Tin hình tháp ngược

Biên soạn: Ngọc Trân vietphongsu.com

Viết báo có một nét đặc thù có thể giúp giảm nhẹ công việc của bạn: sử dụng các
cấu trúc có sẵn, đặc biệt trong số này có một cấu trúc rất thông dụng đối với phóng
viên: cấu trúc hình tháp ngược.

Năm 1995, nhà báo Hữu Thọ từng phát biểu tại một cuộc hội thảo của Liên chi hội nhà
báo và Hội đồng khoa học nghiệp vụ báo Nhân Dân rằng cách viết tin hiện đại là viết
ngắn, đi thẳng vào vấn đề, không rề rà.1 Bảy năm trước đó, ông cũng có viết đại ý như
vậy.2 Ông còn cho rằng nhiều nhà báo hành nghề cả 30 năm rồi nhưng không biết viết tin
hoặc không biết sửa tin.3 Viết tin hiện đại theo nhà báo lão thành này gợi ý là viết như thế
nào? Đó là viết theo hình tháp ngược. Thật ra, nói hiện đại cũng chưa hẳn đúng vì cấu
trúc này đã được các báo, chủ yếu ở Mỹ, áp dụng hàng trăm năm nay rồi (nhưng có cải
tiến theo thời gian).

Để đọc nhanh

Nhưng tại sao ngày nay nhà báo vẫn tiếp tục viết tin theo hình tháp ngược? Vì cách viết
này đáp ứng được nhu cầu đọc nhanh của độc giả. Mà thời hiện đại nhịp sống chỉ có vội
vã hơn lên mà thôi, do đó nhà báo vẫn phải truyền tin tức đi cho thật nhanh chóng. Cấu
trúc hình tháp ngược cũng là một công cụ hữu ích cho quá trình tư duy và tổ chức bài.

Trước đây, về mặt kỹ thuật, nó giúp cho biên tập viên dễ xử lý bài cho vừa diện tích trang
báo vì chỉ có việc cắt từ dưới bài cắt lên mà không làm mất ý chính. Ngày nay cách cắt
bài như vậy hầu như không còn cần thiết nữa nhờ máy tính.

Cấu trúc hình tháp ngược dựa trên nguyên tắc: đưa ra kết luận trước, rồi vạch con đường
dẫn tới kết luận đó cùng lý do tại sao mình kết luận như vậy. Nói cách khác, bạn sẽ trưng
nguyên nhân ra trước khi chứng minh, trả lời trước khi giải thích, kết luận trước khi lý
giải, tóm tắt trước khi khai triển, nêu đại cương trước khi vào chi tiết. Và bạn cần tóm tắt
sự kiện, đi thẳng vào cốt lõi của nó - một cách ngắn gọn và đầy đủ ngay ở phần khởi, tức
phần mở đầu của bài. Bài đây là bài tin trực thuật; nó hoàn toàn không giống truyện trinh
thám (đến cuối truyện mới biết ý chính).

Tin trực thuật là tin nóng, thời sự, cần đăng gấp. Đó chủ yếu là tin về thảm họa do thiên
nhiên hoặc con người gây ra, về khủng hoảng quốc gia, quốc tế. Quốc hội thông qua một
đạo luật quan trọng cũng thuộc loại tin trực thuật. Các tờ báo còn đưa tin ngay về cái chết
bi thảm của một ai đó hoặc của một người nổi tiếng như nghệ sĩ cải lương Vũ Minh
Vương.4

Cấu trúc hình tháp ngược, trong đó có phần khởi tóm tắt thông tin, luôn tạo ra thách thức
cho phóng viên non tay nghề. Tóm tắt một cuộc họp dài ba tiếng đồng hồ hoặc trả lời các
câu hỏi tham chiếu - Chuyện gì? Ai? Lúc nào ? Tại đâu? Vì sao? Như thế nào?- về một
vụ tai nạn xe cộ chỉ trong một đoạn văn, sau đó chọn lựa các thông tin khác liên quan đến

1
sự kiện để cho vào bài viết (theo một trật tự nhất định) là việc hay làm nản lòng phóng
viên.

