiranjem vojno-političkih blokova -politika «hladnog rata»,
 promjenama u Zapadnom svijetu: demokratija, privreda, tehnološki razvoj,
 nastankom novih država u Aziji i Africi, kraj kolonijaine epohe,
 pojavom novih socijalističkih država, odnosi među njima, suparništvo sa Zapadom,
 raspadom socijalizma u Evropi i njegova kriza na drugim kontinentima,
 velikim političkim previranjima u svijetu i ratovi na Bliskom i Srednjem Istoku,
 pojavom i idejama evropske integracije.
INFORMATIKA
Modul: Osnove računarskih sistema (šifara modula OP-05-01)

Svrha modula i cilj
Učenik će biti osposobljen za rad na računaru, korištenju računara u školi kao alata za učenje i
korištenju računara van škole.
Ciljevi:
- da ohrabri učenike da steknu vještine rada na računaru,
- da razviju sposobnost samostalnog rada,
- da razviju potrebu rada u grupi,
- da steknu odnos prema opremi,
- da steknu potrebu za daljim učenjem i nadogradnju znanja,
- da ohrabri učenike za primjenu novih tehnologija i komunikacija,
- da nauče pravilnu upotrebu računara.
22
Nastavne jedinice
1. Računarski sistemi..................................................... 3 časa
2. Operativni sistem....................................................... 4 časa
3. Rad sa datotekama...................................................... 5 časova
4. Primjena osnovnih (gotovih) programa...................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Računarski sistemi: učenica/učenik je osposobljen da:
 Identifikuje potrebu za radom na računaru
 Prepozna osnovne komponente računara
 Rukuje osnovnim komponentama računara
 Objasni termine “hardware” i “software”
 Poveže osnovne komponente računara
 Izvede uključivanje-isključivanje računara
 Objasni i prepozna jedinice kapaciteta.
2. Operativni sistem: učenica/učenik je osposobljen da:
 Definiše ulogu OS-a
 Nabroji vrste OS-a
 Objasni osnovne karakteristike OS Windows 95/98/2000
 Rukuje Windows radnim prostorom:
- desktop,
- ikone,
- start, open/close aplikacija
- rad sa prozorima
- shut own.
3. Rad sa datotekama: učenica/učenik je osposobljen da:
 Definiše ulogu Windows Explorera
 Objasni radni prostor Windows Explorera
 Identifikuje memorijske uređaje
 Objasni pojam datoteke
 Objasni potrebu za folderom
 Napravi prvi folder
 Napravi prvu datoteku (u Notepad-u ili Wordpad-u)
 Sačuva datoteku
 Kopira dokument (sa/na A:, C:...)
 Otvori dokument
 Obriše dokumet
 Obriše folder.
4. Primjena gotovih programa: učenica/učenik je osposobljen da:
 Rukuje programom Calculator
 Rukuje programom za crtanje Paint
 Rukuje programom za pisanje NotePad ili WordPad.
Modul: Poslovna primjena računara (standardna primjena računara)

(šifara modula OP-05-02)
Svrha modula i cilj
Poslovna primjena računara (standardna primjena računara).
Ciljevi:
- da steknu vještine za poslovnu primjenu računara,
23
- da razviju sposobnost samostalnog rada,

- da razviju potrebu rada u grupi,
- da steknu sposobnost korištenja gotovih aplikacija,
- da steknu potrebu za dalje učenje i nadogradnju znanja,
- da razviju sposobnost samoposlovanja,
- da nauče pravilnu upotrebu računara.
Nastavne jedinice
1. Tekst procesor - MS Word...................................... 9 časova
2. Obrada tabela - MS Excel........................................ 8 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Tekst procesor - MS Word: učenica/učenik je osposobljen da:
 Identifikuje softver i pristup softveru
 Ukucava tekst
 Uređuje tekst
 Izvršava formatiranje teksta
 Isijeca i lijepi tekst
 Briše i ispravlja tekst
 Pretražuje tekst
 Otvara i sačuva dokument
 Uradi šablon (template)
 Priprema dokumente za štampu
 Izlazi iz aplikacije.
2. Obrada tabela - MS Excel: učenica/učenik je osposobljen da:
 Identifikuje softver i pristup softveru
 Definiše osnovne pojmove ćelija, red, kolona
 Adresira ćeliju
 Unosi podatke
 Formatira ćelije
 Unosi formule
 Umeće i briše redove/kolone
 Formira okvire-bordere
 Koristi osnovne funkcije (SUM, AVERAGE..)
 Izrađuje grafikone
 Otvara i čuva tabelu
 Priprema tabelu za štampu
 Izlazi iz aplikacije.
MATEMATIKA
Modul: Operacije u R i uvod u algebru (šifara modula 05-OP-03-01)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
Da obezbijedi nastavak skladnog razvoja fundamentalnih misaonih djelatnosti, osnovnih mentalnih
operacija i usvajanje vrijednosnih principa socialno-afektivne strukture matematičkih sadržaja.
Modul ima za cilj da učeniku omogući:
- Razvijanje fundamentalnih misaonih djelatnosti kao što je unapređenje pristupa rješavanja
problema, spremnost na samostalnost i spremnost na kreativnost;
24
- sticanje nekih radnih vrlina, tačnost i samouvjerenje u radu sa brojčanim podacima i u

izvodjenju matematičkih radnji;
- korišćenje sposobnosti i vještina matematičkih radnji u praksi;
- sticanje sposobnosti upravljanja algebarskim izrazima i formulama;
- razvijanje sposobnosti urednog, preglednog, sređenog pisanja brojeva i izraza,
koordinirano ritmičko pisanje i govor.
Nastavne jedinice
1. Operacije u skupu R......................................... 2 časa
2. Upotreba kalkulatora....................................... 2 časa
3. Razmjere i proporcije...................................... 2 časa
4. Procentni račun................................................ 3 časa
5. Polinomi.......................................................... 4 časa
6. Algebarski racionalni izrazi............................. 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Operacije u skupu R: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije osnovne matematičke pojmove, računske operacije, proste i složene brojeve i
kriterije djeljivosti;
 prepozna proste i složene prirodne brojeve i primjenjuje kriterije djeljivosti brojeva;
 vlada metodologijom izrade zadataka u skupovima brojeva;
 analizira, redukuje i izračunava vrijednost složenijih brojnih izraza, vrijednosti polinoma
za datu vrijednost promjenljive i rješava probleme procentnog računa;
 vrši sintezu i kreativnim idejama matematizira složene probleme iz prakse i rješava ih.
2. Upotreba kalkulatora: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije upotrebu kalkulatora, služi se kalkulatorom za različita izračunavanja;
 vlada metodologijom rada funkcijske tipke, zagrada i memorisanja;
 analizira i upoređuje približne vrijednosti i vrši optimalizaciju rezultata;
 iznalazi nove ideje za racionalnije izračunavanje ‘’velikih brojeva’’ i čita brojeve u
različitim zapisima.
3. Razmjere i proporcije: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije pojmove razmjere i proporcije, pojam produžene proporcije, proširivanje
proporcije, koeficijent proporcionalnosti, direktna i indirektna proporcionalnost;
 vlada metodologijom postavljanja proporcije i rješava ih;
 analizira i rješava probleme smese tj. miješanja supstanci;
 daje ideje za nove probleme proporcionalnosti i efikasno ih rješava.
4. Procentni račun: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije prirodu veličina u formuli procentnog računa: G:P = 100 : p,
(G+P):(100+p)=G:100, (G+P):(100+p)=P:p, (G-P):(100-p)=G:100, (G-P):(100-p)=P:p
 poznaje metodologiju izračunavanja nepoznate veličine;;
 vlada metodologijom rješavanja zadataka i tehnikama skraćenog računanja;
 analizira veličine i algoritmizira ih;
 kombinuje i matematizira različite probleme prakse.
5. Polinomi: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije pojam polinoma sa realnim koeficijentima, pojam stepena polinoma,
uređivanje polinoma po rastućim ili opadajućim stepenima;
 izvodi osnovne matematičke operacije sa polinomima;
 vlada formulama za rastavljanje polinoma na faktore;
 analizira i rješava probleme svođenja polinoma na proste faktore;
 matematizira, kombinuje i primjenjuje Bezuov stav o ostacima.
6. Algebarski racionalni izrazi: učenica/učenik je osposobljen da:
25
 Razumije metodologiju proširivanja i skraćivanja racionalnog algebarskog izraza;

 rješava zadatke analogiziranjem (primjenjuje razliku kvadrata, kvadrat zbira i razlike, zbir i
razliku kubova, kub zbira i razlike);
 vlada metodologijom uprošćavanja racionalnog algebarskog izraza, iznalaženja NZS,
operacijama sabiranja, oduzimanja, množenja i dijeljenja;
 analizira pojednostavljuje složene algebarskeizraze;
 optimalizuje metodologiju uprošćavanja izraza.
Modul: Linearne jednačine i nejednačine (šifara modula 05-OP-03-02)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
Ovaj modul omogućuje skladan razvoj psihofizičkih osobina učenika, razvoj osnovnih mentalnih
operacija i omogućuje vertikalnu i horizontalnu prohodnost učenika u toku njegovog školovanja.
Modul ima za cilj:
- Da omogući učenicima vladanje tkz. kulturnim tehnikama, čitanje grafičkih prikaza, vladanje
operacijama;
- da osposobi učenike za algoritmiziranje kao bitan faktor pri rješavanju životnih problema;
- da osposobi učenike za matematiziranje, vrijednosno prosuđivanje i kritičko prosuđivanje;
- da učenici usvoje nove vrijednosne orijentacije argumentacije;
- razvijati sposobnost urednog, preglednog, sređenog pisanja brojeva i izraza, koordinirano
ritmičko pisanje i govor.
Nastavne jedinice
1. Izračunavanje vrijednosti polinoma za zadanu vrijednost promjenljive....... 2 časa
2. Linearne jednačine s jednom nepoznatom.................................................... 2 časa
3. Linearne funkcije........................................................................................... 3 časa
4. Sistemi jednačina s dvije nepoznate.............................................................. 3 časa
5. Linearne nejednačine i sistemi nejednačina.................................................. 4 časa
6. Artimetička sredina i račun smjese............................................................... 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Izračunavanje vrijednosti polinoma za zadanu vrijednost promjenljive: učenica/učenik je
osposobljen da:
 Razumije pojam nule polinoma, pojam vrijednosti polinoma za određenu vrijednost
promjenljive, pojam normiranja polnoma;
 poznaje metodologiju svođenja polinoma na proste faktore;
 vlada operacijama sabiranja, oduzimanja, množenja i dijeljenja polinoma.
 analizira ostatak pri dijeljenju polinoma polinomom;
 kombinuje i sistematizuje koeficijente polinoma i rješava probleme djeljivosti sa ciframa 3,
5,7,9,11.
2. Linearne jednačine s jednom nepoznatom: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije i prepoznaje različite tipove linearnih jednačina sa nepoznatom na različitim
stranama i na više mjesta u jednačini;
 poznaje elementarne identične transformacije i svodi na jednostavnji oblik;
 vlada metodologijom rješavanja jednačina sa nepoznatom kao dijelom binoma pod
kvadratom i kubom;
 analizira jednačine sa jednim parametrom;
 matematizira i rješava praktične probleme.
3. Linearne funkcije: učenica/učenik je osposobljen da:
26
 Razumije i prepoznaje položaj tačke u koordinatnom sistemu, čita koordinate sa grafa crta
graf pomoću tablice;
 poznaje pojmove, nul tačke, odrđuje znak funkcije i prepoznaje funkciju oblika y=a, x=a;
 analizira monotonost funkcije na osnovu koeficijenta;
 matematizira određene praktične probleme i upoređuje;
 razlikuje nezavisno i zavisno promjenljive veličine
4. Sistemi jednačina s dvije nepoznate: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije metodologiju rješavanja sistema jednačina (bar jednu od poznatih metoda) obliak
ax+by=c i a1x+b1y=c1, razumie metodologiju identičnih transformacija sistema;
 Zna riješiti sistem jednačina zadatom metodom;
 vlada metodologijom više različitih metoda za rješavanje sistema;
 analizira rješenje sistema jednačina u odnosu na jedan parametar;
 matematizira i algoritmizira neke praktične situacije i rješava i.
 Razumije i uočava osnovne osobine sistema nejednačina, uniju i presjek rješenja;
 rješava sisteme nejednačina;
 vlada metodologijom identičnih transformacija;
 analizira i upoređuje rješenja nejednačina;
 matematizira, algoritmira i rješava praktične probleme.
5. Linearne nejednačine i sistemi nejednačina: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije i uočava osnovne osobine sistema nejednačina, uniju i presjek rješenja;
 rješava sisteme nejednačina;
 vlada metodologijom identičnih transformacija;
 analizira i upoređuje rješenja nejednačina;
 matematizira, algoritmira i rješava praktične probleme.
6. Artimetička sredina i račun smjese: učenica/učenik je osposobljen da:
 Prepoznaje i razumije pojam aritmetičke i geometriske sredine i poznaje nejednakost među
njima;
 vlada metodologijom dokazivanja novih nejednakosti pomoću aritmetičke i geometrijske
nejednakosti;
 uopštava nejednakost za n sabiraka;
 primjenjuje nejednakost na težim zadacima.
Modul: Relacije i preslikavanja (šifara modula 05-OP-03-10)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
Da učenik ovlada relacijama i funkcijama koji su izvjesna osnova za realiuzaciju ostalih
sadržaja programa matematike obrazovanja i vaspitanja.
- Da ovlada matematičko-logičkim jezikom u razrješavanju suštine značajnih matematičkih
pojmova i činjenica bez prevelikih formalizacija;
- shvati ulogu i mjesta logičko-skupovne terminologije i simbolike;
- koristi relacije na određene odnose među matematičkim objektima;
- koristi funkcije (preslikavanja) u uspostavljanju određenih veza među elementima neka dva
skupa;
- primjenjuje osnovni princip prebrojavanja konačnih skupova;
- razvija sposobnosti urednog, preglednog, sređenog pisanja brojeva i izraza, koordinirano
ritmičko pisanje i govor, izrada modela i skica.
Nastavne jedinice
1. Osnovne operacije sa iskazima.............................................. 2 časa
2. Neka pravila logičkog i matematičkog zaključivanja........... 2 časa
27
3. O nekim osnovnim matematičkim pojmovima..................... 2 časa

4. Skupovi.................................................................................. 3 časa
5. Relacije.................................................................................. 3 časa
6. Funkcije (preslikavanja) i operacije...................................... 3 časa
7. Elementi kombinatorike ....................................................... 2 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Osnovne operacije sa iskazima: učenica/učenik je osposobljen da:
 Primjeni osnovne operacije sa iskazima;
 prepozna da svakoj iskaznoj formuli odgovara jedna tablica.
2. Neka pravila logičkog i matematičkog zaključivanja: učenica/učenik je osposobljen da:
 Provjeri da li je neka iskazna formula tautologija ili nije pomoću istinite tabele te formule;
 u nekim slučajevima ispitivanje tačnosti iskazne formule može jednostavno izvesti i bez
upotrebe tablice;
 prepozna da tautologije kao uvijek tačni iskazi u sebi kriju zakonitosti po kojima se
vladaju logičke vezne i zakonitosti logičkog zaključivanja.
3. O nekim osnovnim matematičkim pojmovima: učenica/učenik je osposobljen da:
 Primjeni kvantore u onoj mjeri u kojoj olakšava izražavanje i zapise;
 nabroji neke osnovne matematičke pojmove i obijasni.
4. Skupovi: učenica/učenik je osposobljen da:
 Primjeni osnovne operacije sa skupovima;
 pomoću dijagrama predstavi osnovne operacije sa skupovima;
 pokaže neke skupovne identitete.
5. Relacije: učenica/učenik je osposobljen da:
 Primjenjuje relacije na određene odnose među matematičkim objektima.
6. Funkcije (preslikavanja) i operacije: učenica/učenik je osposobljen da:
 Obijasni pojam preslikavanja (funkcije);
 uspostavi određenu vezu među elementima neka dva skupa.
7. Elementi kombinatorike: učenica/učenik je osposobljen da:
 Riješi neke jednostavnije probleme kombinatorike.
Modul: Vektori i elementi linearnog programiranja (šifara modula 05-OP-03-12)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
Da omogući kontinuiran razvoj osnovnih misaonih djelatnosti, misaonih operacija i sposbnosti
za usvajanje osnovnih vrijednosnih principa ovog vremena.
Ovaj modul omogućava da učenik može:
- Razviti sposobnost opažanja kao sposobnost prostorne apstrakcije i korištenje opažanja
kroz pretvaranje činjeničkog stanja u slikovit naročito geometrijski način prikazivanja.
- razvijanje osnovnih mentalnih operacija kao upoređivanje, raspoređivanje, konkretizovanje i
formalizovanje.
- razvijanje sposobnosti i stavova bitnih za pojedinačne sadržaje.
- razvijanje nekih afektivnih ciljeva kao što je recepcija, reagovanje i sl.
- razvijati analitički i logički pristup rješavanju problema;
- razvijati sposobnosti urednog, preglednog, sređenog pisanja, koordinirano ritmičko crtanje i
govor, izrada modela i skica.
Nastavne jedinice
1. Pojam determinante........................................................... 2 časa
2. Vektor u koordinatnom sistemu....................................... 2 časa
28
3. Operacije sa vektorima...................................................... 3 časa

4. Pojam linearnog programiranja......................................... 3 časa
5. Ekstremne vrijednosti izraza ax+by+c na
konveksnom poligonu u ravni (geometrijski pristup) ....... 4 časa
6. Primjeri-transportni problem i sl. ...................................... 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Pojam determinante: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije pojam determinante drugog i trećeg reda;
 vrši operacije sabiranja, oduzimanja i množenje determinanti skalarem i izračunava
vrijednost determinanti;
 vlada metodologijom rješavanja jednačina u obliku determinanti;
 analizira i izračunava vrijednost izraza sa determinatama.
2. Vektor u koordinatnom sistemu: učenica/učenik je osposobljen da:
 Pomoću koordinata prikaže vektor u koordinatnom sistemu, a i da na osnovu slike vektora
pročita njegove koordinate;
 pomoću koordinata tačaka formirati vektor.
3. Operacije sa vektorima: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije projekciju vektora na osu, a i projekciju vektora na drugi vektor.
 izračunava intenzitet vektora, zbir i razliku vektora;
 vlada metodologijom izračunavanja skalarnog proizvoda, vektorskog i mješovitog
proizvoda;
 analizira i primijenjuje vektorski i mješoviti proizvod na probleme izračunavanja površine
i zapremine;
 rješava praktične probleme i algoritmizira metodologiju rješavanja.
4. Pojam linearnog programiranja: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije pojam linearne nejednačine ax+by+c <0, ax+by+c>0 i pridruži joj
odgovarajuću poluravan.
 zna skicirati grafik i odrediti presjek više poluravni;
 vlada metodologijom zaključivanja o ekstremnim tačkama poligona;
 analizira i zaključuje na osnovu uočenih tačaka.
5. Ekstremne vrijednosti izraza ax+by+c na konveksnom poligonu u ravni (geometrijski pristup:
učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije pojam ciljne funkcije;
 zna odrediti ekstremnu vrjednost ciljne funkcije;
 vlada metodologijom formiranja ciljne funkcije;
 analizira i rješava praktične probleeme.
6. Primjeri-transportni problem i sl.: učenica/učenik je osposobljen da:
 Ekstremne vrijednosti ciljne funkcije primjenjuje na rješavanje transportnih problema.
FIZIKA
Modul: Mehanika (šifara modula IV-31-OPS-01-01)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
Modul je osmišljen tako da omogućava upoznavanje učenika s najvažnijim mehaničkim i
molekularnim pojavama, veličinama i zakonima te njihovom primjenom u elektrotehnici.
Ciljevi:
- dobiti osnovno znanje o fizikalnim veličinama i njihovim jedinicama
- upoznati učenike s bitnim pojmovima u kinematici
29
- razviti svijest o značaju Newtonovih zakona dinamike

- upoznavanje učenika s mehaničkim radom i energijim te snagom
- upoznavanje učenika s temperaturom i termičkim širenjem tijela
- osposobljavanje učenika za rješavanje raznovrsnih fizikalnih zadataka
Nastavne jedinice
1. Fizikalne veličine i njihove jedinice..................... 4 časa
2. Kinematika............................................................ 5 časova
3. Međudjelovanje tijela. Sila................................... 4 časa
4. Energija i rad......................................................... 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Fizikalne veličine i njihove jedinice: učenica/učenik je osposobljen da:
 nabroji osnovne fizikalne veličine i njihove jedinice
 razlikuje osnovne i izvedene fizikalne veličine
 definiše mjerenje i greške pri mjerenju
 izračuna srednju vrijednost mjerene veličine i relativnu grešku
 izmjeri dužinu, masu i volumen
 odredi gustoću.
2. Kinematika: učenica/učenik je osposobljen da:
 identificira relativnost mehaničkog kretanja
 objasni referentni sistem
 analizira putanju
 definiše put, pomak, brzinu i ubrzanje
 riješi jednostavne fizikalne zadatke iz kinematike
3. Međudjelovanje tijela. Sila: učenica/učenik je osposobljen da:
 nabroji osnovne tipove međudjelovanja
 protumači Newtonove zakone dinamike
 analizira najjednostavnije oblike kretanja
 prepozna razne vrste sile kao što su: elastična sila, sila trenja, centripetalna sila, sila
Zemljine teže, inercijalna sila, koheziona i adheziona sila
 riješi jednostavne i raznovrsne fizikalne zadatke iz dinamike.
4. Energija i rad: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše mehanički rad
 analizira mehaničku energiju, vidove ove energije i zakon o njenom održanju
 eksperimentalno provjeri zakon održanja mehaničke energije
 definiše snagu i koeficijent korisnog dejstva
 riješi jednostavne i raznovrsne fizikalne zadatke iz ove tematske jedinice.
Modul: Mehanika fluida i oscilacije (šifara modula IV-26-OPS-03-02)

Svrha modula i cilj
Modul je osmišljen tako da omogućava stjecanje znanja iz mehanike fluida i toscilacija, te davanje
osnove za razumijevanje ponašanja fluida i talasa.
Ciljevi:
- upoznavanje učenika s osnovnim znanjem iz mehanike fluida i oscilacije,
- razvijanje kod učenika interesa za sticanjem znanja iz mehanike fluida i oscilacije,
- osposobljavanje učenika za rješavanje raznovrsnih fizikalnih zadataka,
- razvijanje svijesti učenika o značaju primjene znanja iz mehanike fluida i oscilacije,
- razvijanje sposobnosti dobre komunikacije.
Nastavne jedinice
30
1. Hidrostatika i aerostatika........................................... 5 časova

2. Hidrodinamika i aerodinamika.................................. 5 časova
3. Oscilacije i talasi........................................................ 6 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Hidrostatika i aerostatika: učenica/učenik je osposobljen da:
 analizira neke opće osobine čvrstih tijela, tekućina i plinova,
 objasni pritisak i Pascalov zakon,
 analizira rad manometra,
 objasni silu potiska,
 riješi kvantitativne i kvalitativne fizikalne zadatke.
2. Hidrodinamika i aerodinamika: učenica/učenik je osposobljen da:
 razlikuje idealne i realne fluide,
 definiše zapreminski protok,
 objasni jednačinu kontinuiteta i Bernoullijevu jednačinu,
 analizira primjenu jednačine kontinuiteta i Bernoullijeve jednačine,
 riješi fizikalne zadatke primjenjive u struci.
3. Oscilacije i talasi: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše harmonijsko oscilovanje i energiju harmonijskog oscilovanja
 definiše klatno, matematičko i fizičko,
 definiše prigušene i neprigušene oscilacije, rezonanciju,
 definiši i objasni postanak i vrste mehaničkih talasa, brzinu talasa,
 definiši interferenciju talasa, stojeći talas
Modul: Molekularna fizika i termodinamika (šifara modula IV-31-OPS-01-01)

Svrha modula i cilj
Modul je osmišljen tako da omogućava upoznavanje učenika s najvažnijim mehaničkim i
molekularnim pojavama, veličinama i zakonima te njihovom primjenom u elektrotehnici.
Ciljevi:
- upoznavanje učenika s osnovnim znanjem iz molekularne fizike i termodinamike,
- razvijanje kod učenika interesa za sticanjem znanja iz molekularne fizike i termodinamike,
- osposobljavanje učenika za rješavanje raznovrsnih fizikalnih zadataka,
- razvijanje svijesti učenika o značaju primjene znanja iz molekularne fizike i termodinamike
- razvijanje sposobnosti dobre komunikacije.upoznavanje učenika s temperaturom i termičkim
širenjem tijela
- osposobljavanje učenika za rješavanje raznovrsnih fizikalnih zadataka
Nastavne jedinice
1. Molekularno-kinetička teorija.................................. 3 časa
2. Temperatura i mjerenje............................................. 4 časa
3. Specifični toplotni kapacitet.................................... 3 časa
4. Fazni prelazi............................................................. 4 časa
5. Vlažnost vazduha..................................................... 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Molekularno-kinetička teorija: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni strukturu supstance
 analizira neke opšte osobine čvrstih tijela, tekućina i plinova
 definiše temperaturu i toplot
 objasni jednačinu stanja idealnog plina i izoprocese
31
 objasni termičko širenje tijela i prenos toplote

2. Temperatura i mjerenje: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše temperaturu,
 objasni termičko širenje tijela,
 analizira rad termometra,
 riješi fizikalne zadatke za ovu temetsku jedinicu.
3. Specifični toplotni kapacitet: učenica/učenik je osposobljen da:
 analizira unutrašnju energiju tijela,
 definiše specifični toplotni kapacitet,
 objasni ulogu kalorimetra s vodom,
 izračuna temperaturu smjese,
 objasni prenos toplote.
4. Fazni prelazi: učenica/učenik je osposobljen da:
 prepozna fazne prelaze prve vrste,
 analizira trojnu tačku,
 objasni gasne zakone,
 riješi kvantitativne i kvalitativne fizikalne zadatke.
5. Vlažnost vazduha: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni kruženje vode u prirodi,
 definiše relativnu vlažnost vazduha
 analizira rad higrometra s dlakom.
HEMIJA
Modul: Opća i neorganska hemija (šifara modula IV-61-OPS-02-01)

Svrha modula i cilj
Svrha ovog modula je da učenici steknu osnovna znanja iz oblasti strukture atoma i
osobina hemijskih elemenata.
Cilj ovog modula da učeniku omogući:
- da proširi znanje hemije stečeno u osnovnoj školi,
- da stekne neophodna predznanja za praćenje stručnih predmeta,
- razumijevanje svakodnevnih pojava,
- razvijanje potrebe za kontinualnim stručnim usavršavanjem,
- upotrebu stručne literature i,
- razvije znanja i iskustava u kolektivnom radu.
Pri realizaciji sadržaja teba voditi računa o stvarnim profesionalnim potrebama mehatroničara i u
tom smislu materiju prezentirati u prikladnoj formi. Posebno se napominje veliki značaj
poznavanja strukture kristalne rešetke silicijuma za dalje izučavanje poluprovodnika. Potrebno je
maksimalno primjenjivati učenicima orjentisan pristup u nastavi (rad u grupama, izrada
projekata, diskusije itd.).
Nastavne jedinice
1. Uvod u hemiju....................................................................................... 3 časa
2. Struktura atoma..................................................................................... 2 časa
3. Hemijske veze i reakcije....................................................................... 3 časa
4. Važna neorganska jedinjenja (nemetali, metali, plemeniti gasovi) ....... 5 časova
5. Metalurgija........................................................................................... 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
32
1. Uvod u hemiju: učenica/učenik je osposobljen da:

 objasniti ulogu i značaj hemije kao prirodne nauke,
 objasniti istorijat razvoja hemije,
 definisati relativnu atomsku i molekulsku masu,
 definisati izotope,
 objasniti razliku između atoma i molekula,
 objasniti hemijske simbole, formule i jednačine,
 izvršiti stehiometrijsko izračunavanje,
 navesti ukupan broj atoma u 12 grama karbona 12 (Avogadrov broj),
 definisati relativnu molekulsku masu (Mr),
 izračunati relativnu molekulsku masu prema zadanoj hemijskoj formuli,
 definisati masu malekula tvari,
 izračunati broj molekula tvari (N) u zadanoj masi tvari (m),
 definisati odnos mase tvari, molekulske mase i broja molekula,
 izračunati masu molekula tvari prema zadanoj hemijskoj formuli,
 izračunati mase tvari koje ulaze u hemijski proces na osnovu zadanih hemijskih formula i
masa produkata procesa,
2. Struktura atoma: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasniti strukturu atoma,
 definisati atomski i maseni broj,
 objasniti Borov model atoma,
 objasniti atomske orbitale,
 objasniti elektronsku konfiguraciju atoma (ljuske i podljuske),
 definisati valenciju,
3. Hemijske veze i reakcije: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasniti postavljanje hemijskih formula na osnovu poznatih valencija,
 objasniti ekvivalentnost mase i energije,
 definisati hemijsku energiju,
 definisati hemijski element,
 objasniti periodni sistem elemenata na osnovu konfiguracije elektronskog omotača,
 objasniti jonsku vezu i elektronegativnost elemenata,
 definisati kristale,
 definisati amorfna tijela,
 objasniti razliku između kristala i amorfnih tijela,
 objasniti kristalnu rešetku,
 objasniti provodljivost električne energije u jonskim rastvorima,
 objasniti kovalentnu vezu,
 objasniti efekat petovalentnih primjesa fosfora, arsena i antimona u kristalnoj rešetki
četvorovalentnog silicijuma,
 definisati donatore (donore),
 definisati silicijum n- tipa,
 objasniti efekat trovalentnih primjesa bora i aluminijuma u kristalnoj rešetki
četvorovalentnog silicijuma,
 definisati akceptore,
 definisati šupljine,
 definisati slicijum p- tipa,
4. Važna neorganska jedinjenja (nemetali, metali, plemeniti gasovi): učenica/učenik je
osposobljen da:
Metali
 nabrojati elemente grupe I A,
 navesti karakteristike elemenata grupeI A,
 nabrojati elemente grupe II A,
33
 navesti karakteristike elemenata grupe II A,

 nabrojati elemente grupe VII A,
 navesti karakteristike elemenata grupe VII A,
 nabrojati elemente grupe VIII,
 navesti karakteristike elemenata grupe VIII,
 obasniti nemetale (osobine, nalazišta, dobivanje),
 nabrojati elemente grupe I B,
 navesti karakteristike elemenata grupeI B,
 nabrojati elemente grupe II B,
 navesti karakteristike elemenata grupe II B,
 nabrojati elemente grupe III B,
 navesti karakteristike elemenata grupe III B,
Nemetali
 nabrojati elemente grupe IV B,
 navesti karakteristike elemenata grupe IV B,
 nabrojati elemente grupe V B,
 navesti karakteristike elemenata grupe V B,
 nabrojati elemente grupe VI B,
 navesti karakteristike elemenata grupe VI B,
 nabrojati elemente grupe VII B,
 navesti karakteristike elemenata grupe VII B,
Plemeniti gasovi
 nabrojati elemente grupe 0,
 navesti karakteristike elemenata grupe 0,
5. Metalurgija: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasniti tehnološki postupak dobivanja aluminijuma,
 objasniti tehnološki postupak dobivanja bakra,
 objasniti tehnološki postupak dobivanja željeza,
 objasniti tehnološki postupak dobivanja silicijuma,
 objasniti tehnologiju difuzije donatora i akceptora u kristal silicijuma.
Modul: Elektrohemija (šifara modula IV-61-OPS-02-04)

Svrha modula i cilj
Svrha ovog modula je da učenici steknu osnovna znanja iz oblasti elektrohemijskih procesa.
Cilj ovog modula da učeniku omogući:
- da proširi znanja stečena u osnovnoj školi,
- da stekne neophodna predznanja za praćenje stručnih predmeta,
- razumijevanje svakodnevnih pojava,
- razvijanje potrebe za kontinualnim stručnim usavršavanjem,
- upotrebu stručne literature i,
- razvije znanja i iskustava u kolektivnom radu.
Nastavne jedinice
1. Proces u elektrolitima....................................................................................... 5 časova
2. Pretvaranje hemijske energije u električnu i električne u hemijsku................. 12 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Proces u elektrolitima: učenica/učenik je osposobljen da:
 definisati oksidaciju,
 definisati redukciju,
34
 definisati i objasniti redoks reakcije,

 odrediti koeficijente u redoks reakcijama na osnovu elektrohemijskih jednadžbi i
standardnog
 elektrodnog potencijala,
 definisati elektrolitičku disocijaciju,
 objasniti teoriju disocijacije,
 definisati elektrolizu,
 objasniti elektroprovodljivost rastvora,
 definisati rastvore,
 definisati hidrolizu,
 objasniti hidrolizu soli.
2. Pretvaranje hemijske energije u električnu i električne u hemijsku: učenica/učenik je
osposobljen da:
 objasniti konstrukciju Voltine ćelije i hemijske reakcije u Voltinoj ćeliji,
 objasniti konstrukciju Leklanšeove ćelije i hemijske reakcije u Leklanšeovoj ćeliji,
 objasniti konstrukciju živine ćelije i hemijske reakcije u živinoj ćeliji,
 objasniti konstrukciju gorive ćelije i hemijske reakcije u gorivoj ćeliji,
 objasniti konstrukciju olovnog akumulatora i hemijske reakcije u olovnom akumulatoru,
 objasniti konstrukciju NiCd akumulatora i hemijsku reakciju u ćeliji NiCd akumulatora,
 objasniti postupak galvanizacije,
 objasniti elektrohemijski sistem i podjelu provodnika (I. i II. vrsta),
 objasniti pojavu struje u rastvoru,
 objasniti razliku u prenošenju struje u rastvoru i metalima
 objasniti Arenijusove teorije,
 objasniti prenošenje naelektrisanja preko jona (prenosni brojevi),
 objasniti hemijsku proizvodnju elektriciteta,
 opisati pronalazak akumulatora i Leklanšeovog elementa,
 navesti Faradejeve zakone,
 izračunati broj elektrona koji pozitivni joni prime na katodi pri elektrolizi na osnovu zadane,
 navesti koliko elektrona odgovara nćlektrisanju od jednog Kulona,
 definisati jačinu struje preko naelektrisanja i vremena,
 izračunati vremensko trajanje procesa elektrolize na osnovu zadane jačine struje i mase tvari,
 objasniti Kolraušov i Arenijusov zakon,
 objasniti jake i slabe elektrolite,
 objasniti ravnotežni elektrodni potencijal,
 objasniti Nernstov zakon,
 objasniti standardni potencijal elektrode i standardnu EMS članka,
 objasniti pojmove koloidne hemije i elektrokinetičeke osobine koloida,
 objasniti teoretski napon razlaganja,
 objasniti prenapetost i potencijal razlaganja,
 objasniti pojam, podjelu i karakteristike polimera,
 objasniti električni napon kao razliku potencijala na granici međufaza (molekul- rastvor),
 objasniti vrste elektroda (reverzibilne, ireverzibilne, I. , II. , III. reda, referentne itd.),
 objasniti primjenu elektroda i zavisnost od aktiviteta H+ (pH),
 objasniti karakteristične procese na elektrodama,
 objasniti potenciometriju,
 objasniti prenapetost i ovisnost katodne gustine struje od debljine sloja,
 objasniti elektrodni potencijal i Voltin niz elemenata.
35
B.2 PREGLED PROGRAMSKIH SADRŽAJA PREDMETA STRUČNOG

OBRAZOVANJA
OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
Modul: Analiza kola istosmjerne strujne (šifara modula IV-54 ST 01 01)

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju strukturu i elemente istosmjernih kola, u stanju su
definisati funkcije elemenata istih. Proračunavaju osnovne električne veličine i parametre prostih
istosmjernih kola, primjenjujući osnovne zakone elektrotehnike
Osposobljeni su opisati i mjeriti električne veličine primjenom odgovarajućih metoda. U stanju su
dokumentovati dobijene rezultate mjerenja i iste prikazati.
Nastavne jedinice
1. Primjena mjera zaštite........................................................ 1 čas
2. Električne osobine tijela..................................................... 1 čas
3. Električno polje.................................................................. 2 časa
4. Električno kolo istosmjerne struje..................................... 6 časova
5. Proračuni prostih električnih kola..................................... 3 časa
6. Izrada jednostavnog električnog kola............................... 1 čas
7. Proračuni složenih električnih kola................................... 1 čas
8. Izrada složenog električnog kola...................................... 2 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Primjena mjera zaštite: učenice i učenici su osposobljeni da primjenjuju mjere zaštite na radu
2. Električne osobine tijela: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju osnovne osobine materijala u elektrotehnici (provodnika, izolatora i
poluprovodnika)
 analiziraju provodnost provodnika i jonskih provodnika
3. Električno polje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju elektrostatičko polje
 Analiziraju ponašanje materijala u elektrostatičkom polju
4. Električno kolo istosmjerne struje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju elektromotornu silu
 Analiziraju i koriste izvore električne energije
 Analiziraju električnu otpornost i električnu struju u kolu istosmjerne struje
 Analiziraju i koriste omov zakon
 Spajaju elemente električnog kola
 Analiziraju i koriste različite vrste potrošača u istosmjernom električnim kolu
 Mjere osnovne veličine u električnom kolu
 Analiziraju rad, snagu i toplotno dejstvo električne struje
5. Proračuni prostih električnih kola: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju osnovne veličine istosmjernog električnog kola (napon, struja, otpor, vodljivost)
 Proračunavaju veličine strujnog kola na osnovu omovog zakona i kirhofovih pravila
 Analiziraju i mjere zavisnost veličine otpora od temperature
 Analiziraju i električnu snagu u kolu
36
6. Izrada jednostavnog električnog kola: učenice i učenici su osposobljeni da:

 izrade jednostavno električno kolo istosmjerne struje sa svim pripadajućim elementima
 da mjere i proračunavaju vrijednosti karakterističnih veličina datog električnog kola
7. Proračuni složenih električnih kola: učenice i učenici su osposobljeni da:

