คัมภีร์ฉันทศาสตร์

แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์
เนื้อเรื่อง

คัมภีร์ฉันทศาสตร์เป็นตำราที่รวบรวมความรู้หลาหลายจากตำราเรื่องอื่นๆ เริ่มต้นบท
ด้วยการไห้วครูซึ่งเป็นการไหว้ เทพเจ้าของพราหมณ์ หมอชีวกโกมารภัจ (แพทย์หลวงของพระ
เจ้าพิมพิสารแห่งแคว้นมคธ) และไหว้ครูแพทย์โดยทั่งไป เนื้อหาในบทนี้กล่าวถึงความสำคัญ
ของแพทย์และคุณสมบัติที่พึงมี อีกทั้งยังกล่าวถึงการสังเกตอาการไข้และวิธีการรักษา ลักษณะ
น้ำนมของหญิงสาว ลักษณะไข้๓ขั้น การสังเกตชีพจร ธาตุทั้ง ๕ คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ และ อากาศ
ที่ซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดโรค และยังมีอีกหลายเรื่องที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อทางศาสนา
โดยที่ผู้เขียนเปรียบร่างกายเหมือนนคร เปรียบดวงจิตเป็นกษัตริย์ และเปรียบแพทย์เป็นทหาร
ผู้เขียนต้องการจะสื่อถึงการทำงานที่สัมพันธ์ของทั้งสามอย่างนี้ และปิดท้ายบทด้วยคำอวยพร
ของผู้เขียน
โครงเรื่อง
โครงเรื่องของคัมภีร์ฉันทศาสตร์ แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์มีเนื้อหา
ครอบคลุมโดยการให้ความเข้าใจในภาพโดยรวม ของอาการของโรคและ
การรักษา อีกทั้งยังกล่าวถึงความสำคัญของแพทย์และคุณสมบัติที่แพทย์
ควรมี โดยการใช้เนื้อหาในการอธิบายส่วนใหญ่ แต่เมื่อจะกล่าวถึงจิตใจ
ของแพทย์ ผู้เขียนเลือกที่จะใช้บทเปรียบเทียบเพื่อเข้าใจความหมายได้ง่าย
ขึ้น ซึ่งใช้สิ่งที่ผู้อ่านน่าจะคุ้นเคยมาเป็นตัวเปรียบเทียบ
ฉากท้องเรื่อง
แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์มีฉากท้องเรื่องที่เกิดขึ้นบนโลก
เนื่องจากแพทย์เป็นมนุษย์ มนุษย์อาศัยอยู่บนโลก และข้อสังเกตุ
นั้นสามารถดูได้ดังบทต่อไปนี้

“อนึ่งจะกล่าวสอน กายนครมีมากหลา
ประเทียบเปรียบในกาย ทุกหญิงชายในโลกา”

ในบทนี้สังเกตุได้จากคำว่า โลกา ซึ่งคำนี้แสดงให้เห็นว่า

สถานที่ที่กำลังหมายถึงอยู่นั้นคือ บนโลก เนื่องจากคำว่าโลกามี
ความหมายที่เหมือนกันกับคำว่าโลก
 แก่นเรื่อง
คัมภีร์ฉันทศาสตร์นี้ได้กล่าวถึง ความสำคัญของแพทย์ คุณสมบัติที่แพทย์พึงมี แพทย์ควรมี
ความรู้ทางวิชาการและมีคุณธรรม จรรยาบรรณในการเป็นแพทย์ที่ดี ความรู้ในคัมภีร์นี้สามารถนำไปใช้ได้ใน
 การอ่านและพิจารณาภาษา
ในวรรณคดีและวรรณกรรม
การสรรคำ
มีการเลือกสรร การเรียบเรียงคำ การใช้โวหาร
คำที่สั้น มีความหมาย มีการใช้ถ้อยคำเปรียบ
มีการใช้สำนวนไทย
กระชับเข้าใจง่าย ใน เพื่อประกอบการ เปรย เพื่อให้ผู้อ่าน
การถ่ายทอดคำสั่ง อธิบายทำให้สามารถ เข้าใจความหมายได้
สอนเกี่ยวกับจรรยา เข้าใจความหมายได้ ง่ายและเห็นภาพ
บรรณแพทย์ว่าแพทย์ ชัดเจนยิ่งขึ้น
ชัดเจนยิ่งขึ้น
ที่ดีควรทำตัวอย่างไร
 ลักษณะคำประพันธ์
ช่วงเปิดเรื่องใช้กาพย์ยานี ๑๑ ส่วนในช่วงที่
อธิบายทับใช้คำประพันธ์แบบร่าย
 คุณค่าทางสังคม
๑. สะท้อนให้เห็นความเชื่อของสังคมไทย โดยทำให้เห็นถึงคุณค่าและความสำคัญของแพทย์ รวมถึงจรรยาบรรณที่แพทย์พึงมี หน้าที่และความรับผิดชอบ รักษาคนไข้ให้เต็มที่ที่สุด นี่
เป็นสิ่งที่ไม่ใช่ว่าแค่อาชีพแพทย์ควรมี แต่เป็นสิ่งที่ทุกอาชีพควรมีเช่นกัน ดังตัวอย่างดังต่อไปนี้