Tuy nhiên, một số giáo sư dạy nghề viết báo nói rằng, ở Mỹ, "có lẽ 80% số bài báo trong
các tờ báo ngày và gần như 100% các bài của những hãng thông tấn có thị trường mục
tiêu là giới tài chính đều được viết theo hình tháp ngược". 5

Bên cạnh tin trực thuật còn có một loại tin khác gọi là tin diễn cảm. Đó là tin không cần
đưa ngay vì tính chất tin tức thì ít mà tính chất giải trí, thư giản, nhẹ nhàng, đánh vào tình
cảm độc giả thì nhiều. Chúng thường viết về người, nơi chốn, ý tưởng nên còn được báo
giới Mỹ gọi là tin nhân cảm hoặc màu sắc. Cách trình bày loại tin này khá đa dạng: có
mở đầu, thân bài và kết thúc giống như truyện ngắn (loại cực ngắn), nhưng không hư cấu.

Bố cục thường dùng

Tới đây hẳn bạn cũng thấy rõ cấu trúc hình tháp ngược là một loại công thức. Không nên
ngại ngùng với công thức. Nếu chịu rèn luyện, công thức gì cũng có thể viết hay được.
Đầu bài tin, nơi bạn nêu lên điểm chính (ý chính), được gọi là phần khởi. Phần tiếp theo -
thân bài - là nơi bạn nêu các điểm phụ theo thứ tự tầm quan trọng giảm dần.

Dưới đây là bố cục thông thường của bài tin trực thuật hình tháp ngược:

I. Phần khởi: Tóm tắt thông tin quan trọng nhất của sự kiện theo ý người viết, có hướng
tới độc giả mục tiêu.

II. Đoạn 2 , 3 và có thể cả 4: Thông tin diễn giải và mở rộng phần khởi

Các đoạn sau đó: Tư liệu phụ hoặc ít quan trọng hơn

Thông tin nền.

(Có thể xem phần II là thân bài.)

Bạn cần chú ý: Bài tin trực thuật không có kết luận; phần khởi sẽ quyết định bố cục của
bài tin. Và nên dẫn nguồn ngay từ phần khởi.

Sau phần khởi - một hay hai câu ngắn gọn - phần thân bài bao giờ cũng là thông tin, chi
tiết minh chứng, diễn giải cho phần khởi. Trong trường hợp bạn tường thuật phát biểu của
ai đó, nếu phần khởi tóm tắt ý chính của bài phát biểu, thân bài phải có các trích dẫn để
minh chứng cho ý đó. Hoặc khi viết về người chết; trong phần khởi bạn sẽ cho biết nói ai
chết và thân bài bạn cần nêu dẫn chứng cho thấy người đó chết ở đâu, tại sao và chết như
thế nào.

Nếu hai chiếc xe hơi đụng nhau và nhiều người bị thương, bài tin trực thuật hình tháp
ngược về tai nạn có thể được trình bày như sau:

2
Phần khởi: Tóm tắt sự kiện xe hơi tông nhau, cho biết ngay số người bị
thương. Có thể thêm thời điểm và nơi chốn (nhưng ngắn gọn).

Đoạn hai: Nhân dạng người bị thương.

Đoạn ba: Giải thích tại sao tai nạn xảy ra.

Đoạn bốn: Nói đến việc tài xế sẽ bị khởi tố (vì tội gì).

Đoạn năm, sáu, bảy: Trích dẫn lái xe, cảnh sát và người nhìn thấy tai nạn.

Đoạn tám: Miêu tả những hư hại không bình thường của các xe.

Đoạn chín: Miêu tả việc tắc nghẽn giao thông do tai nạn gây ra.

Đoạn 10: Trình bày các chi tiết không quan trọng.

Đoạn 11: Thông tin nền: Từ đầu năm đến nay đã có bao nhiêu vụ tai nạn xe
hơi trong thành phố.

Thường nhà báo có nghề sẽ nhấn mạnh đến vai trò của con người trong bài hoặc ảnh
hưởng của bài đối với cuộc sống của con người. Vì thế, trong ví dụ trên, đoạn hai phải
cho biết về người bị thương trước; hư hỏng của xe cộ được tường thuật sau. Cũng cần ghi
nhớ: Nếu xe bị hư mà không có gì lạ hoặc đặc biệt, thì không cần nói về chuyện xe hư.