 Koriste kirhofova pravila za proračune u složenijim električnim kolima
 Proračunavaju ekvivalentne vrijednosti grupe otpornika spojenih u zvijezdu i trokut
8. Izrada složenog električnog kola: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izrade složeno električno kolo istosmjerne struje sa svim pripadajućim elementima
Modul: Analiza i korištenje elemenata u kolima naizmjeničnih struja

(šifara modula IV-54 ST 01 02)
Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju strukturu i elemente prostih kola naizmjeničnih
struja, u stanju su definisati funkcije elemenata istih i njihove karakteristike u kolima.
Proračunavaju osnovne električne veličine i parametre električnih kola naizmjenične struje,
primjenjujući osnovne zakone elektrotehničke
Nastavne jedinice
1. Magnetsko polje i električne struje..................................... 2 časa
2. Analiza i primjena elektromagnetske indukcije................. 4 časa
3. Analiza izmjeničnih veličina.............................................. 2 časa
4. Električno kolo izmjenične struje....................................... 2 časa
5. Proračuni prostih električnih kola izmjenične struje......... 4 časa
6. Izrada jednostavnog električnog kola izmjenične struje... 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Magnetsko polje i električne struje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju karakteristike magnetsko polje
 Analiziraju magnetsko polje pravolinijskog provodnika sa strujom
 Analiziraju strujno kolo u magnetnom polju i kretanje elektrona u magnetskom polju
 Djelovanje magnetnog polja na materijale
 Analiziraju magnetno kolo
2. Analiza i primjena elektromagnetske indukcije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju indukovanje EMS u provodniku
 Analiziraju Lencovo pravilo
 Analiziraju indukovanje EMS u kolu
 Analiziraju samoindukciju i uzajamnu indukciju
 Analiziraju princip rada generatora
3. Analiza izmjeničnih veličina: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju karakteristike izmjeničnih veličina
 Koriste metode predstavljanja izmjeničnih veličina pomoću fazora i kompleksnih brojeva
4. Električno kolo izmjenične struje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju i spajaju elemente električnog kola izmjenične struje
 analiziraju i koriste različite vrste potrošača u izmjeničnom električnim kolu (R, L i C)
 mjere osnovne električne veličine u izmjeničnom električnom kolu
5. Proračuni prostih električnih kola izmjenične struje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Proračunavaju električne veličine strujnog kola na osnovu omovog zakona i kirhofovih
pravila za razne vrste potrošača (R, L i C)
37
6. Izrada jednostavnog električnog kola izmjenične struje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izrade jednostavno električno kolo izmjenične struje sa svim pripadajućim elementima
 primjena mjera zaštite
Modul: Analiza kola naizmjenične struje (šifara modula IV-54 ST 01 03)
Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju strukturu i elemente složenih kola naizmjenične
struje, u stanju su definisati funkcije elemenata istih i njihove karakteristike u kolima.
Proračunavaju osnovne električne veličine i parametre složenih kola naizmjenične struje,
primjenjujući osnovne zakone elektrotehnike.
Nastavne jedinice
1. R, L, C kolo i njihove kombinacije..................................... 6 časova
2. Upotreba kirhofovih pravila za proračunavanja u
složenim električnim kolima izmjenične struje................... 8 časova
3. Izrada složenog električnog kola......................................... 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. R, L, C kolo i njihove kombinacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju i spajaju elemente električnog kola izmjenične struje
 analiziraju i proračunavaju električne veličine u kolima u kojima se pojavljuju R, L i C u
različitim kombinacijama
 Proračunavaju i mjere aktivnu i reaktivnu snagu u kolu
 Analiziraju pojavu strujne i naponske rezonancije
2. Upotreba kirhofovih pravila za proračunavanja u složenim električnim kolima izmjenične
struje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Koriste kirhofova pravila za proračun u složenijim el. kolima
 Proračunavaju ekvivalentne vrijednosti grupa R, L i C spojenih u zvijezdu i trokut
3. Izrada složenog električnog kola: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izrade složenije el. kolo izmjenične struje sa svim pripadajućim elementima
FINOMEHANIČKI ELEMENTI I KONSTRUKCIJE
Modul: Tehničko crtanje 1 (šifara modula IV-54 ST 02 01)

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni za primjenu tehničkog crtanja.
Nastavne jedinice
1. Osnovni standardi........................................................ 1 čas
2. Geometrijske konstrukcije............................................ 3 časa
3. Konstrukcije mnogouglova i krivih linija..................... 5 časa
4. Projiciranje.................................................................... 5 časova
5. Kosi presjeci................................................ .............. 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Osnovni standardi: učenice i učenici su osposobljeni da:
38
 Upotrebljavaju pribor za crtanje

 Analiziraju formate
 Primjenjuju različite vrste linija
2. Geometrijske konstrukcije: učenice i učenici su osposobljeni za rad na:
 dužima
 uglovima
 radijusima i kružnicama
3. Konstrukcije mnogouglova i krivih linija: učenice i učenici su osposobljeni da:
 konstruišu elipsu i sinusoidu
 konstruišu petougao
4. Projiciranje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Projiciraju tačku, pravu, ravan
 Razlikuju aksonometrijski i izometrijski izgled tijela
5. Kosi presjeci: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Nacrtaju kosi presjek tijela
Modul: Tehničko crtanje 2 (šifara modula IV-54 ST 02 02)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da primjenjuju tehničko crtanje.
Nastavne jedinice
1. Izrada radioničke dokumentacije................................. 4 čas
2. Kotiranje....................................................................... 3 čas
3. Tolerancije.................................................................... 3 čas
4. Presjeci mašinskih elemenata......................... .............. 7 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Izrada radioničke dokumentacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Izradu pogleda i presjeka na osnovu izometrijskog izgleda
2. Kotiranje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Izradu i čitanje kotiranja
3. Tolerancije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Unosi i čita tolerancije i oznake kvaliteta
4. Presjeci mašinskih elemenata: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analizu vrsta presjeka
 Izradu i šrafiranje raznih vrsta presjeka
TEHNIČKA MEHANIKA
Modul: Analiza sila, statičkih momenata i otpornosti materijala

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenike i učenice da analiziraju statičke sisteme i otpornost materijala.
Nastavne jedinice
1. Statika........................................................ 8 časova
2. Otpornost materijala.................................. 9 časova
39
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Statika: učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju:
 uslove ravnoteže tijela pod uticajem sila
 određivanje reakcije oslonaca i veza
 rešetkaste nosače
 ravne pune nosače
 opterećenja grede
 grede
2. Otpornost materijala: učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju:
 vrste naprezanja i deformacija
 geometrijske karakteristike ravnih presjeka
 Hukov zakon
 dopušteno naprezanje, koeficijent sigurnosti
 aksijalno opterećenje, zavisnost naprezanja i deformacije
 smicanje
 uvijanje, naprezanje i deformacije
 kriterij čvrstoće i krutosti pri dimenzionisanju
 savijanje spregovima i savijanje silama
 elastičnu liniju
 dimenzionisanje nosača
Modul: Analiza kinematike tačke, tijela, jednostavnih mehanizama i dinamičkih sila,

momenata, energije i rada (šifara modula IV-54 ST 03 02)
Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju kinematiku tijela i dinamičke sisteme.
Nastavne jedinice
1. Kinematika........................................................ 8 časova
2. Dinamika........................................................... 9 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Kinematika: učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju:
 pravolinijsko kretanje tačke
 krivolinijsko kretanje tačke
 pravolinijsko kretanje tijela
 krivolinijsko kretanje tijela
 kružno kretanje
 određivanje brzine tijela
 određivanje ubrzanja tijela
2. Dinamika: učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju:
 opšte zakone kretanja
 količinu kretanja
 impuls sile
 kinetičku energiju
 rad i snagu
 inercijalnu silu
 prisilno kretanje
 Dalamberov princip
40
PRAKTIČNA NASTAVA/LABORATORIJSKI RAD
Modul: Mjerenje veličina u mehatroničkim sistemima (šifara modula IV-54 SP 14 01)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da izmjere električne i neelektrične veličine različitim metodama
mjerenja i pripadajućim instrumentima primjenjujući propisane mjere zaštite u mehatroničkim
sistemima.
Nastavne jedinice
1. Primjena mjera zaštite.................................................... 3 časa
2. Upotreba mjernih instrumenata i mjernog pribora........ 8 časova
3. Primjena tehničkih parametara i dokumentacije............ 7 časova
4. Mjerenje neelektričnih veličina...................................... 8 časova
5. Mjerenje električnih veličina. ........................................ 8 časova
S: 34 časa
Rezultati učenja
1. Primjena mjera zaštite: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste propisane mjere zaštite ljudi i instrumenata pri mjerenju
2. Upotreba mjernih instrumenata i mjernog pribora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste mjerne instrumente i mjerni pribor
3. Primjena tehničkih parametara i dokumentacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 odrede tehničke parametre za pogon mehatroničkih sistema
 koriste i izrade osnovnu tehničku dokumentaciju pri mjerenjima
4. Mjerenje neelektričnih veličina: učenice i učenici su osposobljeni da:
 obave mjerenja neelektričnih veličina
5. Mjerenje električnih veličina: učenice i učenici su osposobljeni da:
 mjere električne veličine
Modul: Izvođenje jednostavne pogonske instalacije (šifara modula IV-54 SP 14 02)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da na osnovu naloga i rezultata proračuna izvrše odabir kablova i
vodova za prijenos energije i informacija. Izvode jednostavnu pogonsku instalaciju. Odabiru i
koriste neophodne kontrolne i mjerne uređaje. Popunjavaju radnu dokumentaciju.
Nastavne jedinice
1. Analiza elemenata električne instalacije......... 8 časova
2. Izrada jednostavne pogonske instalacije.......... 8 časova
3. Kontrola ispravnosti instalacije........................ 8 časova
4. Izrada dokumentacije........................................ 10 časova
S: 34 časa
Rezultati učenja
1. Analiza elemenata električne instalacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 odaberu elemente električne instalacije
2. Izrada jednostavne pogonske instalacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 dimenzioniraju jednostavnu pogonsku instalaciju
 izrade jednostavnu pogonsku instalaciju
41
3. Kontrola ispravnosti instalacije: učenice i učenici su osposobljeni da:

 izvrše kontrolu izvedene instalacije
 otklone eventualne greške
4. Izrada dokumentacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izrade tehničku dokumentaciju.
Modul: Upravljanje mehatroničkim sistemima (šifara modula IV-54 SP 14 03)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju upravljanje mehatroničkim sustavima.
Nastavne jedinice
1. Analiza vrsta signala i mjernih vrijednosti upravljačkih sustava......... 12 časova
2. Korištenje pomoćnih izvora energije za napajanje................................. 8 časova
3. Strukturisanje upravljačkih sustava........................................................ 14 časova
S: 34 časa
Rezultati učenja
1. Analiza vrsta signala i mjernih vrijednosti upravljačkih sustava: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 analiziraju signale u mehatroničkim sustavima
 analiziraju mjerne vrijednosti upravljačkog sustava
2. Korištenje pomoćnih izvora energije za napajanje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste pomoćne izvore energije za napajanje
 provjere ispravnost i izvrše ugradnju
3. Strukturisanje upravljačkih sustava: učenice i učenici su osposobljeni da:
 strukturiraju upravljački sustav.
Modul: Obrada dijagrama i podataka (šifara modula IV-54 SP 14 04)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da koriste tehnike dijagrama i blok-dijagrama tokova signala,
materije i energije u cilju obrade i prezentiranja podataka.
Nastavne jedinice
1. Analiza dijagrama........................................................................... 9 časova
2. Određivanje tokova signala, materije i energije............................. 9 časova
3. Obrada podataka............................................................................. 8 časova
4. Dokumentiranje i prezentacija podataka i dobijenih rezultata........ 8 časova
S: 34 časa
Rezultati učenja
1. Analiza dijagrama: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju blok-dijagrame
 kreiraju blok-dijagrame na osnovu zadanih parametara
2. Određivanje tokova signala, materije i energije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 odrede tok signala u dijagramima
 odrede tok energije u dijagramima
 odrede tok materije u dijagramima
42
3. Obrada podataka: učenice i učenici su osposobljeni da:

 provedu prikupljanje podataka
 obave elektronsku obradu podataka
 izvrše memorisanje podataka
4. Dokumentiranje i prezentacija podataka i dobijenih rezultata: učenice i učenici su osposobljeni
da:
 prezentiraju obrađene podatke
 izrade odgovarajuću trajnu dokumentaciju
DRUGA GODINA UČENJA
Red. Godišnji fond

Nastavni predmet
br. sati
43
2. Strani jezik 34
6. Sociologija 0
7. Informatika 34
8. Matematika 68
9. Fizika 51
10. Hemija/Kemija 0
SVEGA A: 289
5. Elektronika 51
7. Mikroračunari 0
9. Automatika 0
10. Programiranje 0
SVEGA B: 272
SVEGA (A + B): 561
POLJA UČENJA
Polje učenja 4: Analiza i upotreba finomehaničkih elemenata i konstrukcija i primjena

metoda tehnologije obrade materijala
Učenice i učenici su osposobljeni da koriste specijalizovane alate za izradu tehničke
dokumentacije (AutoCAD). Osposobljeni su da koriste softverska alate za 3D modeliranja te
analiziraju i koriste finomehaničke konstrukcije.
44
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i koriste finomehaničke elemente. Analiziraju i

koriste finomehaničke elementi i oslonci. Koriste različite postupke spajanja.
Polje učenja 5: Mjerenja električnih veličina i izrada jednostavnih analognih i digitalnih

elektronskih sklopova
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i koriste mjerne tehnike i metode, veličine,
jedinice i etalone. Analiziraju analogne i digitalne mjerne instrumente i iste koriste za mjerenja
električnih veličina. U stanju su da izvrše izbor odgovarajuće vrste instrumenta u različitim
situacijama. Analiziraju i proračunavaju pogreške mjerenja i iste dokumentuju.
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju strukturu i ulogu elemenata jednostavnih
analognih i digitalnih elektronskih sklopova.
Upotrebljavaju tranzistor kao aktivni element u pojačivačima. Izrađuju i primjenjuju NF
pojačivač
Koriste različite brojne sisteme, i vrše njihovu konverziju. Primjenjuju bulovu algebru i
koriste logičke funkcije. Analiziraju strukturu logičkih sklopova.
Izrađuju jednostavne logičke sklopove pomoću diskretnih i/ili integrisanih logičkih kola.
Kontrolišu njihov rad i prezentiraju rezultate. Vode odgovarajuću tehničku dokumentaciju.

Bosanski, hrvatski,
OP-01-04 Književnost od antike do prosvjetiteljstva
srpski jezik i
OP-01-05 Fonetika i morfologija
književnost
45
OP-02-03 People
Engleski jezik
OP-02-02 Relationships
Tjelesni i zdravstveni OP-04-03 Nogomet
odgoj OP-04-04 Rukomet
HIS-03 Bosna i Hercegovina od antičkog vremena do kraja
osmanske vladavine
Historija
HIS-04 Bosna i Hercegovina od vremena austro-ugarske
vladavine do vremena poslije drugog svjetskog rata
Informatika OP-05-03 Računarske komunikacije
OP-05-04 Uvod u stručnu primjenu računara
05-OP-03-03-01 Stepeni i korijeni
05-OP-03-03-02 Kvadratne jednačine i nejednačine
Matematika
05-OP-03-05-01 Eksponencijalna i logaritamska funkcija
05-0P-03-9 Trigonometrijske funkcije
Oscilacije i talasi, zvuk
FIZ-03-01
Elektricitet i magnetizam ( elektrostatika, jednosmjerna
Fizika FIZ-03-02
električna struja, elektromagnetizam, elektrodinamika )
FIZ-04
Optika, Kvantna fizika, Svemir

IV-54 ST 02 03 Primjena AutoCAD za izradu tehničke
Finomehanički
dokumentacije i 2D modeliranje
elementi i
IV-54 ST 02 04 Primjena AutoCad za 3D modeliranje
konstrukcije
IV-54 ST 02 05 Finomehanički elementi, postupci spajanja i oslonci
IV-54 ST 03 03 Dinamika i mehanizmi
Tehnička mehanika
IV-54 ST 03 04 Čvrstoća materijala
Tehnološke obrade i IV-54 ST 04 01 Analiza tehnologije obrade i spajanja
procesi IV-54 ST 04 02 Analiza tehnologije obrade bez skidanja strugotine
IV-54 ST 05 01 Analiza osnovnih elektronskih komponenti
Elektronika IV-54 ST 05 02 Analiza tranzistorskih pojačivača
IV-54 ST 05 03 Analiza logičkih funkcija i sklopova
Praktična IV-54 ST 14 05 Proračun i mjerenja električnih veličina
nastava/laboratorijski IV-54 ST 14 06 Analiza analognih i digitalnih mjernih instrumenata
rad IV-54 ST 14 07 Izrada jednostavnih logičkih sklopova
Modul: Književnost od antike do prosvjetiteljstva (šifara modula OP-01-04)

Svrha modula i cilj
46
Modul je sačinjen tako da učenici , čitajuċi odabrane tekstove , steknu osnovne informacije o
razvoju evropske i nacionalne književnosti i kulturi i potiče ih na toleranciju te formiranje i
iznošenja kritičkih stavova.
Ciljevi:
- Razvijanje interesa za čitanjem književnih djela iz nacionalne i književnosti drugih naroda
- Razumijevanje poruke književnog djela i razvijanje kritičkog stava u odnosu na život i
savremenost
- Afirmiranje ličnih stavova i poticanje slobode kritičkog razmišljanja
- Razvijanje sposobnosti kreativnog čtanja i pisanja
- Uključvanje u timski rad i razvijanje lične odgovornosti.
Nastavne jedinice
1. Klasična i srednjovjekovna književnost...................... 5 časova
2. Humanizam i renesansa................................................ 6 časova
3. Književnost od baroka do prosvjetiteljstva.................. 6 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Klasična i srednjovjekovna književnost: učenica/učenik je osposobljen da:
 prepozna osnovna obilježja klasične književnosti
 uoči značaj svetih knjiga kao neiscrpnog izvorišta umjetničke inspiracije
 prepozna osnovna obilježja Homerovog književnog svijeta
 uoči savremeni aspekt lika: čovjek pred izazovima i opasnostima savremenog svijeta
 objasni glavna obilježja srednjovjekovne književnosti
 objasni početke slavenske pismenosti, prepozna pisma i spomenike
 objasni kulturni i historijski aspekt srednjovjekovnog djela
 navede podjelu narodne usmene / književnosti
 uoči odraz kulturnih i historijskih prilika u djelima usmene književnosti
 napiše esej o ličnom reagovanju na književni tekst
2. Humanizam i renesansa: učenica/učenik je osposobljen da:
 uoči značaj humanizma i renesanse u razvoju savremene evropske kulture
 analizira lirsku ljubavnu pjesmu (SONET)
 prepozna alegoriju i simboliku u djelu kao oblik kritičkog mišljenja
 uoči afirmaciju inteligencije i ljubavi kao ljudskih kvaliteta
 objasni sukob misli i akcije u čovjeku
 definiše lični stav o dilemi prilagođavanja svijetu ili angažiranju na njegovoj promjeni
 prepozna glavna obilježja renesansnog duha
3. Književnost od baroka do prosvjetiteljstva: učenica/učenik je osposobljen da:
 uoči oblježja epohe baroka na primjeru literarnog djela i specifičnosti u književnosti
Bosne i Hercegovine
 objasni religioznu osnovu teksta
 uoči obilježja epohe klasicizma na primjeru literarnog djela
 analizira likove sa aspekta društvenog i materijalnog statusa
 uoči obilježja perioda prosvjetiteljstva na tekstu
Modul: Fonetika i morfologija (šifara modula OP-01-05)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul omogućit će sticanje znanja iz gramatike bosanskog jezika u oblasti fonetike s
osnovama fonologije,akcenatskog sistema i morfologije. Upoznavanje i razumijevanje jezičkih
pravila omogućit će njihovu primjenu u sveukupnoj jezičkoj praksi.
Ciljevi:
47
- Razumijevanje standardnog jezika sa historijskog i savremenog aspekta

- Razvijanje sposobnosti za analizu jezičke građe bosanskog jezika
- Razvijanje sposobnosti pravilnog akcentovanja riječi
- Razumijevanje gramatičkih kategorija, deklinacije i konjugacije u okviru vrsta riječi
- Primjenjivanje gramatičkih pravila u vlastitoj jezičkoj praksi
- Razvijanje sposobnosti efikasnog rada u timu
Nastavne jedinice
1. Uvod u standardni jezik............................................... 4 časa
2. Glas, fonema i prozodija.............................................. 5 časova
3. Imenice i imenske riječi............................................... 4 časa
4. Glagoli i nepromjenljive vrste riječi............................ 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Uvod u standardni jezik: učenica/učenik je osposobljen da:
 razlikuje standardni jezik i dijalekt i mjesto jezika u porodici slavenskih jezika
 poznaje razvoj standardnog jezika
2. Glas, fonema i prozodija: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni nastanak glasova
 razlikuje podjelu glasova s aspekta zvučnosti, mjesta i načina tvorbe
 razlikuje glas i fonem/alofon
 razlikuje akcenat i kvantitet
 objasni pravila o raspodjeli akcenata
 akcentuje riječi, grupe riječi i rečenice
3. Glas, fonema i prozodija: učenica/učenik je osposobljen da:
 razlikuje vrste morfema
 prepozna vrste riječi
 objasni leksičko i gramatičko značenje imenica
 objasni gramatičke kategorije roda, broja i padeža imenica
 objasni specifičnosti promjene imenica po vrstama
 prepozna gramatičke kategorije roda, broja i padeža pridjeva
 uoči razliku između određenog i neodređenog pridjevskog vida
 objasni komparaciju pridjeva
 razlikuje zamjenice prema službi
 objasni specifičnosti deklinacije zamjenica
 objasni specifičnosti promjene glavnih, rednih i zbirnih brojeva
4. Glagoli i nepromjenljive vrste riječi: učenica/učenik je osposobljen da:
 prepozna gramatičke kategorije glagola
 razlikuje prezentsku i infinitivnu osnovu i glagole prema osnovi
 objasni tvorbu prostih glagolskih oblika
 objasni tvorbu složenih glagolskih oblika
 uoči tvorbu oblika pasiva
 objasni značenje i službu nepromjenljivih vrsta riječi.
ENGLESKI JEZIK
Modul: People (šifara modula OP-02-03)

Svrha modula i cilj
48
Ovaj modul ima za cilj dati učenicima praktične vještine komunikacije u engleskom jeziku na temu
ljudi i njihov život.
Ciljevi:
- razvijati duh tolerancije, humanizma i osnovnih etičkih principa;
- osposobiti učenike za izražavanje emocija i mišljenja.
Nastavne jedinice
1. Appearances.............................................................. 4 časa
2. Emotions.................................................................... 4 časa
3. Famous people........................................................... 4 časa
4. Vocational vocabulary............................................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Appearances: učenica/učenik je osposobljen da:
 Opisati usmeno izgled neke osobe
 Uporediti izgled dvije ili više osoba
 U pismenoj formi opisati izgled drage osobe
2. Emotions
 Govoriti o svome karakteru
 Nabrojati emocije
 Diskutirati na temu ljubav
 Napisati ljubavno pismo
3. Famous people
 Dogovoriti razgovor sa zamišljenom poznatom osobom
 Razgovarati sa poznatom osobom (interview)
 Napisati kraću biografiju poznate osobe po svom izboru
 Prepoznati opisanu osobu
4. Vocational vocabulary
 Služiti se stručnim terminima
 Čitati i razumjeti stručne tekstove
 Služiti se riječnikom
Modul: Relationships (šifara modula OP-02-04)

Svrha modula i cilj
odnosi među ljudima.
Ciljevi:
- olakšati učenicima uključenje u društveni zivot.
Nastavne jedinice
1. Family.................................................................. 4 časa
49
2. Friends.................................................................. 4 časa
3. Social life.............................................................. 4 časa
4. My future ............................................................. 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Family: učenica/učenik je osposobljen da:
 Predstaviti članove svoje obitelji
 Traziti informacije o članovima obitelji drugih učenika u odjelu
 Opisati vikend u svojoj obitelji
 Napisati sastav na temu blagdan u obitelji
2. Friends: učenica/učenik je osposobljen da:
 Predstaviti i opisati prijatelja
 Pozvati prijatelja u kino,na izlet,na zabavu i sl.
 Diskutirati na temu prijateljstva.
 Ispričati doživljaj iz prošlosti (stvarni ili izmisljeni) sa prijateljem
3. Social life: učenica/učenik je osposobljen da:
 Nabrojati oblike druženja (izlazak sa prijateljem ili djevojkom/mladićem, školska
ekskurzija i sl.)
 Razgovarati o mjestu izlaska (diskoteka, restoran, kino, koncert i sl.)
 Organizirati intervju u cilju prikupljanja informacija o željama i potrebama svojih kolega.
 Diskutirati o problemima mladih
4. My future: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razgovarati o osnovama budućeg zanimanja
 Izraziti planove u svom budućem životu
 Usporediti sadašnje uvjete života sa onima koji ga očekuju u budućnosti
 Razgovarati na temu život u inozemstvu (za i protiv)
TJELESNI I ZDRAVSTVENI ODGOJ / FIZIČKO VASPITANJE
Modul: Nogomet (šifra modula OP-04-03)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- Utvrđivanje početnog stanja to jest stepena prethodno stečenih znanja iz nogomet
- Razvijanje kretnih i fizičkih sposobnosti učenika
- Razvijanje trajnog interesa za nogomet
- Omogućiti da se učenici opredijele za sporstku igru-nogomet – kojom će se i nakon završetka
- školovanja moći kontinuirano koristiti tokom cijelog života, kao rekreacijom (aktivni odmor) ili
Ciljevi:
- Osposobiti učenika kako bi ovladao i usvojio znanje iz nogomet(osnovne vještine tehnike i
taktike).
- Da razvije pozitivan stav prema nogometu i da ga posmatra kao kontinuirano bavljenje
tokom cijelog života.
- -Da učenici uživaju u igri nogometa i kroz to razvijati ljubav prema nogometu u cilju
zdravog i sretnog života.
50
Nastavne jedinice
1. Testiranje psihofizičkih sposobnosti............................ 4 časa
2. Dijagnostika i teorija nogometa (pravila) ................... 4 časa
3. Tehnika nogometa....................................................... 4 časa
4. Taktika nogometa ....................................................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
 Sazna na kojem su nivou njegove psihofizičke sposobnosti:
- snaga trupa
- brzina pokreta
- koordinacija
 Sazna na koji način može povećati nivo svojih psihofizičkih sposobnosti
 Kontinuirano prati nivo sposobnosti vođenjem dnevnika
2. Dijagnostika i teorija nogometa (pravila) : učenica/učenik će moći da:
 Sazna svoja realna znanja stečena u prethodnom školovanju iz nogometa:
- Vođenje lopte punim stopalom
- dodavanje u parovima na sve načine
- šutiranje na gol
- pravila igre
 Shvati potrebu za bavljenjem ovim sportom, a u cilju zdravog načina života
3. Tehnika nogometa:
Osnovni nivo
Razvije vještinu i tehniku za odabrani nivo uključujući:
 Spozna svoje vrijednosti i znanja iz nogometa stečena u prethodnom
školovanju,
 Da razvije osnovne vještine I tehniku nogometa za odabrani nivo
uključujeći: Pravilno kretanje
 Zauzimanje pravilnih stavova prilikom izvođenja tehnika:
- Dodavanje
- Vođenje
- Šutiranje
- Zaustavljanje lopte
 Dodavanje lopte iz mjesta:unutrašnjom s.st., sredinom i spoljnim s. st.
 Vođenje lopte laganim trčanjem pravolinojski
 Šutirani lopte iz majesta na sva tri načina i to:
 Unurtašnjom s. st., sredinom, spoljnom s. st.
 Šutiranje glavom sa tla
 Zaustavljane lopte u mjestu: unutrašnjom s. st., grudima.
Nivo I
Razvije tehniku nogometa na višem nivou u odnosu na osnovni nivo i to:
 da razvije vještine teh..i tak.za nivo i uključujući
 dodavanjelopte u kretanju: niske, visoke i kotrljajuće
 vođenje u kretanju, pravolinijski
 cik-cak s promjedom ritma
51
 udarci na gol u kretanju sa loptom u mirovanju i kretanu

 udarci glavom u kretanu sa zemlje iz skoka
 zaustavljanje lopte u kretanju
 tehnika vratara:kretanje, hvatanje, degažiranje.
Nivo II
Razvije tehniku nogometa na višem (napredni) nivou i to:
 vođenje
 dodavanje
 dribling
 promjena pravca kretanja
 udarac na gol
 udarac na gol glavom
 zaustavljanje lopte u igri tehnike vratara
Primjeni stečena znanja u igri .
4. Taktika nogometa: učenica/učenik će moći da:
 Primjeni stečena znanja u igri
 Zna mjesto I ulogu igrača u odbrani
 Mjesto I uloga igrača u napadu
 Preuzimanje drugog igrača
 Promjena mjesta sa igračem
 Korištenje praznog prostora
 Igra prvom loptom
 Kolektivna taktika odbrane
 Kolektivna taktika u napadu
 Kontranapad
 Bočni napad preko bokova
 Napad kroz sredinu
 Napad visokim loptama
 Se upozna sa sistemima igre: 4-4-2, 4-5-1, 4-3-3
Modul: Rukomet (šifra modula OP-04-04)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- Utvrđivanje početnog stanja to jest stepena prethodno stečenih znanja iz rukometa.
- Razvijanje kretnih i fizičkih sposobnosti učenika
- Razvijanje trajnog interesa za rukomet
- Omogućiti da se učenici opredijele za sporstku igru-rukomet– kojom će se i nakon završetka
- školovanja moći kontinuirano koristiti tokom cijelog života, kao rekreacijom (aktivni odmor) ili
Ciljevi:
- Osposobiti učenika kako bi ovladao i usvojio znanje iz rukometa(osnovne vještine tehnike i
taktike).
- Da razvije pozitivan stav prema rukometu i da ga posmatra kao kontinuirano bavljenje
tokom cijelog života.
- Da učenici uživaju u igri rukometu i kroz to razvijati ljubav prema rukometu u cilju
zdravog i sretnog života.
52
Nastavne jedinice
1. Testiranje psihofizičkih sposobnosti............................ 4 časa
2. Dijagnostika i teorija rukometa (pravila) .................... 4 časa
3. Tehnika rukometa........................................................ 5 časova
4. Taktika rukometa........................................................ 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
 Da sazna na kojem su nivou njegove psihofizičke sposobnosti:
- snaga trupa
- brzina pokreta
- koordinacija
 Sazna na koji način može povećati nivo svojih psihofizičkih sposobnosti
 Kontinuirano prati nivo sposobnost vođenjem dnevnika
2. Dijagnostika i teorija rukometa (pravila) : učenica/učenik će moći da:
 Razvije vještinu i tehniku za odabrani nivo uključujući:
- Vođenje lopte između stalaka i završetak trokoraka i skok šut
- Principi i pravila rukometa
- Igra
- Svati značaj bavljenja sportom u svakodnevnom životu.
3. Tehnika rukometa: učenica/učenik će moći da:
Osnovni nivo
Razvije vještinu i tehniku za odabrani nivo uključujući:
 Stavove I kretanja u rukometu (napad, odbrana)
 dodavanje I hvatanje u mjestu I kretanju
 vođenje u mjestu I kretanju
 rukometni trokorak –desni lijevi
 tehnika golmana – klasični
 skok šut nakon trećeg koraka
Nivo I
Razvije tehniku rukometa na višem nivou u odnosu na osnovni nivo i to:
 kretanje –promjena pravca iz osnovnog I brzog kretanja
 dodavanje I hvatanje u svim ravnima I visinama
 šutiranja sa tla ,u skoku, u padu
 tehnika golmana – odbrane šuteva
Nivo II
Razvije tehniku rukometa na višem (napredni) nivou i to:
 dodavanje i hvatanje u otežanim okolnostima
 nordijski i šase koraci
 šutevi nakon ovih koraka
 fintiranja
 poluokret- eret udarac, šrauba
 Udarci sa krilnih pozicija sa padovima
 tehnika pivot
53
4. Taktika rukometa: učenica/učenik će moći da:

Osnovni nivo
 Primjeni stečena znanja u igri na osnovnom nivou
 Primijeni principe odbrane i napada
Odbrana
 čuvanje, zatvaranje prostora oduzimanje lopte – osnovna zonska odbrana 6:0
Napad
 napad individualni – ulaženje u slobodan prostor, otkrivanje, utrčavanje, blokade,kretanje ka
liniji 6 m, i nazad , ekran blokada
 Napad kolektivni- napad protiv zonske odbrane 6:0
Nivo I
Primijeni principe odbrane i napada uključujući:
 Odbrana:
- individualno,oduzimanje lopte, kontra, polukontra
- kolektivna, zona 5:1,4:2, čuvanje vanjskih pucača
Nivo II
Primijeni principe odbrane i napada uključujući:
 Odbrana:
- kombinovana-nakon izgibljene lopte,defanzivna, ofanzivna, prelazi iz jednog sistema u
drugi
 Osjeti ugru u različitim ulogama
 Napad:
- napad protiv zonske odbrane
- 4:2,3:2:1,3:3
 Napad preko pivot igrača s jednim kružnim napadačem
 Napad sa različitih pozicija
HISTORIJA
Modul: Bosna i Hercegovina od antičkog vremena do kraja osmanske vladavine (šifara

modula HIS-03)
Svrha modula i cilj
Program historije Bosne i Hercegovine zasnovan je na historijskoj nauci odakle su odabrani
nastavni sadržaji koji su temelj za razumjevanje procesa i pojava iz kojih se najjasnije spoznaju
opće karakteristike razvitka Bosne i Hercegovine kao i njena viševjekovna postojanost i neprekidni
državno-pravni kontinuitet.
Svrha izučavanja programskih sadržaja iz historije Bosne i Hercegovine leži u namjeri da se uženici
upoznaju sa historijskim razvojem Bosne i Hercegovine, da se ucenici detaljno upoznaju sa
promjenama koje su se desavale u njenoj historiji zavisno od: vremenskog perioda, uzroka
nastalih pojava i promjena, kao i dogadaja i procesa kroz koje je Bosna i Hercegovina prosla od
prahistorije do danas.
Ciljevi:
- upoznavanje učenika sa: najstarijom historijom Bosne i Hercegovine; srednjevjekovnom
historijom BiH, historijom osmanske vladavine u BiH i srednjevjekovnom historijom zemalja iz
neposrednog okruženja,
- sticanje znanja koja čine osnovu za razumjevanje tehnoloških, fizickih i bioloških pojava i
procesa,
- razvijanje svijesti kod učenika o uticaju promjena vladavine i vladarskih struktura na tokove u
zemlji i šire na balkanskim prostorima,
- upoznavanje učenika sa porijeklom i nazivom «Bosna»,
54
- razvijanje razumjevanja kod učenika u toku upoznavanja i analiziranja dogadaja koji su se

dešavali na prostorima Bosne i Hercegovine.
Nastavne jedinice
1. Bosna i Hercegovina u antičko vrijeme........................................... 4 časa
2. Bosna i Hercegovina i susjedi u srednjem vijeku............................ 4 časa
3. Bosna i Hercegovina u vrijeme osmanske vlada vine..................... 5 časova
4. Kraj osmanske vladavine u Bosni i Hercegovini............................ 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Bosna i Hercegovina u antičko vrijeme: učenica/učenik je osposobljen da:
 pokaže na karti područja koja su naseljavala ilirska plemena
 objasni kako je nastao pojam «Bosna»
 analizira činjenice o vezama Ilira sa susjednim plemenima.
2. Bosna i Hercegovina i susjedi u srednjem vijeku: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni nastanak srednjevjekovne bosanske drzave i njene odnose i veze sa susjednim
drzavama
 analizira srednjevjekovnu bosansku državu i ostale susjedne države, njihov historiski
nastanak i razvoj,
 interpretira politicke, ekonomske i kulturne događaje koji su se zbivali na prostoru
balkanskog poluotoka u periodu srednjeg vijeka.
3. Bosna i Hercegovina u vrijeme osmanske vlada vine: učenica/učenik je osposobljen da:
 pokaže na karti područja sa kojih su Osmanlije došle kao i pravce njihovog širenja na
balkanski poluotok,
 pokaže na karti područja koja su osmanlije osvojile,
 objasni osnivanje bosanskog ejaleta
 razumje i objasni uzroke slabljenja osmanske moći.
4. Kraj osmanske vladavine u Bosni i Hercegovini: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni uzroke i razloge pojave pokreta za autonomiju Bosne i Hercegovine kao i pokreta u
drugim balkanskim zemljama koje su bile uokvirima Osmanske carevine,
 analizira razloge nastajanja nemira i pojavu ustanaka na podrucju Bosne i Hercegovine
tokom XIX stoljeca,
 objasni neminovnost propasti osmanske vladavine na tlu bosne i Hercegovine.
Modul: Bosna i Hercegovina od vremena austro-ugarske vladavine do vremena poslije

drugog svjetskog rata (šifara modula HIS-04)
Svrha modula i cilj
Program historije Bosne i Hercegovine zasnovan je na historijskoj nauci odakle su odabrani
nastavni sadržaji koji su temelj za razumjevanje procesa i pojava iz kojih se najjasnije spoznaju
opće karakteristike razvitka Bosne i Hercegovine kao i njena viševjekovna postojanost i neprekidni
državno-pravni kontinuitet.
Svrha izučavanja programskih sadržaja iz historije Bosne i Hercegovine leži u namjeri da se uženici
upoznaju sa historijskim razvojem Bosne i Hercegovine, da se ucenici detaljno upoznaju sa
promjenama koje su se desavale u njenoj historiji zavisno od: vremenskog perioda, uzroka
nastalih pojava i promjena, kao i dogadaja i procesa kroz koje je Bosna i Hercegovina prosla od
prahistorije do danas.
Ciljevi:
- upoznavanje učenika sa historijom Bosnei Hercegovine u periodu: Austro-ugarske
vladavine, Bosna i Hercegovina u vreme trajanja Prvog svjetskog rata, Bosna i Hercegovina u
55
okviru kraljevine SHS/Jugoslavije, Bosna i Hercegovina u toku Drugog svjetskog rata, Bosna i
Hercegovina poslije Drugog svjetskog rata.
- sticanje znanja koja Cine osnovu za razumjevanje tehnoloskih, fizickih i bioloskih pojava i
procesa,
- razviti kod učenika svijest o patriotizmu i pripadnosti državi Bosni i Hercegovini,
- razvijanje svijesti kod učenika o uticaju promjena vladavine i vladarskih struktura na tokove u
zemlji i sire na balkanskim prostorima,
- razvijanje razumjevanja kod učenika u toku upoznavanja i analiziranja dogadaja koji su se
desavali na prostorima Bosne i Hercegovine.
Nastavne jedinice
1. Bosna i Hercegovina u periodu Austro-ugarske vladavine............... 3 časa
2. Bosna i Hercegovina u toku prvog svjetskog rata............................. 2 časa
3. Bosna i Hercegovina i Juznoslovensko pitanje................................. 3 časa
4. Bosna i Hercegovina u okviru kraljevine SHS/Jugoslavije.............. 3 časa
5. Bosna i Hercegovina u toku drugog svjetskog rata........................... 3 časa
6. Bosna i Hercegovina poslije drugog svjetskog rata.......................... 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Bosna i Hercegovina u periodu Austro-ugarske vladavine: učenica/učenik je osposobljen da:
 analizira stanje u Bosni i Hercegovini neposredno prije Austro- ugarske okupacije,
 objasni uzroke i povod okupacije Bosne i Hercegovine,
 analizira činjenice vezane za Austro-ugarsku vladavinu u BiH.
2. Bosna i Hercegovina u toku prvog svjetskog rata: učenica/učenik je osposobljen da:
 analizira uzroke i povod Prvom svjetskom ratu,
 interpretira tok ratnih zbivanja širom evropskih ratista sa posebnim osvrtom na zbivanja
vezanih za BiH,
 objasni sve relevantne činjenice vezane za sam tok i rezultate Prvog svjetskog rata.
3. Bosna i Hercegovina i Juznoslovensko pitanje: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni razloge ulaska Bosne i Hercegovine u okvire Kraljevine SHS/Jugoslavije.
 razumje sve kombinacije oko državno-pravnog statusa Bosne i Hercegovine prije okončanja
Prvog svjetskog rata.
4. Bosna i Hercegovina u okviru kraljevine SHS/Jugoslavije: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni sustinu položaja Bosne i Hercegovine u okviru Kraljevine SHS/Jugoslavije,
 analizira stanje odnosa u Kraljevini Jugoslaviji neposredno prije početka Drugog svjetskog
rata.
5. Bosna i Hercegovina u toku drugog svjetskog rata: učenica/učenik je osposobljen da:
 analizira uzroke i povod Drugom svjetskom ratu,
 pokaže i objasni okupaciju i podjelu Kraljevine Jugoslavije od strane fašistickih zemalja,
 analizira i objasni suštinu genocida nad bošnjacima u toku Drugog svjetskog rata na tlu
Jugoslavije,
 nabroji i suštinski objasni značaj zasjedanja ZAVNOBiH-a i AVNOJ-a za postojanje
drzave Bosne i Hercegovine.
6. Bosna i Hercegovina poslije drugog svjetskog rata: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni rezultate ratnih zbivanja, ljudskih gubitaka i ratnih razaranje u BiH u toku rata,
 objasni položaj BiH u novoj Jugoslaviji.
INFORMATIKA
Modul: Računarske komunikacije (šifara modula OP-05-03)

56
Svrha modula i cilj

Učenik će biti osposobljen za rad na računaru, korištenju računara u školi kao alat za učenje i
korištenju računara van škole.
Ciljevi:
- Sticanje vještina korištenja javnih biblioteka i mrežnih resursa
- Da razviju sposobnost samostalnog rada
- Da razviju potrebu rada u grupi
- Da steknu odnos prema opremi
- Da steknu potrebu za dalje učenje i nadogradnju znanja
- Da ohrabri učenike za primjenu novih tehnologija i komunikacija
- Da nauče pravilnu upotrebu računara
Nastavne jedinice
1. Računarske mreže........................................... 4 časa
2. Mrežni servisi................................................. 4 časa
3. Elektronska pošta............................................ 4 časa
4. WEB servis..................................................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Računarske mreže: učenica/učenik je osposobljen da:
 zna potrebe za umrežavanjem računara
 nabroji neophodnu opremu za povezivanje računara definiše osnovne tremine (server, radna
stanica, klijent, provajder, nalog, …)
2. Mrežni servisi: učenica/učenik je osposobljen da:
 pristupi udaljenoj datoteci
 koristi mrežni štampač
 zna prava na mreži
3. Elektronska pošta: učenica/učenik je osposobljen da:
 da definiše osnovne termine
 pokrene potreban softver
 napiše/pošalje e_mail
 primi/pročita e_mail
 koristi antivirususnu zaštitu
4. WEB servis: učenica/učenik je osposobljen da:
 pristupi web prezentaciji
 koristi osnovne Web servise (pretraživanje, uzimanje datoteka, kominiciranje,…)
 koristi zaštitni softver
Modul: Uvod u stručnu primjenu računara (šifara modula OP-05-05)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul je dizajniran za učenike koji se obrazuje za različite struke gdje je potrebno znanje
korištenja osnovnih alata za obradu crteža (Sekcija A) i za obradu baza podataka (Sekcija B).
Ciljevi:
- Sticanje vještina za primjenu računara u struci
- Da razviju sposobnost samostalnog rada
57
- Da razviju potrebu rada u grupi

- Da steknu sposobnost korištenja gotovih aplikacija
- Da steknu potrebu za dalje učenje i nadogradnju znanja
- Da razvija sposobnost samoposlovanja
- Da nauče pravilnu upotrebu računara
Nastavne jedinice
1. SEKCIJA A: Obrada crteža na računaru...................... 9 časova
2. SEKCIJA B: Obrada baze podataka............................ 8 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. SEKCIJA A: Obrada crteža na računaru: učenica/učenik je osposobljen da:
 prepozna osnovne grafičke pojmove
 podesi radno okruženje
 primpremi prostor za crtanje
 crta osnovne grafičke elemente
 zna sačuvati i odštampati crtež
 zna umetnuti tekst u grafičko okruženje
 zna učitati gotove crteže i slike
 zna osnovne manipulacije objektima zna povezati sa drugim programima
2. SEKCIJA B: Obrada baze podataka: učenica/učenik je osposobljen da:
 Definise osnovne pojmove
- definiše bazu podataka, slog, polje, podatak, informaciju
 Planira izradu baze podataka
- planira broj polja u tabeli, startuje program baze
- odabere osnovne naredbe za kreiranje baze podataka
- da opiše polja baze: ime polja, tip polja, dužinu polja
- da odredi primarni ključ
- da izvrši modifikaciju strukture tabele
 Da radi sa podacima
- pristupi tabeli za unos,
- izvrši kretanje kroz tabelu,
- unese podatke
- briše podatke
- ispravlaj ili mijenja podatke
- ažurira podatke
 Koristi bazu podataka
- kreira izvještaj
- pretražuje bazu prema zadatom uslovu korišćenjem operatora AND, OR sastaviti
odgovarajuće makroe
MATEMATIKA
Modul: Stepeni i korijeni (šifara modula 05-OP-03-03-01)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul omogućuje da učenik ovlada računskim operacijama sa stepenima, korijenima i
kompleksnim brojevima. Stečeno znanje da primijeni u rješavanju zadataka iz modula struke.
Ciljevi:
58
- Steći tačnost i samopouzdanje u izvođenju operacija sa stepenima i korijenima;

- Proširiti znanje sa skupa realnih brojeva na skup kompleksnih brojeva
- Koristiti stečeno znanje u rješavanju zadataka iz modula struke
- Razvijanje analitičkog i logičkog pristupa rješavanju problema
- Razviti navike za tačnost, sistematičnost, upornost i preglednost.
Nastavne jedinice
1. Operacije sa stepenima........................................... 5 časova
2. Operacije sa korijenima.......................................... 5 časova
3. Kompleksni brojevi................................................ 7 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Operacije sa stepenima: učenica/učenik je osposobljen da:
 Navede pravilastepenovanja
 Primijeni pravila stepenovanja sa prirodnim i cijelim izložiocem
 Sabira i oduzima stepene
 Množi i dijeli stepene
 Stepenuje stepene
 Riješi neke nejednakosti sa stepenima
2. Operacije sa korijenima: učenica/učenik je osposobljen da:
 Definiše aritmetički korijen
 Proširuje i skraćuje korijene
 Množi i dijeli korijene
 Stepenuje i korjenuje korijene
 Racionališe imenilac razlomka
 Izračuna vrijednost stepena sa racionalnim izložiocem
 Izvodi operacije sa stepenima racionalnog izložioca
3. Kompleksni brojevi: učenica/učenik je osposobljen da:
 Definiše kompleksni broj
 Definiše jednakost kompleksnih brojeva
 Prikaže kompleksan broj u kompleksnoj ravni
 Definiše konjugovano-kompleksne brojeve
 Izračuna modul kompleksnog broja
 Izračuna zbir i razliku kompleksnih brojeva
 Izračuna proizvod i količnik kompleksnih brojeva
 Izračuna odgovarajuće stepene broja i
 Izračuna vrijednost korijena negativnog broja
 Trigonometrijski oblik kompleksnog broja
Modul: Kvadratne jednačine i nejednačine (šifara modula 05-OP-03-03-02)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul omogućuje da razvije sposobnost kod učenika da riješe kvadratnu jednačinu i
nejednačinu, da prepoznaju i nacrtaju grafik kvadratne funkcije te da ispitaju promjene dobijene
funkcije.
Ciljevi:
59
- Upoznati učenike sa kvadratnim trinomom

- Rješavati nepotpune i potpune kvadratne jednačine te primjeniti stečena znanja i vještine na
probleme iz prakse
- Crtati i ispitati grafik kvadratne funkcije
- Razviti sposobnost kod učenika da pravilno rasuđuju, logički zaključuju,da razviju kreativnost.
Nastavne jedinice
1. Kvadratna jednačina................................................... 3 časa
2. Kvadratna funkcija...................................................... 4 časa
3. Kvadratna nejednačina................................................ 3 časa
4. Sistemi kvadratnih nejednačina................................... 4 časa
5. Iracionalne jednačine i nejednačine............................ 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Kvadratna jednačina: učenica/učenik je osposobljen da:
 riješi nepotpunu kvadratnu jednačinu
 riješi potpunu kvadratnu jednačinu
 objasni zavisnost prirode rješenja od diskriminante D
 odredi rješenja jednostavnije kvadratne jednačine napamet primjenjujući Vieteove formule
 formira kvadratnu jednačinu ako su zadana njena rješenja primjenom Vieteovih formula
 rastavi kvadratni trinom na faktore
 primjenom kvadratnih jednačina riješiti jednačine koje se svode na njih
2. Kvadratna funkcija: učenica/učenik je osposobljen da:
 Odredi koordinate tjemena kvadratne funkcije
 Izračuna nule kvadratne funkcije
 Nacrta grafik kvadratne funkcije
 Ispita promjene kvadratne funkcije (znak, monotonost i ekstremne vrijednosti
kvadratne funkcije)
 Procjeni kako će izgledati grafik funkcije u odnosu na vrijednost koeficijenta a i
diskriminante D
3. Kvadratna nejednačina: učenica/učenik je osposobljen da:
 Riješi kvadratnu nejednačinu pomoću određivanja znaka kvadratne funkcije
 Riješi kvadratnu nejednačinu pomoću tabele
4. Sistemi kvadratnih nejednačina: učenica/učenik je osposobljen da:
 Riješi sistem linearne i kvadratne jednačine
 Riješi sistem od dvije kvadratne jednačine
 Primjeni stečeno znanje na rješavanje problema iz struke
5. Iracionalne jednačine i nejednačine: učenica/učenik je osposobljen da:
 Rješava jenostavije oblike iracionalnih jednačina i nejednačina.
Modul: Eksponencijalna i logaritamska funkcija (šifara modula 05-OP-03-05-01)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul omogućuje da učenik stekne jasne predstave o eksponencijalnoj i logaritamskoj
funkciji i uspostavi vezu između funkcije i njoj inverzne funkcije, da razviije sposobnost kod
učenika da riješi eksponencijalnu i logaritamsku jednačinu i nejednačinu i da primjeni logaritme u
rješsavanju zadataka u struci.
60
Ciljevi:
- Poznavanje crtanja grafika eksponencijalne i logaritamske funkcije
- Razvijanje sposobnosti samostalnog ispitivanja logaritamske i eksponencijalne funkcije
- Razvijanje sposobnosti rješavanja logaritamske i eksponencijalne jednačine i nejednačine
- Razvijanje logičkog mišljenja, sposobnosti za pravilno rasuđivanje i zaključivanje i
sposobnost preciznog formiranja pojmova
Nastavne jedinice
1. Eksponencijalna funkcija, eksponencijalne jednačine
i nejednačine............................................................................. 5 časova
2. Pojam logaritma i logaritamska funkcija.................................. 4 časa
3. Logaritamske jednačine i nejednačine...................................... 4 časa
4. Primjena logaritama.................................................................. 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Eksponencijalna funkcija, eksponencijalne jednačine i nejednačine: učenica/učenik je
osposobljen da:
 Definišse eksponencijalnu funkciju
 Nacrta grafik eksponencijalne funkcije za datu bazu
 Razlikuje rastuću i opadajuću eksponencijalnu funkciju
 Ispita promjene eksponenecijalne funkcije
 Riješi eksponencijalnu jednačinu
 Riješi eksponencijalnu nejednačinu
2. Pojam logaritma i logaritamska funkcija: učenica/učenik je osposobljen da:
 Definiše logaritam broja
 Odredi vrijednost logaritma broja primjenom definicije logaritma
 Riješi zadatak primjenom pravila logaritma bez upotrebe digitrona
 Definiše logaritamsku funkciju i pokaže da je logaritamska funkcija inverzna
eksponencijalnoj
 Nacrta grafik logaritamske funkcije za određenu bazu
 Ispita promjene logaritamske funkcije
3. Logaritamske jednačine i nejednačine: učenica/učenik je osposobljen da:
 Definiše logaritamsku jednačinu i nejednačinu
 Riješi logaritamsku jednačinu
 Riješi logaritamsku nejednačinu
4. Primjena logaritama: učenica/učenik je osposobljen da:
 Izračuna dekadski logaritam koristeći kalkulator i odredi broj ako je zadan dekadski
 logaritam
 Izračuna vrijednost brojnog izraza primjenom pravila logaritama
 Riješi zadatak iz struke primjenom osobina logaritama.
Modul: Trigonometrijske funkcije (šifara modula 05-0P-03-9)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul omogućuje da učenik stekne osnovna znanja iz trigonometrije i da ta znanja primjeni na
rješavanje trigonometrijskih zadataka i zadataka iz struke.
Ciljevi:
- Usvojiti znanje potrebno za razumjevanje trigonometrijskih funkcija
61
- Koristiti stečeno znanje pri rješavanju geometrijskih problema i problema iz struke

- Razviti navike za preciznost, tačnost, sistematičnost, preglednost.
Nastavne jedinice
1. Trigonometrijska kružnica, definicija osnovnih trigonometrijskih funkcija i
njihove osnovne osobine.......................................................... 5 časova
2. Grafici trigonometrijskih funkcija............................................ 4 časa
3. Adicione teoreme i njihove posljedice...................................... 4 časa
4. Sinusna i kosinusna teorema..................................................... 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Trigonometrijska kružnica, definicija osnovnih trigonometrijskih funkcija i njihove osnovne
osobine: učenica/učenik je osposobljen da:
 Definiše trigonometrijsku kružnicu
 Predstavi trig. funkcije na trig. kružnici
 Odredi znak trig funkcija na trig. kružnici
 Izračuna ostale trig. funkcije ako je poznata jedna trig. funkcija
 Primjenjuje osnovne trig. identitete
 Definiše parnost i periodičnost trig. funkcija
 Svede trig. funkcije bilo kog ugla na trig funkcije ugla iz prvog kvadranta
2. Grafici trigonometrijskih funkcija: učenica/učenik je osposobljen da:
 Nacrta u koordinatnom sistemu grafike funkcija
3. Adicione teoreme i njihove posljedice: učenica/učenik je osposobljen da:
 Izračuna sin, cos, tg i ctg zbira i razlike uglova bez upotrebe kalkulatora
 Koristi formule za trig funkcije dvostrukog i poluugla
 Riješi jednostavnije trig jednačine
4. Sinusna i kosinusna teorema: učenica/učenik je osposobljen da:
 Rijšiti proizvoljan trougao
 Definisati sinusnu i kosinusnu teoremu
 Primjeni sinusnu i kosinusnu teoremu na rješavanje zadataka iz prakse
FIZIKA
Modul: Oscilacije i talasi, zvuk (šifara modula FIZ-03-01)

Svrha modula i cilj
Modul je osmišljen tako da omogućava sticanje znanja izoscilacija ,talasa i zvuka. Razvijanje
stvaralačkih sposobnosti za primjenu postupaka i metoda fizike u navedenim oblastima.
Osposobljavanje učenika za samostalno izvođenje ogleda i mjerenja iz oscilacija i talasa i zvuka.
Ciljevi:
- upoznavanje učenika sa osnovnim znanjem iz oscilacija i talasa,
- upoznavanje učenika sa osnovnim znanjem iz zvuka,
- razvijanje interesa kod učenika za sticanjem znanja iz oscilacija, talasa, zvuka,
- osposobljavanje učenika za rješavanjem osnovnih fizikalnih zadataka,
- razvijanje svijesti o značaju primjene stečenih znanja,
- razvijanje sposobnosti dobre komunikacije,
- razvijanje sposobnosti jasnog izražavanja.
Nastavne jedinice
1. Oscilacije i talasi................................. 9 časova
62
5. Zvuk................................................... 8 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Oscilacije i talasi: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše harmonijsko oscilovanje i energiju harmonijskog oscilovanja
 definiše klatno, matematičko i fizičko,
 definiše prigušene i neprigušene oscilacije, rezonanciju,
 definiši i objasni postanak i vrste mehaničkih talasa, brzinu talasa,
 objasni Hajgensov princip,
 definiši interferenciju talasa, stojeći talas
2. Zvuk: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše zvuk, zvučne izvore,
 razlikuje zvuk, infrazvuk, ultrazvuk,
 izračuna brzinu prostiranja kroz različite sredine,
 objasni Doplerov efekt,
 objasni i postanak ultrazvuka
Modul: Elektricitet i magnetizam ( elektrostatika, jednosmjerna električna struja,

elektromagnetizam, elektrodinamika ) (šifara modula FIZ-03-2)
Svrha modula i cilj
Modul je osmišljen tako da omogućava sticanje znanja iz elektriciteta i magnetizma . Razvijanje
stvaralačkih sposobnosti za primjenu postupaka i metoda fizike u navedenim oblastima.
Osposobljavanje učenika za samostalno izvođenje ogleda i mjerenja iz elektriciteta i magnetizma.
Razvijanje i i shvatanje fizike kao egzaktne nauke i razvijanje savremenog naučnog pogleda na
svijet uopšte.
Ciljevi:
- upoznavanje učenika sa osnovnim znanjem iz elektriciteta i magnetizma
- upoznavanje učenika sa osnovnim znanjem iz elektriciteta i magnetizma
- razvijanje interesa kod učenika za sticanjem znanja iz elektriciteta i magnetizma
- razvijanje sposobnosti jasnog izražavanja
Nastavne jedinice
1. Elektrostatika.................................................. 4 časa
2. Jednosmjerna električna struja........................ 5 časova
3. Elektromagnetizam.......................................... 4 časa
4. Elektrodinamika.............................................. 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Elektrostatika: učenica/učenik je osposobljen da:
 razlikuje osnovne elektrostatičke pojave,
 objasni Kulonov zakon,
 definiše veličine koje opisuju električno polje,
 riješi jednostavne fizikalne zadatke.
63
2. Jednosmjerna električna struja: učenica/učenik je osposobljen da:

 definiše jačinu električne struje, napon i električni otpor,
 analizira Ohmov zakon i Joule-Lentzov zakon,
 objasni električnu struju u tekućinama,
 riješi fizikalne zadatke primjenjive u struci,
 izmjeri napon i jačinu električne struje,
 predvidi djelovanje struje na žive organizme.
3. Elektromagnetizam: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše magnetno polje,
 nabroji veličine koje opisuju magnetno polje,
 objasni Amperovu silu,
 objasni Lorenzovu silu,
 analizira elektromagnetnu indukciju.
4. Elektrodinamika: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše veličine koje opisuju naizmjeničnu struju,
 nabroji otpore u kolu izmjenične struje,
 definiši snagu u kolu izmjenične struje,
 objasni generatore, elektromotore, transformatore,
 objasni mreže naizmjenične struje i prijenos električne energije.
Modul: Optika, Kvantna fizika, Svemir (šifara modula FIZ-04)

Svrha modula i cilj
Modul je osmišljen tako da omogućava sticanje znanja iz optike, atomske i nuklearne fizike, te
Svemira. Razvijanje stvaralačkih sposobnosti za primjenu postupaka i metoda fizike u navedenim
oblastima. Osposobljavanje učenika za samostalno izvođenje ogleda iz optike i kvantne fizike.
Razvijanje i shvatanje fizike kao nauke i razvijanje savremenog naučnog pogleda na svijet uopšte.
Ciljevi:
- upoznavanje učenika sa osnovnim znanjem iz optike, kvantne fizike i svemira
- upoznavanje učenika sa osnovnim znanjem iz optike, kvantne fizike i Svemira
- razvijanje interesa kod učenika za sticanjem znanja iz optike, kvantne fizike i Svemira
- razvijanje sposobnosti jasnog izražavanja
Nastavne jedinice
1. Optika.................................... 6 časova
2. Kvantna fizika........................ 5 časova
3. Svemir.................................... 6 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Optika: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše i objasni prirodu svjetlosti
 navede i objasni fotometrijske veličine
 navede i objasni zakone geometrijske optike
 objasni odbijanje, prelamanje i totalnu refleksiju svjetlosti
 -objasni interferenciju, difrakciju i polarizaciju svjetlosti
2. Kvantna fizika: učenica/učenik je osposobljen da:
 definiše toplotno zračenje
 objasni zakone zračenja crnog tijela
64
 objasni Planckov zakon zračenja

 objasni Fotoelektrični efekt i luminescenciju
 objasni Borov model atoma i Borove postulate
 objasni i makroskopska svojstva tvari kao posljedicu strukture
 objasni građu atomskog jezgra, defekt mase, radioaktivnost i nuklearne reakcije
 izvrši klasifikaciju čestica i objasni osnovna međudjelovanja u prirodi
3. Svemir: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni sadržaj Svemira
 objasni postanak Svemira
 objasni sudbinu zvijezda i Svemira.

OBRAZOVANJA
Modul: Primjena AutoCAD za izradu tehničke dokumentacije i 2D modeliranje

Svrha modula i cilj
65
Učenice i učenici su osposobljeni da koriste specijalizovane softvere za izradu tehničke

dokumentacije primjenom AutoCAD-a ili Catia, i izrade 2D tehnički crtež upotrebom istog.
Nastavne jedinice
1. Upotreba osnovnih naredbi..................................... 3 časa
2. Crtanje geometrijskih likova................................... 5 časova
3. Upotreba kotiranja u AUTOCAD-u........................ 4 časa
4. Izrada crteža............................................................. 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Upotreba osnovnih naredbi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste različite načine pozivanja naredbi
 koriste okvire za dijalog
 koriste osnovne naredbe za 2D crtanje
2. Crtanje geometrijskih likova: učenice i učenici su osposobljeni da:
 crtaju osnovne geometrijske likove
 odaberu, kopiraju, umnože, premjeste i brišu elemente na crtežu
 organiziraju objekte na crtežu po slojevima, upotrebom boja i tipova linija
 upotrebe naredbe za uređivanje i modificiranje crteža
3. Upotreba kotiranja u AUTOCAD-u: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste različite vrste kota
 oblikuju kote
 kotiraju u AUTOCAD-u
4. Izrada crteža: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izrade prostorni model upotrebom odgovarajućih naredbi za oblikovanje modela u prostoru
korištenjem 2D geometrije
 izrade tehničku dokumentaciju
Modul: Primjena AutoCad za 3D modeliranje (šifara modula IV-54 ST 02 04)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da koriste specijalizovane alate za izradu tehničke dokumentacije
primjenom AutoCad-a ili Catia i izrade 3D modele jednostavnih mašinskih dijelova.
Nastavne jedinice
1. Izrada tehničke dokumentacije na osnovu 3D modela.................. 8 časova
2. Izrada 3D modela jednostavnog mašinskog dijela........................ 9 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Izrada tehničke dokumentacije na osnovu 3D modela: učenice i učenici su osposobljeni da
koriste:
 poglede, posebne poglede
 presjeke (djelimične, zaokrenute)
 kotiranje (automatsko, pojedinačno)
 označavanje hrapavosti površina, sastavnica izrade:
 tehničku dokumentaciju za real-world mašinski dio
2. Izrada 3D modela jednostavnog mašinskog dijela: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste izometrijsko crtanje za predstavljanje 3D modela
 koriste osnovne komande za 3D modeliranje (hide, shade, primitive...)
66
 koriste komandu boolean operations, za dodavanje, presijecanje „čvrstih“ objekata u

AutoCad-u
 izrade 3D model jednostavnog mašinskog dijela.
Modul: Finomehanički elementi, postupci spajanja i oslonci (šifara modula IV-54 ST 02 05)
Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da primjene finomehaničke elemente u sklopovima i
konstrukcijama, analiziraju vrstu, oblik, materijal i namjenu pojedinih elemenata u funkciji sklopa
ili mehanizma. Osposobljeni su opisati način izrade finomehaničkog elementa, odabrati materijal i
dimenzije, izvršiti proračun elementa na osnovu odgovarajućeg naprezanja i izraditi tehničku
dokumentaciju. Na osnovu funkcije elemenata u stanju su opisati postupak spajanja, način
ostvarenja veze, rješavati konstrukcijske probleme vezane za izvedbu.
Nastavne jedinice
1. Postupci spajanja................................................................... 3 časa
2. Izrada konstrukcije na osnovu zadanih parametara............... 4 časa
3. Finomehanički elementi za kružno kretanje.......................... 4 časa
4. Kotrljajući i klizni ležajevi.................................................... 3 časa
5. Vođice i upravljači................................................................ 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Postupci spajanja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju vrstu spojeva, načine izvođenja, primijenjene materijale i mjesto i ulogu u
mašinskoj konstrukciji
 spajaju materijale lemljenjem, zavarivanjem, lijepljenjem i odgovarajućim kitom
 spajaju materijale utaljivanjem i ulaganjem, porubljivanjem, utiskivanjem, prošivanjem,
zakivanjem, preklapanjem i progibanjem
 spajaju materijale klinovima, navojem i uprešavanjem
2. Izrada konstrukcije na osnovu zadanih parametara: učenice i učenici su osposobljeni da:
 vrše proračun nosivosti, odabir oblika i veličine
 izrade konstrukciju na osnovu proračuna ili zadatih parametara
 izvrše nabavku materijala i pripadajućih alata
 izrade jednostavne mehaničke sklopove uz primjenu zaštitnih mjera i mjera zaštite okoliša
 izvrše kontrolu ispravnosti montaže i funkcije jednostavnog mehaničkog sklopa i otklone
uočene greške
 urade kalkulaciju sa svim parametrima
3. Finomehanički elementi za kružno kretanje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju vrste elemenata za kružno kretanje ( osovine, osovinice, vratila i rukavci ) i
elemente za elastično oslanjanje (opruge i elastični jastučići)
 analiziraju funkciju , oblik, materijal , veličine način ugradnje i održavanja
 analiziraju vrste opterećenja i vrše proračun dimenzija osovina, osovinica, vratila, rukavaca i
opruga
 izrade tehničku dokumentaciju na osnovu proračuna i na zahtjev klijenta
 izvedu montažu i demontažu uz primjenu standardnih i specijalnih alata
4. Kotrljajući i klizni ležajevi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju vrste , oblike , materijal i primjenu konstrukcijskih rješenja kotrljajućih i kliznih
ležajeva ( klasičnih i specijalnih)
 vrše odabir ležajeva prema zahtjevima konstrukcije i vrste opterećenja
 predlažu načine ugradnje ,osiguranja , održavanja , načine podmazivanja i vrste maziva
 vrše proračun statičke i dinamičke moći nošenja ležajeva
67
 izrade tehničku dokumentaciju kliznih i specijalnih ležajeva

5. Vođice i upravljači: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju funkciju , ulogu i primjenu konstrukcijskih rješenja vođica i upravljača
 predlažu odgovarajuća rješenja za prostije mehanizme i uređaje
TEHNIČKA MEHANIKA
Modul: Dinamika i mehanizmi (šifara modula IV-54 ST 03 03)

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju fizikalne i tehničke veličine, zakonitosti mehanike
koje su potrebne u rješavanju određenih tehničkih problema. Naučiti će i koristiti će pojmove,
fizikalne veličine i zakone statike, kinematike, dinamike te ih primijeniti u rješavanju stvarnih
tehničkih zadaća.
Osposobljeni su da rješavaju računske zadatke i vježbe ravnoteže i gibanja dijelova konstrukcija i
mehanizama.
Nastavne jedinice
1. Dinamička ravnoteža............................................... 5 časa
2. Snaga i stepen korisnosti......................................... 5 časa
3. Dinamika jednostavnih mehanizama...................... 7 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Dinamička ravnoteža: učenice i učenici su osposobljeni da:
 razumiju uslove dinamičke ravnoteže
 navodi i objašnjava grafičke i analitičke uslove ravnoteže sistema
 koriste osnovne principe dinamičke ravnoteže
 rješavaju zadatke vezane za dinamičku ravnotežu
2. Snaga i stepen korisnosti: učenice i učenici su osposobljeni da:
 razumiju pojmove mehanička snaga i stepena korisnosti
 na osnovu zadatih podataka odrede snagu
 pretvaraju jedinice mjere
 uočavaju važnost povećanja stepena iskorištenja
 izračunavaju stepen iskorištenja i snage
3. Dinamika jednostavnih mehanizama: učenice i učenici su osposobljeni da:
 navodi i objašnjava osnovne pojmove i veličine vezane za dinamikunekog mehanizma čije
je pogon ostvariv sa konstantnom brzinom
 navodi i objašnjava osnovne pojmove i veličine vezane za dinamiku nekog mehanizma koji
nemaju pogon sa konstantnom brzinom
Modul: Čvrstoća materijala (šifara modula IV-54 ST 03 04)

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da razlikuju vrste opterećenja i naprezanja, poznaju mehanička
svojstva materijala kao i geometrijska svojstva površina presjeka: Osposobljeni su da izvrše
dimenzioniranje i kontrolu čvrstoće elemenata strojeva, konstrukcija i progiba.
Nastavne jedinice
68
1. Vrste opterećenja i vrste naprezanja.............................................................. 3 časa

2. Mehanička svojstva materijala...................................................................... 3 časa
3. Geometrijska svojstva površina presjeka...................................................... 3 časa
4. Dimenzioniranje i kontrola čvrstoće elemenata strojeva i konstrukcija....... 5 časa
5. Progib i kontrola progiba.............................................................................. 3 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Vrste opterećenja i vrste naprezanja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 navodi i objašnjava ponašanje mašinskih dijelova pod dejstvom statičkih opterećenja
 navodi i objašnjava ponašanje mašinskih dijelova pod dejstvom dinamičkih opterećenja
 analizira fenomen naprezanja
 analiziraju naprezanje u remenu, kontaktna naprezanja i naprezanja navojnih prenosnika i
vijčanih veza
2. Mehanička svojstva materijala: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju mehanička svojstva materijala
 ispituju statičku čvrstoću, puzanje, relaksaciju materijala
 ispituju udarnu žilavost i tvrdoću materijala
 analiziraju uticaj prerade i greški u materijalu na mehanička svojstva materijala
3. Geometrijska svojstva površina presjeka: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju geometrijska svojstva ravnih presjeka štapa (statički moment površine presjeka,
položaj težišta, moment tromosti presjeka, moment otpora, )
4. Dimenzioniranje i kontrola čvrstoće elemenata strojeva i konstrukcija: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 poznaju princip rada i osnove konstruisanja elemenata strojeva
 dimenzioniraju elemente strojeva i konstrukcija (zupčanik, vijak...)
 izvrše kontrolu čvrstoće pojedinih elemenata i konstrukcija
5. Progib i kontrola progiba: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju, kontrolišu i proračunavaju progibe zbog kratkotrajnog i dugotrajnog opterećenja
 analiziraju, kontrolišu i proračunavaju progib zbog poprečne sile i temperaturnog
opterećenja
TEHNOLOŠKE OBRADE I PROCESI
Modul: Analiza tehnologije obrade i spajanja (šifara modula IV-54 ST 04 01)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da izvode mjerenje dužina, oblika, položaja i kvaliteta površina.
Da vrše obrade ručnim alatima i ručnim mašinama, zavarivanje i toplinsko rezanja i lemljenje i
lijepljenje.
Nastavne jedinice
1. Mjerenje dužina, oblika, položaja i kvaliteta površina............ 4 časa
2. Obrade ručnim alatima i ručnim mašinama............................. 5 časova
3. Zavarivanje i toplinsko rezanja................................................ 4 časa
4. Lemljenje i lijepljenje.............................................................. 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
69
1. Mjerenje dužina, oblika, položaja i kvaliteta površina: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Izvrše mjerenje dužina
 Izvrše mjerenje oblika
 Izvrše mjerenje položaja
 Izvršenje kvaliteta površina
2. Obrade ručnim alatima i ručnim mašinama: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Vrše obrade različitih materijala ručnim alatima i mašinama
3. Zavarivanje i toplinsko rezanja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Izvrše zavarivanje materijala
 Koriste toplinsko rezanje materijala
4. Lemljenje i lijepljenje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Izvrše spajanje materijale lemljenjem
 Izvrše spajanje lemljenjem
Modul: Analiza tehnologije obrade bez skidanja strugotine (šifara modula IV-54 ST 041 02)
Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da obrađuju materijale deformisanjem i livenjem te da analiziraju
i koriste toplotnu/termičku obradu.
Nastavne jedinice
1. Obrada deformisanjem................................. 5 časa
2. Obrada livenjem........................................... 6 časa
3. Toplotna/termička obrada............................. 6 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Obrada deformisanjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju i koriste tehnike obrade materijala deformisanjem
2. Obrada livenjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Vrše obrade različitih materijala livenjem
3. Toplotna/termička obrada: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Koriste toplotnu/termičku obradu materijala
ELEKTRONIKA
Modul: Analiza osnovnih elektronskih komponenti (šifara modula IV-54 ST 05 01)

