1

Tin và kỹ năng viết Tin báo chí hiện đại

Ngày cập nhật 01/07/2016

Với mục đích giúp cho các bạn trẻ chưa có kỹ năng cơ bản về viết tin cho
báo chí có thể tiếp cận và hiểu được căn bản cách viết tin theo lối hiện đại. Xin
mạn phép chia sẻ cho các bạn Bài viết hướng dẫn viết tin của TS. Đặng Thị Thu
Hương –Giảng viên Trường ĐH KHXH và NV Hà Nội: “Tin và kỹ năng viết Tin
báo chí hiện đại”. Hy vọng, sau khi đọc những kỹ năng căn bản này, sẽ giúp ích
được cho các bạn khi viết và đưa tin lên website của chúng ta.
I. Quan niệm về tin:
Hàng ngày, hàng giờ, thậm chí hàng giây, trên thế giới này đều diễn ra một
điều gì đó quan trọng, hay thú vị trong chính trị, kinh tế, trong khoa học và kỹ
thuật, trong văn hóa, hay ở trọng những phạm vi khác đầy bất ngờ của cuộc sống.
Công việc của nhà báo là chuyển tải thông tin cho công chúng của mình càng
chính xác, đầy đủ, súc tích và dễ hiểu càng tốt, và luôn luôn có trách nhiệm. Toàn
bộ công việc thu thập, lựa chọn và trình bày tin trong bất cứ phương tiện truyền
thông nào cũng được thực hiện theo phương châm này.
Trong tiếng Anh, tin được gọi là news, người Trung Quốc gọi là tân văn.
Tất
cả các từ trên đều bắt nguồn từ nghĩa đen là ‘mới’.
‘Tin tức’ có thể hiểu theo hai nghĩa. Nghĩa thứ nhất là những thông điệp
(message) về các sự kiện, vấn đề, con người trong xã họi, được phản ánh trong các
tác phẩm báo chí nói chung. Nghĩa thứ hai, chỉ một thể loại báo chí độc lập. Khái
niệm tin chúng ta xem xét ở đây với tư cách là một thể loại báo chí, gắn liền với sự
ra đời và phát triển của báo chí.
Mặc dù tin là thể loại ra đời sớm, giữ vai trò xung kích, mũi nhọn trên các
phương tiện truyền thông đại chúng, nhưng cho đến nay vẫn chưa có một quan
niệm chung thống nhất về thể loại này. Trong các cuốn bách khoa toàn thư, các
cuốn từ điển, sách giáo khoa về báo chí, người ta đưa ra những cách diễn đạt hoàn
toàn không giống nhau về cả phương diện ngôn ngữ học, cả về phương diện giảng
giải của chính các nhà báo.
Có người cho rằng:
- Tin là bất cứ thứ gì hấp dẫn hay tác động đến công chúng.
- Tin là bất cứ thứ gì hợp thời và thu hút một lượng người nào đó. Những
tin hay nhất là tin có sức hấp dẫn nhất với nhiều người nhất.
 2

- Tin là những gì ai đó ở đâu muốn ỉm đi. Tất cả những thứ khác chỉ là
quảng cáo.
- Tin là cái trước đây người ta chưa biết. Là những kiến thức mới mẻ hoặc
là tin sốt dẻo.
- Tin là bất cứ cái gì kịp thời, thú vị, đáng chú ý đối với người đọc, liên
quan
đến cá nhân họ, hay quan hệ của họ đối với xã hội.
- Tin là kết quả cuối cùng của bản năng nhà báo.
- Tin là cái của ngày hôm nay khác ngày hôm qua, ngày mai khác ngày
hôm nay về bất cứ cái gì, bất kỳ nơi đâu trong cuộc sống này.
- Tin là cái mới, cái thật từng giờ, từng phút diễn ra dưới dạng mất đi hay
nảy
sinh trong sự vận động vô cùng.
Một cuốn sách dạy về nghề báo ở phương Tây còn cho rằng: ‘Khi con chó
cắn người, đó không phải là tin. Đó chỉ là sự việc. Khi người cắn chó, đó là tin’.
Người Anh có câu ngạn ngữ: ‘No news is good news’.
Sách giáo khoa về báo chí của Ấn Độ cho rằng: ‘Tin tức –đó là văn xuôi
của
cuộc sống hàng ngày. Chúng có mùi của bụi bặm đường phố và mùi mồ hôi
của những người lao động. Đây là sản phẩm của hoạt động con người nên
chúng phải được viết bằng thứ ngôn ngữ tràn đầy chất sống và sự cuốn hút, dẫu
cho đôi lúc ngôn ngữ ấy không được đẹp đẽ lắm. Đây thường không phải là văn
học mà là thông báo phản ánh cuộc đời thực được viết một cách nhuần nhuyễn’.
Giáo trình nghiệp vụ báo chí của trường Tuyên huấn TƯ định nghĩa: ‘Tin
tức trên báo chí là một thể tài phản ánh những sự kiện, sự việc, tình hình có thật,
mới xảy ra – đang xảy ra – mới phát hiện tháy, có ý nghĩa quan trọng hoặc có liên
quan đến xã hội, theo một đường lối, và cải tạo thực tiễn, bằng hình thức ngắn gọn
nhất, cô đọng nhất, nhanh chóng nhất, kịp thời nhất, được ghi lại bằng chữ, tiếng
nói hoặc hình ảnh…
Tin là một trong những thể loại thuộc nhóm thông tấn báo chí, trong đó
thông báo phản ánh, bình luận có mức độ một cách ngắn gọn, chính xác, và nhanh
chóng nhất về sự kiện, vấn đề, con người, có ý nghĩa chính trị - xã hội nhất định.
Mặc dù có nhiều ý kiến, định nghĩa khác nhau về tin, nhưng đều toát lên
một
 3