Đoạn ba sẽ giải thích, miêu tả tai nạn.

Đoạn bốn sẽ nói về hậu quả của tai nạn đối với tài xế.

Trích dẫn trong đoạn năm, sáu, bảy sẽ cung cấp thêm chi tiết và màu sắc cho bài.

Có thể bỏ đoạn tám, chín, 10 và 11 vì chúng kém quan trọng.

Cấu trúc này có bốn ưu điểm:

 Độc giả sẽ chỉ mất vài giây để biết bài có hấp dẫn hay không.

 Phóng viên quen thuộc với cấu trúc hình tháp ngược có thể xử lý thông tin rất
nhanh.

 Chỉ đọc hai hoặc ba đoạn đầu tiên đã có thể chọn các từ khóa để đặt tít.

 Biên tập viên có thể xử lý độ dài ngắn của bài; cắt đoạn cuối, nếu thấy cần, mà
không sợ bài bị mất thông tin quan trọng.

3
Khi viết theo hình tháp ngược, phóng viên chỉ cung cấp tin tức về sự kiện có thể kiểm
chứng được chứ không phải ý kiến của mình, tức tiếp cận sự kiện một cách trung tính.
Dẫu vậy, báo chí cần cung cấp cho độc giả cả bài phân tích và diễn giải. Cấu trúc hình
tháp ngược còn có những hạn chế khác nên không thể là dạng đưa tin duy nhất. Nếu bị
trói buộc với cấu trúc này, bạn sẽ không thể giải thích hoặc phân tích giúp độc giả hiểu rõ
vấn đề.

Và cũng không nên trả lời các câu hỏi tham chiếu (Chuyện gì? Ai? Lúc nào ? Tại đâu? Vì
sao? Như thế nào?) một cách máy móc: Ngày...tháng...năm…, tại cuộc họp của …, ông X
nói: …

Không nên trích dẫn ngay lời nói - chẳng mấy ấn tượng - của các quan chức, kiểu: "Tôi
vui mừng thông báo là diễn đàn doanh nghiệp … đã thành công ngoài dự kiến", ông …
phát biểu trong cuộc họp báo tại Hà Nội (hay TPHCM) hôm…, trước khi kết thúc chuyến
thăm chính thức Việt Nam.

Hoặc: "Trong cuộc họp báo của Ban chỉ đạo quốc gia phòng chống SARS và cúm H5N1
vào ngày 3-8, Bộ Y tế sẽ chính thức đề nghị Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
kiểm tra và giám sát chặt chẽ heo và thịt heo nhập khẩu từ vùng dịch vào VN, nhằm ngăn
chặn khả năng lây nhiễm căn bệnh nguy hiểm từ heo" - Thứ trưởng Bộ Y tế Trịnh Quân
Huấn thông báo trong cuộc trao đổi hôm qua 1-8 với báo giới.

(Phần khởi trên còn có hai nhược điểm khác: thông tin thừa, đột ngột ở phần đầu câu làm
cho câu trở nên khó hiểu; câu dài đến 89 chữ khiến cho khó đọc.)

Ví dụ giả định

Hãy hình dung bạn được cử tới đưa tin một cuộc họp giả định của Hội đồng nhân dân
thành phố. Sau đây là những gì diễn ra trong cuộc họp. Đầu tiên Chủ tịch Hội đồng tuyên
bố khai mạc cuộc họp rồi thư ký đọc biên bản cuộc họp lần trước. Tiếp đến các đại biểu
dành một tiếng đồng hồ cho những vấn đề cũ – một hợp đồng công ích và quy hoạch tổng
thể đường phố.

Sau đó họ xem xét những vấn đề mới: đề xuất chuyển nhượng quyền sử dụng 40 ha đất
và việc thông qua ngân sách 290.000 tỷ đồng – một kỷ lục trong lịch sử thành phố. Có
hai đại biểu tranh cãi với nhau xung quanh đề xuất cắt giảm tiền dành cho dịch vụ công
ích và ngân sách được thông qua với đa số phiếu.