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenike i učenice da analiziraju karakteristike osnovnih elektronskih komponenti i
njihovu funkciju unutar elektronskih kola. Razlikuju izvedbe elektronskih komponenti, načine
njihovo obilježavanja i montaže.
Nastavne jedinice
1. Komponente elektronskog kola......................... .......................... 3 časa
2. Sistemi obilježavanja elektronskih komponenti........................... 3 časa
3. Upotreba kataloga za elektronske komponente............................. 3 časa
4. PN spoj, dioda............................................................................... 4 časa
5. Dioda u električnom kolu.............................................................. 4 časa
S: 17 časova
70
Rezultati učenja
1. Komponente elektronskog kola: učenice i učenici su osposobljeni da:
 razlikuju komponente elektronskog kola
 koriste pasivne komponente elektronskog kola za formiranje i analiziranje strujnih krugova
 koriste diodu kao aktivni element elektronskog kola
 proračunaju i formiraju jednostavna elektronska kola
2. Sistemi obilježavanja elektronskih komponenti: učenice i učenici su osposobljeni da:
 razlikuju sisteme obilježavanja elektronskih komponenti
 koriste sisteme obilježavanja otpora (sa pet i šest prstenova i SMD otpore)
 proračunavaju karakteristične vrijednosti otpora pomoću sistema obilježavanja
 koriste sisteme obilježavanja aktivnih elektronskih komponenti (američki, japanski i
evropski)
 vode odgovarajuću dokumentaciju o elektronskim komponentama
3. Upotreba kataloga za elektronske komponente: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste kataloge za izbor elektronskih komponenti
 izaberu zamjenske elektronske komponente upotrebom kataloga
4. PN spoj, dioda: učenice i učenici su osposobljeni da:
 razlikuju karakteristike p i n tipa poluprovodnika
 odrede otpor diode
 izvrše polarizaciju pn spoja
 odrede kontaktni napon pn spoja
 odrede struju propusno polarisane diode
 odrede kapacitivnost inverzno polarisanog pn spoja
 odrede inverznu struju curenja
 odrede inverzni napon proboja
 snime statičku karakteristiku ispravljačke diode
5. Dioda u električnom kolu: učenice i učenici su osposobljeni da:
 snime U-I karakteristiku ispravljačke diode
 snime U-I karakteristiku paralelne veze ispravljačkih dioda
 prikazuju mjerne podatke tabelarno i grafički
 prikazuju i komentarišu obrađene rezultate mjerenja
 realizuju poluvalni i punovalni ispravljač
Modul: Analiza tranzistorskih pojačivača (šifara modula IV-54 ST 05 02)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenicu su osposobljeni da analiziraju i opišu rad bipolarnih i unipolarnih tranzistora, te
načine njihovog vezivanja i funkcionisanje u tim situacijama. Izvrše statičku i dinamičku analizu
osnovnih jednostepenih pojačavača i odrede frekvencijsku karakteristiku. Analiziraju višestepene
pojačavače. Odrede tipove povratne sprege i pojačanje u takvim uslovima.
Nastavne jedinice
1. Princip rada bipolarnog tranzistora............................................... 3 časa
2. Princip rada unipolarnih tranzistora.............................................. 2 časa
3. Ekvivalentne šeme tranzistora...................................................... 4 časa
4. Pojačanje napona, struje i snage (stabilizacija radne tačke) ........ 4 časa
5. Višestepena pojačavačka kola....................................................... 4 časa
S: 17 časova
71
Rezultati učenja
1. Princip rada bipolarnog tranzistora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 ispitaju ispravnost tranzistora
 analiziraju princip rada bipolarnog NPN i PNP tranzistora u spoju sa zajedničkim emiterom
 snime statičke karakteristike (ulazne, izlazne i prenosne)
 izrade odgovarajuću tehničku dokumentaciju
2. Princip rada unipolarnih tranzistora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Ispitaju ispravnost tranzistora
 analiziraju princip rada tranzistora sa efektom polja (n i p kanalni JFET,
 n i p kanalni MOSFET sa ugrađenim i indukovanim kanalom)
 snime statičke karakteristike (izlazne i prenosne)
 Izrade odgovarajuću tehničku dokumentaciju
3. Ekvivalentne šeme tranzistora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 odrede parametre grafičkim putem na osnovu karakteristika
 ekvivalentiraju bipolarni tranzistor (posmatran kao linearni 4-pol) za mali signal :
- ekvivalentnom šemom sa hibridnim (h) parametrima
- π ekvivalentnom šemom
 opišu Ebers-Mollov model za velike signale
 odrede ekvivalentnu šemu FET tranzistora
4. Pojačanje napona, struje i snage (stabilizacija radne tačke) : učenice i učenici su osposobljeni
da:
 odrede statičku i dinamičku radnu pravu, mirnu radnu tačku
 analiziraju razloge nestabilnosti radne tačke i odrede načine stabilizacije
 provedu statičku i dinamičku analizu osnovnih pojačavačkih kola: zajednički emiter,
kolektor, baza, zajednički sors, drejn, gejt
5. Višestepena pojačavačka kola: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju načine formiranja višestepenih pojačavača
 odrede pojačanje višestepenog pojačavača
 analiziraju darlingtonov spoj tranzistora
Modul: Analiza logičkih funkcija i sklopova (šifara modula IV-54 ST 05 03)

Svrha modula i cilj
Koriste različite brojne sisteme, i vrše njihovu konverziju. Primjenjuju Bulova algebru i koriste
logičke funkcije. Analiziraju strukturu logičkih sklopova
Nastavne jedinice
1. Pozicioni brojni sistemi............................................ 3 časa
2. Konverzija brojnih sistema....................................... 4 časa
3. Bulova algebra i logičke funkcije............................. 3 časa
4. Osnovna logička kola............................................... 3 časa
5. Familije logičkih kola............................................... 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Pozicioni brojni sistemi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju osobine brojnih sistema
 Koriste predstavljanja brojeva u različitim brojnim sistemima kao što su binarni, oktalni i
heksadecimalni
 Izvršavaju osnovne aritmetičke operacija u brojnim sistemima
2. Konverzija brojnih sistema: učenice i učenici su osposobljeni da:
72
 Vrše pretvaranje iz binarnog, oktalnog i heksadecimalnog brojnog sistema u decimalni

 Vrše pretvaranje iz decimalnog u binarni, oktalni i heksadecimali brojni sistem
 Vrše pretvaranje iz oktalnog i heksadecimalnog u binarni i obrnuto
3. Bulova algebra i logičke funkcije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Koriste zakone bulove algebre pri rješavanju složenih logičkih funkcija
 Kreiraju tablice istinitosti za logičke funkcije
4. Osnovna logička kola: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Spajaju osnovna logička kola u logičkim funkcijama
 da mjere i proračunavaju vrijednosti stanja na ulazu i izlazu logičkih kola i realizovanih
sklopova
5. Familije logičkih kola: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Koriste različite familije logičkih kola.
Modul: Proračun i mjerenja električnih veličina (šifara modula IV-54 ST 14 05)

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i koriste mjerne tehnike i metode, veličine, jedinice
i etalone.
Nastavne jedinice
1. Mjerne tehnike i metode.............................................. 7 časa
2. Veličine, jedinice i etaloni........................................... 7 časa
3. Upotreba mjernih instrumenta i pribora....................... 8 časa
4. Pogreške mjerenja........................................................ 6 časa
5. Obrada rezultata mjerenja............................................ 6 časa
S: 34 časa
Rezultati učenja
1. Mjerne tehnike i metode: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju mjerne tehnike i mjerne metode. Analiziraju mjesto i ulogu kao i praktičnu
primjenu mjernih tehnika i metoda.
2. Veličine, jedinice i etaloni: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju Međunarodni sistem jedinica (SI), etalone električnih veličina i laboratorijske
izvore. Analiziraju praktičnu primjenu etalona i laboratorijskih izvora.
3. Upotreba mjernih instrumenta i pribora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju klasu tačnosti, ispitni napon, oznake za mjerne instrumente i pribor. Analiziraju
upotrebu mjernih instrumenta i pribora prema konkretnim zahtjevima iz prakse.
4. Pogreške mjerenja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju uzroke nastanka grešaka pri mjerenju .Analiziraju i proračunavaju grube,
sistemske i slučajne greške. Analiziraju i proračunavaju mjernu nesigurnost, granice
pogrešaka, pogreške posredno mjerenih veličina (složene pogreške)
5. Obrada rezultata mjerenja: učenice i učenici su osposobljeni da:

 analiziraju dobivene rezultate mjerenja , vode računa o značaju tačnosti mjerenja, mjernoj
nesigurnosti. Rezultate mjerenja prikažu grafički i tabelarno.
Modul: Analiza analognih i digitalnih mjernih instrumenata (šifara modula IV-54 ST 14 06)
Svrha modula i cilj
73
Analiziraju principe rada analognih i digitalnih mjernih instrumenta i iste koriste za mjerenja
električnih veličina. U stanju su da izvrše izbor odgovarajuće vrste instrumenta u različitim
situacijama.
Nastavne jedinice
1. Osnovni pojmovi o električnim mjernim instrumentima ............................... 5 časa
2. Upotreba instrumenta sa pomičnim svitkom i permanentnim magnetom....... 6 časa
3. Upotreba elektrodinamičkog mjernog instrumenta......................................... 6 časa
4. Proširivanje mjernih opsega............................................................................ 5 časa
5. Upotreba digitalnog instrumenta sa pretvaranjem napona u vrijeme.............. 6 časa
6. Upotreba digitalnog instrumenta sa sukcesivnom aproksimacijom................ 6 časa
S: 34 časa
Rezultati učenja
1. Osnovni pojmovi o električnim mjernim instrumentima: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju osnovne pojmove o električnim mjernim instrumentima ( skala, konstanta
instrumenta, klase tačnosti mjernih instrumenata, oznake mjernih instrumenata, mjerne
greške)
2. Upotreba instrumenta sa pomičnim svitkom i permanentnim magnetom: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada , mjesto i ulogu u praktičnoj primjeni instrumenta sa
pomičnim svitkom i permanentnim magnetom.
3. Upotreba elektrodinamičkog mjernog instrumenta: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada , mjesto i ulogu u praktičnoj primjeni elektrodinamičkog
mjernog instrumenta..
4. Proširivanje mjernih opsega: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju način i praktičnu primjenu proširenja mjernih opsega električnih mjernih
instrumenata.
5. Upotreba digitalnog instrumenta sa pretvaranjem napona u vrijeme: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada, mjesto i ulogu u praktičnoj primjeni digitalnog mjernog
instrumenta sa pretvaranjem napona u vrijeme.
6. Upotreba digitalnog instrumenta sa sukcesivnom aproksimacijom: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada, mjesto i ulogu u praktičnoj primjeni digitalnog mjernog
instrumenta sa sukcesivnom aproksimacijom napona.
Modul: Izrada jednostavnih logičkih sklopova (šifara modula IV-54 ST 14 07)

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenike i učenice da izrađuju jednostavne logičke sklopove pomoću diskretnih i/ili
integrisanih logičkih kola. Kontrolišu njihov rad i prezentiraju rezultate. Vode odgovarajuću
tehničku dokumentaciju.
Nastavne jedinice
1. Projektovanje logičkih sklopova........................................................ 6 časa
2. Izrada logičkih sklopova diskretnim komponentama........................ 9 časa
3. Izrada logičkih sklopova integrisanim logičkim kolima................... 9 časa
4. Kontrola rada i provjera funkcionalnosti logičkih sklopova............. 5 časa
5. Vođenje tehničke dokumentacije i prezentiranje rezultata rada....... 5 časa
S: 34 časa
74
Rezultati učenja
1. Projektovanje logičkih sklopova: učenice i učenici su osposobljeni da:
 razlikuju elementarna logička kola na nivo grafičkih oznaka i logike rada
 prikazuju elementarna logička kola analitički, tabelarno i pomoću odgovarajućih vremenskih
dijagrama
 razlikuje prekidačke elemente koje se koriste za tehničku realizaciju logičkih kola
 primjenjuju prekidačke funkcije prilikom predstavljanja logičkih kola
 prepoznaju strukturu ulaza kod različitih tipova kola, pojam impedanse
 koriste stručne kataloge
 projektuju jednostavne logičke sklopove
2. Izrada logičkih sklopova diskretnim komponentama: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izrađuje relejne logičke sklopove
 izrađuje otporne logičke sklopove
 izrađuje diodne logičke sklopove
 izrađuje tranzistorske logičke sklopove
 realizuju uobličavač impulsa sa RC mrežom i jednim invertorom
 snimaju mijenjanje širine izlaznog impulsa s promjenom vrijednosti R i C
 koristi različite tipove izlaza (open collector/drain, push-pull, totem-pole itd.)
3. Izrada logičkih sklopova integrisanim logičkim kolima: učenice i učenici su osposobljeni da:
 realizuju jednostavne logičke sklopove pomoću TTL logičkih kola
 realizuju jednostavne logičke sklopove pomoću MOS i CMOS logičkih kola
 realizuju jednostavne logičke sklopove pomoću ECL logičkih kola
4. Kontrola rada i provjera funkcionalnosti logičkih sklopova: učenice i učenici su osposobljeni
da:
 izvrše kontrolu rada i provjeru funkcionalnosti logičkih sklopova
 vrate u ispravno stanje logičke sklopove
5. Vođenje tehničke dokumentacije i prezentiranje rezultata rada: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 vode odgovarajuću dokumentaciju o urađenom projektu
 izvrše prezentaciju rezultata rada
TREĆA GODINA UČENJA
75
Red. Godišnji
Nastavni predmet
br. fond sati
2. Strani jezik 34
6. Sociologija 0
7. Informatika 0
8. Matematika 51
9. Fizika 0
10. Hemija/Kemija 0
SVEGA A: 187
5. Elektronika 34
7. Mikroračunari 34
9. Automatika 34
10. Programiranje 0
SVEGA B: 374
SVEGA (A + B): 561
POLJA UČENJA
Polje učenja 6: Analiza i primjena hidrauličkih i pneumatskih sistema
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i primjene teorijske osnove termodinamičkih
procesa i strujanja za dobijanje zraka pod pritiskom i za rad pneumatskih elemenata, da analiziraju
konstrukcijska rješenja i princip rada različitih uređaja za dobijanje zraka pod pritiskom, da
analiziraju prenos i razvođenje energije zraka pod pritiskom, da sagledaju značaj i ulogu pripreme
76
zraka pod pritiskom i da analiziraju karakteristike, izvedbe i primjenu pneumatskih izvršnih i

upravljačkih elemenata kao i da upoznaju simbole elemenata za crtanje pneumatskih šema
Osposobljeni su da analiziraju i primjene hidrostatičke i hidrodinamičke zakone i procese za
dobijanje ulja pod pritiskom i za rad hidrauličkih elemenata, da analiziraju vrste i karakteristike
korištenih hidrauličkih tekućina i da rješavaju ekološke probleme s iscurenim i otpadnim uljima, da
analiziraju konstrukcijska rješenja i princip rada različitih pumpi za dobijanje ulja pod pritiskom, da
sagledaju ulogu i primjenu hidrauličkih akumulatora, hladnjaka, grijača i pribora za prenos i
razvođenje hidrauličke energije i da mogu vršiti proračun odgovarajućih elemenata prema
zahtjevima hidrauličkih sistema
Takođe su osposobljeni da analiziraju funkciju, konstrukciju i princip rada izvršnih i
upravljačkih hidrauličkih elemenata i da na osnovu razumijevanja funkcije izvršnih i upravljačkih
elemenata mogu rješavati i realizovati jednostavnije hidrauličke sklopove. Takođe su osposobljeni
da uz pomoć hidrauličkih simbola crtaju hidrauličke upravljačke šeme, da vrše simulaciju rada
sistema, da simuliraju zastoje i pronalaze greške i otklanjaju iste u primjerima iz prakse. U stanju su
da izvrše proračune elemenata i njihov odabir iz kataloga proizvođača i da primjene principe
gradnje hidrosistema.
Osposobljeni su da analiziraju i realizuju osnovne logičke funkcije pneumatskim elementima, da
postavljaju uslove rada, blokade i vremenske funkcije za rad jednog cilindra, da shvate principe
rada i ulogu elektromagnetskih ventila te optičkih, induktivnih i kapacitivnih senzora, senzora
pritiska i vremenskih releja i da realizuju logičke jednačine elektropneumatskim sistemima kao i da
izrade elektropneumatske šeme upravljanja s jednim cilindrom, da izvrše simulaciju rada na
računaru i da realizuju šemu na didaktičkim pločama sa potrebnim stvarnim pneumatskim i
električnim elementima .Na osnovu primjera iz prakse u stanju su izvesti jednostavan rad dva ili
više cilindara sa pneumatskim i sa elektropneumatskim elementima na didaktičkim pločama
Polje učenja 7: Analiza i upotreba finomehaničkih elemenata i konstrukcija i primjena
metoda tehnologije obrade materijala
Učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju statičke i dinamičke spremnike energije da
razumiju važnost i izvedbu spremnika energije i proračunaju osnovne parametre za neke od
statičkih i dinamičkih spremnika energije. Osposobljeni su da upoznaju osnove finomehaničkih
elemenata, vrste, važnost, materijal, izvedbu i područje primjene finomehaničkih otpornika i
uklopnika.
Takođe su osposobljeni da primjene vještine i znanja za pravilan izbor i primjenu proizvoda
dobijenih postupcima skidanjem strugotine (tokarenjem, glodanjem, bušenjem, rendisanjem,
brušenjem).
Polje učenja 8: Primjena elektronskih sklopova, mikroračunarskih sistema i analiza
upravljanja i regulacije
Učenici i učenice su osposobljeni da vrše mjerenja primjenom mjernih mostova, koriste digitalne
indikatore i registrirajuće naprave. Primjenjuju četveroslojne poluprovodničke elemente i projektuju
i izrađuju kola sa operacionim pojačavačima.
Takođe su osposobljeni da analiziraju sisteme automatskog upravljanja i primjenjuju kola za
regulaciju te analiziraju mikroračunarske sisteme i da koriste mikrokontrolere.

Bosanski, hrvatski, srpski OP-01-07 Književnost od romantizma do polovine XX stoljeća
jezik bi književnost OP-01-11 Sintaksa
77
OP-02-05 Work
Engleski jezik
OP-02-06 My job
Tjelesni i zdravstveni OP-04-05 Atletika
odgoj OP-04-06 Gimnastika i plesovi
Demokratija i ljudska 06-DILJP-03-01 Ustavna demokratija
prava 06-DILJP-03-02 Civilno društvo
05-OP-03-05-02 Analitička geometrija
Matematika 05-OP-03-04 Stereometrija
05-OP-03-06 Kombinatorika i elementi statistike

Finomehanički IV-54 ST 02 06 Analiza spremnika energije
elementi i konstrukcijeIV-54 ST 02 07 Primjena otpornika i uklopnika
Tehnološke obrade i IV-54 ST 04 03 Analiza obrade rezanjem
procesi IV-54 ST 04 04 Analiza obrade brušenjem i rendisanjem
IV-54 ST 05 04 Analiza i primjene četveroslojnih poluprovodničkih
elemenata
Elektronika
IV-54 ST 05 05 Analiza, projektovanje i izrada elektronskih kola na bazi
operacionog pojačavača
IV-54 ST 06 01 Analiza i primjena nulmetoda (mjerni mostovi i
Električna mjerenja kompenzacione metode)
IV-54 ST 06 02 Primjena digitalnih indikatora i registrirajućih naprava
IV-54 ST 07 01 Analiza strukture i funkcionisanja računara, mikroprocesora
Mikroračunari i mikrokontrolera
IV-54 ST 07 02 Primjena simboličko-mašinskog programiranja
IV-54 ST 08 01 Analiza termodinamičkih procesa, izvršnih i upravljačkih
elemenata
Hidraulika i IV-54 ST 08 02 Analiza hidrauličkih, izvršnih i upravljačkih elemenata
pneumatika IV-54 ST 08 03 Analiza hidrauličkih sistema
IV-54 ST 08 04 Analiza pneumatskih i elektropneumatskih šema
upravljanja
IV-54 ST 09 01 Analiza osnovnih sistema automatskog upravljanja
Automatika
IV-54 ST 09 02 Regulacija i regulacioni krugovi
Praktična IV-54 SP 14 08 Obrada rezanjem
nastava/laboratorijski IV-54 SP 14 09 Primjena hidrauličkih sistema
rad IV-54 SP 14 10 Izrada pneumatskih i elektropneumatskih šema upravljanja
Modul: Književnost od romantizma do polovine XX stoljeća (šifra modula OP-01-07)

78
Svrha modula i cilj

Modul je oblikovan tako da učenici čitajući odabrana djela steknu osnovne informacije o
književnim pravcima od romantizma do polovine XX stoljeća i razviju sposobnosti interpretacije
književnog djela. Poseban naglasak na aktivnom učešću u nastavnom procesu omogućit će
učenicima da razvijaju kritički stav i korektno izražavanje.
Ciljevi:
- Razumijevanje književnih pravaca od romantizma do polovine XX stoljeća
- Razvijanje interesa za čitanjem književnih djela iz nacionalne i književnosti drugih naroda
- Razvijanje sposobnosti interpretacije književnog djela
- Razvijanje kritičkog stava u odnosu na život i savremenost
- Uključivanje u timski rad i razvijanje lične odgovornosti
Nastavne jedinice
1. Književnost romantizma i realizma............................ 10 časova
2. Književnost prve polovine XX stoljeća..................... 7 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Književnost romantizma i realizma: učenica/učenik je osposobljen da:
 navede podatke o epohi romantizma :
- historijski okvir
- obilježja
- književne vrste
- predstavnike i djela
 prepozna romantičarska obilježja teksta
 pokaže na primjerima karakteristike romantičarskog junaka
 analizira pjesmu pjesnika romantičara:
- tema / motivi
- raspoloženje / atmosfera
- zvuk: ritam, refren
- jezik: slike, poređenja, metafora
- poenta
 objasni značaj borbe za književni jezik i pravopis
 objasni odnos lične i kolektivne motivacije u djelu
 navede podatke o epohi realizma:
- historijski okvir
- obilježja
- književne vrste
 analizira realističku pripovijetku / roman, pjesmu
 napiše kratku realističnu priču iz života
2. Književnost prve polovine XX stoljeća: učenica/učenik je osposobljen da:
 navede podatke o epohi moderne :
- historijski okvir
- književne struje
- obilježja
- književne vrste
 analizira pjesmu moderne:
- tema / motivi
- tumači simbole u pjesmi i druga stilska sredstva
- objasni kompoziciju pjesme
79
- uoči vrstu stiha, rimu, ritam

- objasni poentu
 uoči na proznom djelu odlike moderne
 objasni karakteristike modernističke drame
 navede podatke o književnim pravcima između dva svjetska rata :
- historijski okvir i evropski utjecaj
- objasni karakteristike ekspresionizma, nadrealizma i pokreta socijalne literature
- književne vrste
 analizira pjesmu uočavajući vezu između forme i sadržaja
 analizira socijalno-refleksivnu pjesmu
 karakteriše likove sa socijalnog i psiholškog aspekta
 analizira djelo s temom iz ratne književnosti sa aspekta stradanja, heroizma i ideala
Modul: Sintaksa (šifra modula OP-01-11)

Svrha modula i cilj
Svrha ovog modula je da kod učenika razvija pismenost i omogući im stjecanje osnovnog znanja iz
sintakse, te razvije svijest da im je jezičko znanje potrebno u svakodnevnoj usmenoj i pismenoj
komunikaciji.
Ciljevi:
- Upoznavanje sistema bosanskog standardnog jezika na sintasičkom nivou
- Razvijanje sposobnosti povezvanja, analize i uopćavanja na jezičkim primjerima
- Razvijanje sposobnosti primjene stečenog jezičkog značenja
- Ovladavanje pravopisnom normom u vezi sa rečenicom
- Izgrađivanje sposobnosti saradničkog učenja
- Stjecanje jezičke i opće kulture
Nastavne jedinice
1. Sintaksičke jedinice....................................................... 7 časova
2. Nezavisnosložene i zavisnosložene rečenice................. 10 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Sintaksičke jedinice: učenica/učenik je osposobljen da:
 definira pojam sintakse i sintasičkih jedinica
 prepozna sintagmu
 otkrije veze i odnose među članovima sintagme na primjerima
 otkrije svojstva rečenice
 prepozna dijelove rečenice i njihova obilježja
 analizira rečenicu određujući vrstu i službu riječi.
2. Nezavisnosložene i zavisnosložene rečenice: učenica/učenik je osposobljen da:
 prepozna proste rečenice i uoči šta ih povezuje
 otkrije model složene rečenice
 razlikuje vrste nezavisnosloženih rečenica
 utvrdi način prepoznavanja zavisnosloženih rečenica
 razlikuje zavisnosložene rečenice
 ispita red riječi u rečenici
 pravilno upotrebljava interpunkciju
ENGLESKI JEZIK
80
Modul: Work (šifra modula OP-02-05)

Svrha modula i cilj
posao te uvod u stručnu terminologiju.
Ciljevi:
- prezentirati jezik na ugodan i motivirajući naćin;
- ohrabriti timski rad i donošenje odluka,
- povećati povezanost teoretskog i praktičnog učenja.
Nastavne jedinice
1. Occupations............................................... 3 časa
2. Carreers...................................................... 4 časa
3. At work...................................................... 5 časova
4. Duties and obligations ............................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Occupations: učenica/učenik je osposobljen da:
 Nabrojati i opisati razna zanimanja
 Pripremiti intervju na temu posao
 Usporediti srodna zanimanja
 Diskutirati o nekim atraktivnim zanimanjima.
2. Carreers: učenica/učenik je osposobljen da:
 Popuniti prijavu za posao
 Napisati svoj kratki životopis
 Kao potencijalni kandidat razgovarati sa poslodavcem o radnom mjestu.
 Diskutirati o karijeri (likes/dislikes
3. At work: učenica/učenik je osposobljen da:
 Opisati jedan dan na praktičnoj nastavi
 Predstaviti ljude sa kojima se susreće na praksi
 Usporediti radni dan u školi i na praksi.
4. Duties and obligations: učenica/učenik je osposobljen da:
 Nabrojati svoje dužnosti i obveze u obitelji.
 Tražiti informacije na istu temu
 Govoriti o obvezama i dužnostima zaposlenog čovjeka;
 Izraziti svoje (ne)slaganje sa dužnostima i obvezama kako na poslu tako i u obitelji.
Modul: My job (šifra modula OP-02-06)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul ima za cilj dati učenicima praktične vještine komunikacije u engleskom jeziku i
osposobiti ih za upotrebu engleskog jezika u zanimanju te za korištenje stručne literature.
Ciljevi:
81

- ohrabriti učenike za samostalan rad i učenje tijekom cijelog zivota;
- ohrabriti timski rad i donošenje odluka;
Nastavne jedinice
1. Routines..................................................... 4 časa
2. Equipment/tools......................................... 4 časa
3. Customers/clients....................................... 4 časa
1. My job....................................................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Routines: učenica/učenik je osposobljen da:
 Opisati radni dan u odredjenom zanimanju
 Govoriti o radnom vremenu, uvjetima rada, slobodnim danima, bolovanju i sl.
 Planirati radne zadatke za naredni tjedan
 Predstaviti funkcije odredjenih osoba u svojoj firmi
2. Equipment/tools: učenica/učenik je osposobljen da:
 Imenovati sredstva ili alate koje koristi na poslu
 Objasniti upotrebu sredstava ili alata
 opisati računar i njegove osnovne funkcije
 poslati poruku putem e-mail.
3. Customers/clients: učenica/učenik je osposobljen da:
 razgovarati sa partnerom iz iste struke o zajedničkom poslu
 ponuditi usluge klijentu i pomogne mu u rješavanju problema
 reklamirati svoje poduzeće
 poslati fax i ostaviti poruku na tel. automatu.
4. My job: učenica/učenik je osposobljen da:
 opisati radno mjesto
 govoriti o prednostima i nedostacima svoga zanimanja
 definirati uspješnoga poslovnoga čovjeka.
Modul: Atletika (šifara modula OP-04-05)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- Utvrđivanje početnog stanja, to jest stepena prethodno stečenih znanja iz atletike.
- Razvijanje trajnog interesa za atletiku.
- Omogućiti da se učenik opredijeli za atletiku kao “kraljicu” sportova u kojoj će uživati i koju će
upražnjavati cijeli život kao temeljni sport, kao dopunu drugim sportovima ili kao rekreaciju ne
isključujući mogućnost ostvarivanja karijere.
Ciljevi:
- Osposobiti odgovorne, kreativne, samopouzdane i preduzetne učenike
- Ohrabrivati saradnju među učenicima (timski rad)
82
- Osposobiti učenika kako bi ovladao i usvojio znanje iz rukometa (osnovne vještine tehnike i
taktike)
- Razvijanje kretnih i psihofizičkih sposobnosti učenika
- Zadovoljavanje potreba učenika za kretanjem
- Omogućiti učeniku da razvije psihomotorne i funkcionalne sposobnosti
- Da razvije pozitivan stav prema rukometu i da ga posmatra kao kontinuirano bavljenje tokom
cijelog života
- Da učenici uživaju u igri rukometa i kroz to razvijati ljubav prema rukometu u cilju zdravog i
sretnog života
Nastavne jedinice
1 . Teorija i pravila atletike ( atletskih disciplina ) ..................................... 3 časa
2 . Tehnika i taktika sportskog hodanja i trčanja ................................... 4 časa
3 . Tehnika i taktika skakačkih disciplina.....................................................5 časova
4 . Tehnika i taktika bacačkih disciplina................................................ 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Teorija (grane atletike) i pravila atletike: učenik će moći da:
 Upozna grane atletike tj. atletske discipline koje će tokom školovanja da nauči i upražnjava:
- grane atletike:
 hodanje
 trčanje
 skokovi
 bacanja
 višeboj
- atletske discipline (program za školu)
 hodanje
 visoki – niski start
 trčanje na kratkim-srednjim stazama
 skokovi : dalj – vis
 bacanja – kugla
 Pokaže razumijevanje pravila odabranih atletskih disciplina
 Shvati potrebu za bavljenjem ovim sportom a u cilju zdravog načina života.
2. Tehnika i taktika sportskog hodanja i trčanja učenik će moći da:
 Pokaže vještinu i tehniku:
- hodanja
- visokog i niskog starta
- trčanja na kratkim stazama - sprint
- trčanje na srednjim stazama
- štafetna trčanja
- trčanje s preponama
 Da sagleda sposobnosti iz svake discipline i to po nivoima (Osnovni nivo, Nivo I i Nivo
II) (objašnjenje u smjernicama i u prijedlogu)
 Da se prilagođava različitim opterećenjima
 Da razvija funkcionalne sposobnosti i voljne osobine
 Shvati potrebu za upražnjavanjem atletskih kretnji na slobodnom prostoru (prirodi)
 Shvati taktiku trčanja s obzirom na svoje mogućnosti i mogućnosti drugih
3. Tehnika i taktika skakačkih disciplina učenik će moći da:
- Skoka u dalj:
 tehnika uvinuće
83
 koračna tehnika
 troskok
- Skoka u vis :
 tehnikom “škare”
 tehnikom Stredl
 tehnikom Flop
 Spozna prirodu skokova u smislu da je to jedan od načina savladavanja prepreka.
 Da sagleda i unaprijedi svoje sposobnosti iz ovih disciplina i to po nivoima: Osnovi nivo –
savladavanje tehnike (zalet, odraz, let, doskok)
 Nivo I - ostvarivanje rezultata u ovim disciplinama.
 Nivo II – unaprijeđenje tehnike izvođenja i poboljšanje rezultata (u smislu norme – ocjene)
 Shvati taktiku skokova s obzirom na svoje mogućnosti i mogućnosti drugih
 Da svestrano razvije fizičke sposobnosti
4. Tehnika i taktika bacačkih disciplina učenik će moći da:
- Osnovi nivo – bacanje kugle –racionalnom tehnikom
- Nivo I – bacanje kugle – školskom – bočnom tehnikom
- Nivo II – bacanje kugle - O`Braien – leđnom tehnikom
 Spozna vještinu bacanja kao tehničke discipline atletike čija se bitnost sastoji u prebacivanju
sprave na najveću udaljenost
 Da sagleda i unaprijedi svoje sposobnosti iz ovih disciplina i to po nivoima.
 Da svestrano razvije svoje psihofizičke sposobnosti.
 Shvati taktiku bacanja s obzirom na svoje mogućnosti i mogućnosti drugih.
Modul: Gimnastika i plesovi (šifara modula OP-04-06)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- utvrđivanje početnog stanja prethodno stečenih znanja iz gimnastike
- razvijanja kretnih i fizičkih sposobnosti učenika
- razvijanje trajnog interesa za gimnastikom i plesom
- omogućiti učenicima da se opredijele za gimnastiku kojom će se moći baviti i po završetku
školovanja bilo kao rekreacijom, bilo kao djelatnošću
Ciljevi:
- osposobiti odgovorne kreativne , nezavisne , samo pouzdane i poduzetne učenike
- osposobiti učenika kako bi ovladao i usvojio znanja iz gimnastike i plesova .
- razviti kretne i fizičke sposobnosti
- zadovoljavanje potreba za emocijama
- zadovoljavanje potreba za takmičenjem i kretanjem
- razvijati osjećaj za invidividualni i pristup a time i za odgovornost
- razvijati samoincijativu i disciplinu
- omogućiti učeniku da razvije pozitivan stav prema gimnastici i plesovima i da ga posmatra kao
kontinuirano bavljenje u svakodnevnom životu.
- omogućiti da učenici uživaju u gimnastici i plesovima i da kroz tu vrstu rada razvijaju ljubav
prema sportu , a u cilju zadravijeg i sretnijeg života.
Nastavne jedinice
1. Testiranje............................................. 3 časa
2. Dijagnostika........................................ 3 časa
3. Tehnika gimnastike............................. 3 časa
4. Tehnika plesova................................... 4 časa
84
5. Estetska i korektivna gimnastika................... 4 časa

S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Testiranje: učenik će moći da:
 sazna na kojem su nivou njegove psihofizičke sposobnosti:
- snaga trupa
- brzina pokreta
- koordinacija
- gipkost
- visina i težina
2. Dijagnostika: učenik će moći da:
 stekne znanja o svojim stvarnim vrijednostima i znanjima iz gimnastike i plesova
 kolut naprijed i nazad hodanje
 čeona vaga
 preskok (zgrčka) preko kozlića
 hodanje po gredi
 sklopka na razboju
 elementi sa loptom
 valcer korak
 narodna igra po izboru
3. Tehnika gimnastike
Osnovni nivo
 Razvije vještine i tehniku za odabrani nivo, uključujući:
- kolut naprijed kolut nazad čeona vaga
- preskok preko kozlića
- raznoška
- zgrčka
- odbočka
- rad na gredi
- dolazak ( naskok )
- hod
- trčanje
- okret u mjestu
- saskok
- razboj
- prosti visovi
- sklopka
- saskok
Nivo I
 Razvije vještine i tehniku za odabrani nivo uključujući:
- Parter
 kolut leteći
 premet stranice
 premet naprijed
 bočna vaga
- Preskoci preko konja bez hvataljki ( poprečno )
 Zgrčka
85
 Razmnoška
 Prednoška
- Greda
 čeona vaga na gredi
 okret u kretanju na jednoj i dvije noge
 saskok visoki
- Razboj
 složeni visovi
 naupor usklopno
 rameni stoj
Nivo I
 Razvije vještine i tehniku za odabrani nivo, uključujući:
- Parter
 sklopka s glave
 ručni stoj
 kolut leteći preko spuštenog švedskog sanduka
 kolut nazad kroz stoj na rukama
- Preskoci preko konja bez hvataljki – uzdužno
- Greda
 okreti za 180o
 naskok i upor čučeći
- Razboj
 kotrljaj(naprijed , nazad)
 saskoci
- Dvovisinski razboj
 vis na višoj pritki
 premah odnožno
 njih čeono
 klimanje premah raznožno
- Vratilo
 vis
 uzmah
 sklopka
4. Plesovi: učenik će moći da:
 Razvije vještine plesa i igara uključujući:
- valcer
- suvremeni ples ( po izboru)
- narodna igra ( po izboru)
5. Estetska Korektivna gimnastika: učenik će moći da:
 Razvije vještine estetske gimnastike i ritmike kao i da spozna određene vježbe korektivne
gimnastike uključujući:
- Step korak
- Skokovi
- Makazice
- mačji skok
- skok sa udaraljem noge od nogu sa strane
- skok sa okretom
- manekenski hod
 Vježbe sa rekvizitima.
86
DEMOKRATIJA I LJUDSKA PRAVA
Modul: Ustavna demokratija (šifara modula 06-DILJP-03-01)