số yếu tố tương đối thống nhất là:

-Tin là cái mới, ngắn gọn, súc tích, nhanh chóng, có ý nghĩa chính trị xã hội
nhất định. Các quan niệm về tin cũng như các thể loại báo chí khác chắn chắn sẽ
còn tiếp tục bổ sung, đổi mới và hoàn chỉnh thêm để phù hợp với sự phát triển
nhanh chóng, sôi động của báo chí hiện nay.
II. Tiêu chí viết tin đúng:
2.1. Viết tin đúng
Bất kỳ tác phẩm báo chí nào, dù ngắn hay dài, đều có mục đích trả lời
đúng, kịp thời những câu hỏi có liên quan đến sự kiện, sự việc, vấn đề, con người,
tình huống, hoàn cảnh mà người viết muốn truyền đạt và người tiếp nhận (công
chúng) muốn biết.
Đó là các câu hỏi 5W+1H:
- What? - Chuyện gì, cái gì xảy ra thế?
- Who? - Ai liên quan?
- Where? - Xảy ra ở đâu?
- When? - Xảy ra khi nào?
- Why? - Tại sao xảy ra?
- How? - Xảy ra như thế nào?
Đó là những câu hỏi cơ bản đối với tất cả các tác phẩm báo chí nói chung.
Đối với tin – một thể loại báo chí ngắn gọn, cô đúc, súc tích, không rập khuôn,
cứng nhắc, mà phải linh hoạt, chủ động tùy thuộc vào mức độ giá trị sự kiện hay ý
đồ người viết, tòa soạn để trả lời các câu hỏi trên một cách hợp lý.
Tin có nhiệm vụ thông báo, phản ánh sự kiện mới, chưa đi sâu phân tích,
đánh giá giải quyết vấn đề. Cũng có thể bình luận nhẹ nhàng về sự kiện, con người
khi cần thiết.
2.2. Yêu cầu đối với tin tức báo chí:
- Tính thời sự
- Tính chính xác: Tiêu chuẩn đầu tiên đối với một nền báo chí chất lượng là
sự chính xác trong việc đưa tin. Có vẻ rất dễ khi nói điều này, nhưng ngay cả với
một nhà báo kinh nghiệm, để đảm bảo chính xác, họ thường xuyên phải thận trọng
và kiểm chứng tất cả các yếu tố từ tên nhân vật trong phóng sự, chức danh, đến
việc kiểm tra thông tin, con số. Kiểm chứng thông tin, kiểm tra lại nguồn tin là
thao tác cần thiết để đảm bảo những gì phóng viên thu nhận được là chính xác.
 4