Sau cuộc họp bạn quay về tòa soạn và viết bài. Nếu viết theo thứ tự thời gian, từ tuyên bố
khai mạc, đọc biên bản, tranh cãi về dịch vụ công ích, bỏ phiếu thông qua ngân sách, ...,
bạn có thể sẽ phải tốn đến 16 đoạn trước khi bài tin có cơ hội được độc giả quan tâm. Mà
dù không viết được đến đoạn thứ 16 thì cũng chẳng có vấn đề gì; phần lớn độc giả sẽ chỉ
đọc lướt qua bài rồi chuyển sang trang thể thao hoặc trang văn hóa, nghệ thuật, giải trí.

4
Ví dụ trên hẳn có thể giúp bạn nhận thấy trong bài tin trực thuật, chi tiết mấu chốt và hấp
dẫn nhất phải luôn được đưa lên đầu bài, tức theo lôgic chứ không theo thứ tự thời gian.
Việc sắp xếp phần còn lại của bài báo cũng phải hợp lý: thông tin sẽ được trình bày theo
tầm quan trọng giảm dần, kết thúc bằng thông tin ít quan trọng nhất.

Giờ chúng ta hãy tập trung vào cách viết bài tin trực thuật theo cấu trúc hình tháp ngược
về cuộc họp giả định trên. Khi khai mạc cuộc họp, Chủ tịch Hội đồng sẽ nói vài câu xã
giao, chào mừng đại biểu. Đó là bước đương nhiên nên có thể bỏ qua. Thứ hai, thông qua
biên bản của cuộc họp trước. Việc này cũng thuộc quy trình chuẩn của cuộc họp nên bạn
không cần ghi chép. Nhưng nếu có gì bất thường như một đại biểu cho rằng biên bản của
cuộc họp trước thiếu chính xác - bạn sẽ phải ghi lại chi tiết của vụ việc. Nếu vụ việc này
nghiêm trọng, đây sẽ là thông tin quan trọng.

Sau đó, Hội đồng mổ xẻ hợp đồng công ích đã được bàn thảo trong cuộc họp trước. Một
lần nữa, Hội đồng lại chưa ra quyết định. Có thể xem đó là tiểu tiết nên bỏ qua.

Tiếp đến, Hội đồng dành ra 45 phút để bàn về quy hoạch tổng thể đường phố. Đây chắc
chắn sẽ là tin quan trọng. Chỉ làm nghiên cứu khả thi không thôi đã tốn mất 50 tỷ đồng và
chi phí thực tế của chương trình này có thể lên tới cả vài chục ngàn tỷ. Hội đồng không
bác bỏ nhưng cũng chưa chấp thuận kết quả của nghiên cứu khả thi; trong số đại biểu, đã
có người không đồng ý với kết quả này. Tuy nhiên, phần lớn lại ủng hộ việc mở rộng quy
hoạch hơn nữa so với đề xuất của nghiên cứu khả thi. Hội đồng chưa đưa ra quyết định
cuối cùng, nhưng quy mô chương trình có vẻ như sẽ sớm được định hình. Vì vậy bạn cần
ghi rất kỹ thông tin này, bao gồm cả trích dẫn trực tiếp lẫn các con số. Bạn bắt đầu nghĩ
rằng chủ đề này xứng đáng chiếm nhiều chỗ trong bài.

Rồi Hội đồng xem xét đề xuất chuyển nhượng quyền sử dụng 40 ha đất của thành phố
cho một doanh nghiệp bán lẻ. Có rất ít thông tin về vấn đề này nên bạn cần tìm hiểu
thêm. Đề xuất của doanh nghiệp chỉ có tính chất thăm dò và quyết định của Hội đồng sẽ
phụ thuộc vào kết quả của chương trình quy hoạch tổng thể đường phố. Bạn chỉ cần lướt
qua vấn đề này. Tuy nhiên, bạn có thể tìm hiểu thêm sau, để viết bài diễn giải về đất công
ở thành phố.