Svrha modula i cilj
Po završetku ovog modula učenici će biti u mogućnosti da objasne da je u demokratiji osnovna
funkcija vlasti da štiti ljudska prava svakog građanina i da obezbijedi ravnotežu između prava
pojedinca i zajedničkog dobra, čije je usklađivanje od vitalnog interesa za zdravo funkcionisanje
demokratskog društva.
Modulom je predviđeno da učenici steknu znanje i sposobnosti da donose valjane i razumne odluke
o pitanjima u vezi sa funkcijom vlasti i primjenu pravila i zakona.
Uvidom na projektu ili ispitivanju nekog od slučajeva kršenja ljudskih prava, učenici će steći
praktična znanja o institucijama, zakonima i međunarodnim dokumentima kojim se štite ljudska
prava na svim nivoima vlasti.
Ciljevi:
Izučavanjem ovog modula kod učenika treba razviti znanje o značaju osnovne funkcije vlasti u
uslovima ustavne demokratije. Ovaj opšti cilj ima sljedeće konkretne rezultate učenja:
- sticanje znanja o ustavnoj demokratiji,
- izgrađivanje stavova da je u demokratskom društvu svrha vlasti da štiti ljudska prava,
- razvijanje sposobnosti procjene da li je društvo demokratsko ili nije,
- kritičko procjenjivanje vlasti u BiH i nivoa njene demokratičnosti,
- identifikovanje i zaštita ljudskih prava u ustavu BiH, entiteskim ustavima i
međunarodnim dokumentima o ljudskim pravima,
- sticanje znanja i razvijanje sposobnosti potrebnih za aktivno učešće građana u vršenju vlasti u
demokratskom društvu,
- objašnjenje projekta «Ja građanin» i izbor problema za istraživanje,
- upoznavanje sa karakteristikama pojedinaca i građanskim vrlinama i
- definisanje prava pojedinca i zajedničkog dobra.
Nastavne jedinice
1. Temelji ustavne demokratije........................................5 časova
2. Zaštita ljudskih prava, .................................................5 časova
3. Kako vlasti BiH štite ljudska prava..............................3 časa
4. Svi smo različiti-svi smo isti........................................4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Temelji ustavne demokratije učenici će biti osposobljeni da:
 identifikuju prirodna prava,
 objasne pojmove:prirodno stanje, pristanak, društveni ugovor,
 objasne zašto nam je potrebna vlast,
 razumiju svrhu postojanja vlasti,
 spoznaju nastanak i razvoj ustava i zakona kao pravnog okvira za uspostavljanje
demokratskog društva,
 definišu pojam ustava i ustavne demokratije,
 razumiju osnovne ideje modernog konstitucionalizma,
 shvate pojam zajedničkog dobra i individualnih prava,
 uoče i analiziraju vezu između ustava i ustavne demokratije,
 utvrde stav o potrebi ograničavanja vlasti i
 objasne značaj podjele vlasti
2. Zaštita ljudskih prava učenici će biti osposobljeni da:
 identifikuju važna pitanja koja su korisna pri kreiranju i procjeni pravila i zakona,
 definišu intelektualna sredstva,
87
 koriste tabelu intelektualnih sredstava za procjenu pravila i zakona,

 objasne razlike između demokratskih i nedemokratskih političkih sistema,
 uoče da u demokratskim političkim sistemima građani imaju izgrađen autoritet,
 obrazlože zasnovanost demokratskih sistema na volji naroda,
 navedu karakteristike demokratskog društva,
 identifikuju grupe i institucije koje pomažu, odnosno onemogućavaju uspostavu
demokratskog društva,
 definišu pojam politike i političkih stranaka,
 objasne zašto je politika vezana za društvo i vlast,
 uoče i analiziraju ulogu političkih stranaka,
 objasne pojam partijskog sistema,
 navedu karakteristike vladavine zakona, pojedinca,
 objasne važnost vladavine zakona,
 identifikuju uslove za uspostavu vladavine zakona,
 uoče probleme prelaska iz vladavine pojedinca u vladavinu zakona.
3. Kako vlasti u BiH štite ljudska prava učenici će biti osposobljeni da:
 identifikuju različite nivoe vlasti u BiH,
 interpretiraju osnovne nadležnosti svakog nivoa vlasti,
 objasne značaj podjele vlasti na svim nivoima na 3 grane,
 definišu nadležnosti svake pojedinačne grane vlasti,
 identifikuju prava građana zaštićena Ustavom BiH, Ustavom RS i Evropskom konvencijom
za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda,
 analiziraju i primjenjuju znanje o građanskim pravima i
 izgrade stav o potrebi implemntacije prava građana zaštićenih ustavima.
4. Svi smo različiti-svi smo isti učenici će biti osposobljeni da:
 definišu karakterne osobine koje se smatraju poželjnim za uspješno učešće u rješavanju
pitanja javnog života,
 objasne faktore koji pomažu u stvaranju efikasnog građanina,
 definišu pojam građanske vrline,
 definišu društvenu i političku akciju,
 odbrane stav da nema demokratije bez aktivnih građana,
 nabroje oblike učešća građana u vlasti,
 definišu prava pojedinca i zajedničko dobro,
 objasne kako ideja zajedničkog dobra može biti zloupotrijebljena od vlasti i pojedinaca,
 identifikuju primjere kako se prava pojedinca i ideja zajedničkog dobra mogu uskladiti i
 objasne značaj projekta «Ja građanin».
Modul: Civilno društvo (šifra modula 06-DILJP-03-02)

Svrha modula i cilj
Na kraju ovog modula učenici će biti u mogućnosti da razumiju značaj i funkciju civilnog društva
za razvoj demokratije.Takođe će steći znanje i razviti sposobnosti potrebne za aktivno učešće u
civilnom društvu i pokazati razumijevanje različitih načina predstavljanja građana u društvu.
U drugom dijelu će identifikovati i shvatiti neke od osnovnih karakteristika i funkcija medija,
slobode izražavanja i izbora u demokratskom društvu.
I najzad, u primjeni znanja i sposobnosti kritičkog razmišljanja učenici će moći analizirati i pronaći
najbolje načine za jačanje civilnog društva,ekonomije i demokratije u našoj zemlji.
Jedan segment praktične primjene stečenih znanja je i realizacija projekta ``Ja građanin``.
Ciljevi:
Izučavanjem ovog modula kod učenika treba razviti sposobnosti za primjenu stečenog znanja u cilju
jačanja i razvoja civilnog društva ,ekonomije i demokratije.Učenik treba da shvati nužnost
povezivanja civilnog društva , ekonomije i demokratije u svijetu pa i u našoj zemlji.
88
Ovaj opšti cilj ima sljedeće konkretne rezultate učenja:

- sticanje znanja o pojmu civilnog društva,
- izgrađivanje stava o potrebi za takvim društvom u BiH,
- shvatanje činjenice da stabilna demokratij zahtijeva jako civilno društvo,
- razvijanje sposobnosti učenika za razvoj i unapređenje civilnog društva,
- kritičko procjenjivanje prednosti i nedostataka slobodnog udruživanja građana,
- identifikovanje osnovnih karakteristika i funkcija medija, slobode izražavanja i izbora u
demokratskim društvima,
- prepoznavanje razloga i potreba međudržavne saradnje,
- kritičko procjenjivanje uključivanja BiH u Evropsku Uniju,
- upoznavanje i analiza problema zemalja u tranziciji i
- uočavanje veze između ekonomije i demokratije.
Nastavne jedinice
1. Civilno društvo (ista prava-različiti interesi), .......................................6 časova
2. Mi trebamo svijet - Svijet treba nas,Projekat «Ja građanin».................6 časova
3. Ekonomija i demokratija ......................................................................5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Civilno društvo: učenici će biti osposobljeni da:
 definišu pojam civilnog društva,
 kritički procijene prednosti i nedostatke slobodnog udruživanja građana,
 identifikuju osnovne karakteristike civilnog društva,
 shvate važnost postojanja društvenih organizacija i interesnih grupa,
 identifikuju njihove karakteristike,
 kritički procijene prednosti i nedostatke interesnih grupa,
 definišu pojam komunikacije,
 prepoznaju slobodne medije,
 shvate uticaj propagande,
 znaju šta su slobodni, pravedni i otvoreni demokratski izbori,
 objasne izbornu proceduru,
 razumiju vrijednosti slobode izražavanja i potrebu nekog oblika organizovanja
 idefinišu konflikt i shvate način njegovog rješavanja.
2. Mi trebamo svijet- svijet treba nas: učenici će biti osposobljeni da:
 razumiju pojam pravde i pravednih procedura,
 razumiju i odbrane stav o potrebi uspostavljanja i održavanja veza naše zemlje s drugim
državama,
 identifikuju uzroke i razloge koji utiču na formiranje institucija vanjske politike,
 razumiju važnost djelovanja međunarodnih organizacija u našoj zemlji i obrazlože stav o
potrebi uključivanja naše zemlje u EU
3. Projekat «Ja građanin»: učenici će biti osposobljeni da:
 prepoznaju probleme u zajednici,
 izvrše pravilan izbor problema za izučavanje,
 razvijaju sposobnosti timskog rada,
 kritički procijene i analiziraju odabrani problem,
 objasne problem,
 kritički procjenjuju mjere alternativne politike,
 daju kreativni doprinos u pronalaženju rješenja problema,
 razvijaju praktične vještine i aktivnosti na rješavanju problema,
 prepoznaju grupe i pojedince kao oponente i pristalice u vezi sa odabranim
problemom,
 pokažu sposobnost ophođenja prema drugim ljudima,
89
 interpretiraju naučeno,
 razvijaju takmičarski duh,
 stiču vještine za praktično djelovanje iidentifikuju kritički stav, kreativnost i
odgovornost pri donošenju odluka.
4. Ekonomija i demokratija: učenici će biti osposobljeni da:
 definišu pojam tranzicije,
 prepoznaju probleme zemalja u tranziciji,
 kritički procjenjuju probleme u našoj zemlji,
 identifikuju načine rješavanja problema,
 razumiju vezu između ekonomije i demokratije iobjasne način na koji demokratija pozitivno
utiče na razvoj ekonomije.
MATEMATIKA
Modul: Analitička geometrija (šifra modula 05-OP-03-05-02)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul omogućuje ovladavanje učenika metodom koordinata, da upozna i primjeni različite
oblike jednačina prave i krivih drugog reda.
- Da učenik upozna dekartov pravougli koordinatni sistem
- Da tačkama u ravni pridružuje uređene parove realnih brojeva
- Da proširi znanje o linearnoj funkciji upoznajući različite oblike jednačine prave
- Da upozna krive drugog reda
- Da razvija navike za preciznost, tačnost, urednost i preglednost.
Nastavne jedinice
1. Tačka u koordinatnom sistemu................................................ 5 časova
2. Prava u koordinatnom sistemu................................................. 6 časova
3. Krive drugog reda. .................................................................. 6 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Tačka u koordinatnom sistemu: učenica/učenik je osposobljen da:
 Izračuna rastojanje između dvije tačke
 Podijeli duž u datom omjeru
 Nađe sredinu duži i težište trougla
 Izračuna površinu trougla
2. Prava u koordinatnom sistemu: učenica/učenik je osposobljen da:
 Prelazi iz jednog oblika jednačine prave u drugi
 Utvrdi da li proizvoljna tačka pripada datoj pravoj
 Upozna i primjenjuje jednačinu prave koja prolazi datom tačkom uz poznati koeficijent
smjera
 Upozna i primjenjuje jednačinu prave koja prolazi kroz dvije zadane tačke
 Utvrđuje međusobni položaj dvije prave
 Izvede formulu za izračunavanje ugla između dvije prave
 Upozna uslove paralelnosti i normalnosti
 Upozna jednačinu pramena pravih
3. Krive drugog reda: učenica/učenik je osposobljen da:
 Upozna opću jednačinu krive drugog reda
 Izvede jednačinu kružnice u općem obliku
90
 Utvrdi međusobni položaj prave i kružnice

 Prepozna jednačinu centralne elipse
 Utvrdi međusoni položaj prave i elipse
 Definiše hiperbolu i izvede njenu jednačinu
 Utvrdi međusobni položaj prave i hiperbole
 Definiše parabolu i izvede njenu jednačinu
 Utvrdi međusobni položaj prave i parabole
Modul: Stereometrija (šifra modula 05-OP-03-04)

Svrha modula i cilj
Da omogući skaldan razvoj osnovnih mentalnih operacija a posebno prostornog opažanja, psiho-
motoričkih osobina urednosti, skiciranja i ilustrovanja.
Modul ima za cilj da učenika osposobi za:
- Identifikovanje uobičajenih figura i tijela;
- mjerenje i izračunavanje površine uobičajenih figura i zapremine uobičajenih tijela;
- sticanje znanja potrebnih za razumijevanje prostornih odnosa;
- izgrađivanje pozitivnih osobina ličnosti kao što su: radne navike, urednost, preciznost,
tačnost, upornost, sistematičnost, odgovornost, smisao za samostalni rad, te razvijanje estetskih
navika kod učenika;
- razvijanje sposobnosti izrade modela i skica.
Nastavne jedinice
1. Mjerne jedinice za dužinu, površinu i zapreminu u različitim
sistemima................................................................................ 4 časa
2. Površina geometrijskih figura u ravni.................................... 5 časova
3. Poliedri.................................................................................... 4 časa
4. Obrtna geometrijska tijela....................................................... 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Mjerne jedinice za dužinu, površinu i zapreminu u različitim sistemima mjera: učenica/učenik
je osposobljen da:
 Razumije pojmove mjernih jedinica u različitim sistemima mjera;
 pretvara mjerne jedinice u okviru istog sistema i pretvaranje jedinica metričkog sistema u
alternativne;
 vlada metodologijom rješavanja zadataka u kojima su podaci jednog metričkog sistema a
rezultati u drugim mjernim jedinicama.
2. Prava u koordinatnom sistemu: učenica/učenik je osposobljen da:
 Prelazi iz jednog oblika jednačine prave u drugi
 Utvrdi da li proizvoljna tačka pripada datoj pravoj
 Upozna i primjenjuje jednačinu prave koja prolazi datom tačkom uz poznati koeficijent
smjera
 Upozna i primjenjuje jednačinu prave koja prolazi kroz dvije zadane tačke
 Utvrđuje međusobni položaj dvije prave
 Izvede formulu za izračunavanje ugla između dvije prave
 Upozna uslove paralelnosti i normalnosti
 Upozna jednačinu pramena pravih
3. Krive drugog reda: učenica/učenik je osposobljen da:
 Upozna opću jednačinu krive drugog reda
 Izvede jednačinu kružnice u općem obliku
 Utvrdi međusobni položaj prave i kružnice
91
 Prepozna jednačinu centralne elipse

 Utvrdi međusoni položaj prave i elipse
 Definiše hiperbolu i izvede njenu jednačinu
 Utvrdi međusobni položaj prave i hiperbole
 Definiše parabolu i izvede njenu jednačinu
 Utvrdi međusobni položaj prave i parabole
Modul: Kombinatorika i elementi statistike (šifra modula 05-OP-03-06)

Svrha modula i cilj
Da omogući nastavak skladnog razvoja osnovnih mentalnih operacija, a posebno unapređenje
pristupa rješavanju problema i kreativnosti, sposobnost percepcije i recepcije.
Modul ima za cilj da učenika osposobi za:
- Razvija fundamentalne djelatnosti, opažanja, logičkog mišljenja, kooperacije i komunikacije;
- razvija fundamentalne operacije formalizovanja, klasifikovanja, uopštavanja i upoređivanja;
- razvija uže stručne sposobnosti vladanje kulturnim tehnikama, matematiziranja i
algoritmiziranja;
- razvija sposobnosti sagledavanja i primjene matematike kao motivacionog cilja;
- razvijati sposobnost urednog, preglednog, sređenog pisanja brojeva i izraza, koordinirano
ritmičko pisanje i govor.
Nastavne jedinice
1. Permutacije................................................................................ 3 časa
2. Varijacije.................................................................................... 3 časa
3. Kombinacije............................................................................... 3 časa
4. Binomni obrazac........................................................................ 4 časa
5. Statistika.................................................................................... 4 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Permutacije: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije pojam ''faktorijela'', permutacije sa ponavljanjem i bez ponavljanja i
formulu za izračunavanje broja permutacija;
 uspješno računa broj permutacija nekog skupa sa većim brojem elemenata;
 vlada metodologijom izračunavanja vrijednosti izraza sa faktorijelom;
 analizira, kombinuje i identifikuje različite situacije prebrojavanja;
 stvara nove zadatke i algoritmira ih.
2. Varijacije: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije pojmove varijacije bez ponavljanja i sa ponavljanjem;
 izračunava broj varijacija, koristeći odgovarajuću formulu i usvaja odgovarajuću simboliku;
 vlada metodologijom rješavanja prostijih zadataka;
 analizira podatke, klasifikuje ih i rješava probleme;
 kombinuje probleme varijacija i permutacija i rješava praktične probleme.
3. Kombinacije: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije pojmove kombinacije bez ponavljanja i sa ponavljanjem;
 izračunava broj kombinacija, koristeći odgovarajuću formulu i usvaja odgovarajuću
simboliku;
 vlada metodologijom rješavanja prostijih zadataka;
 analizira podatke, klasifikuje ih i rješava probleme;
 kombinuje probleme varijacija, kombinacija i permutacija i rješava praktične probleme.
4. Binomni obrazac: učenica/učenik je osposobljen da:
92
 Razumije binomne koeficijente, određene zakonitosti sa koeficijentima i poznaje formulu

za opšti član u binomnom razvoju;
 nalazi opšti član u binomnom razvoju uz poznatu veličinu eksponenta;
 vlada metodologijom izračunavanja opštog člana uz nepoznati eksponent;
 analizira odnose među koeficijentima binomnog razvoja i izračunava ih;
 vrši algoritmizoranje metodologije i rješava složenije probleme.
5. Statistika: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije metodologiju prikupljanja podatka različitih namjena;
 zna praviti tabele od prikupljenih podataka;

OBRAZOVANJA
Modul: Analiza spremnika energije (šifara modula IV-54 ST 02 06)

Svrha modula i cilj
93
Učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju statičke i dinamičke spremnike energije da

razumiju važnost i izvedbu spremnika energije i proračunaju osnovne parametre za neke od
statičkih i dinamičkih spremnika energije.
Nastavne jedinice
1. Statički spremnici mehaničke energije.............................................. 9 časova
2. Dinamički spremnici mehaničke energije......................................... 8 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Statički spremnici mehaničke energije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju oprugu kao statički spremnik energije
 proračunaju osnovne parametre opruge kao spremnika energije
 analiziraju uteg kao statički spremnik energije
2. Dinamički spremnici mehaničke energije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju zamašnjak (zamajac) kao dinamički spremnik energije
 proračunaju osnovne parametre zamašnjaka (zamajca) kao spremnika energije
 analiziraju njihala kao dinamički spremnik energije
 analiziraju nemirnica kao dinamički spremnik energije
 analiziraju žiroskop kao dinamički spremnik energije
Modul: Primjena otpornika i uklopnika (šifara modula IV-54 ST 02 07)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da upoznaju osnove finomehaničkih elemenata, vrste, važnost,
materijal, izvedbu i područje primjene finomehaničkih otpornika i uklopnika.
Nastavne jedinice
1. Finomehanički otpornici.............................................. 9 časova
2. Finomehanički uklopnici............................................. 8 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Finomehanički otpornici: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju primjenu i konstrukcijsku izvedbu ustavljača i graničnika
 analiziraju primjenu i konstrukcijsku izvedbu spojki i kočnica
 analiziraju primjenu i konstrukcijsku izvedbu prigušnice
2. Finomehanički uklopnici: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju primjenu i konstrukcijsku izvedbu prekidača
 analiziraju primjenu i konstrukcijsku izvedbu zapinjača
 analiziraju primjenu i konstrukcijsku izvedbu uskočnica
TEHNOLOŠKE OBRADE I PROCESI
Modul: Analiza obrade rezanjem (šifara modula IV-54 ST 04 03)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da primjene vještine i znanja za pravilan izbor i primjenu
proizvoda dobijenih postupcima skidanjem strugotine (tokarenjem, glodanjem, bušenjem,
rendisanjem, brušenjem).
94
Nastavne jedinice
1. Analiza i režimi obrade dijelova struganjem........................... 5 časova
2. Analiza i režimi obrade rupa i otvora bušenjem...................... 6 časova
3. Analiza i režimi obrade dijelova glodanjem........................... 6 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Analiza i režimi obrade dijelova struganjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu dijelova struganjem
 analiziraju tehnološki postupak obrade dijelova struganjem (zahvati, vanjsko, unutrašnje i
čeono struganje, režimi obrade, sredstva za hlađenje i podmazivanje)
 primjenjuju mjere zaštite na radu
2. Analiza i režimi obrade rupa i otvora bušenjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alte i pribore za obradu rupa i otvora
 analiziraju tehnološki postupak obrade otvora i rupa (zahvati, bušenje, proširivanje,
upuštanje, razvrtanje i izrada navoja);
3. Analiza i režimi obrade dijelova glodanjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu glodanjem
 analiziraju tehnološki postupak glodanjem (istosmjerno, suprotosmjerno glodanje, zahvati,
režimi obrade, sredstva za hlađenje i podmazivanje)
 analiziraju upotrebu podionog aparata
 primjenjuju mjere zaštite na bradu
Modul: Analiza obrade brušenjem i rendisanjem (šifara modula IV-54 ST 04 04)

Svrha modula i cilj
Nastavne jedinice
1. Analiza i režimi obrade dijelova rendisanjem i provlačenjem... 9 časova
2. Analiza i režimi obrade dijelova brušenjem............................... 8 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Analiza i režimi obrade dijelova rendisanjem i provlačenjem: učenice i učenici su osposobljeni
da:
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu rendisanjem
 analiziraju tehnološki postupak obrade rendisanjem (režimi obrade, sredstva za hlađenje i
podmazivanje;
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu provlačenjem
 analiziraju tehnološki postupak obrade provlačenjem (režimi obrade, sredstva za hlađenje i
podmazivanje)
2. Analiza i režimi obrade dijelova brušenjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu brušenjem
 analiziraju tehnološki postupak obrade rendisanjem (zahvati, režimi obrade, sredstva za
hlađenje i podmazivanje)
 analiziraju i izaberu mašine i alate za obradu honovanjem i lepovanjem
95
 primjenjuju mjere zaštite na bradu.
ELEKTRONIKA
Modul: Analiza i primjene četveroslojnih poluprovodničkih elemenata

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenike i učenice da analiziraju funkcionisanje četveroslojnih poluprovodničkih
struktura i da projektuju, izrađuju i provjeravaju rad kola zasnovanih na upotrebi ovim
komponenata.
Nastavne jedinice
1. Tiristor............................................................... 4 časa
2. Diak................................................................... 3 časa
3. Triak.................................................................. 2 časa
4. Fazna regulacija................................................ 3 časa
5. Projektovanje i izrada regulatora osvjetljenja... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Tiristor: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju princip rada tiristora
- uključenje tiristora
- isključenje tiristora
 snimaju naponsko-strujnu karakteristiku tiristora
2. Diak: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju princip rada diaka
 snimaju naponsko-strujnu karakteristiku diaka
3. Triak: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju princip rada triaka
- uključenje triaka
- isključenje triaka
 snimaju naponsko-strujnu karakteristiku triaka
4. Fazna regulacija: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju princip fazne regulacije
 projektuju i izrade kolo za faznu regulaciju primjenom diaka i triaka
 testiraju rad kola za faznu regulaciju
5. Projektovanje i izrada regulatora osvjetljenja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 projektuju regulator osvjetljenja
 izrade regulator osvjetljenja
 testiraju regulator osvjetljenja
 vode dokumentaciju.
Modul: Analiza, projektovanje i izrada elektron. kola na bazi operac.pojačavača
Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da planiraju izvedbu elektronskog sklopa na osnovu projekata
datih radnim nalogom.
Nastavne jedinice
96
1. Analiza operacionog pojačavača............................................................................ 6 časova

2. Projektovanje i simulacija elektronskih kola na bazi operacionog pojačavača..... 5 časova
3. Izrada elektronskih kola na bazi operacionog pojačavača..................................... 6 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Analiza operacionog pojačavača: učenice i učenici su osposobljeni da:
 objašnjavaju svojstva i preračunavaju koeficijente pojačanja operacionog pojačavača u
invertirajučem i neivertirajučem spoju
 objašnjavaju princip rada kola na bazi operacionog pojačavača (sumator, integrator,
diferencijator, komparator, pojačalo...)
2. Projektovanje i simulacija elektronskih kola na bazi operacionog pojačavača: učenice i učenici
su osposobljeni da:
 projektuju elektronska kola na bazi operacionog pojačala
 izvrše simulaciju rada projektovanog elektronskog sklopa na bazi operacionog pojačavača
nekim od softverskih alata
 prikažu i tumače talasni oblika ulaznih i izlaznih signala
 vode odgovarajuću tehničku dokumentaciju
3. Izrada elektronskih kola na bazi operacionog pojačavača: učenice i učenici su osposobljeni da:
 odaberu i ispituju ispravnost potrebnih elektronskih komponenti
 izrade neko od elektronskih kola na bazi operacionog pojačala prema radnom nalogu
 vode odgovarajuću tehničku dokumentaciju.
ELEKTRIČNA MJERENJA
Modul: Analiza i primjena nulmetoda (mjerni mostovi i kompenzacione metode)

Svrha modula i cilj
Analiziraju fizikalne principe i način upotrebe mjernih mostova i kompenzacionih metoda za
mjerenje otpora, napona, struje, induktiviteta, kapaciteta, frekvencije. U stanju su da izvrše izbor
odgovarajuće mjerne metode u različitim situacijama.
Nastavne jedinice
1. Mjerni mostovi za istosmjernu struju.................................................... 3 časa
2. Mjerni mostovi za naizmjeničnu struju................................................. 3 časa
3. Kompenzatori za istosmjernu struju...................................................... 4 časa
4. Kompenzatori za naizmjeničnu struju................................................... 4 časa
5. Izrada kompenzatorskog mjerača temperature sa termoelementom..... 3 časa
S: 17 časov
Rezultati učenja
1. Mjerni mostovi za istosmjernu struju: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju mjerne mostove za istosmjernu struju (Wheatstone-ov i Thomson-ov most ).
Proračunavaju nepoznate otpore pomoću poznatih.
2. Mjerni mostovi za naizmjeničnu struju: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju mjerne mostove za izmjeničnu struju (Wheatstone, Maxwell, Owen, Wien,
Glyinn, Schering, Robinson, Rezonancijski most) .Proračunavaju nepoznati induktivitet,
kapacitet, frekvenciju.
97
3. Kompenzatori za istosmjernu struju: učenice i učenici su osposobljeni da:

 analiziraju kompenzacijske postupke(potenciometarski i apermetarski).Analiziraju precizne
kompenzatore (Freussnerov, Rapsov, Kaskadni), djelitelj napona i automatski kompenzator.
4. Kompenzatori za naizmjeničnu struju: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada, mjesto i ulogu u praktičnoj primjeni kompenzatora za
naizmjeničnu struju.(kompenzator sa termopretvaračem, NTC otpornicima,
elektrodinamičkim mjernim sistemom, kompleksni naizmjenični kompenzator)
5. Izrada kompenzatorskog mjerača temperature sa termoelementom
 izrade jednostavnu konturu za mjerenje temperature pomoću termolementa, upotrijebe
odgovarajuće kompenzacione vodove i odgovarajući nulinstrument.
Modul: Primjena digitalnih indikatora i registrirajućih naprava

Svrha modula i cilj
Analiziraju principe rada digitalnih indikatora i registrirajućih naprava. U stanju su da odaberu tip
indikatora i registrirajuće naprave u zavisnosti od konkretne praktične primjene.
Nastavne jedinice
1. Digitalni indikatori .................................................... 5 časova
2. Digitalne registrirajuće naprave (štampači) .............. 4 časova
3. Izrada digitalnog indikatora....................................... 8 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Digitalni indikatori: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju osnovne tipove digitalnih indikatora ( integralnog oblika, sintetiziranog oblika
segmentna ili tačkasta izvedba. Analiziraju optoelektroničke indikatore (diode koje emituju
svjetlo LED, tekuće kristale)
2. Digitalne registrirajuće naprave (štampači): učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada štampača integralnog znaka i štampača sintetiziranog
znaka (štampač sa mlazom tinte InkJet, laserski štampači). Analiziraju praktičnu primjenu i
opravdanost upotrebe pojedinih štampača u praksi.
3. Izrada digitalnog indikatora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izrade jedan segmentni indikator (LED i LCD ) i na tom indikatoru prikažu alfanumeričke
znakove.
MIKRORAČUNARI
Modul: Analiza strukture i funkcionisanja računara, mikroprocesora i mikrokontrolera

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju strukturu i funkciju mikroprocesora i
mikrokontrolera te da opišu programerski pogled na mikroprocesor i8086 i mikrokontroler
microchip PIC 16F84(A).
98
Nastavne jedinice
1. Struktura računara zasnovanih na mikroprocesoru.......................... 3 časa
2. Opšta struktura mikroprocesora i struktura i8086 procesora........... 3 časa
3. Opšta struktura mikrokontrolera...................................................... 6 časova
4. Mikrokontroler PIC16F84(A) ......................................................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Struktura računara zasnovanih na mikroprocesoru
 analiziraju podsisteme računara i vezu među njima
 analiziraju funkcionisanje podsistema
- mikroprocesora
- memorije
- U/I podsistema
2. Opšta struktura mikroprocesora i struktura i8086 procesora
 analiziraju strukturu mikroprocesora
 analiziraju strukturu i funkcionisanje mikroprocesora i8086
 definišu funkcije EU i BIU jedinice i8086
 analiziraju programerski pogled na i8086
- registri
- načini adresiranja
3. Opšta struktura mikrokontrolera
 analiziraju područja primjene mikrokontrolera
 analiziraju CISC i RISC arhitekturu
 analiziraju Von Neuman –ovu i Harvard arhitekturu
 analiziraju strukturu mikrokontrolera
- memorijsku jedinicu
- cpu jedinicu
- magistrale
- I/O jedinicu
- serijsku komunikaciju
- timer jedinicu
- watchdog
- A/D konvertor jedinicu
- način programiranja
4. Mikrokontroler PIC16F84(A)
 definišu terminologiju
 opišu ulogu pinova
 analiziraju klok/instrukcioni ciklus
 analiziraju pipelining
 analiziraju elemente mikrokontrolera
 klok generator- oscilator
 reset
 cpu
 portove
 memorijsku organizaciju
 prekide
 free timer TMR0
 EEPROM Data memory
Modul: Primjena simboličko-mašinskog programiranja (šifara modula IV-54 ST 07 02)
99
Svrha modula i cilj

Učenici i učenice su osposobljeni da projektuju, izrađuju i testiraju jednostavne programe na
simboličkom mašinskom jeziku za mikroprocesore familije Intel i80x86 i mikrokontroler PIC
16F84(A).
Nastavne jedinice
1. Simboličko mašinsko programiranje za i8086................................. 10 časova
2. Simboličko mašinsko programiranje za PIC 16f84(A) ................... 7 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Simboličko mašinsko programiranje za i8086
 analiziraju proces asemblerskog programiranja i ulogu
- tekst editora
- MASM prevodioca
- linkera
- izvršnih fajlova
- debagera
 analiziraju strukturu programa
 analiziraju i primjenjuju
- direktive
- pristup memoriji
- varijable
- labele
- nizove
- adrese varijabli
- konstante
- prekide
- aritmetičke i logičke instrukcije
 ADD, SUB, CMP, AND, TEST, OR, XOR
 MUL, DIV
 INC, DEC, NOT, NEG
- kontrole programskog skoka
 bezuslovni skok
 uslovni skokovi
- procedure
- stek
- makroe
 programiraju rješenja jednostavnih problema i vrše testiranje programa kroz proces
debagovanja
2. Simboličko mašinsko programiranje za PIC 16f84(A)
 analiziraju instrukcioni set
 strukturu programa i proces programiranja
 kontrolne direktive
 kondicionalne instrukcije
 direktive za podatke
 aritmetičke operatore
 fajlove kreirane kao rezultat rada prevodioca
HIDRAULIKA I PNEUMATIKA
100
Modul: Analiza termodinamičkih procesa, izvršnih i upravljačkih elemenata

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i primjene teorijske osnove termodinamičkih
procesa i strujanja za dobijanje zraka pod pritiskom i za rad pneumatskih elemenata, da analiziraju
konstrukcijska rješenja i princip rada različitih uređaja za dobijanje zraka pod pritiskom, da
analiziraju prenos i razvođenje energije zraka pod pritiskom, da sagledaju značaj i ulogu pripreme
zraka pod pritiskom i da analiziraju karakteristike, izvedbe i primjenu pneumatskih izvršnih i
upravljačkih elemenata kao i da upoznaju simbole elemenata za crtanje pneumatskih šema.
Nastavne jedinice
1. Termodinamički procesi i strujanje........................................ 4 časa
2. Dobivanje zraka pod pritiskom.............................................. 4 časa
3. Pneumatski izvršni i upravljački elementi............................. 4 časa
4. Simulacija pneumatskih sistema............................................ 5 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Termodinamički procesi i strujanje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju svojstva zraka, prednosti i nedostatke pneumatike i područja primjene
 analiziraju i usvajaju primjenu zakona termodinamičkih procesa i strujanja u pneumatskim
sklopovima
 samostalno rješavaju probleme pretvorbe sile, tlaka, brzine i pomaka klipova
2. Dobivanje zraka pod pritiskom: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju principe rada i konstrukcijska rješenja uređaja (kompresora) za dobijanje zraka
pod pritiskom
 analiziraju prenos i razvođenje energije zraka pod pritiskom
 sagledaju značaj i način izvedbe pripreme zraka pod pritiskom i da vrše proračun
kompresora i razvodne mreže
 projektuju manja postrojenja za proizvodnju i razvođenje zraka pod pritiskom
3. Pneumatski izvršni i upravljački elementi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju principe rada i konstrukcijska rješenja pneumatskih izvršnih i upravljačkih
elemenata
 sagledaju značaj vizualnog predočavanja elementa simbolom
 odrede ulogu, mjesto i primjenu odgovarajućeg elementa u pneumatskom sklopu
 odaberu odgovarajuće elemente na osnovu proračuna kapaciteta, pritiska i snage prema
katalozima proizvođača.
4. Simulacija pneumatskih sistema: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i simuliraju pneumatske sisteme na nekom od softvera za te namjene (Fluidsim
ili Automation studio ili neki drugi)
Modul: Analiza hidrauličkih, izvršnih i upravljačkih elemenata

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i primjene hidrostatičke i hidrodinamičke zakone i
procese za dobijanje ulja pod pritiskom i za rad hidrauličkih elemenata, da analiziraju vrste i
karakteristike korištenih hidrauličkih tekućina i da rješavaju ekološke probleme s iscurenim i
otpadnim uljima, da analiziraju konstrukcijska rješenja i princip rada različitih pumpi za dobijanje
ulja pod pritiskom, da sagledaju ulogu i primjenu hidrauličkih akumulatora, hladnjaka, grijača i
101
pribora za prenos i razvođenje hidrauličke energije i da mogu vršiti proračun odgovarajućih

elemenata prema zahtjevima hidrauličkih sistema.
Nastavne jedinice
1. Hidrostatika........................................................................... 6 časova
2. Hidrodinamika....................................................................... 6 časova
3. Radna tekućina, hidrauličke pumpe, akumulatori i pribor
za prenos i razvođenje hidrauličke energije........................... 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Hidrostatika: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju svojstva tekućine, prednosti i nedostatke hidraulike i područja primjene
 analiziraju i usvajaju primjenu zakona hidrostatike u hidrauličkim sklopovima
 samostalno rješavaju probleme pretvorbe sile, tlaka, brzine i pomaka klipova
2. Hidrodinamika: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i usvajaju primjenu zakona hidrodinamike u hidrauličkim elementima i
sklopovima
 analiziraju gubitke energije uslijed trenja, pojavu laminarnog i turbulentnog kretanja, pad
pritiska u cjevovodu i pojave i ublažavanje hidrauličkog udara i kavitacije
 vrše proračun hidrodinamičkih veličina u hidrauličkim elementima
3. Radna tekućina, hidrauličke pumpe, akumulatori i pribor
za prenos i razvođenje hidrauličke energije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju vrste korištenih hidrauličkih tekućina i njihove karakteristike
 predlažu odgovarajuća rješenja ekoloških problema sa iscurenim i otpadnim uljem
 analiziraju principe rada i konstrukcijska rješenja hidrauličkih pumpi za dobijanje ulja pod
pritiskom, konstrukcijska rješenja hidrauličkih akumulatora
 predlažu upotrebu hladnjaka i grijača i pribor za transport hidrauličke energije
 odaberu odgovarajuće pumpe na osnovu proračuna kapaciteta, pritiska i snage
Modul: Analiza hidrauličkih sistema (šifara modula IV-54 ST 08 03)

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju funkciju, konstrukciju i princip rada izvršnih i
Nastavne jedinice
1. Hidraulički izvršni elementi.............................................. 4 časa
2. Hidraulički upravljački elementi....................................... 4 časa
3. Principi gradnje hidrosistema............................................ 4 časa
4. Rješavanje tipičnih hidrauličkih sistema iz prakse............ 5 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Hidraulički izvršni elementi: učenice i učenici su osposobljeni da:
102
 analiziraju funkciju, konstrukciju i princip rada izvršnih hidrauličkih elemenata