- Tính cụ thể
- Tính trực tiếp
- Tính công bằng – và cân bằng. Mỗi câu chuyện đều có hai mặt, và đôi khi
nhiều hơn hai. Nhiệm vụ của nhà báo là phải đưa ra nhiều quan niệm khác nhau.
Nhà báo phải luôn luôn cố gắng để càng khách quan, càng tốt. Nghĩa là nhà báo
không đưa ra ý kiến cá nhân trong bản tin, hoặc là cố gắng đưa tin theo chiều
hướng thuyết phục độc giả. Nhà báo phải phải là ‘tai mắt’ của công chúng, mang
lại những thông tin cần thiết để họ đưa ra các quyết định đúng đắn.
- Tính rõ ràng: Ngôn ngữ tin tức phải đơn giản, rõ ràng, nhà báo viết để
thông tin, chứ không phải viết để gây ấn tượng. Nguyên tắc: KISS: Keep it short
and simple.
- Tính chân thực: Phóng viên phải đem lại cho công chúng cảm giác như
chính họ đang có mặt tại hiện trường xảy ra sự kiện. Những câu trích dẫn là yếu tố
giúp bản tin có tính xác thực và hấp dẫn hơn đối với công chúng.
- Tính trọn vẹn của vấn đề: Nhà báo cần đặt mình vào vị thế của một độc
giả thông thường. Với tư cách là người cung cấp thông tin, nhà báo luôn phải nghĩ
công chúng muốn và cần biết những gì, và có thể đặt ra các câu hỏi gì. Có nghĩa là,
nhà báo thay mình làm độc giả tò mò, và đặt thêm câu hỏi cho những thông tin mà
nguồn tin cung cấp.
III. Các cấu trúc viết tin
Các cấu trúc hay còn gọi là kỹ thuật viết tin, nhằm góp phần viết tin hay và
hấp dẫn. Tin cũng như các thể loại báo chí khác là khoa học và nghệ thuật viết về
sự thật. Trong thực tế, cách viết tin rất đa dạng, phong phú, và linh hoạt, không có
khuôn mẫu chung, lại càng không áp đặt cho một người viết, hay một cơ quan báo
chí. Do vậy, các cấu trúc dưới đây chỉ có ý nghĩa tham khảo, còn việc vận dụng và
sáng tạo là tùy thuộc vào kỹ năng tác nghiệp của từng nhà báo.
3.1. Cấu trúc hình tam giác thường
Có người gọi là cấu trúc hình nón, hình tháp xuôi, hình cây thông…
Theo cấu trúc này, tin được viết như sau:
Mào đầu tin có thể sử dụng một từ, một hình ảnh, một câu gây ấn tượng,
gợi tính tò mò cho người đọc. Sau đó tăng dần mức độ quan trọng, hấp dẫn ở thân
tin, và sức nặng nhất, quan trọng nhất, hay nhất của tin ở phần kết luận.
Đây là cách viết theo lối câu nhử, dẫn dắt, tăng dần ấn tượng của tin. Điều
cần chú ý là xử lý khéo léo mức độ hấp dẫn của phần mào đầu, phần kết luận theo
hướng phần kết luận phải được ưu tiên nhiều hơn.
 5

Mô hình cấu trúc viết tin hình tam giác thường được thể hiện như sau:
Mô hình cấu trúc tam giác thường
Mào đầu (Chi tiết gây ấn tượng) Các chi tiết quan trọng hơn Chi tiết quan
trọng nhất. Ưu điểm của cấu trúc này là dễ viết. Nhưng hạn chế là nhàm chán,
buồn tẻ, dây cà ra dây muống, tốn thời gian để đọc và nắm bắt thông tin.
3.2. Cấu trúc ‘hình tam giác ngược’
Hay còn gọi là cấu trúc hình tháp ngược. Về mặt lý thuyết, mô hình này
thực chất là sự đảo ngược của mô hình thứ nhất, được biểu hiện dưới dạng một
hình tháp ngược.
Theo cấu trúc này, các chi tiết, dữ kiện, số liệu quan trọng nhất, có giá trị
nhất tức là hạt nhân của tin được đưa lên đầu tin, sau đó, giảm dần giá trị của sự
kiện ở phần thân tin và cuối tin thường là yếu tố phụ hoặc giải thích.
Đây là cấu trúc hiện đại, được sử dụng rộng rãi trên các phương tiện truyền
thông đại chúng.
Cấu trúc này được sử dụng nhiều trong báo chí hiện đại vì tính hiệu quả và
hấp dẫn của nó:
- Viết ngay điều quan trọng nhất, và hấp dẫn nhất. Thông tin ở mũi tầu chứ
không phải nơi buồng lái.
- Viết tin đơn giản, cụ thể, nêu bật được sự việc, sự kiện.
- Không viết quá ba dòng, nhưng phải trả lời được các câu hỏi: What?
Who?
When? Where?
Mô hình của cấu trúc này như sau:
Cấu trúc tam giác ngược
Đầu tin
Thân tin
Kết tin
3.3. Cấu trúc ‘hình chữ nhật’
Đây là cấu trúc mà các chi tiết của tin được sắp xếp ngang hàng nhau. Mỗi
chi tiết có một lượng thông tin, không có chi tiết nào nổi trội, hoặc không có giá trị
thông tin. Các chi tiết tương đối bình đẳng, độc lập trong tin để làm nổi bật sự kiện.
Ngôn ngữ thể hiện trong cấu trúc này thường là ngôn ngữ kể, trần thuật nên có thể
 6