Cuối cùng là vấn đề ngân sách. Tiểu ban ngân sách đã xem xét và đệ trình Hội đồng tổng
số tiền lẫn việc phân bổ ngân sách cho các ban ngành thành phố. Đây chắc chắn là tin tức
quan trọng. Thật vậy, đã có tranh cãi giữa một số đại biểu. Một đại biểu, đại diện cho một
khu vực tương đối nghèo của thành phố, không đồng ý với việc cắt giảm tiền dành cho
chương trình giáo dục thể chất sau giờ học. Nhưng rồi ngân sách vẫn được thông qua do
được đa số đại biểu đồng ý.

Bài này không quá phức tạp. Bạn có thể viết phần khởi như sau: "Hôm qua Hội đồng
nhân dân thành phố đã phê duyệt mức ngân sách kỷ lục 290.000 tỷ đồng với đa số phiếu
tán thành. Tuy nhiên, đại biểu của một khu vực nghèo đã rời cuộc họp để bày tỏ sự không
đồng ý với việc chương trình giáo dục thể chất của học sinh bị giảm ngân sách. Trước
đó, ông đã tranh cãi với đại biểu thuộc tiểu ban ngân sách về vấn đề này".

5
Sau đó bạn sẽ đưa ra các thông tin diễn giải và mở rộng phần khởi, theo thứ tự lôgic:
ngân sách được thông qua; một đại biểu phản đối việc cắt giảm tiền cho chương trình
giáo dục thể chất; đại biểu này tranh cãi với một đại biểu khác.

Bạn còn có thể viết thêm một bài về quy hoạch tổng thể đường phố vì đây là tin quan
trọng, tuy rằng Hội đồng chưa thông qua kết quả của nghiên cứu khả thi. Vì thế trên số
ngày hôm sau, bài tin về ngân sách của bạn xuất hiện ở trang nhất và cuối bài có một
dòng chữ in đậm: Bài liên quan về quy hoạch tổng thể đường phố, trang 3.

Hạn chế tính từ

Cần chú ý: Đối với bài tin và các bài báo nói chung, bạn không nên dùng tính từ và trạng
từ nhiều. Nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc bài không có hình ảnh. Nên áp dụng
nguyên tắc "show, don’t tell" của các nhà báo quốc tế - chỉ cho thấy chứ không nói về
hoặc bình luận về điều đó.

Thế này là "nói về":

Hiệu trưởng không ưa những gì mà các thầy cô giáo đã nói về trường.

Và "chỉ cho thấy":

Trong khi các thầy cô giáo phát biểu, hiệu trưởng lắc đầu và rời khỏi phòng.

Bạn chỉ nên dùng trạng từ và tính từ một cách vừa phải, những lúc thật sự cần thiết. Các
giáo sư báo chí Evan Hill, John J. Breen đề nghị gạch bỏ các trạng từ và tính từ có thể
làm cho bài viết bị chậm lại. Và, nếu trích dẫn một người đang giận dữ thì cũng không
cần phải nói người đó đã phản ứng một cách giận dữ. Thay vào đó, nên dùng một động từ
mang tính miêu tả.6

Nhà văn Mark Twain thì đề nghị: "Bất cứ khi nào bạn thấy có tính từ, hãy gạch bỏ nó
ngay". Và đây là một nhận xét khác về tính từ của một tác giả khuyết danh: "Tính từ là kẻ
thù của danh từ". 7

Viết theo hình tháp ngược trông có vẻ đơn giản. Thật ra, bạn phải dầy công tập luyện mới
áp dụng được thuần thục cấu trúc này. Nó buộc bạn phải khép mình vào kỷ luật - mà kỷ
luật trong tư duy là loại kỷ luật khó. Viết lan man, bỏ tất cả những gì mình có vào bài
theo thứ tự thời gian hoặc chép biên bản, báo cáo của người khác thì dễ hơn.

Cần nhớ thêm: Tốc độ viết không phải là tất cả. Và không phải phóng viên nào cũng trình
bày thông tin theo thứ tự giống nhau. Vì thế, sẽ có một số biến thể. Nhưng cho dù có
khác biệt gì đi chăng nữa, bạn cũng nên vào bài bằng cách tóm tắt thông tin mà mình cho
là quan trọng nhất - một cách để hướng tới độc giả.