(jednoradnih, dvoradnih i teleskopskih cilindara i hidrauličkih motora)
 analiziraju različitosti i sličnosti hidrauličkih i pneumatskih izvršnih elemenata
 samostalno rješavaju probleme visokih pritisaka, hodova, povratne tekućine i upotrebu
odgovarajućih elemenata prema zahtjevu projekta
2. Hidraulički upravljački elementi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju funkciju, konstrukciju i princip rada upravljačkih hidrauličkih elemenata (
razvodnika, zapornih ventila, prigušnih ventila, regulatora protoka i ventila za ograničavanje
tlaka) i usvajaju primjenu u hidrauličkim sklopovima
 analiziraju sklopove i primjenu hidrauličkih crpnih agregata
 analiziraju različitosti i sličnosti hidrauličkih i pneumatskih upravljačkih elemenata
 primjene odgovarajući upravljački element obzirom na zahtjev rada hidrauličkog izvršnog
elementa ili hidrauličkog sklopa
3. Principi gradnje hidrosistema: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste hidrauličke simbole za crtanje hidrauličkih šema
 primjene pravila i određene specifičnosti kroz aktivnosti u projektovanju i gradnji
hidrosistema
 izrade šemu upravljanja pomoću simbola elemenata i njihovih veza za prostije praktične
hidraulične sisteme
 odaberu odgovarajuće izvršne i upravljačke elemente na osnovu proračuna i graničnih
uslova prema katalozima proizvođača
4. Rješavanje tipičnih hidrauličkih sistema iz prakse: učenice i učenici su osposobljeni da:
 nacrtaju šemu, simuliraju na računaru, odaberu i spoje stvarne elemente na didaktičkim
pločama za upravljanje jednoradnim i dvoradnim hidrauličkim
 cilindrima na primjerima iz prakse kao što su:
- pritezanje radnog predmeta jednoradnim cilindrom,
- podizanje automobila hidrauličkom dizalicom sa dvoradnim cilindrom i držanje u tom
položaju
- savijanje lima pomoću dva dvoradna cilindra sa različitim radnim pritiscima
Modul: Analiza pneumatskih i elektropneumatskih šema upravljanja

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i realizuju osnovne logičke funkcije pneumatskim
elementima, da postavljaju uslove rada, blokade i vremenske funkcije za rad jednog cilindra, da
shvate principe rada i ulogu elektromagnetskih ventila te optičkih, induktivnih i kapacitivnih
senzora, senzora pritiska i vremenskih releja i da realizuju logičke jednačine elektropneumatskim
sistemima kao i da izrade elektropneumatske šeme upravljanja s jednim cilindrom, da izvrše
simulaciju rada na računaru i da realizuju šemu na didaktičkim pločama sa potrebnim stvarnim
pneumatskim i električnim elementima .Na osnovu primjera iz prakse u stanju su izvesti
jednostavan rad dva ili više cilindara sa pneumatskim i sa elektropneumatskim elementima na
didaktičkim pločama.
Nastavne jedinice
1. Izrada pneumatskih šema upravljanja sa jednim cilindrom............................. 5 časova
2. Releji, elektromagnetski elementi i senzori..................................................... 6 časova
3. Izrada elektropneumatskih šema upravljanja sa jednim i dva cilindra............ 6 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Izrada pneumatskih šema upravljanja sa jednim cilindrom: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju osnovne principe projektovanja pneumatskih sistema
103
 koriste pravila za označavanju elemenata i za raspored elemenata u upravljačkom lancu

 samostalno rješavaju izradu šema za direktno, indirektno, poluautomatsko i automatsko
upravljanje jednim cilindrom
 samostalno rješavaju izradu šema sa logičkim funkcijama pneumatskim elementima uz
postavljanje uslova rada, blokada i vremenskih funkcija
2. Releji, elektromagnetski elementi i senzori: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju principe rada i konstrukcijska rješenja releja , elektromag. elemenata i senzora
 analiziraju ulogu i mjesto upotrebe el. i elektron. elemenata u upravljanju izvrš.elementima
3. Izrada elektropneumatskih šema upravljanja sa jednim i dva cilindra: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 samostalno izrade pneumatske i elektropneumatske šeme upravljanja sa pneumatskim i
elektropneumatskim elementima za jednostavan rad jednim i dva cilindra
 simuliraju na računaru pneumatske i elektropneum.šeme (Fluidsim ili Automation studio)
 odaberu i spoje stvarne elemente na didaktičkim pločama i provjere ispravnost i otklone
zastoje u radu jednog ili dva cilindra na primjerima iz prakse
 samostalno riješe upravljačke šeme rada dva cilindra za pretovar tereta sa jedne na drugu
transportnu traku
AUTOMATIKA
Modul: Analiza osnovnih sistema automatskog upravljanja (šifara modula IV-54 ST 09 01)
Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju strukturu jednostavnih sistema automatskog
upravljanja i odrede funkciju pojedinih elemenata istih. Koriste osnovne pojmove iz automatskog
upravljanja i regulacije i definišu vrste signala. Primjenjuju otvorene i zatvorene regulacijske
krugove i analiziraju ulogu računara u automatskom upravljanju.
Nastavne jedinice
1. Osnovni pojmovi automatskog upravljanja i regulacije.................... 3 časa
2. Elementi sistema automatskog upravljanja....................................... 4 časa
3. Funkcije pojedinih elemenata............................................................ 3 časa
4. Idealni i realni signali........................................................................ 2 časa
5. Blok shema jednostavnih SAU.......................................................... 3 časa
6. Realizacija jednostavnog SAU simulacionim softverom................ 2 časa
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Osnovni pojmovi automatskog upravljanja i regulacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju osnovne pojmove automatskog upravljanja i regulacije
 analiziraju fizički sistem ,blok, pobuda, odziv bloka
 analiziraju otvoreni i zatvoreni sistem automatskog upravljanja
2. Elementi sistema automatskog upravljanja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju elemente sistema automatskog upravljanja:
- Senzori
- Transmiteri (mjerni pretvarači)
- Komparatori
- Izvršni organi
3. Funkcije pojedinih elemenata: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju funkcije pojedinih elemenata sistema automatskog upravljanja
4. Idealni i realni signali: učenice i učenici su osposobljeni da:
104
 analiziraju oblike i parametre idealnih i realnih signala

5. Blok shema jednostavnih SAU: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju blok shemu SAU
 analiziraju rednu spregu, paralelnu spregu i povratnu spregu
6. Realizacija jednostavnog SAU simulacionim softverom: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju rad jednostavnog SAU u jednom od simulacionih softvera.
Modul: Regulacija i regulacioni krugovi (šifara modula IV-54 ST 09 02)

Svrha modula i cilj
Analiziraju regulacione krugove i zakone regulacije. Analiziraju praktičnu upotrebu ručne i
automatske regulacije i tipa regulatora. Analiziraju upotrebu različitih tipova izvršnih organa u
regulacijskim krugovima.
Nastavne jedinice
1. Ručna i automatska regulacija........................................................................ 3 časa
2. Proporcionalna, integralna i derivaciona regulacija i njihove kombinacije... 8 časova
3. Izvršni organi.................................................................................................. 6 časova
S: 17 časova
Rezultati učenja
1. Ručna i automatska regulacija: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju osnovne pojmove regulacije .Analiziraju način rada , ulogu i opravdanost
primjene ručne i automatske regulacije.
2. Proporcionalna, integralna i derivaciona regulacija i njihove kombinacije: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 analiziraju prijenosne funkcije P, PI , I , PD i PID regulatora .Analiziraju način rada i
primjenu elektroničkih , pneumatskih i hidrauličnih regulatora.
3. Izvršni organi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada, mjesto i ulogu u praktičnoj primjeni izvršnih organa i to:
- Istosmjerni i motor
- Asinhroni motor
- Step i servo motor
- Pneumatski izvršni organi
- Hidraulični izvršni organi
Modul: Obrada rezanjem (šifara modula IV-54 ST 14 08)

Svrha modula i cilj
Nastavne jedinice
1. Izrada dijelova struganjem.................................... 6 časova
2. Izrada rupa i otvora bušenjem............................... 7 časova
3. Izrada dijelova glodanjem..................................... 7 časova
4. Izrada dijelova rendisanjem i provlačenjem......... 7 časova
5. Izrada dijelova brušenjem..................................... 7 časova
105
S: 34 časa
Rezultati učenja
1. Izrada dijelova struganjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu dijelova struganjem
 analiziraju tehnološki postupak obrade dijelova struganjem (zahvati, vanjsko, unutrašnje i
čeono struganje, režimi obrade, sredstva za hlađenje i podmazivanje)
2. Izrada rupa i otvora bušenjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alte i pribore za obradu rupa i otvora
 analiziraju tehnološki postupak obrade otvora i rupa (zahvati, bušenje, proširivanje,
upuštanje, razvrtanje i izrada navoja);
3. Izrada dijelova glodanjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu glodanjem
 analiziraju tehnološki postupak glodanjem (istosmjerno, suprotnosmjerno glodanje, zahvati,
režimi obrade, sredstva za hlađenje i podmazivanje)
 analiziraju upotrebu podionog aparata
4. Izrada dijelova rendisanjem i provlačenjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu rendisanjem
 analiziraju tehnološki postupak obrade rendisanjem (režimi obrade, sredstva za hlađenje i
podmazivanje;
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu provlačenjem
 analiziraju tehnološki postupak obrade provlačenjem (režimi obrade, sredstva za hlađenje i
podmazivanje)
5. Izrada dijelova brušenjem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i izaberu mašine, alate i pribore za obradu brušenjem
 analiziraju tehnološki postupak obrade rendisanjem (zahvati, režimi obrade, sredstva za
hlađenje i podmazivanje)
 analiziraju i izaberu mašine i alate za obradu honovanjem i lepovanjem
Modul: Primjena hidrauličkih sistema (šifara modula IV-54 ST 14 09)

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju funkciju, konstrukciju i princip rada izvršnih i
Nastavne jedinice
1. Hidraulički izvršni elementi.......................................... 9 časova
2. Hidraulički upravljački elementi................................... 8 časova
3. Principi gradnje hidrosistema........................................ 9 časova
4. Rješavanje tipičnih hidrauličkih sistema iz prakse........ 8 časova
S: 34 časa
Rezultati učenja
106
1. Hidraulički izvršni elementi: učenice i učenici su osposobljeni da:

 analiziraju funkciju, konstrukciju i princip rada izvršnih hidrauličkih elemenata
(jednoradnih, dvoradnih i teleskopskih cilindara i hidrauličkih motora)
 analiziraju različitosti i sličnosti hidrauličkih i pneumatskih izvršnih elemenata
 samostalno rješavaju probleme visokih pritisaka, hodova, povratne tekućine i upotrebu
odgovarajućih elemenata prema zahtjevu projekta
2. Hidraulički upravljački elementi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju funkciju, konstrukciju i princip rada upravljačkih hidrauličkih elemenata
(razvodnika, zapornih ventila, prigušnih ventila, regulatora protoka i ventila za
ograničavanje tlaka) i usvajaju primjenu u hidrauličkim sklopovima
 analiziraju sklopove i primjenu hidrauličkih crpnih agregata
 analiziraju različitosti i sličnosti hidrauličkih i pneumatskih upravljačkih elemenata
 primjene odgovarajući upravljački element obzirom na zahtjev rada hidrauličkog izvršnog
elementa ili hidrauličkog sklopa
3. Principi gradnje hidrosistema: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste hidrauličke simbole za crtanje hidrauličkih šema
 primjene pravila i određene specifičnosti kroz aktivnosti u projektovanju i gradnji
hidrosistema
 izrade šemu upravljanja pomoću simbola elemenata i njihovih veza za prostije praktične
hidraulične sisteme
 odaberu odgovarajuće izvršne i upravljačke elemente na osnovu proračuna i graničnih
uslova prema katalozima proizvođača
4. Rješavanje tipičnih hidrauličkih sistema iz prakse: učenice i učenici su osposobljeni da:
 nacrtaju šemu, simuliraju na računaru, odaberu i spoje stvarne elemente na didaktičkim
pločama za upravljanje jednoradnim i dvoradnim hidrauličkim na primjerima iz prakse kao
što su:
- pritezanje radnog predmeta jednoradnim cilindrom,
- podizanje automobila hidrauličkom dizalicom sa dvoradnim cilindrom i držanje u tom
položaju
- savijanje lima pomoću dva dvoradna cilindra sa različitim radnim pritiscima
Modul: Izrada pneumatskih i elektropneumatskih šema upravljanja

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i realizuju osnovne logičke funkcije pneumatskim
elementima, da postavljaju uslove rada, blokade i vremenske funkcije za rad jednog cilindra, da
shvate principe rada i ulogu elektromagnetskih ventila te optičkih, induktivnih i kapacitivnih
senzora, senzora pritiska i vremenskih releja i da realizuju logičke jednačine elektropneumatskim
sistemima kao i da izrade elektropneumatske šeme upravljanja s jednim cilindrom, da izvrše
simulaciju rada na računaru i da realizuju šemu na didaktičkim pločama sa potrebnim stvarnim
pneumatskim i električnim elementima .Na osnovu primjera iz prakse u stanju su izvesti
jednostavan rad dva ili više cilindara sa pneumatskim i sa elektropneumatskim elementima na
didaktičkim pločama.
Nastavne jedinice
1. Izrada pneumatskih šema upravljanja sa jednim cilindrom....................... 12 časova
2. Releji, elektromagnetski elementi i senzori............................................... 10 časova
3. Izrada elektropneumatskih šema upravljanja sa jednim i dva cilindra...... 12 časova
S: 34 časa
Rezultati učenja
107
1. Izrada pneumatskih šema upravljanja sa jednim cilindrom: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju osnovne principe projektovanja pneumatskih sistema
 koriste pravila za označavanju elemenata i za raspored elemenata u upravljačkom lancu
 samostalno rješavaju izradu šema za direktno, indirektno, poluautomatsko i automatsko
upravljanje jednim cilindrom
 samostalno rješavaju izradu šema sa logičkim funkcijama pneumatskim elementima uz
postavljanje uslova rada ,blokada i vremenskih funkcija
2. Releji, elektromagnetski elementi i senzori: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju principe rada i konstrukcijska rješenja releja , elektromagnetskih elemenata i
senzora
 analiziraju ulogu i mjesto upotrebe električnih i elektronskih elemenata u upravljanju
izvršnim elementima
3. Izrada elektropneumatskih šema upravljanja sa jednim i dva cilindra: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 samostalno izrade pneumatske i elektropneumatske šeme upravljanja sa pneumatskim i
elektropneumatskim elementima za jednostavan rad jednim i dva cilindra
 simuliraju na računaru pneumatske i elektropneumatske šeme (Fluidsim ili Automation
studio)
 odaberu i spoje stvarne elemente na didaktičkim pločama i provjere ispravnost i otklone
zastoje u radu jednog ili dva cilindra na primjerima iz prakse
 samostalno riješe upravljačke šeme rada dva cilindra za pretovar tereta sa jedne na drugu
transportnu traku.
ČETVRTA GODINA UČENJA
Red. Godišnji fond

Nastavni predmet
br. sati
108
Bosanski/Srpski/Hrvatski jezik i
1. 30
književnost
2. Strani jezik 30
6. Sociologija 30
7. Informatika 0
8. Matematika 45
9. Fizika 0
10. Hemija/Kemija 0
SVEGA A: 165
5. Elektronika 0
7. Mikroračunari 30
9. Automatika 30
10. Programiranje 30
SVEGA B: 330
SVEGA (A + B): 495
POLJA UČENJA
Polje učenja 9: Primjena elemenata, sklopova za prenos kretanja i snage, pneumatičkih i
hidrauličkih sistema
Učenici i učenice su osposobljeni da primijene elemente i sklopove za prenos kretanja i snage.
Koriste servo upravljanje, servo ventile i proporcionalne sisteme. Rješavaju problema
sinhronizacije rada više cilindara. Izrađuju funkcijske planove i dijagrame put-korak i put-vrijeme.
Rješavaju složene elektropneumatske šeme upravljanja.
Polje učenja 10: Projektovanje i izrada jednostavnih aplikativnih programa i vođenje procesa
109
Učenici i učenice su osposobljeni da koriste osnovne algoritamske i programske strukture u

višem programskom jeziku. Podešavaju i upotrebljavaju razvojno okruženje programskog alata.
Projektuju, izrađuju i testiraju jednostavne aplikacije na osnovu zadatog naloga. Vode
odgovarajuću dokumentaciju. Izrađuju jednostavne aplikacije u izabranom programskom alatu.
Analiziraju i simuliraju proces upravljanja pomoću računara, primjenjuju specijalizovani softver za
upravljanje procesima.
Polje učenja 11: Analiza i upotreba električnih mašina i pogona

Učenice i učenici su osposobljen da analiziraju rad transformatora, asinhronih motora i
primjenjuju načine za upuštanje i regulaciju brzine. Osposobljeni su da analiziraju rad, ispitaju,
pokrenu i upravljaju radom sinhrone mašine, istosmjerne mašine, izmjenični kolektorski motor, step
i servo motor, pridržavajući se zaštitnih mjera. Izrade i vode odgovarajuću tehničku dokumentaciju.
Polje učenja 12: Primjena senzora i mikrokontrolera u SAU

Učenici i učenice su osposobljeni da primjenjuju komparatore, regulatore i izvršne organe u
SAU. Primjenjuju PLC-ove u SAU. Analiziraju fizikalne principe i osnove rada mjernih pretvarača
i senzora. Upotrebljavaju i uključuju senzore u šeme upravljanja. Programiraju mikrokontrolere,
simuliraju rad mikrokontrolerskih sistema i izrade mikrokontrolerski sistema.
Polje učenja 13: Poslovni procesi u preduzeću

Osposobljavanje učenika da izvrše analizu zadatka, prikupe informacije, izrade plan rada i izvrše
strukturnu organizaciju manjeg preduzeća.

Bosanski, hrvatski, srpski OP-01-09 Poslovna komunikacija i traženje posla
jezik bi književnost OP-01-10 Savremena književnost
OP-02-07 Social concerns
Engleski jezik
OP-02-08 Planet Earth
Tjelesni i zdravstveni OP-04-07 Izborni program
odgoj OP-04-08 Slobodan izbor sportske aktivnosti / igre
110
01 Sociologija
Sociologija
02 Etika
OP-03-07 Matematička indukcija, nizovi i realne funkcije jedne
promjenljive
Matematika
OP-03-08 Realne funkcije jedne promjenljive i diferencijalni račun
OP-03-15 Integrali

Finomehanički
IV-54 ST 02 08 Elementi i sklopovi za prenos kretanja i snage
elementi i
IV-54 ST 02 09 Vrste i namjena finomehaničkih uređaja i strojeva
konstrukcije
IV-54 ST 07 03 Napredni alati za programiranje mikrokontrolera
Mikroračunari
IV-54 ST 07 04 Simulacija rada mikrokontrolerskih sistema
Hidraulika i IV-54 ST 08 05 Servo upravljanje, servo ventili i proporcionalni sistemi
pneumatika IV-54 ST 08 06 Izrada funkcijskog plana i dijagrama put-korak i put-vrijeme
IV-54 ST 09 03 Analiza fizikalnih principa i osnova rada mjernih pretvarača i
Automatika senzora
IV-54 ST 09 04 Upotreba i uključivanje senzora u šeme upravljanja
IV-54 ST 10 01 Osnovne programske strukture
Programiranje
IV-54 ST 10 02 Funkcije i podprogrami
IV-54 ST 11 01 Analiza transformatora i asinhronih mašina
Električne mašine i
IV-54 ST 11 02 Analiza i primjena sinhronih, istosmjernih, izmjeničnih
pogoni
kolektorskih i step motora
Računarsko vođenje
IV-54 ST 12 01 Analiza i simulacija procesa upravljanja pomoću računara
procesa
IV-54 ST 12 02 Primjena specijaliziranog softvera za upravljanje procesima
Osnove IV-54 ST 13 01 Pokretanje malog preduzeća
poduzetništva IV-54 ST 13 02 Organizacija poslovanja preduzeća
Praktična IV-54 SP 14 11 Rješavanje problema sinhronizacije rada više cilindara
nastava/Laboratorijsk IV-54 SP 14 12 Primjena komparatora, regulatora i izvršnih organa u SAU
i rad IV-54 SP 14 13 Primjena PLC-a u SAU
Modul: Poslovna komunikacija i traženje posla (šifra modula OP-01-09)

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenika da razvije vještine poslovne komunikacije potrebne za posao i sposobnosti za
traženje i zadržavanje posla.
111
Ciljevi:
- Vježbanje i sticanje vještine u pisanju biografija, poslovnih pisama, zapisnika i izvještaja
- Razvijanje pozitivne radne etike i podsticanje odgovornosti na radu
- Razvijanje jezičke sposobnosti u vezi sa poslom i radnim mjestom
- Razvijanje pravilne komunikacije među ljudima
- Vježbanje i sticanje vještina i osobina potrebnih za radno mjesto
- Izgrađivanje sposobnosti za rad u timu
- Razvijanje saznanja o različitim mogućnostima za zaposlenje.
Nastavne jedinice
1. Poslovna pisma.................................................. 3 časa
2. Zapisnik i izvještaj............................................. 4 časa
3. Osobine i sposobnosti radnika.......................... 4 časa
4. Priprema za zaposlenje...................................... 4 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Poslovna pisma: učenica/učenik je osposobljen da:
 napravi plan pisanja biografije
 napiše biografiju poznate ličnosti
 napiše svoju biografiju i CV
 napiše molbu dajući relevantne podatke
 napiše žalbu ( prigovor )
 odgovori na molbu i žalbu
 služi se poslovnim načinom izražavanja
 predstavi standardo pismo
2. Zapisnik i izvještaj: učenica/učenik je osposobljen da:
 vodi bilješke sa sastanka
 otkrije strukturu zapisnika
 napiše zapisnik prema stvorenom planu
 čita zapisnik sa akcentom na zaključke i preporuke
 prikaže osnovnu strukturu izvještaja
 napiše izvještaj
3. Osobine i sposobnosti radnika: učenica/učenik je osposobljen da:
 navede potrebne osobine radnika koji traži posao
 navede bitne karakteristike zaposlenog u određenoj struci
 objasni kako da demonstrira ove osobine na poslu
 pripremi upitnik o osobinama radnika
 raspravnja o važnosti lične sposobnosti za posao
 obrazloži svoje mišljenje o odnosima među polovima, drugim ljudima i imovini preduzeća
4. Priprema za zaposlenje: učenica/učenik je osposobljen da:

 analizira potrebe tržišta za određenim zanimanjima i radnim sposobnostima
 napiše prijavu za posao
 vodi razgovor s poslodavcem
 objasni vrste rada i navede razlike
 napravi plan ličnog rada u humanitarene svrhe
 kritički procjenjuje problem zaposlenja
 pripremi dokumentaciju potrebnu za registraciju u zavodu za zapošljavanje
Modul: Savremena književnost (šifra modula OP-01-10)
112
Svrha modula i cilj

Modul omogućava upoznavanje sa djelima savremene poezije, proze i drame kako bi se učenici
osposobili za otkrivanje novih vrijednost koje bi zamijenile one što ih nameće otuđeni savremeni
svijet i pripremili se da sami traže riješenja za probleme u životnim situacijama.
Ciljevi:
- Razumijevanje struja u savremenoj poeziji kao negacije prethodnih poetika, ali i prožimanje
starog i modernog
- Razumijevanje da savremena proza i drama ukazuju na čovjekov položaj u svijetu i njegovo
traganje za pravim vrijednostima
- Sagledavanje djela u kulturnom i književnom kontekstu
- Otkrivanje piščeve poetike u kontekstu vremena
- Usvajanje znanja bez kojih se ne može ostvariti uspješna komunikacija s književnim djelom.
Nastavne jedinice
1. Savremena poezija......................................... 5 časova
2. Savremena proza........................................... 5 časova
3. Savremena drama.......................................... 5 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Savremena poezija: učenica/učenik je osposobljen da:
 razlikuje književne struje u savremenoj poeziji:
- angažovana poezija
- avangardna ( modernistička poezija )
- neosimbolizam
- neoromantizam
- rustikalna poezija
- urbana poezija
 uoči strukturu pjesme:
- temu i motive
- stilska sredstva
- poentu
- vrstu lirske pjesme
- vrstu stiha
2. Savremena proza: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni karakteristike psihološkog romana kao preteče savremenog romana
 uoči funkciju direktnog unutrašnjeg monologa u karakterzaciji lika
 prepozna karakteristike egzistencijalizma koji vode humanizmu
 u romanu eseju uoči elemente raspravljanja o najvažnijim pitanjima svijeta i života
 razlikuje roman prstenaste kompozicije od drugih načina komponovanja romana
 iznese kritički stav o razlogu popularnosti savremenog romana
3. Savremena drama: učenica/učenik je osposobljen da:
 objasni funkciju nestajanja klasične dramske strukture u modernoj drami
 objasni dramu apsurda uočavajući pesimizam, nihilizam i apsurdizam
 razumije dramsko djelo utemeljeno na slobodnoj poetiskoj interpretaciji antičkih ili
historijskih motiva.
ENGLESKI JEZIK
Modul: Social concerns (šifra modula OP-02-07)
113
Svrha modula i cilj

osposobiti ih za upotrebu engleskog jezika na temu Social concerns.
Ciljevi:
Nastavne jedinice
1. The battle of sexes.......................................... 3 časa
2. Marriage.......................................................... 4 časa
3. Drugs.............................................................. 4 časa
4. Crime and Punishment................................... 4 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. The battle of sexes: učenica/učenik je osposobljen da:
 Govoriti o karakternim osobinama muškaraca i žena
 Imenovati poslove koji su muški odnosno ženski
 Raspravljati na temu ravnopravnost spolova
 Objasniti feministički pokret
2. Marriage: učenica/učenik je osposobljen da:
 Opisati vjenčanje u svojoj zemlji
 Uporediti sa vjenčanjem u drugim zemljama
 Govoriti o braku kao instituciji
3. Drugs: učenica/učenik je osposobljen da:
 Objasniti problem ovisnosti u zemlji i šire
 Govoriti o uzrocima problema
 Nabrojati mjere prevencije
 Čitati novinske članke na temu ovisnosti
4. Crime and Punishment: učenica/učenik je osposobljen da:
 Nabrojati i definirati razne vrste kriminala
 Ispričati priču o nekoj osobi koja je bila u sukobu sa zakonom
 Opisati sudnicu i imenovati učesnike sudskoga procesa
 Razumjeti jednostavnije novinske članke
Modul: Planet Earth (šifra modula OP-02-08)

Svrha modula i cilj
osposobiti ih za upotrebu engleskog jezika na temu Planet Earth.
Ciljevi:
114

Nastavne jedinice
1. Then and Now...................................... 3 časa
2. Survival................................................. 4 časa
3. Weather and Climate............................ 4 časa
4. Vocational vocabulary........................... 4 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Then and Now: učenica/učenik je osposobljen da:
 Istaknuti razlike života na našoj planeti nekada i sada
 Govoriti o problemima svoje generacije i uporediti sa problemima ranijih generacija
 Nabrojati prednosti vremena u kojem živi
2. Survival: učenica/učenik je osposobljen da:
 Istaknuti pravila ponašanja u prirodi
 Govoriti o zagađenosti okoline
 Definirati Green Peace movement
 Nabrojati mjere zaštite životne sredine
3. Weather and Climate: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razgovarati o vremenu
 Uporediti godišnja doba
 Napisati sedmičnu vremensku prognozu
 Istaći klimatske poremećaje u prirodi
4. Vocational vocabulary: učenica/učenik je osposobljen da:
 Koristiti složenije termine vezane za struku
 Čitati i razumjevati stručne tekstove
 Služiti se riječnikom
Modul: Izborni program (šifara modula OP-04-07)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- Omogućavanje učenicima da se na osnovu svojih sposobnosti i interesa opredijele za sport.
Aktivnost / igru u kojoj se obučavaju, usavršavaju i razvijaju svoje stvaralaštvo. Učenici se za
izborni program opredijeljuju kao odjeljenje u cijelini.
- Razvijanje trajnog interesa i ljubavi prema izabranoj sportskoj aktivnosti / igri.
- Razvijanje i usavršavanje kretnih i fizičkih sposobnosti učenika.
- Omogućavanje učenicima da se opredijele za sportsku aktivnost / igru kojom će se i nakon
završetka školovanja moći kontinuirano koristiti tokom života , kao rekreacijom (aktivni odmor)
ili kao djelatnošću u službi zdravlja i zdravog načina života .
Ciljevi:
- Osposobiti odgovorne, kreativne, samopouzdane i preduzetne učenike
- Ohrabrivati saradnju među učenicima (timski rad)
- Pružiti učenicima mogućnost da iskuse i uživaju u odabranoj aktivnosti / igri. Pomoći učenicima
da razviju i održavaju vještine potrebne za odabranu aktivnost / igru.
115
- Osposobiti učenika da se usvojenim znanjem iz izborne akti./igre zna koristiti izvan školskih
aktivnosti.
- Omogućiti učeniku da razvije psihomotorne i funkcionalne sposobnosti . Da razvije pozitivan
stav i emocije prema izbornoj akti./ igri.
- Da se bavljenje izbornom akti./ igrom i nakon školovanja, shvati u službi učvršćivanja zdravlja i
ispunjavanja slobodnog vremena, sretnog života, druženja i aktivnog odmora .
- Formiranje navika koje su značajne za život čovjeka kao što su: održavanje kondicije, redukcija
potkožnog masnog tkiva , udaljavanje od poroka – alkohola, pušenja i sl .
Nastavne jedinice
1. Izbor atletskih disciplina..................................................................... 5 časova
2. Teorija, tehnika i taktika izabrane sportske aktivnosti / igre.............. 5 časova
3. Pomoćne aktivnosti / igre................................................................... 5 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Izbor atletskih disciplina: učenik će moći da:
 Pokaže vještinu i tehniku izabrane atletske discipline .
 Sagleda svoje sposobnosti i ocjenu iz svake discipline .
 Da se prilagođava različitim optereće njima i normama .
 Da razvije funkcionalne sposobnosti i voljne osobine .
 Da se upozna – vodi evidenciju postignutih rezultata na osnovu kojih će uticati na
poboljšanje svojih rezultata .
 Da provjeri svoja dostignuća kroz takmičenja
2. Teorija, tehnika i taktika izabrane sportske aktivnosti / igre: učenik će moći da:
 se na osnovu želja i interesa, u sklopu odjeljenja, opredijeli za jednu sport, aktivnost / igru
u kojoj se obučava , usavršava i razvija svoje stvaralaštvo tokom šk. godine .
 da razvije vještinu / tehniku potrebnu za odabrani nivo aktivnosti / igre – uključujući :
- razumijevanje pravila igre ;
- poznavanje osnovnih principa igre ;
- prelaženje – osvajanje prostor;
- šut / osvajanje poena;
- kontrola
- oduzimanje lopte i sl .
 primjeni principe napada i odbrane ;
- Napad:
 stvaranje prostora (po širini i dubini);
 posjed lopte, prodiranje, podrška, driblanje, osvajanje poena .
- Odbrana:
 odbrana prostora, stav i ravnoteža, pritisak i saradnja.
 objasni i isproba svaku od pozicija u igri analizira i objasni sisteme igre;
Nivo II - Iz modula 3 - Jedinica 3
 Razvije vještine i tehnike nogometa u Nivou II uključujući:
- vođenje
- dodavanje
- dribling - promjenom pravca kretanja ( lijevi – desni ), promjenom brzine kretanja ;
- udarac na gol ( volej )
- udarci na gol glavom u duel igri
- zaustavljanje lopte u igri
 tehnika vratara: istrčavanje, postavljanje živog zida , odbrana bočnih lopti ( bacanjem ili
paradom)
 bude u ulozi sudije.
116
3. Pomoćne aktivnosti / igre: učenik će moći da:

 Zadovolji svoje potrebe za aktivnošću / igrom, za koju se posebno interesuje;
 Efikasno iskoristi čas fizičkog vaspitanja ( bez mnogo sjedenja na klupi );
 Podigne samim tim aktivnost na viši nivo;
 Zadovolji svoju potrebu za slobodom izbora ( za slobodnom aktivnošću / igrom koja
neće biti ,, opterećena ,, ocjenom;
Modul: Slobodan izbor sportske aktivnosti / igre (šifara modula OP-04-08)

Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- Da se svaki učenik ( pojedinačno ) opredijeli za sportsku aktivnost / igru koju želi da
upražnjava i iz koje želi da bude praćen , vrednovan i ocjenjen od strane nastavnika .
- Procjena, razvijanje i usavršavanje kretnih i fizičkih sposobnosti učenika , kako opštih tako i
specijalnih ( vezanih za slobodno izabranu aktivnost / igru ) .
- Razvijanje trajnog interesa i ljubavi u službi aktivnog odmora , rekreacije , održavanja psiho-
fizičke spremnosti i društvene angažovanosti.
Ciljevi:
- Pružiti učeniku mogućnost da upražnjava i uživa u slobodno izabranoj aktivnosti / igri .
- Osposobiti odgovornog , kreativnog , samopouzdanog i preduzetnog učenika
- Pomoći učeniku da razvije i održava vještine potrebne za slobodno izabranu aktivnost / igru
- Osposobiti učenika da se njom zna koristiti nakon školovanja
- Omogućiti učeniku praćenje , vrednovanje i ocjenu slobodno izabrane aktivnosti / igre .
- Zaokružiti obavezni dio programa koji se protezao kroz sve module – atletiku i mjerenje
fizičkih sposobnosti ( dijagnostika ).
Nastavne jedinice
1. Teorija, tehnika i taktika slobodno izabrane sportske aktivnosti / igre........... 4 časa
2. Pomoćna aktivnost / igra................................................................................. 4 časa
3. Zaokruživanje atletskih disciplina na kraju školovanja.................................. 4 časa
4. Zaokruživanje praćenja, vrednovanja i
ocjenjivanja fizičkih sposobnosti (dijagnostika) ........................................... 3 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Teorija, tehnika i taktika slobodno izabrane sportske aktivnosti / igre: učenik će moći da:
 slobodno izabere sport . aktiv . / igru iz koje želi da bude usavršavan, praćen, vrednovan i
ocjenjen.
 sazna kako se njome može koristiti u službi :
 aktivnog slobodnog vremen
 zdravog življenja
 rekreacije
 sportske karijere
 indentifikuje određene društvene vrijednosti slobodno izabrane aktivnosti /igre.
2. Pomoćna aktivnost / igra: učenik će moći da:
 Zadovolji svoje potrebe za aktivnošću / igrom, za koju se posebno interesuje;
 Efikasno iskoristi čas fizičkog vaspitanja ( bez mnogo sjedenja na klupi );
 Podigne samim tim aktivnost na viši nivo;
 Zadovolji svoju potrebu za slobodom izbora (za slobodnom aktivnošću / igrom koja
neće biti ,,opterećena,, ocjenom;
3. Zaokruživanje atletskih disciplina na kraju školovanja: učenik će moći da:
117
 sazna, na kraju školovanja, kakve su mu sposobnosti, znanje i vještine veza – ne za

atletske discipline koje su kontinuirano praćene, vrednovane i ocjenjivane tokom školovanja.
 unaprijedi rezultat u odnosu na ranije provjere.
 osjeti zadovoljstvo ostvarenim nivoom tj. postignutom normom .
 da dobije sliku o sebi kroz ,,kraljicu sportova,, - praćenu, evidentiranu i na kraju
školovanja, kroz karton (u kom se vodila evidencija), predatu učeniku u trajno vlasništvo.
4. Zaokruživanje praćenja,vrednovanja i ocjenjivanja fizičkih sposobnosti (dijagnostika): učenik
će moći da:
 sazna na kojem su nivou njegove psiho- fizičke sposobnosti :
- snage
- izdržljivosti
- brzine
- spretnosti
- okretnosti
- fleksibilnosti – gipkosti
- antropometrijske dimenzije (visinu i težinu), i to na kraju srednje škole .
 sazna na osnovu kontinuiranog vođenja dnevnika ( kartona fizičkog razvitka ), kako kotiraju
i kako su se kretale njegove psiho – fizičke sposobnosti od I do IV raz.
 rezultate ( na kartonima ili drugačije ) ponese sa sobom .
SOCIOLOGIJA
Modul: Sociologija (šifara modula 01)