triển khai sự kiện có chiều sâu, theo ý đồ của người viết. Tuy nhiên, cấu trúc này
cũng gây cảm giác đơn điệu, đơn giản, do tính chất của ngôn ngữ thể hiện.
Mô hình của cấu trúc này được thể hiện như sau:
Chi tiết 1
Chi tiết 2
Chi tiết 3
Chi tiết 4
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu, nhà báo còn đưa ra kết cấu nhân-quả, kết cấu
trình tự thời gian, hình đồng hồ cát…
IV. Các dạng tin
Dạng tin là một tin báo chí đúng, được trình bày dưới nhiều hình thức khác
nhau, tạo nên sự phong phú, đa dạng khi chuyển tải nội dung sự kiện trên các
phương tiện thông tin đại chúng.
Sau đây là một số dạng phổ biến trên báo chí :
4.1. Tin vắn (tin ngắn)
Là dạng tin thông báo, phản ánh một cách ngắn gọn, vắn tắt nhất về sự
kiện, sự việc, nhân vật xảy ra hàng ngày trong đời sống xã hội. Dung lượng tin vắn
ngắn nhất so với các thể loại báo chí, cũng như so với các dạng tin khác (trong
vòng 60-100 chữ). Do dung lượng rất ngắn, nên tin vắn thường không có lời bình,
có thể có, hoặc không có tít tin.
Tin vắn thường được bố trí trong một chuyên mục, dưới tiêu đề như ‘Tin
vắn thế giới’, ‘Tin vắn trong nước’, ‘Tin giờ chót’, ‘Tin sau 0 giờ’, Tin đọc nhanh,
Thời sự quốc tế…
Tin vắn thường trả lời các câu hỏi: What? Who? When?Where?
Nếu tin vắn đứng độc lập thì phải có tít. Nếu tin vắn được đặt vào một
chuyên mục thì dùng ký hiệu, mầu nền, in đậm, in nghiêng câu đầu… hoặc có tít
kết hợp các yếu tố trên để tách biệt các sự kiện khác nhau.
4.2. Tin bình (tin sâu)
Tin bình là dạng tin phản ánh sự kiện thời sự quan trọng, chưa đến mức
bình luận, nhưng người ta đưa tin cần thể hiện thái độ, quan điểm để định hướng
dư luận xã hội.
Tuy là tin bình, nhưng yếu tố tin là chính. Quan điểm, thái độ của nhà báo
hay cơ quan báo chí thể hiện ở mức độ nhất định.Người viết cần đặc biệt thận
 7

trọng, nhạy cảm khi thể hiện thái độ, quan điểm đối với các vấn đề trong nước,
quốc tế hay nhân vật.
4.3. Tin dự báo:
Tin dự báo là dạng tin dự kiến, dự đoán các sự kiện tiêu biểu sẽ xảy ra
trong tương lai. Đây là loại tin được sử dụng khá phổ biến để công chúng nắm bắt
được thông tin, chủ động đón đọc, nghe, xem hay truy cập những sự kiện, vấn đề
mà mình quan tâm.
VD: ‘Sự kiện tuần tới’, ‘Sự kiện tuần này’ (vào thứ hai hàng tuần)…
4.4. Tin tổng hợp
Tin tổng hợp là dạng tin tóm tắt, tái hiện, hệ thống lại những sự kiện quan
trọng, tiêu biểu về các lĩnh vực trong đời sống xã hội, đã và đang nảy sinh trong
thời gian và không gian nhất định.
Dạng tin này được sử dụng rộng rãi bởi nó đáp ứng nhu cầu khách quan
của công chúng về thông tin.
Người làm tin tổng hợp phải có năng lực lựa chọn, phân tích tổng hợp và
bố cục làm cho sự kiện thực sự có ý nghĩa và lôi cuốn người đọc.
4.5. Chùm tin:
Chùm tin là dạng tin gồm một số tin điểm lại, hệ thống lại những sự kiện
tiêu biểu có chung chủ đề thống nhất trong một thời gian, không gian nhất định.
Trên các loại hình báo chí thường có các mục thể hiện chum tin như: ‘An
nình–trật tự’, ‘Thể thao quốc tế’, ‘Văn hóa – nghệ thuật’, ‘Khoa học- Kỹ thuật’,
‘Chào mừng 1000 năm Thăng Long –Hà Nội’…
Đối với chùm tin và tin tổng hợp, cần lưu ý hai điểm sau:
Khi viết và nhận diện chùm tin trên báo in: có thể ở báo này là chùm tin,
nhưng ở báo khác lại là tin tổng hợp. Trong trường hợp này, để tin tổng hợp thành
chùm tin phải viết cụ thể về một loại hình, hay lĩnh vực nào đó.
VD: trên báo Nhân dân, Lao động, Tiền phong, Thanh niên,… là những tờ
báo chính trị - xã hội, nếu mục ‘Tin thể thao’ là chùm tin. Nhưng trên báo ‘Thể
thao Việt Nam’, thì đó là tin tổng hợp, vì trong thể thao có nhiều bộ môn khác
nhau như bóng đá, bóng chuyền, cở vua, bơi lội…. DO vậy, để có chùm tin thể
thao trên báo ‘Thể thao Việt Nam’, thì phải viết về một loại hình thể thao cụ thể,
như ‘Bóng đá thể giới’ chẳng hạn.
Chùm tin và tin tổng hợp rất giống nhau về hình thức thiết kế dạng tin, tuy
nhiên, khác nhau ở chỗ:Tin tổng hợp phản ánh các lĩnh vực của đời sống xã hội,
 8