6
Bên cạnh cấu trúc hình tháp ngược, còn có cách khác để xử lý bài phức tạp, mà nhiều
phóng viên ưa chuộng. Đó là tóm tắt điểm quan trọng nhất trong phần khởi, sau đó cung
cấp các thông tin khác theo thứ tự thời gian. Don Whitehead, phóng viên hãng tin AP
từng hai lần đoạt giải Pulitzer, cho biết: "Ở nhiều trường hợp, cách tốt nhất, ít ra đối với
tôi, là cô đọng tin lại trong một vài đoạn đầu, sau đó quay lại viết bài đúng như sự kiện đã
xảy ra".8

Một ví dụ về cách viết này của báo Thanh Niên:

Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long hôm qua chỉ đạo Bộ Nội vụ thành lập ngay một ủy
ban điều tra toàn diện vụ bạo động bộc phát đêm 8.12 tại khu Tiểu Ấn. Nguyên nhân dẫn
đến vụ việc và các biện pháp để quản lý những khu vực mà người lao động nhập cư
thường tụ tập sẽ được xem xét kỹ để khắc phục, nhằm đảm bảo an ninh cho đảo quốc gần
45 năm qua không biết đến bạo động, ông Lý cho biết.

Vụ bạo động khởi nguồn từ việc một xe buýt tư nhân tông chết một công nhân Ấn Độ ở
khu phố đông nghịt lao động nhập cư từ các nước Nam Á dịp cuối tuần. Những người
đồng hương của nạn nhân giận dữ đập phá chiếc xe rồi tấn công cả cảnh sát tuần tra lẫn
Lực lượng phòng vệ dân sự đến cứu nạn. Một nhân chứng cho Thanh Niên biết đã nghe 3
tiếng nổ rung chuyển và nhìn thấy cảnh sát mang đi 2 thi thể. Những thanh niên gây bạo
động say khướt, đi lại ngật ngưỡng. Họ nhảy múa, reo hò và tấn công cảnh sát bằng
những thứ vớ được tại chỗ như thùng rác, ghế nhà hàng, bê tông và rào chắn vỉa hè, vỏ
chai bia…9

Trong các chương kế tiếp, chúng ta sẽ thảo luận cách phân loại tin kiểu Mỹ - cứng và
mềm, sau đó sẽ xem xét một cách chi tiết hơn phần khởi của bài tin trực thuật hình tháp
ngược, phần quan trọng nhất của loại bài này. Chúng ta cũng sẽ nghiên cứu cả phần khởi
của bài tin diễn cảm mà các báo ngày càng sử dụng nhiều.

Box

Để kiểm tra bài tin trực thuật10

1. Không tham gia sự kiện trừ những trường hợp thật đặc biệt (nhân chứng một vụ nổ
súng, một tai nạn, v.v). Nói chung, tránh phô cái tôi ra, ngay cả khi có vấn đề liên
quan đến mình.

2. Một số tờ báo quy định rõ: chính xác, chính xác và chính xác. Đừng bao giờ suy diễn.

3. Bỏ từ thừa "Vào lúc 15 giờ chiều nay" (thừa "chiều nay") hoặc "Tại thành phố Vũng
Tàu" (thừa "thành phố"). Hay tệ hơn: "Trong suốt diễn biến của toàn bộ trận đấu".
Nếu bài chứa nhiều từ hoặc cụm từ như vậy, ngay cả độc giả không biết gì về cách
viết hàm súc cũng thấy mình như đang phải ngốn những thứ bèo nhèo.

7
4. Tiếng Việt đời thường là loại tiếng được dùng cho các bài tin và nhiều loại bài khác:
"mua" tốt hơn "với mục đích mua sắm". Tuy nhiên, nó không giống tiếng lóng. Nên
thận trọng với tiếng lóng. Nhưng đừng ngần ngại nếu có từ tiếng lóng lột tả được ý
nghĩa và hài hòa với phần còn lại của bài. Cũng nên loại bỏ những thành ngữ sáo
rỗng. Đáng buồn thay, hiện nay tiếng lóng và sự sáo rỗng đã trở thành một phần tất
yếu của nhiều bài báo.