Svrha modula i cilj
Namjenjen je da se učenici upoznaju sa osnovama i svrhom postojanja nauke o društvu sociologije.
Ciljevi:
- Usvajanje osnovnih znanja i socioloških pojmova
- Razumjevanje uloge i zadataka sociologije u sklopu drugih nauka
- prepoznavanje socioloških učenja i pojmova sociologije kao opšte društvene nauke.
Nastavne jedinice
1. Uvod u Sociologiju............................................................... 1 čas
2. Metodi socioloških istraživanja............................................. 2 časa
3. Priroda čovjek i društvo, rad i društvena proizvodnja.......... 3 časa
4. Struktura i organizacija društva............................................ 3 časa
5. Promjene i razvoj društva-globalizacija............................... 2 časa
6. Kultura i društvo................................................................... 2 časa
7. Religija................................................................................. 2 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Uvod u Sociologiju: učenice/učenici su osposobljeni da:
 da znaju da definišu pojam sociologije, sociologije, razumiju svrhu postojanja ove nauke i
formiraju stav o njenom značaju u odnosu na druge
 da proširuju svoja znanja,da se kritički odrede prema različitim teorijama i da tolerišu
različitost socioloških svatanja.društvene nauke.
2. Metodi socioloških istraživanja: učenice/učenici su osposobljeni da:
118
 usvoje znanja o metodima socioloških istraživanja i osposobe se za istraživački i timski

rad.
3. Priroda čovjek i društvo,rad i društvena proizvodnja: učenice/učenici su osposobljeni da:
 Znaju više o čovjekovoj proizvođačko stvaralačkoj prirodi,shvate vezu čovjeka i prirode i
odrede granice te dožive rad kao potvrdu ljudskog bića.
 Pravilno odrediti ulogu i značaj političke ekonomije,shvatiti ekonomske zakone i postaviti
se kritički prema potrošačkom mentalitetu.
 Da se odrede prema novcu kao prema specifičnoj robi ,neprihvate robovanju novca kao
vrhunske vrijednosti i realno i kritički formiraju ispravan stav.
4. Struktura i organizacija društva: učenice/učenici su osposobljeni da:
 Da razumiju strukturu društva objektivno doživljavaju društvo logički povežu i prepoznaju
pojedinačno i opšte.
 Shvate populacionu politiku i uoče njenu važnost kao i značaj popisa stanovništva.
 Da usvoje znanja o funkciji institucija braka i porodice,formiraju vrijednosno ispravne
stavove i kritički odbrane gender komponentu u osnovnoj ćeliji društva.
 Da razumiju razvoj etničkih zajednica,sa manje predrasuda prihvataju druge nacije i
formiraju objektivan stav prema vlastitioj naciji.
 Da razumiju pojmove društveni sloj,klase i kasta,razumiju vertikalnu društvenu strukturu
kroz različite modelei bez predrasuda i kompleksa prihvate svoj društveni položaj.
 Da shvate suštinu funkcionisanja države kao globalne ustanove i kritički se odrede
prema sloju birokratije.
5. Promjene i razvoj društva-globalizacija: učenice/učenici su osposobljeni da:
 Da mogu učestvovati u istraživanju društvenih promjena i koristiti pravilno statistiku kao
kritički realno da se odrede prema procesu globalizacije.
6. Kultura i društvo: učenice/učenici su osposobljeni da:
 Da shvate značaj kulture u stvaranju identiteta društva,uoče razliku ali i vezu između
kulture i civilizacije i kritički se odrede prema različitim tipovima kulture.
7. Religija: učenice/učenici su osposobljeni da:
 Da razlikuju istinsku umjetnost od kiča i šunda, razviju se u kritičko umjetničku publiku i
 shvate zvačaj umjetnosti za društvo i ideju slobode.
 Da shvate ulogu religije i magije u ljudskim životima ali i u društvu,koriste nauku za
objašnjenje društvenih pojava i razlikuju vjerovanja od praznovjerja.
 Da komuniciraju sa pripadnicima različitih religija bez predrasuda razumiju nastanak i
značaj svih monoteističkih religija u svijetu i tolerišu religijske obrede drugih religija.
Modul: Etika (šifara modula 02)

Svrha modula i cilj
Etika je filozofska nauka/disciplina stara koliko i ljudska kritička misao o čovjeku i svijetu,ima
svoju istoriju i trajanje i koja može zbog svoje praktične prirode da pomogne u vremenu anomija i
hipokrizije.Svrha joj je znanje,vaspitanje i praktično djelovanje u skladu sa moralnim principima.U
medicinskim školama treba da bude u službi struke a jedini način da se to ostvari je uvođenje
etičkih sadržaja.
Ciljevi:
- Usvajanje osnovnih teorijskih znanja i različitih etičkih doktrina.
- Temeljnije izučavanje etičkih normi ponašanja i usvajanje prfesionalnog kodeksa
zdravstvenih radnika.
- Edukovanje mladih kroz školski sistem da bi se naučili razmišljati o svojim postupcima.
Nastavne jedinice
119
1. Opšti teorijski dio-uvod u filozofiju i etiku........................................ 2 časa

2. Istorija etike-upoznavanje sa različitim etičkim pravcima................. 5 časova
3. Primjenjena etika, dio praktične etike u kome se na času razgovara
o etičkim dilemama koje postoje u čovjekovom životu.................... 5 časova
4. Biomedicinska etika........................................................................... 3 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Opšti teorijski dio-uvod u filozofiju i etiku: učenice/učenici su osposobljeni da:
 da uspješno definišu filozofske pojmove i pokažu razumjevanje odnosa filozofije i
etike,steknu saznaenjo tome da su predmet etike postupci i karakter čovjeka, prepoznaju
pitanja koja pripadaju etičkoj problematici, uspješno definišu moral, razlikuju pojmove
subjektivnog i objektivnog koji učestvuju u moralnom životu čovjeka (razum, volja,
osjećanja, konflikt savjesti), da uspječno definišu slobodu i odgovornost i prepoznaju ih u
svakodnevnom i profesionalnom životu čovjeka, razumjevanje mjesta i uloge etike u odnosu
prema religiji, nauci i politici.
2. Istorija etike-upoznavanje sa različitim etičkim pravcima: učenice/učenici su osposobljeni da:
 Uspješno razumiju tipove moralnog od prvih mislilaca i etičara.
 Shvate sokratovo racionalnog morala.
 Shvate metafizički smsao pojma dobrog i različita shvatanja pravednosti .
 Shvate značaj praktičnog života čovjeka u državi,upoznaju različite etičke teorije od
helenističkog razdoblja preko novog vjeka do savremenog doba.
3. Primjenjena etika,dio praktične etike u kome se na času razgovara o etičkim dilemama koje
postoje u čovjekovom životu: učenice/učenici su osposobljeni da:
 Da formiraju stav koji se može u određenoj situaciji praktikovati i što je u skladu sa
moralnim načelima ili predstavlja njihovo kršenje.
 Da nauče šta je to bez čega nema uspjeha u ljiječenju pacjenata a šta se odnosi na moralni
aspekt njihove struke.
 Da učenici steknu znanja koja je to oblast u etici koja se zove Normativna etika i čime se
bavi da definišu pojmove o kojime se govori,zauzimanje stava o tim pitanjima isključivo
primjenom metode razgovora.
4. Biomedicinska etika: učenice/učenici su osposobljeni da:
 Da se upoznaju sa najvažnijim pitanjima iz područija biomedicinske etike.
 Da formiraju stavove koji će biti u skladu sa osnovnim postavkama moralnog kodeksa
zdravstvehih radnika
 Razumiju značenje pojma eutanazija sa praksom koja se realizuje u svijetu ali i sa moralnim
 normama koje obavezuju zdravstvenog radnika.
 Da shvate koliko je važan moralni problem koji se odnosi i na ljekara i na ženu i na začeti
život te moguće posljedice izvršenog abortusa.
 Da poštuju kodeks koji nalaže poštovanje privatnosti.
MATEMATIKA
Modul: Matematička indukcija, nizovi i realne funkcije jedne promjenljive

(šifara modula OP-03-07)
Svrha modula i cilj
Svrha modula:
- Poznavanje i razumijevanje principa nauke, njenih osnovnih postupaka i njenih granica.
120
- Razvijanje rada sa apstrakcijama. Upoznavanje tehnike kao rasterećenja i kao racionalnog

sistema.
Ciljevi:
- Razvijanje fundamentalnih misaonih aktivnosti:logičkog mišljenja, opažanja, komunikacije
i kooperacije, unapređenje jezika i sposobnosti za kritiku, unapređenje pristupa rješavanju
problema, samostalnost i samostalan rad;
- razvijanje osnovnih mentalnih operacija: upoređivanje, sređivanje, raspoređivanje,
- apstarahovanje, uopštavanje, klasifikovanje i konkretizovanje;
- razvijanje tkz. kulturnih tehnika: razumijevanje za "algoritmiziranje", sposobnost
matematiziranja (jednostavnijih) situacija iz naše okoline, sposobnost razumijevanja
matematičkih životnih pojava (i njihovog kritičkog procjenjivanja), sposobnost da se vide
mogućnosti i granice matematike;
- razvijati sposobnosti urednog, preglednog, sređenog pisanja brojeva i izraza, koordinirano
Nastavne jedinice
1. Matematička indukcija............................................... 5 časova
2. Nizovi i redovi............................................................ 5 časova
3. Realne funkcije jedne promjenljive............................ 5 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Matematička indukcija: učenica/učenik je osposobljen da:
 Zna uvrstiti nepoznatu i izračunati vrijednost izraza
 vlada metodologijom upotrebe prirodnog broja kao indeksa, razlikuje predhodnik i
sljedbenik
 pogodnim transformacijama da dovede dati izraz na željeni oblik
 analizira, identifikuje i razlikuje korake matematičke indukcije
 dokaže razne identitete i tvrdnje koje se odnose na sve n ϵ N.
2. Nizovi i redovi: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije značenje prirodnog broja na mjestu indeksa i u formuli
 prepoznaje svojstva aritmetičkog i geometrijskog niza
 primjenjuje aritmetički i geometrijski niz u rješavanju problema
 računa graničnu vrijednost niza i sumu reda i algoritmizira metodologiju izračunavanja.
3. Realne funkcije jedne promjenljive: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije i prepoznaje elementarne funkcije,
 ispituje svojstva: definisanost, asimptote, neprekidnost, parnost, neparnost, periodičnost,
nule, znak, monotonost i ekstreme funkcije;
 vlada metodologijom određivanja ekstremnih vrijednosti i rješava praktične zadatke
primjenjujući metodologiju ekstremnih vrijednosti.
Modul: Realne funkcije jedne promjenljive i diferencijalni račun (šifara modula OP-03-08)
Svrha modula i cilj
Poznavanje i razumijevanje principa nauke, njenih osnovnih postupaka i njenih granica.
Razvijanje rada sa apstrakcijama. Upoznavanje tehnike kao rasterećenja i kao racionalnog
sistema.
Ciljevi:
121
- Sposobnost da se vide mogućnosti i granice matematike

- sposobnost razumijevanja matematičkih životnih pojava (i njihovog kritičkog procjenjivanja)
- razvijanje svijesti o promjenljivosti. Upoznavanje sa tehničkim inovacijama.
- razvijanje sposobnosti da se sagleda i kritički procijenjuje sopstvena socijalna umješnost u
njenoj funkcionalnoj povezanosti. Razvijanje kooperacije i komunikacije.
- primjena usvojenih pravila na nove primjere;
- razvijati sposobnosti urednog, preglednog, sređenog pisanja brojeva i izraza, koordinirano
Nastavne jedinice
1. Pojam derivacije (izvoda) .......................................... 5 časova
2. Izvodi višeg reda........................................................ 5 časova
3. Primjena izvoda na ispitivanje funkcija..................... 5 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Pojam derivacije (izvoda): učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije osnovne pojmove, teoreme i postupke diferenciranja funkcija;
 reprodukuje izvode elementarnih funkcija (tablični izvodi);
 vlada postupcima diferenciranja složenih i inverznih funkcija;
 vrši analizu i jednostvniju primjenu diferencijalnog računa;
 vrši sintezu i rješava probleme diferencijalnog računa.
2. Izvodi višeg reda: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije definiciju i osnovna pravila izvoda višeg reda,
 reprodukuje izvode elementarnih funkcija,
 vlada postupcima diferenciranja,
 vrši analizu i primjenu izvoda višeg reda na ispitivanje prevojnih tačaka i konveksnosti,
 vrši sintezu i rješava probleme primjenom izvoda višeg reda.
3. Primjena izvoda na ispitivanje funkcia: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije faze ispitivanja funkcije,
 reprodukuje pojmove (vertikalna, horizontalna i kosa asimtota, pojam konveksnosti,
ekstrema i prevojnih tačaka),
 vlada metodologijom nalaženja pojedinih važnih tačaka funkcije,
 vrši analizu funkcije,
 vrši sintezu, crta grafik i rješava probleme pomoću funkcija.
Modul: Integrali (šifara modula OP-03-15)

Svrha modula i cilj
Ovaj modul ima svrhu proširivanja spoznaje o granicama matematike kao i obezbjeđenje
inverzibilne misli započete sadržajima diferencijalnog računa.
Ciljevi:
- Razvoj i unaprijeđenje spoznaje o elementima diferencijalnog i integralnog računa
- Razvoj mentalne operacije apstrahovanja, konkretizovanja, sistematizacije i algoritmizacije
- Unaprijeđenje primjene matematičkih sadržaja.
Nastavne jedinice
1. Pojam neodređenog integrala...................................... 3 časa
2. Metode integracije....................................................... 4 časa
3. Integracija racionalne funkcije.................................... 4 časa
4. Određeni integral i primjena.......................................... 4 časa
S: 17 časova
122
Rezultati učenja
1. Pojam neodređenog integrala: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije osnovne pojmove, teoreme i postupke integracije funkcija
 Reprodukuje integrale elementarnih funkcija (tablične integrale)
 Vlada postupcima integracije složenih integrala
2. Metode integracije: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije osnovne pojmove, teorme i postupke integracije metodom smjene i
metodom parcijalne integracije.
 Vlada postupcima integracije složenijih integrala.
3. Integracija racionalne funkcije: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije osnovne pojmove, teoreme i postupke integracije racionalnih funkcija
 Vlada postupcima diferencijranja složenih i inverznih funkcija
4. Određeni integral i primjena: učenica/učenik je osposobljen da:
 Razumije osnovne pojmove, teoreme i postupke integracije određenog integrala.
 Primjenjuje pravila i postupke integracije.
 Razumije osnovne pojmove, teoreme i postupke iznalaženja površina.

OBRAZOVANJA
Modul: Elementi i sklopovi za prenos kretanja i snage (šifara modula IV-54 ST 02 08)
Svrha modula i cilj
123
Učenice i učenici su osposobljeni da primjene osnovna znanja i vještine za pravilan izbor i primjenu
elementa za prenos obrtnog kretanja i prenos snage.
Nastavne jedinice
1. Analiza osovina i vratila....................................... 3 časa
2. Analiza ležišta i ležajeva....................................... 2 časa
3. Analiza spojnica.................................................... 3 časa
4. Аnaliza zupčastih parova ....................................... 3 časa
5. Аnaliza lančanih parova ......................................... 2 časa
6. Аnaliza kaišnih parova.......................................... 2 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Analiza osovina i vratila: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju tehničku dokumentaciju sa stanovišta oblika i funkcionisanja prikaz. elemenata
 Analiziraju namjenu, oblik i opterećenja osovina i vratila
 Analiziraju i definišu materijale za izradu osovina i vratila
 Analiziraju kritične presjeke vratila i osovina
2. Analiza ležišta i ležajeva: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju osobine, vrste i namjene ležišta
 Definišu i analiziraju način održavanja, podmazivanja ležišta
 Аnaliziraju ulogu, vrste, osobine i način postavljanja ležajeva
 Аnaliziraju i definišu materijale za izradu ležajeva i ležišta
 Analiziraju način održavanja ležajeva
3. Analiza spojnica: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju ulogu i namjenu spojnica
 Аnaliziraju vrste i oblike spojnica
 Аnaliziraju i definišu materijale za izradu spojnica
4. Аnaliza zupčastih parova: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Аnaliziraju vrste zupčastih parova, njihove oblike i namjenu
 Definišu i analiziraju način sprezanja zupčanika
 Аnaliziraju i definišu kritična mjesta zupčanika
 Аnaliziraju i definišu materijale za izradu zupčanika
5. Аnaliza lančanih parova: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Аnaliziraju vrste, ulogu i namjenu lančanih parova;
 Definišu i analiziraju elemente lančanih parova
 Nišu kritična mjesta lančanih parova
 Definišu i analiziraju materijale za izradu elemenata lančanih parova
6. Аnaliza kaišnih parova: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Аnaliziraju vrste, ulogu i namjenu remenih i kaišnih par ova
 Definišu i analiziraju elemente remenih i kaišnih parova
 Analiziraju i definišu kritična mjesta remenih i kaišnih parova
 Definišu i analiziraju materijale za izradu elemenata ramenih i kaišnih parova
Modul: Vrste i namjena finomehaničkih uređaja i strojeva (šifara modula IV-54 ST 02 09)
Svrha modula i cilj
124
Učenice i učenici su osposobljeni da koriste manule, održavaju uredske uređaje i elemente

procesnih sistema, vrše gradnju i servisiraju elemente uredskih i procesnih sistema i vraćaju iste u
ispravno stanje. Vode odgovarajuću dokumentaciju o ugradnji, servisiranju i održavanju opreme.
Nastavne jedinice
1. Uredska tehnika...................................... 6 časova
2. Procesna tehnika...................................... 9 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Uredska tehnika: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Koriste manule i na engleskom jeziku dostavljene od proizvođača
 Održavaju uredske mašine prema uputstvu proizvođača
 Vrše ugradnju uredske tehnike
 Vrše ugradnju novih i zamjenskih dijelova prema uputstvu proizvođača
 Servisiraju elemente uredskih mašina i vračaju iste u ispravno stanje
 Vode odgovarajuću dokumentaciju o ugradnji, servisiranju i održavanju uredske tehnike
2. Procesna tehnika: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Razumiju osnove i zakonitosti procesne tehnike
 Koriste manule i na engleskom jeziku
 Vrše ugradnju pumpi, regulatora, ventila, grijača i senzora u procesnom sistemu
 Servisiraju elemente procesne tehnike i vraćaju iste u ispravno stanje
 Vode odgovarajuću dokumentaciju o ugradnji, servisiranju i održavanju procesnog sistema
MIKRORAČUNARI
Modul: Napredni alati za programiranje mikrokontrolera (šifara modula IV-54 ST 07 03)

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da hardverski i softverski izvrše programiranje mikrokontrolera
specijalizovanim softverskim alatom .Osposobljeni su da izrade i editiraju izvorni kod, asemblirati,
kompajlirati i povezati izvršni kod, Analizirati logiku toka programa koristeći simulator ili
emulator. Programiraju mikrokontroler koristeći programator.
Nastavne jedinice
1. Pisanje izvornog koda...................................... 4 časa
2. Izrada projekta................................................. 4 časa
3. Provjera rada aplikacije................................... 3 časa
4. Programiranje mikrokontrolera....................... 4 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Pisanje izvornog koda: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i koriste MPLAB IDE ( ili neki drugi ) integralno razvojno okruženje za pisanje i
razvoj programa Microchip-ovih PICmicro MCU familije mikrokontrolera i dsPIC Digital
Signal Controllers. Napišu izvorni kod koristeći MPLAB IDE editor.
2. Izrada projekta: učenice i učenici su osposobljeni da:
125
 analiziraju upotrebu MPLAB-ovog čarobnjaka za projekat (odabir mikrokontrolera, potvrde

lokaciju Mcrochip Toolsuite-a, odaberu ime projekta, asemblirati izvorni kod)
3. Provjera rada aplikacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju funkcionalnost projekta. Odaberu alat za pronalaženje pogrešaka. Ispravljaju
završnu logiku izvršavanja toka programa koristeći ugrađeni simulator ili u realnom
vremenu sa emulatorom MPLAB ICD pronalazačem grešaka.
4. Programiranje mikrokontrolera: učenice i učenici su osposobljeni da:
 programiraju mikrokontroler ( na osnovu .HEX datoteke koju pravi bilo koji asemblerski,
BASIC ili C kompajler ) koristeći programski paket za programiranje mikrokontrolera
:Koriste IC-Prog ( ili neki drugi programski paket).
Modul: Simulacija rada mikrokontrolerskih sistema (šifara modula IV-54 ST 07 04)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da projektuju i računarski simuliraju mikrokontrolerski sistem.
Planiraju izvedbu mikrokontrolerskog sistema na osnovu postojećih projekata datih radnim
nalogom.
Nastavne jedinice
1. Sinteza mikrokontrolerskog sistema...................................... 8 časova
2. Komunikacija između mikrokontrolera i PC-a....................... 7 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Sinteza mikrokontrolerskog sistema: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju, projektuju i simuliraju rad mikrokontrolerskog sistema primjenom
specijalizovanog softvera.
2. Komunikacija između mikrokontrolera i PC-a: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju komunikaciju između mikrokontrolera i između mikrokontrolera i drugih uređaja
kao i između mikrokontrolera i PC-a koristeći I2C, SPI, RS232 , RS485 , Ethernet.
HIDRAULIKA I PNEUMATIKA
Modul: Servo upravljanje, servo ventili i proporcionalni sistemi

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i izvedu elektrohidraulički sistem na osnovu analize
i razumijevanja rada i uloge električnih i elektronskih elemenata i da realizuju upravljanje i
regulaciju hidrauličkih i mehaničkih komponenti na osnovu suštine i funkcije
elektroproporcionalnih i servohidrauličkih razvodnika na primjerima iz prakse.
Nastavne jedinice
1. Električne šeme upravljanja izvršnih elemenata................. 5 časova
2. Servo upravljanje i proporcionalni sistemi.......................... 5 časova
3. Servo ventili i proporcionalni elektromagneti..................... 5 časova
S: 15 časova
126
Rezultati učenja
1. Električne šeme upravljanja izvršnih elemenata: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izrade, simuliraju i izvedu na didaktičkim pločama električnu šemu za upravljanje izvršnim
hidrauličkim elementima
 uoče i otklone zastoje
2. Servo upravljanje i proporcionalni sistemi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju značaj i primjenjuju zakonitosti proporcionalne i servohidraulike u upravljanju i
regulaciji u području digitalnog i analognog signala
 analiziraju mogućnosti regulacije proporcionalnim elektromagnetima
 analiziraju mogućnosti regulacije i korekciju regulisane veličine elektrohidrauličkim
servorazvodnicima
3. Servo ventili i proporcionalni elektromagneti: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju koncepciju ,sastavne elemente i funkciju proporcionalnih elektromagneta i servo
ventila
 primjene odgovarajući servo ventil ili elektroproporcionalni elektromagnet u upravljanju i
regulaciji zadate veličine i da predlažu odgovarajuća rješenja
Modul: Izrada funkcijskog plana i dijagrama put-korak i put-vrijeme

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju i prepoznaju pojavu blokirajućeg signala , razloge
njegovog nastajanja te kako ga koja metoda otklanja. Na osnovu postojećeg problema iz prakse i
položajne skice crtaju funkcionalnu upravljačku šemu svih elemenata i upravljačke dijagrame put-
korak i put-vrijeme i spajaju komponente na didaktičkim pločama i puštaju sistem u rad.
Nastavne jedinice
1. Pojava blokirajućeg signala u sklopovima s više cilindara i njegovo eliminiranje...... 5 časova
2. Izrada funkcijskog plana, dijagrama put-korak i put-vrijeme...................................... 5 časova
3. Rješavanje šema upravljanja korištenjem različitih metoda........................................ 5 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Pojava blokirajućeg signala u sklopovima s više cilindara i njegovo eliminiranje
 analiziraju ulogu i funkciju bezkontaktnih pneumatskih elemenata (refleksna sapnica,
pneumatska brana, pneumatska kontaktna sapnica),pneumatski brojači, transporteri trake ,
ispuhivači, pneumatski okretni stolovi i sl.
 analiziraju pojavu blokirajućeg signala kod rada više cilindara i načine njegovog
eliminiranja
 samostalno izvode realizaciju rješenja na didaktičkim pločama
2. Izrada funkcijskog plana, dijagrama put-korak i put-vrijeme
 analiziraju različite načine prezentacije problema
 analiziraju prikaze načina odvijanja procesa ( tablični način, dijagramski : put-korak, put-
vrijeme , funkcijski plan)
 analiziraju i primjenjuju način obilježavanja elemenata u šemama
 samostalno izrade funkcijski plan, tablični prikaz i dijagramski prikaz rada dva ili više
cilindara
3. Rješavanje šema upravljanja korištenjem različitih metoda
 analiziraju različite metode izrade pneumatskih šema upravljanja
 primjene različite metode upravljanja na konkretnim primjerima iz prakse
 rješavaju probleme upravljanja sa kombinacijom različitih metoda
127
 rješenja i simulaciju vrše na računaru ,a realizaciju na didaktičkim pločama
AUTOMATIKA
Modul: Analiza fizikalnih principa i osnova rada mjernih pretvarača i senzora

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenike i učenice da analiziraju način rada, karakteristike, konstrukciju i primjenu
senzora za pritisak, temperaturu, dimenzije, protok, optičkih i za silu/moment.
Nastavne jedinice
1. Fizikalni principi senzora.......................................... 7 časova
2. Način rada i konstrukcija.......................................... 8 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Fizikalni principi senzora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju fizikalne principe na kojima se zasniva rad senzora
2. Način rada i konstrukcija: učenice i učenici su osposobljeni da:
 učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju senzore za:
- Pritisak
- Temperaturu
- Protok
- Dimenzije
- Položaj
- Pomak
- Silu
- Momente
Modul: Upotreba i uključivanje senzora u šeme upravljanja

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenike i učenice da analiziraju način korištenja senzora te uključivanje u šeme
upravljanja (problemi smetnja, tačnosti, veličine signala - pojačanja i sl.)
Nastavne jedinice
1. Analiza funkcije senzora u šemama upravljanja...................... 8 časova
2. Uključivanje senzora u šeme upravljanja................................. 7 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Analiza funkcije senzora u šemama upravljanja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju funkciju senzora u šemama upravljanja
 analiziraju probleme
- smetnji
- tačnosti
- veličine signala
- pojačanja
2. Uključivanje senzora u šeme upravljanja: učenice i učenici su osposobljeni da:
128
 Uključe senzore u šeme upravljanja
PROGRAMIRANJE
Modul: Osnovne programske strukture (šifara modula IV-54 ST 10 01)

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenike i učenice da koriste elementarne programske strukture.
Nastavne jedinice
1. Podešavanje i upotreba razvojnog okruženja..................................... 1 čas
2. Struktura programa u izabranom višem programskom jeziku........... 2 časa
3. Definisanje strukture podataka (Varijable i konstante) ..................... 1 čas
4. Definisanje i korištenje algoritama.................................................... 1 čas
5. Izrazi (operatori i operandi) ............................................................... 2 časa
6. Naredbe.............................................................................................. 2 časa
7. Kontrola toka...................................................................................... 2 časa
8. Programske petlje............................................................................... 2 časa
9. Nizovi................................................................................................. 2 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Podešavanje i upotreba razvojnog okruženja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izvrše po potrebi podešavanje razvojnog okruženja za izabrani razvojni alat (viši programski
jezik)
- podešenja u operativnom sistemu (PATH, LIB, INCLUDE, *.INI,..)
- podešenja parametara integrisanog razvojnog okruženja (IDE - Integrated Development
Environment) za izabrani razvojni ala
2. Struktura programa u izabranom višem programskom jeziku: učenice i učenici su osposobljeni
da:
 analiziraju strukturu programa u izabranom programskom jeziku
3. Definisanje strukture podataka (Varijable i konstante): učenice i učenici su osposobljeni da:
 poštujući sintaksu izvrše pravilnu deklaraciju i definiciju varijabli i konstanti
4. Definisanje i korištenje algoritama: učenice i učenici su osposobljeni da:
 notiraju algoritme za rješavanje zadatog problema
5. Izrazi (operatori i operandi): učenice i učenici su osposobljeni da:
 sintaksno ispravno sastavljaju proste i složene izraze
6. Naredbe: učenice i učenici su osposobljeni da:
 na osnovu notiranog algoritma sastavljaju proste i složene naredbe
7. Kontrola toka: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste kontrolne strukture
- sekvence
- selekcije
u izabranom jeziku.
8. Programske petlje: učenice i učenici su osposobljeni da:

 koriste kontrolnu strukturu tipa ciklusa – petlje sa eksplicitno ili implicitno datim brojem
ponavljanja, sa ispitivanjem uslova na početku ili kraju petlje kao i petlje sa prekidom
(izlaskom na sredini)
9. Nizovi: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Kreiraju programe za rješavanje tipičnih problema sa nizovima
129
(redukcija, kompresija, ekspanzija, rotacija, sortiranje, ... )

 kreiraju programska rješenja problema zasnovanih na korištenju nizova (polja)
Modul: Funkcije i podprogrami (šifara modula IV-54 ST 10 02)

Svrha modula i cilj
Osposobiti učenike i učenice da koriste funkcije i podprograme.
Nastavne jedinice
1. Podprogrami i procedure................. 7 časova
2. Funkcije........................................... 8 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Podprogrami i procedure: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste tehnike modularizacije programa
- procedure
- module
2. Funkcije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 koriste tehnike modularizacije programa
- funkcije
- module
- koriste rekurzivne funkcije
ELEKTRIČNE MAŠINE I POGONI
Modul: Analiza transformatora i asinhronih mašina (šifara modula IV-54 ST 11 01)

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljen da analiziraju rad transformatora, asinhronih motora i primjenjuju
načine za upuštanje i regulaciju brzine.
Nastavne jedinice
1. Analiza transformatora...................................................... 3 časa
2. Analiza monofaznih i trofaznih asinhronih motora............ 3 časa
3. Regulacija brzine vrtnje asinhronih motora....................... 3 časa
4. Analiza sinhronih mašina................................................... 3 časa
5. Analiza istosmjernih mašina.............................................. 3 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Analiza transformatora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 objašnjavaju svojstva i princip rada transformatora
 ispituju ispravnost jednofaznih i trofaznih transformatora
 odrede odnos transformacije jednofaznog transformatora
 odrede oznake krajeva jednofaznog transformatora
2. Analiza monofaznih i trofaznih asinhronih motora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 objašnjavaju svojstva i princip rada asinhronih motora
 pokrenu i ispitaju monofazni asinhroni motor
 promjene smjer vrtnje asinhronog motora
130
 pokrenu i ispitaju trofazni kavezni i klizno kolutni asinhroni motor

 pokrenu i ispitaju dvobrzinski asinhroni motor
3. Regulacija brzine vrtnje asinhronih motora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izvrše regulacija brzine vrtnje asinhronog motora promjenom frekvencije
4. Analiza sinhronih mašina: učenice i učenici su osposobljeni da:
 objašnjavaju svojstva i princip rada sinhrone mašine
 izvrše vizualni pregled sinhronih mašina, provjere stanje četkica i vrše zamjenu istih
5. Analiza istosmjernih mašina: učenice i učenici su osposobljeni da:
 objašnjavaju svojstva i princip rada istosmjernih mašina
 analiziraju sisteme upravljanim istosmjernim kolektorskim motorima
 vrše vizualni pregled istosmjernih mašina, provjere stanje četkica i vrše zamjenu istih
 pokrenu i snime karakteristike motora i generatora istosmjerne struje sa rednom pobudom
 pokrenu i snime karakteristike motora i generatora istosmjerne struje sa paralelnom
pobudom
 pokrenu i snime karakteristike motora i generatora istosmjerne struje sa složenom pobudom
 prezentuju rezultate ispitivanja
Modul: Analiza i primjena sinhronih, istosmjernih, izmjeničnih kolektorskih i step motora

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljen da analiziraju rad, ispitaju, pokrenu i upravljaju radom sinhrone
mašine, istosmjerne mašine, izmjenični kolektorski motor, step i servo motor, pridržavajući se
zaštitnih mjera. Izrade i vode odgovarajuću tehničku dokumentaciju.
Nastavne jedinice
1. Analiza izmjeničnih kolektorskih motora............................ 2 časa
2. Analiza step i servo motora.................................................. 2 časa
3. Komponente elektromotornog pogona................................. 2 časa
4. Izbor motora za elektromotorni pogon................................. 3 časa
5. Pogoni sa istosmjernim motorima........................................ 3 časa
6. Pogoni sa asinhronim motorima........................................... 3 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Analiza izmjeničnih kolektorskih motora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 objašnjavaju svojstva i princip rada izmjeničnih kolektorskih mašina
 analiziraju sisteme upravljanim izmjeničnih kolektorskim mašinama
 snime mehaničke i vanjske karakteristike
 prezentuju rezultate mjerenja
2. Analiza step i servo motora: učenice i učenici su osposobljeni da:

 objašnjavaju svojstva i princip rada step i servo motora
 analiziraju sisteme upravljanim step i servo motorima
 koriste drajvere za upravljanje step motorima
3. Komponente elektromotornog pogona: učenice i učenici su osposobljeni da:
131
 analiziraju ulogu pojedinih komponenti elektromagnetnog pogona (motori, učinski

pretvarači, prenosni mehanizmi, radni mehanizmi, izvori napajanja, transformatori)
4. Izbor motora za elektromotorni pogon: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju kriterije za izbor motora za elektromotorni pogon (napajanje, ambijent,
opterećenje)
 čitaju natpisne pločice i koriste elektrotehničke priručnike
5. Pogoni sa istosmjernim motorima: učenice i učenici su osposobljeni da:
 pokrenu i snime karakteristike istosmjernih motora sa nezavisnom (paralelnom), serijskom i
složenom pobudom analiziraju statička (motorska i kočna) stanja s istosmjernim motorima
 nezavisnom (paralelnom), serijskom i složenom pobudom.
6. Pogoni sa asinhronim motorima: učenice i učenici su osposobljeni da:
 pokrenu i snime karakteristike asinhronih motora
 analiziraju statička stanja s asinhronim motorima, motorska i kočna stanja
RAČUNARSKO VOĐENJE PROCESA
Modul: Analiza i simulacija procesa upravljanja pomoću računara

Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju funkciju računara u vođenju procesa. Osposobljeni
su da simuliraju proces upotrebom specijalizovanog softvera.
Nastavne jedinice
1. Analiza funkcije računara u vođenju procesa............................ 5 časova
2. Logički upravljački moduli i industrijski računari.................... 5 časova
3. Simulacija jednostavnih procesa................................................ 5 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Analiza funkcije računara u vođenju procesa: učenice i učenici su osposobljeni da:
 objašnjavaju ulogu računara u procesima (prikupljanje podataka i upravljanje)
 razlikuju sisteme prema načinu vođenja i prenosu signala (prema unaprijed zadanom
programu, prema poremećaju, prema izlaznoj veličini, kontinuirani, diskontinuirani)
 analiziraju strukturu SCADA sistema
 analiziraju ulogu SCADA podsistema u vođenju procesa (terminalske jedinice (TU), davači,
pretvarači, aktuatori)
 analiziraju topologiju SCADA mreže (komunikacija TU - SCU – SCU, SCU – nadzorno
upravljačka jedinica)
2. Logički upravljački moduli i industrijski računari: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Objašnjavaju ulogu i princip rada programabilnih logičkih upravljačkih modula
 Objašnjavaju princip rada SIMATIC-a serije S5
3. Simulacija jednostavnih procesa: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Objašnjavaju važnost simulacije u procesima vođenim računarom
 Primjene računarsku animaciju u simulaciji jednostavnih proizvodnih procesa
Modul: Primjena specijaliziranog softvera za upravljanje procesima

(šifara modula IV-54 ST12 02)
Svrha modula i cilj
Učenice i učenici su osposobljeni da analiziraju ulogu PLS i OPC servera i da iste podešavaju,
analiziraju ulogu udaljenih U/I modula, stanica, opreme za prenos podataka i dispečerskog centra.
132
Razumiju ulogu izvještaja, alarma i događaja u SCADA sistemima. Koriste softverski alat LAB
View ili Win CC za simuliranje rada SCADA sistema koji radi na principu „recepta“.
Nastavne jedinice
PLS i OPC serveri................................ 5 časova
Nadzorno upravljački sistem................ 5 časova
Projektovanje SCADE.......................... 5 časova
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. PLS i OPC serveri: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju ulogu PLS i OPC servera
 instaliraju i podešavaju MS SQL Server 2005
 podešavaju PLS i OPC server
 prikažu i analiziraju podatke u MS Excel-u
2. Nadzorno upravljački sistem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju uloge udaljenih U/I modula
 analiziraju ulogu udaljenih stanica
 analiziraju ulogu opreme za prenos podataka
 analiziraju ulogu dispečerskog centra
3. Projektovanje SCADE: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju i razumiju ulogu izvještaja, alarma i događaja u SCADA sistemima
 koriste softverski alat LAB View ili Win CC za simuliranje rada SCADA sistema koji radi
na principu „recepta“
OSNOVE PODUZETNIŠTVA
Modul: Pokretanje malog preduzeća (šifara modula IV-54 ST 13 01)

Svrha modula i cilj
Osposobljavanje učenika da izvrše analizu zadatka, prikupe informacije, izrade plan rada i izvrše
Nastavne jedinice
1. Analiza osnovnih pojmova o preduzetništvu......................... 4 časa
2. Izbor poslovne ideje............................................................... 3 časa
3. Istraživanje tržišta i izrada marketing plan............................ 4 časa
4. Ekonomsko poslovanje preduzeća......................................... 4 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Analiza osnovnih pojmova o preduzetništvu: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju vrste preduzetništva;
 analiziraju karakteristike, sposobnosti i vještine preduzetnika te na osnovu toga procjene
svoje sposobnosti da postanu preduzetnici;
 razlikuju pojmove preduzetništvo i obrt-preduzetnik i obrtnik (zanatlija);
 analiziraju značaj kreativnosti i preduzetničkog duha;
 definišu značaj malih preduzeća;
 uočavaju prednosti i slabosti malih preduzeća;
 analizira i definiše najvažnije faktore za uspješno organizovanje i razvoj malih preduzeća;
133
 analiziraju načine ulaska u posao (početak od nule, kupovinom postojećeg biznisa, porodični
biznis, ugovor o franšizi ).
2. Izbor poslovne ideje: učenice i učenici su osposobljeni da:
 izvrše procjenu poslovnih mogućnosti u skladu sa vlastitim sposobnostima;
 primjenjuju tehniku kreativnog razmišljanja
 analiziraju promjene i savremene trendove kao izvor novih poslovnih ideja;
 određuju kriterije za izbor dobre poslovne ideje
 formulišu poslovnu ideju (odrediti fiktivnu poslovnu ideju na osnovu koje će kroz ovaj
predmet razvijati svoje preduzeće).
3. Istraživanje tržišta i izrada marketing plan: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju aktuelne poslovne mogućnosti na globalnom i lokalnom tržištu;
 istražuju tržište korištenjem različitih metoda;
 procjenjuju potencijal svoje poslovne ideje (na globalnom i lokalnom tržištu);
 analizira uticaj globalnog tržišta na pokretanje i razvoj malih i srednjih preduzeća;
 analiziraju strateški pristup „orjentisanost na zahtjeve kupca“;
 identificiraju potencijalne kupce proizvoda/usluge;
 procjenjuju vlastiti udio na ciljanom tržištu;
 identifikuju faktore koji utiču na izbor lokacije;
 odrede najpovoljniju lokaciju za vlastiti biznis;
 definišu elemente marketing miksa;
 analiziraju važnost lokacije u marketing miksu;
 analiziraju važnost strategije cijena u marketing miksu;
 definišu strukturu i komponente marketing plana;
 izrade marketing plan (za svoje fiktivno preduzeće).
4. Ekonomsko poslovanje preduzeća: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju vrste troškova preduzeća;
 izrade strukturu cijene koštanja proizvoda/usluge;
 analiziraju osnovne ekonomske pokazatelje poslovanja: ekonomičnost, produktivnost,
rentabilnost, definisanje prelomne tačke rentabilnosti;
 analiziraju: bilans stanja, bilans uspjeha, bilans gotovinskih tokova;
 analiziraju moguće izvore finansiranja preduzeća te na osnovu toga odrede svoj izvor
finansiranja (za svoje fiktivno preduzeće).
Modul: Organizacija poslovanja preduzeća (šifara modula IV-54 ST 13 02)