เปรียบแพทย์คือทหาร อันชำนาญรู้ลำเนา
ข้าศึกมาอย่าใจเบา ห้อมล้อมรอบทุกทิศา
ให้ดำรงกระษัตริย์ไว้ คือดวงใจให้เร่งยา
อนึ่งห้ามอย่าโกรธา ข้าศึกมาจะอันตราย
 ๒. สะท้อนให้เห็นคุณค่าเรื่องแพทย์แผนไทย
สะท้อนให้เห็นคุณค่าเรื่องแพทย์แผนไทย การแพทย์แผนไทยถือเป็นแพทย์
แขนงโบราณที่มีการทำการรักษาก่อนที่จะมีการรักษาแบบชาติตะวันตกเข้ามาเสีย
อีก และส่วนมากการรักษานั้นจะเป็นการใช้สมุนไพรหรือพืชพรรณธรรมชาติ
มากกว่าการใช้สารเคมี อีทั้งยังหาได้ง่ายและมีสรรพคุณมากมาย ในปัจจุบันแพทย์
แผนไทยถือเป็นแพทย์ทางเลือกที่คนให้ความสนใจมากหลายทั้งในและต่างประเทศ
คุณค่าทางคุณธรรม
ให้ข้อคิดสำหรับการนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน สามารถนำ
ข้อคิดที่ได้จากการศึกษาคัมภีร์ฉันทศาสตร์ไปใช้ได้ทุกสาขาอาชีพ
เพราะไม่ว่าจะเป็นบุคคลในอาชีพใด โดยเฉพาะในอาชีพแพทย์ที่
ต้องทำงานกับความเป็นความตายของคน ในกาณรทำงานนั้นจำเป็น
ต้องมีความรอบครอบ ละเอียด และ รับผิดชอบต่อหน้าที่ของตน
 “คุณค่าด้านปัญญา”
ให้ความรู้เรื่องขนาดของยา เช่น คนแต่ละคน ถึงแม้จะมีอาการแบบเดียวกัน แต่ก็
อาจจะไม่ถูกกับยาชนิดเดียวกันก็ได้ ดังตัวอย่างนี้
อนึ่งท่านได้กล่าวถาม อย่ากล่าวความบังอาจ
อำ
เภอใจว่าตนจำ เพศไข้นี้อันเคยยา
ใช่โรคสิ่งเดียวดาย จะพลันหายในโรคา
ต่างเนื้อก็ต่างยา จะชอบโรคอันแปรปรวน
คุณค่าทางวรรณศิลป์

ใน คัมภีร์ฉันทศาสตร์ แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ กวีได้เลือกใช้ถ้อยคำที่

สื่อความคิดที่ตรงไปตรงมาได้เหมาะสมกับเนื้อเรื่องและบุคคลในเรื่อง
อีกทั้งยังมีการใช้สำนวนไทยและสำนวนโวหารเพื่อเปรียบเปรยในการ
ประกอบการอธิบายเพื่อให้เกิดความสละสลวยทางภาษาและช่วยให้ผู้
อ่านเข้าใจความหมายได้ชัดเจนมายิ่งขึ้น
THANK YOU