น.ส.

อภิทิพรัตน์ ปานจรัตน์
ม.5/1 เลขที่ 23

คัมภีร์ฉันทศาสตร์

ผู้แต่ง:
พระยาพิศณุประสาทเวช (คง ถาวรเวช) เกิดเมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๖ หรือที่เรียกกันว่า “หมอคง’’

ลักษณะคำประพันธ์:
ตอนเปิดเรื่องใช้กาพย์ยานี ๑๑ ตอนที่อธิบายลักษณะของทับ ๘ ประการใช้คำประพันธ์แบบร่าย

เนื้อหา:
ตอนที่ ๑ เริ่มด้วยบทไหว้ครู กล่าวถึงคุณสมบัติของแพทย์และสิ่งที่แพทย์ควรรู้ ความสาคัญของ แพทย์ปรากฏใน
บทเปรียบเทียบ "กายนคร" ซึ่งเปรียบร่างกายมนุษย์เป็นเมือง และแพทย์เป็นทหารป้องกัน บ้านเมืองจากข้าศึกคือ
โรคภัย ในท้ายตอนที่ ๑ มีสังเขปอาการของ ไข้ทับ ๘ ประเภท
ตอนที่ ๒ มีข้อความกากับว่า "ว่าด้วยคัมภีร์ตักกะศิลา" ขึ้นต้นด้วยบทไหว้พระรัตนตรัย บิดา มารดา และครู
อาจารย์ แล้วกล่าวถึงวิธีสังเกตอาการไข้และยารักษา
ตอนที่ ๓ กล่าวถึงกาเนิดโรคภัย ลักษณะของผู้หญิงที่มีน้านมดีหรือน้านมชั่ว ลักษณะไข้สามขั้นคือ เอกโทษ ทุ
วรรณโทษ และตรีโทษ
ตอนที่ ๔ กล่าวถึงวิธีสังเกตตาแหน่งชีพจรซึ่งเปลี่ยนไปตามเวลาขึ้นแรม พร้อมทั้งข้อควรระวังต่างๆ ตอนที่ ๕
กล่าวถึงธาตุทั้งห้าคือ ดิน น้า ลม ไฟ และอากาศ ซึ่งเป็นสาเหตุแห่งโรค
ตอนที่ ๖ กล่าวถึงอาการของไข้ป่วง ๘ ประเภท และยารักษา
ตอนที่ ๗ กล่าวถึงกาหนดเวลาโมงยามที่สัมพันธ์กับสมุฏฐานโรค ตอนที่ ๘ กล่าวถึงโรคท้องร่วงลักษณะต่างๆ
ตอนที่ ๙ มีชื่อว่ามรณญาณสูตร บอกวิธีสังเกตนิมิตของผู้ใกล้ตาย
ตอนที่ ๑๐ กล่าวถึงอาการของโรคทรางประเภทต่างๆ และกล่าวถึงธาตุในร่างกายซ้ากับตอนที่ ๕ แต่มีเพียงธาตุ
ทั้งสี่ คือ ดิน น้า ลม ไฟ
แนวความคิดเกี่ยวกับ ธาตุ ๔ นั้น ปรากฏอยู่ในคัมภีร์แพทย์แผนไทยเกือบทุกเล่ม
แต่ธาตุทั้ง ๕ นั้น ไม่ปรากฏในคัมภีร์เล่มใดเลยยกเว้นใน คัมภีร์ฉันทศาสตร์ เท่านั้น

เน้นคุณค่า
จรรยาบรรณของแพทย์
สิ่งท่ี แพทย์ที่ดีพึงปฏิบัติและไม่พึงปฏิบัติ
และก่อใหเ้กิด อิทธิพลและเป็นต้นแบบของจรรยาบรรณ

แพทย์แขนงต่างๆ จนกระทั่ง ปัจจุบัน