Svrha modula i cilj
Osposobljavanje učenika da izvrše analizu zadatka, prikupe informacije, izrade plan rada i izvrši
Nastavne jedinice
1. Organizacija poslovanja i menadžment............................. 4 časa
2. Analiza zakonske regulative o preduzetništvu.................. 4 časa
3. Izrada poslovnog plana i prezentacija............................... 5 časova
4. Zaštita životne sredine....................................................... 2 časa
S: 15 časova
Rezultati učenja
1. Organizacija poslovanja i menadžment: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju osnovne principe organizacije
 Definišu strukturu preduzeća (organizaciona šema)
134
 Identifikuju bitne procese proizvodnje ili usluge i izrade procesnu šemu

 Definišu tokove informacija i dokumentacije u preduzeću
 Odrede menadžment proizvodnje ili usluge (proizvodnog ili uslužnog procesa, upravljanje
repromaterijalom i logistika)
 Analiziraju upravljanje ljudskim resursima
 Definišu menadžment funkcije (planiranje, organizovanje, vođenje, kontrola)
 Analiziraju osnovna menadžment znanja i vještine
2. Analiza zakonske regulative o preduzetništvu: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju zakone koji tretiraju problematiku preduzetništva i zanatstva (obrtništva) u
Bosni i Hercegovini
 Analiziraju ulogu nadležnih institucija u vezi sa poslovanjem malih i srednjih preduzeća
 Analiziraju pravne forme organizovanja preduzeća (javno trgovačko društvo, komanditno
društvo, dioničko društvo, društvo sa ograničenom odgovornošću)
 Analiziraju osnove poreskog sistema
 Analiziraju osnove radno-pravnih odnosa
 Analiziraju inspekcijske poslove i vršenje kontrole poslovanja
3. Izrada poslovnog plana i prezentacija: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Izrade biznis plan sa sljedećim elementima:
- Sažetak poslovnog plana
- Opis proizvoda odnosno usluge
- Istraživanje tržišta i marketing plan
- Proizvodni plan
- Finansijski plan
 Prezentuju poslovni plan
4. Zaštita životne sredine: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Analiziraju pojam radne i životne sredine
 Analiziraju minimalne tehničke i druge uslove obavljanja djelatnosti koje služe zaštiti života
i zdravlja ljudi i zaštiti i unapređenju životne sredine
 Definišu fizičke faktore radne sredine
Modul: Rješavanje problema sinhronizacije rada više cilindara

Svrha modula i cilj
Učenici i učenice su osposobljeni da analiziraju probleme i izvedu rješenja sinhronizacije rada više
cilindara kao i tipična rješenja složenih hidrauličkih sistema na primjerima iz prakse uz korištenja
prethodno stečenih znanja iz upravljanja računarom sa proporcionalnim elektromagnetima i
regulacije sa servoupravljanjem.
Nastavne jedinice
1. Rješavanje složenih elektropneumatskih šema upravljanja ................ 15 časova
2. Tipična rješenja složenih hidrauličkih sistema.................................... 15 časova
S: 30 časova
Rezultati učenja
1. Rješavanje složenih elektropneumatskih šema upravljanja: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju ulogu, funkciju i značaj samoodržanja kao i rušenja grane kod električnih šema
 analiziraju i izrađuju rješenja upravljanja sa monostabilima i sa bistabilima
135
 analiziraju i sagledavaju primjenu električne «kaskadne» i «koračne» metode kod

rješavanja elektropneumatskih šema i povlače paralele s pneumatskom metodom
 samostalno programiraju PLC i izvode realizaciju rješenja na računaru i na didaktičkim
pločama
2. Tipična rješenja složenih hidrauličkih sistema: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju postojeća rješenja složenih hidrauličkih sistema i da na osnovu analize
samostalno daju rješenja za slične primjere iz prakse
 upoređuju hidraulička i električna rješenja i sagledaju iste i slične principe rješavanja
 shvate značaj servoregulacije i proporcionalne hidraulike u složenim sistemima
 primjene stečena znanja iz regulacije sa servo upravljanjem i računara s proporcionalnim
upravljanjem
Modul: Primjena komparatora, regulatora i izvršnih organa u SAU

Svrha modula i cilj
Analiziraju principe rada automatskih regulatora i aktuatora. U stanju su da odaberu odgovarajući
regulator u zavisnosti od konkretne praktične primjene. U stanju su da izrade jednostavan
automatski regulator nivoa i protoka.
Nastavne jedinice
1. Elementi sistema automatske regulacije..... 10 časova
2. Primjena automatskih regulatora................ 10 časova
3. Izrada regulatora protoka i nivoa................ 10 časova
S: 30 časova
Rezultati učenja
1. Elementi sistema automatske regulacije: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju mjerne uređaje (senzore) za položaj, pomak, ugao, brzinu , silu , temperaturu,
nivo , pritisak i protok. Analiziraju fizikalne principe rada aktuatora (DC, AC motor, step ,
servo motor, elektromagnet, linearni motor, hidrauličke pumpe, ventili ,motori, pneumatski
regulacijski ventili ,pneumatski motori, piezoelektrični aktuatori, termalni aktuatori).
2. Primjena automatskih regulatora: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada , mjesto i ulogu u praktičnoj primjeni automatskih
regulatora za pritisak , protok , nivo, temperaturu, brzine obrtaja.
3. Izrada regulatora protoka i nivoa: učenice i učenici su osposobljeni da:
 Izrade automatski regulator protoka i nivoa tečnosti. Izvrše podešavanje regulatora ,
provjere ispravnost rada regulacione konture, procjene ispravnost rada pojedinih elemenata.
 Izrade tehničku dokumentaciju koja se sadržavati slijedeće elemente
- Funkcionalnu šemu i montažnu šemu elektronske pločice.
- Opis principa rada
- Listu potrebnih alata i uređaja, tehnoloških postupaka
- Listu potrebnih dijelova sa kataloškim oznakama (prema katalozima proizvođača)
- Listu mogućih problema u funkcionisanju uređaja i način njihovog otklanjanja
(troubleshooting)
Modul: Primjena PLC-a u SAU (šifara modula IV-54 ST 14 13)

Svrha modula i cilj
136
Analiziraju PLC sistem. U stanju su da izrađuju programe za PLC, da povezuju PLC u mrežu.
Projektuju , napišu program i izrade sistem na bazi PLC-a koji će upravljati pozicioniranjem,
brzinom, pritiskom i silom.
Nastavne jedinice
PLC sistem.......................................................................................................... 6 časova
Programiranje PLC-a........................................................................................... 10 časova
Povezivanje PLC-a u mrežu................................................................................ 5 časova
Upravljanje pozicioniranjem, brzinom, pritiskom i silom pomoću PLC-a......... 9 časova
S: 30 časova
Rezultati učenja
1. PLC sistem: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju osnovne jedinice svakog PLC sistema. Analiziraju CPU (mikroprocesor,
memorija , izvor napajanja), Analiziraju programatorski uređaj koji služi za komunikaciju sa
PLC -om ( ručni terminali, industrijski terminali, personalni računari), U/I module (digitalni
i analogni signali)
2. Programiranje PLC-a: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju programske jezike PLC-a, način upotrebe programskih jezika i to:
 STL (Statement List ) programski jezik sličan asembleru
 LAD (Ladder Diagram ) sličan relejnoj tehnici
 FBD (Function Block Diagram) blokovski prikaz.
3. Povezivanje PLC-a u mrežu: učenice i učenici su osposobljeni da:
 analiziraju mogućnost povezivanja u mrežu pomoću:
- RS komunikacijskog sučelja
- PROFIBUS
- INDUSTRIAL ETHERNET
- MULTIPOINT INTERFACE (MPI)
4. Upravljanje pozicioniranjem, brzinom , pritiskom i silom pomoću PLC-a: učenice i učenici su
osposobljeni da:
 analiziraju fizikalne principe rada, mjesto i ulogu u praktičnoj primjeni ( izvršnih elemenata)
aktuatora Analiziraju upravljanje DC motorom, AC motorom (frekventni pretvarači), step,
servo motor (driveri), upravljanje hidrauličkih pumpi, hidrauličkih ventila, hidrauličkih
motora, upravljanje pneumatskim regulacijskim ventilima, pneumatskim motorima.
 izrade program za PLC koji će upravljati hidrauličnim liftom. Izrade maketu hidrauličnog
lifta za tri sprata.
VII. NAČINI/OBLICI IZVOĐENJA PROGRAMA
137
Program za obrazovanje odraslih za zanimanje tehničar mehatronike se može izvoditi: redovnom

nastavom, konsultativno-instruktivnom nastavom, dopisno-konsultativnom nastavom, kroz
praktičan rad, nastavom na daljinu, te na drugi primjeren način. Polaznici obrazovanja su dužni
prisustvovati redovnoj nastavi.
Za polaznike ovog programa obrazovanja koji nisu u mogućnosti svakodnevno prisustvovati
redovnoj nastavi, organizuje se konsultativno-instruktivna nastava, koja je u programima za
stjecanje srednjeg obrazovanja, odnosno prekvalifikacije i dokvalifikacije zastupljena 30% -50%
od ukupno predviđenog trajanja nastave. Konsultativno-instruktivna nastava se provodi putem
grupnih i individualnih konsultacija.
Praktična nastava se izvodi u punom fondu predviđenih sati.
Iako u nastavnim planovima i programima egzistira predmet Praktična nastava/laboratorijski rad
to ne znači da ostale predmete čije je težište stručna teorija ne treba obrađivati po konceptu nastave
orjentisane ka djelovanju. To znači da je neophodno sadržaje ovih modula, ako je sadržajem
predviđeno, obavezno obrađivati u specijaliziranim kabinetima, laboratorijama, radionicama i
slično.
VIII. KADROVSKI, DIDAKTIČKI, PROSTORNI I DRUGI UVJETI ZA

IZVOĐENJE PROGRAMA
138
Andragoški zaposlenici koji izvode nastavu za zanimanje tehničar mehatronike trebaju imati
profil i stručnu spremu utvrđenu nastavnim planom i programom za redovno obrazovanje učenika i
imati dodatnu andragošku obuku. Andragoški zaposlenici imaju pravo i obavezu kontinuiranog
stručnog i andragoškog usavršavanja.
Profil i stručna sprema za sve nastavnike općeobrazovnih predmeta

U srednjim stručnim školama programske sadržaje općeobrazovnih nastavnih predmeta mogu
realizovati nastavnici koji su završili odgovarajuće fakultete koji obrazuju nastavnike najmanje VII
stepena stručne spreme ili najmanje I (prvim) ciklusom odgovarajućeg studija visokog obrazovanja
u trajanju od najmanje četiri godine (240 ECTS bodova) bolonjskog studija, koji su stekli
akademsku titulu, odnosno stručno zvanje bachelor ili ekvivalenta za određenu oblast i dopunsko
psihološko-pedagoško i metodičko obrazovanje stečeno na fakultetu koji obrazuje nastavnike.
Profil i stručna sprema za sve nastavnike stručno-teorijskih predmeta

U srednjim stručnim školama programske sadržaje stručno- teorijsih predmeta mogu realizovati
nastavnici koji su završili odgovarajuće fakultete koji obrazuju nastavnike najmanje VII stepena
stručne spreme i dopunsko psihološko-pedagoško i metodičko obrazovanje stečeno na fakultetu koji
obrazuje nastavnike ili najmanje I (prvim) ciklusom odgovarajućeg studija visokog obrazovanja u
trajanju od najmanje tri godine (240 ECTS bodova) bolonjskog studija, koji su stekli akademsku
titulu, odnosno stručno zvanje bachelor ili ekvivalenta za određenu oblast i dopunsko psihološko-
pedagoško i metodičko obrazovanje stečeno na fakultetu koji obrazuje nastavnike.
Profil i stručna sprema za sve nastavnike praktične nastave

U srednjim stručnim školama praktičnu nastavu mogu izvoditi nastavnici sa završenim najmanje
V stepenom stručne spreme, specijalisti,odnosno sa završenim majstorskim ispitom ili najmanje I
(prvim) ciklusom odgovarajućeg studija visokog obrazovanja) bolonjskog studija u trajanju od tri
godine (240 ECTS bodova, koji su stekli akademsku titulu, odnosno stručno zvanje bachelor ili
ekvivalenta za određenu oblast sa pet godina odgovarajućeg radnog iskustva u skladu sa stručnim
zvanjem i dopunskim psihološko-pedagoškim i metodičkim obrazovanjem stečenim na fakultetu
koji obrazuje nastavnike.
*Službene novine ZDK – Broj 9 od 07.08.2017. godine
POTREBNA STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA OPĆE OBRAZOVNIH PREDMETA

Predmeti opće
obrazovnog Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
dijela programa
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za
bosanski/hrvatski/srpski jezik i književnost, sa završenim četvorogodišnjim
dodiplomskim studijem (VII stepen stručne spreme) i stečenim stručnim
zvanjem profesor bosanskog/hrvatskog/srpskog/ jezika i književnosti ili
drugim stručnim zvanjem gdje je bosanski/hrvatski/srpski jezik i
Bosanski/Srpski
književnost/južnoslovenski jezik i književnost, glavni ili ravnopravni
/Hrvatski jezik i
predmet u dvopredmetnoj grupi;
književnost
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za
bosanski/hrvatski/srpski jezik i književnost ili odsjek za južnoslavenske
jezike i književnost, sa završenim prvim ciklusom visokog obrazovanja
dodiplomskog studija u četvorogodišnjem trajanju (240 ECTS) i stečenim
stručnim zvanjem bechelor bosanskog/hrvatskog/srrpskog jezika i
139
književnosti ili drugim stručnim zvanjem gdje je bosanski/hrvatski/srpski

jezik i književnost/južnoslovenski jezik i književnost, glavni ili ravnopravni
predmet u dvopredmetnoj ili višepredmetnoj grupi ili ekvivalent.
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za strani jezik, sa
završenim četvorogodišnjim dodiplomskim studijem (VII stepen stručne
spreme) i stečenim stručnim zvanjem profesor stranog jezika ili drugim
stručnim zvanjem gdje je strani jezik, glavni ili ravnopravni predmet u
dvopredmetnoj grupi;
Strani jezik
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za strani jezik, sa
završenim prvim ciklusom visokog obrazovanja dodiplomskog studija u
četvorogodišnjem trajanju (240 ECTS) i stečenim stručnim zvanjem bachelor
stranog jezika ili drugim stručnim zvanjem gdje je strani jezik glavni ili
ravnopravni predmet u dvopredmetnoj ili višepredmetnoj grupi ili ekvivalent.
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za tjelesni odgoj i
sport/fizičku (tjelesnu) kulturu, sa završenim četvorogodišnjim
zvanjem profesor tjelesnog odgoja i sporta ili drugim stručnim zvanjem
gdje je tjelesni odgoj i sport/fizička (tjelesna) kultura, glavni ili
Tjelesni i
ravnopravni predmet u dvopredmetnoj grupi;
zdravstveni
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za tjelesni odgoj i
odgoj
sport/fizičku (tjelesnu) kulturu, sa završenim prvim ciklusom visokog
obrazovanja dodiplomskog studija u četvorogodišnjem trajanju (240 ECTS) i
stečenim stručnim zvanjem bachelor tjelesnog odgoja i sporta ili drugim
stručnim zvanjem gdje je tjelesni odgoj i sport/fizička (tjelesna) kultura,
glavni ili ravnopravni predmet u dvopredmetnoj grupi ili ekvivalent.
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za historiju/povijest, sa
spreme) i stečenim stručnim zvanjem profesor historije/povijesti ili
drugim stručnim zvanjem gdje je historija/povijest, glavni ili ravnopravni
predmet u dvopredmetnoj grupi;
Historija/Istorija
 2. Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za historiju/povijest,
/Povijest
sa završenim prvim ciklusom visokog obrazovanja dodiplomskog studija u
historije/povijesti ili drugim stručnim zvanjem gdje je historija/povijest
glavni ili ravnopravni predmet u dvopredmetnoj ili višepredmetnoj grupi
ili ekvivalent.
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija ili fakultet koji obrazuje
nastavnički kadar iz oblasti društvenih nauka (sociologija, filozofija,
istorija, pravo i politologija), sa završenim četvorogodišnjim
zvanjem profesor iz oblasti društvenih nauka (sociologija, filozofija, istorija,
opravo i politologija) na jednopredmetnim, dvopredmetnim ili
višepredmetnim studijskim odsjecima;
Demokratija i  Nastavnički fakultet/pedagoška akademija ili fakultet koji obrazuje
ljudska prava nastavnički kadar iz oblasti društvenih nauka (sociologija, filozofija,
istorija, pravo i politologija), sa završenim prvim ciklusom visokog
obrazovanja dodiplomskog studija u četvorogodišnjem trajanju (240
ECTS) i stečenim stručnim zvanjem bachelor iz oblasti društvenih nauka
(sociologija, filozofija, istorija, pravo i politologija) na jednopredmetnim,
dvopredmetnim ili višepredmetnim studijskim odsjecimai ili ekvivalent.
Izuzetno predmet demokratija u ljudska prava mogu predavati profesori
društvenih nauka koji su na dan donošenja ovog akta zatečeni na tim poslovima
140
na neodređeno radno vrijeme.

 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za informatiku, sa
spreme) i stečenim stručnim zvanjem profesor informatike ili drugim
stručnim zvanjem gdje je informatika, glavni ili ravnopravni predmet u
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za informatiku, sa
Informatika završenim prvim ciklusom visokog obrazovanja dodiplomskog studija u
četvorogodišnjem trajanju (240 ECTS) i stečenim stručnim zvanjem
bachelor informatike ili drugim stručnim zvanjem gdje je matematika
glavni ili ravnopravni predmet u dvopredmetnoj ili višepredmetnoj grupi ili
ekvivalent.
 Diplomirani inženjer elektrotehnike ili bachelor elektrotehničke (240
ECTS).
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za matematiku, sa
spreme) i stečenim stručnim zvanjem profesor matematike ili drugim
stručnim zvanjem gdje je matematika, glavni ili ravnopravni predmet u
Matematika
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za matematiku, sa
matematike ili drugim stručnim zvanjem gdje je matematika glavni ili
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za fiziku, sa završenim
četvorogodišnjim dodiplomskim studijem (VII stepen stručne spreme) i
stečenim stručnim zvanjem profesor fizike ili drugim stručnim zvanjem gdje
je fizika, glavni ili ravnopravni predmet u dvopredmetnoj grupi;
Fizika  Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za fiziku, sa završenim
prvim ciklusom visokog obrazovanja dodiplomskog studija u
četvorogodišnjem trajanju (240 ECTS) i stečenim stručnim zvanjem
bachelor fizike ili drugim stručnim zvanjem gdje je fizika glavni ili
 Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za hemiju/kemiju, sa
završenima četvorogodišnjim dodiplomskim studijem (VII stepen stručne
spreme) i stečenim stručnim zvanjem profesor hemije/kemije ili drugim
stručnim izvanjem gdje je hemija/kemija, glavni ili ravnopravni predmet u
Hemija/Kemija  Nastavnički fakultet/pedagoška akademija, odsjek za hemiju/kemiju, sa
hemije/kemije ili drugim stručnim izvanjem gdje je kemija /kemija glavni
ili ravnopravni predmet u dvopredmetnoj višepredmetnoj grupi ili
ekvivalent.
POTREBNA STRUČNA SPREMA NASTAVNIKA STRUČNIH PREDMETA
141
Predmet stručno teorijskog i

Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
praktičnog dijela programa
- Osnove elektrotehnike
- Elektronika
- Električna mjerenja
 Dipl.ing.elektrotehnike (VII stepen) - svih usmjerenja
- Mikroračunari
 Bachelor elektrotehnike (240 ECTS) i master elektrotehnike
- Automatika
(300 ECTS) - svi smjerovi
- Računarsko vođenje procesa
- Praktična nastava/
laboratorijski rad
 Dipl.ing.elektrotehnike (VII stepen) - svih usmjerenja
- Hidraulika i pneumatika
(300 ECTS) - svi smjerovi
- Finomehanički elementi i
 Dipl.ing.mašinstva (VII stepen) - svih usmjerenja
konstrukcije
 Bachelor mašinstva (240 ECTS) i master mašinstva (300
ECTS) - svi smjerovi
 Dipl.ing.mašinstva (VII stepen) - svih usmjerenja
- Tehnička mehanika
 Bachelor mašinstva (240 ECTS) i master mašinstva (300
- Tehnološke obrade i procesi
 Dipl.ing.elektrotehnike (VII stepen) – smjer elektroenergetski
- Električne mašine i pogoni  Bachelor elektrotehnike (240 ECTS) i master elektrotehnike
(300 ECTS) - smjer elektroenergetski
 Dipl.elektrotehnike (VII stepen) – smjer računarstvo i
informatika
- Programiranje
(300 ECTS) - smjer računarstvo i informatika
 Dipl.ekonomista (VII stepen) - svih usmjerenja
- Osnove poduzetništva  Bachelor ekonomije (240 ECTS) i master ekonomije (300
Didaktički, prostorni i drugi uslovi za izvođenja programa za zanimanje tehničar mehatronike su
isti kao i za izvođenje programa za redovne učenike i u skladu sa Pravilnikom o standardima i
normativima za obrazovanje odraslih („Službene novine Zeničko-dobojskog kantona“, broj:1/16).
MINIMALNI MATERIJALNI I TEHNIČKI USLOVI

142
Prostor Oprema Nastavni predmet

15 učeničkih mjesta, grafoskop, demonstracijski stol s - Osnove
okvirima za panele, instrumente i energetskom jedinicom elektrotehnike
Učionica za elektrotehniku, električna mjerenja, elektroniku,
trofazni četverovodni izvor električne energije s - Elektronika

kontinuiranom regulacijom, 3x450V/3x0-260V 10A po - Električna mjerenja
fazi, - Tehnološke obrade i
jednofazni izvor električne enegije s kontinuiranom procesi
regulacijom 0-300V 10A, - Hidraulika i
jednofazni izvor električne energije iz električne mreže pneumatika
hidrauliku, pneumatiku
220V, - Finomehanički
izvori stabiliziranih istosmjernih napona +5V,1A 0- elementi i
(+15)V,1A 0-(-15)V, 1A. konstrukcijeM
demonstracijski paneli za demonstriranje pojava i - Automatika
zakonitosti u elektrotehnici i elektronici - Mikroračunari
demonstracijski instrumenti: ampermetri, voltmetri, - Električne mašine i
vatmetri i osciloskop, mjeren sonde pogoni
laboratorijski izvor sinusnog napona promjenjive - Praktična nastava/
frekvencije laboratorijski rad
računalo s LCD projektorom
razvojni sistemi
radna mjesta su opremljena i sa standardnom opremom za
pneumatsko i hidrauličko upravljanje, senzoriku i
robotiku
radna mjesta su opremljena i sa standardnom opremom za
obradu materijala
16 računara (15+1) - Praktična nastava/
Učionica za
računarstvo
LCD projektor, printer, laboratorijski rad

programska oprema za obradu teksta, tablični proračun i - Računarsko vođenje
baze podataka, kompajleri, IDE procesna
- Programiranje
IX. NAČIN PROVJERE ISHODA UČENJA

143
A.2 PROVJERA ISHODA UČENJA PO PREDMETIMA

Provjera ishoda učenja opisana je u programima pojedinih predmeta. Polaznici moraju unaprijed
biti upoznati sa tehnikom ocjenjivanja i kriterijima ocjenjivanja.
Pismeni ispit:
Tema po izboru učenika, na prijedlog profesora, a ocjenjuje se sastav, jasnoća i pravilnost
pisanja.
Test:
Set pitanja i zadataka daje profesor, a ocjenjuje se jasnoća i pravilnost rješanja istih.
Projekat:
Tema po izboru učenika, na prijedlog profesora, a ocjenjuje se sastav, jasnoća i pravilnost
projekta.
Usmeni ispit:
Pitanja za usmeni ispit i način bodovanja moraju biti unaprijed definisana.
Bodovanje pitanja treba izvesti na osnovu unaprijed definisane važnosti pitanja.
NAČINI PROVJERE ZNANJA PO PREDMETIMA PRIKAZANI SU U TABELI

Red. Pismeni Projekat Usmeni
Nastavni predmet Test
br. ispit Vježba ispit
PREDMETI OPĆEG OBRAZOVANJA
1. Bosanski/Srpski/Hrvatski jezik i književnost + +
2. Strani jezik + +
3. Tjelesni i zdravstveni odgoj +
4. Historija/Istorija/Povijest +
5. Demokratija i ljudska prava +
6. Sociologija +
7. Informatika +
8. Matematika + +
9. Fizika +
10. Hemija/Kemija +
PREDMETI STRUČNOG OBRAZOVANJA
1. Osnove elektrotehnike + + +
2. Finomehanički elementi i konstrukcije + + +
3. Tehnička mehanika + +
4. Tehnološke obrade i procesi + +
5. Elektronika + + +
6. Električna mjerenja + +
7. Mikroračunari + + +
8. Hidraulika i pneumatika + + +
9. Automatika + + +
10. Programiranje + +
11. Električne mašine i pogoni + +
12. Računarsko vođenje procesa + + +
13. Osnove poduzetništva + +
14. Praktična nastava/laboratorijski rad + + +
A.2 MATURSKI ISPIT
144
Nakon uspješno završenog IV razreda učenici polažu maturski ispit. Učenik na

maturskom ispitu treba da pokaže da je u usvajanju znanja, stjecanja vještina i sposobnosti
dostigao nivo koji je određen kao cilj obrazovanja u srednjoj tehničkoj školi.
Maturski ispit se sastoji:
1. maturskog rada
2. pismenog ispita iz bosanskog/ hrvatskog/srpskog jezika i književnost/komunikacije
3. stručnog ispita – test stručnog znanja iz predmeta relevantnih sa stručni profil.
1. Maturski rad
Maturski rad se sastoji od izrade pismenog maturskog rada i usmenog obrazloženja maturskog
rada. Pismeni maturski rad učenik bradi na temu iz jednog od četiri ponuđena relevantna stručno-
teorijska predmeta koje utvrđuje ispitni odbor na prijedlog stručnog aktiva.
Teme za pismeni maturski rad treba da obuhvate integraciju stručno-teorijskih predmeta i
predmeta u funkciji struke.
Učenici se opredjeljuju za teme u toku IV razreda, a izrada pismenog dijela maturskog rada, uz
redovnu konsultaciju sa nastavnikom, traje do kraja nastavne godine.
Predmetni nastavnik i učenik u dogovoru određuju način obrade maturskog rada, koji može biti
seminarski rad, projektni zadatak ili stručno-istraživački rad.
Maturski rad učenik usmeno obrazlažem pred članovima komisije. Na usmenoj odbrani
maturskog rada učenik obrazlaže:
a) koncept izrade i objašnjenje teme - zadatka, b) metod rada,
c) opravdanost analize teme,
d) projekta ili stručno-istraživačkog rada, e) rezultate analize teme,
f) projekta ili stručno-istraživačkog rada,
g) povezanost određenih oblasti-integraciju,
h) zaključak na temelju analiza i informacija koje su obrađene.
Ispitna komisija postavlja učeniku tri pitanja vezano za temu maturskog rada kojima
provjerava samostalnost rada učenika, nivo rasuđivanja i sposobnost povezivanja-integracije.
Maturski rad ocjenjuje se brojčanom ocjenom. Ocjena maturskog rada utvrđuje se na osnovu:
a) ocjene pismenog maturskog rada – procentualno učešće u ocjeni je 60%
b) i ocjene odbrane maturskog rada – procentualno učešće u ocjeni je 40%.
Ukoliko je maturski rad konačno ocijenjen negativnom ocjenom, učenik ne može pristupiti
daljemu podlaganju maturskog ispita, nego se upućuje da izradi novi maturski rad u narednom
ispitnom roku.
2. Pismeni ispit iz bosanskog/hrvatskog/srpskog jezika i književnosti/komunikacije

Teme za opismeni rad iz bosanskog/hrvatskog/srpskog jezička i književnosti/komunikacije
formuliraju se tako da je omogućeno učeniku da pokaže pismenost, kulturu izražavanja, opću
kulturu i obrazovanje, rasuđivanje kao i ostale vidove predviđene ciljem i zadatkom tehničkih
škola.
145
Pismeni rad se ocjenjuje brojčanom ocjenom. Prilikom ocjenjivanja pismenog rada ocjenjuje se
pismenost i homogenost rada, postupnost, konkretnost i metodičnost u pismenom izlaganju i
dokumentiranost stavova, te pogodnost jezičkog izraza.
3. Stručni ispit - test stručnog znanja

Na stručnom ispitu se provjerava stručno zanje stečeno u toku obrazovanja.
Stručni ispit je test objektivnog tipa koji sadrži 60 pitanja iz preostala tri relevantna stručno-
teorijska predmeta iz kojih nije rađen maturski rad.
Broj pitanja po predmetu u testu ovisi od broja nastavnih sati predmeta u toku obrazovanja, i ne
smije biti manji od 15 pitanja.
Stručni aktiv sastavlja listu pitanja za stručni ispit iz sva četiri utvrđena predmeta i dostavlja
ispitnom odboru na usvajanje.
Ispitni odbor usvaja listu pitanja za stručni ispit po predmetima najkasnije do početka drugog
polugodišta, i dostavlja Pedagoškom zavodu.
Lista pitanja za predmet treba sadržavati tri puta veći broj pitanja od predviđenog broja pitanja
za taj predmet.
Pitanja se formuliraju u obliku u kojem će biti na testu.
Kod ocjenjivanja znanja učenika testovima znanja, broj osvojenih bodova na testu pretvara se u
brojčane ocjene, po sledećem obrascu:
a) Procenat osvojenih tačnih odgovora na testu: 0-40% - nedovoljan (1);
b) Procenat osvojenih tačnih odgovora na testu: 41-55% - dovoljan (2);
c) Procenat osvojenih tačnih odgovora na testu: 56-70% - dobar (3);
d) Procenat osvojenih tačnih odgovora na testu: 71-85% - vrlo dobar (4);
e) Procenat osvojenih tačnih odgovora na testu: 86-100% - odličan (5).
Zaključna ocjena maturskog ispita izvodi se na temelju:
a) ocjene maturskog rada - procentualno učešće u konačnoj ocjeni je 50%,
b) ocjene pismenog ispita iz bosanskog/hrvatskog/srpskog jezika i književnosti/komunikacije -
procentualno učešće u konačnoj ocjeni je 20% i
c) ocjene stručnog ispita – procentualno učešće u konačnoj ocjeni je 30%.
Da bi učenik mogao dobiti pozitivnu konačnu ocjenu za maturski ispit, svi dijelovi maturskog
ispita moraju biti pozitivno ocijenjeni, bez obzira na procentualno učešće tih dijelova u konačnoj
ocjeni.
Bliže odredbe o polaganju maturskog ispita utvrđuju se posebnim pravilnikom (Pravilnik o
polaganju maturskog i završnog ispita u srednjim tehnički i stručnim školama koje rade po
modularnim nastavnim planovima i programima).
Program završnog ispita

Nakon uspješno završenog četvrtog razreda polaznici polažu završni ispit. Na završnom ispitu
provjerava se da li je polaznik u stjecanju općih i profesionalnih znanja, vještina i navika dostigao
nivo koji je određen kao krajnji cilj obrazovanja i odgoja u ovoj školi, njegova osposobljenost za
profesionalni rad i pripremljenost za nastavak daljeg obrazovanja.
146
X. NAČIN EVALUACIJE PROGRAMA

Program je potrebno evaluirati i prilagoditi potrebama tržišta rada svake 3 godine, a po potrebi i
ranije.
147

PLAN I PROGRAM - Obrazovanje Odraslih - Teh Mehatronike

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PLAN I PROGRAM - Obrazovanje Odraslih - Teh Mehatronike

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

JAVNA USTANOVA SREDNJA MJEŠOVITA ŠKOLA

PROGRAM ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH

STRUČNO ZVANJE: TEHNIČAR MEHATRONIKE

I. NAZIV I STEPEN SLOŽENOSTI ZANIMANJA

II. CILJEVI PROGRAMA

III. ZNANJA, VJEŠTINE I KOMPETENCIJE

IV. UVJETI ZA UPIS, NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK PROGRAMA

Uvjeti za upis u program prekvalifikacije i dokvalifikacije:

V. NASTAVNI PLAN I TRAJANJE PROGRAMA

Red. Godišnji fond sati

Izvođenje Programa za obrazovanje odraslih za zanimanje tehničar mehatronike traje četiri

VI. UKUPNO TRAJANJE PROGRAMA I TRAJANJE PROGRAMA PO

PRVA GODINA UČENJA

Red. Godišnji fond

Polje učenja 1:Analiza i primjena mehatroničkih sistema

Polje učenja 2: Analiza i primjena finomehaničkih elemenata i konstrukcija i izrada tehničke

Polje učenja 3: Analiza sistema istosmjerne i naizmjenične struje

RASPORED PREDMETA PO MODULIMA

A.1 RASPORED PREDMETA OPĆEG OBRAZOVANJA PO MODULIMA

Predmet Šifra modula Naziv modula

A.2 RASPORED PREDMETA STRUČNOG OBRAZOVANJA PO MODULIMA

Predmet Šifra modula Naziv modula

PREGLED PROGRAMSKIH SADRŽAJA

B.1 PREGLED PROGRAMSKIH SADRŽAJA PREDMETA OPĆEG OBRAZOVANJA

BOSANSKI/SRPSKI/HRVATSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST

Modul: Komunikacija na radnom mjestu (šifara modula OP-01-01)

 koristi tehnike čitanja

Modul: Teorija književnosti i kreativno izražavanje (šifara modula OP-01-02)

 objasni pojmove tragično, komično

Modul: Education (šifara modula OP-02-01)

Modul: Leisure (šifara modula OP-02-02)

TJELESNI I ZDRAVSTVENI ODGOJ

Modul: Odbojka (šifara modula OP-04-01)

 Uloga dizača kod smeča

Modul: Košarka (šifara modula OP-04-02)

lopte kretanje-ukrštanje preuzimanje igrača, čuvanja igrača sa loptom, skok u odbrani,

7. Evropa u periodu od XVIII do polovine XIX stoljeća: učenica/učenik treba da:

Modul: Opća historija novog vijeka (šifara modula HIS-02)

 se upozna sa stvaranjem glavnih frontova i najvažnijim ratnim operacijama,

Modul: Osnove računarskih sistema (šifara modula OP-05-01)

Modul: Poslovna primjena računara (standardna primjena računara)

- da razviju sposobnost samostalnog rada,

Modul: Operacije u R i uvod u algebru (šifara modula 05-OP-03-01)

- sticanje nekih radnih vrlina, tačnost i samouvjerenje u radu sa brojčanim podacima i u

 Razumije metodologiju proširivanja i skraćivanja racionalnog algebarskog izraza;

Modul: Linearne jednačine i nejednačine (šifara modula 05-OP-03-02)

Modul: Relacije i preslikavanja (šifara modula 05-OP-03-10)

3. O nekim osnovnim matematičkim pojmovima..................... 2 časa

Modul: Vektori i elementi linearnog programiranja (šifara modula 05-OP-03-12)

3. Operacije sa vektorima...................................................... 3 časa

Modul: Mehanika (šifara modula IV-31-OPS-01-01)

- razviti svijest o značaju Newtonovih zakona dinamike

Modul: Mehanika fluida i oscilacije (šifara modula IV-26-OPS-03-02)

1. Hidrostatika i aerostatika........................................... 5 časova

Modul: Molekularna fizika i termodinamika (šifara modula IV-31-OPS-01-01)

 objasni termičko širenje tijela i prenos toplote

Modul: Opća i neorganska hemija (šifara modula IV-61-OPS-02-01)

1. Uvod u hemiju: učenica/učenik je osposobljen da:

 navesti karakteristike elemenata grupe II A,

Modul: Elektrohemija (šifara modula IV-61-OPS-02-04)

 definisati i objasniti redoks reakcije,

B.2 PREGLED PROGRAMSKIH SADRŽAJA PREDMETA STRUČNOG

Modul: Analiza kola istosmjerne strujne (šifara modula IV-54 ST 01 01)