5. Giọng điệu của bất cứ bài nào cũng quan trọng. Không nên bông phèng trong phần
khởi hay bất cứ đoạn nào của một bài nghiêm túc. Mục đích của bài tin trực thuật là
cung cấp tin tức. Đừng lo lắng vì bài tin - ví dụ thông báo cuộc họp sắp tới - là khô
khan. Không nên lồng tình cảm vào trong đó. Chỉ cần cung cấp chi tiết của sự kiện.
Thế cũng đủ rồi.

6. Luôn rà soát bài từ đầu đến cuối; có thể đọc thành tiếng, nghe xem có thông tin bị lặp
lại một cách chói tai hay không; và những câu rắc rối hoặc gây cảm giác buồn tẻ. Sẽ
rất đơn điệu nếu viết hai câu hoặc hai đoạn liên tiếp có bắt đầu giống nhau, trừ trường
hợp những đoạn liệt kê hoặc được đánh số. Một loạt câu có độ dài và cấu trúc đồng
đều sẽ làm cho độc giả nhàm chán.

7. Nên đặt các câu hỏi sau:

a. Bài có trả lời cụ thể những câu hỏi độc giả có thể đặt ra?

b. Chuyện gì? Ai? Lúc nào ? Tại đâu? Vì sao? Như thế nào? có được giải đáp rõ
ràng trong những câu đầu bài?

c. Có viết không chăm chút, suy nghĩ hời hợt, nghiên cứu chưa đầy đủ và chỉ trình
bày một phía của một vấn đề có hai, ba cách nhìn?

d. Bài có ý kiến bình luận của mình trong khi độc giả lại cần tin tức (tức không
nên)? Và bạn có làm rõ trong bài về ý kiến của người khác, học thuyết, ý tưởng
hoặc tin đồn?

e. Liệu thông tin nền thiết yếu – lịch sử, bối cảnh, nhân dạng – có làm cho bài tách
bạch với những bài liên quan xuất hiện trước đó? Nhiều khi phóng viên hay giả
định độc giả đã biết thông tin nền đó rồi. Trên thực tế, có một số độc giả biết,
nhưng phần lớn lại không.

Biên soạn: Ngọc Trân vietphongsu.com

8
1
Hữu Thọ, Nghĩ về Nghề báo (Hà Nội: NXB Giáo Dục, 1997) trang 238, 239. Ông Hữu Thọ từng là Tổng biên tập báo
Nhân Dân.
2
Hữu Thọ, Công việc của Người viết báo (Hà Nội: NXB Tuyên Huấn, 1988) trang 146.
3
Hữu Thọ trang 243.

4
Sự kiện này cũng có chuyện đáng để lưu tâm, liên quan đến kiểm chứng tin tức: Một số báo và trang mạng đã đăng hình,
đưa tin về việc nghệ sĩ Minh Vương qua đời. Và có báo đưa đưa sai do lẫn lộn giữa hai nghệ sĩ có nghệ danh na ná nhau.
Người mất là nghệ sĩ Vũ Minh Vương (tên thật là Nguyễn Văn Hoàng), không phải nghệ sĩ ưu tú Minh Vương (tên thật là
Nguyễn Minh Vưng) nổi tiếng hơn.

5
Brian S. Brooks và những người khác, News Reporting and Writing, in lần thứ bảy có sửa chữa, bổ sung (New York: NXB
St. Martin’s Press, 2000) trang 124.
6

Evan Hill và John J. Breen, Reporting and Writing the News (Boston: NXB Little, Brown and Company, 1977) trang 67.

7
Dẫn theo Melvin Mencher, News Reporting and Writing, in lần thứ tám có sửa chữa, bổ sung (Boston: NXB McGraw-Hill,
2000) trang 198.
8
Dẫn theo William L. Rivers, News in Print - Writing & Reporting (New York: NXB Harper & Row, Publishers, Inc., 1984)
trang 14.
9
Thục Minh, "Singapore cảnh giác cao sau bạo động", Thanh Niên 10-12-2013 trang 20.
10
Viết lại từ phần hướng dẫn kiểm tra về tin trực thuật tiêu chuẩn của William L. Rivers trang 21, 22.