còn chùm tin thì phản ánh các sự kiện có chung một chủ đề. Nếu không chú ý, khi
làm các dạng tin sẽ có thể bị nhầm lẫn.
4.6. Tin tường thuật:
Tin tường thuật là dạng tin phản ánh những sự kiện quan trọng, tiêu biểu,
thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội.
Tin tường thuật giống thể loại bài tường thuật ở chỗ cả hai đều tường thuật,
kể lại, thuật lại trật tự diễn biến của sự kiện có thật.
Dạng tin tường thuật khác với thể loại tường thuật ở dung lượng và hình
thức thể hiện. Tin tường thuật có dung lượng ngắn, chủ yếu thuật lại, kể lại những
nét tiêu biểu, khái quát về sự kiện. Còn tường thuật thì dung lượng lớn, có thể trình
bày trật tự diễn biến của sự kiện một cách tỉ mỉ, chi tiết từ khi mở đầu đến khi kết
thúc sự kiện. Trong tường thuật, tác giả còn thể hiện ‘cái tôi’ rõ nét ở cảm hứng,
cảm xúc, bình luận và các thông tin phụ trợ khác làm cho bài tường thuật hay hơn,
sinh động hơn, hấp dẫn hơn.
4.7. Tin ảnh:
Tin ảnh là dạng tin có kèm theo ảnh với tư cách là yếu tố cấu thành tin để
minh họa, tăng độ tin cậy, chân thực, và thuyết phục cho tin. Tin giữ vai trò chủ
đạo, ảnh có tính minh họa. Tin và ảnh phải gắn bó, liên quan đến nhau, tôn giá trị
cho nhau. Tránh tình trạng tin có nội dung này, nhưng ảnh minh họa lại mang ý
nghĩa khác.
4.8 Ảnh tin:
Ảnh tin là ảnh có kèm theo chú thích như một cái tin. Ảnh giữ vai trò chủ
đạo, phần chữ (chú thích) có tính phụ họa. Ảnh và chú thích phải liên quan với
nhau, tôn giá trị cho cả hai. Ảnh báo chí có sức mạnh riêng, có lúc còn gây ấn
tượng và có giá trị nhiều hơn trang viết. Đã có những bức ảnh nổi tiếng như ‘O du
kích nhỏ’, ‘Nụ cười chiến thắng’, ‘Đánh chiếm dinh Độc lập’…
4.9. Tin công báo
Tin công báo phản ánh, thông báo những hoạt động của cơ quan Đảng, Nhà
nước, Chính phủ, Quốc hội,… công bố nghị quyết, chủ trương, chính sách lớn của
Đảng, Nhà nước.
Đặc điểm của tin công báo:
- Tin không phải do tòa soạn hay phóng viên báo chí thực hiện mà do các
cơ quan có thẩm quyền cung cấp.
- Do văn bản thông tin mang tính chính thống, chuẩn mực, nên tòa soạn
không sửa chữa, bổ sung, hay biên tập lại văn bản đã được cung cấp.
 9

- Các cơ quan có thẩm quyền chỉ đạo, hướng dẫn một số cơ quan báo chí
lớn, hoặc nhiều cơ quan báo chí cùng đăng, phát, tùy theo mức độ và yêu cầu tuyên
truyền.
- Các cơ quan báo chí chấp hành đăng, phát các thông tin đó ở vị trí, thời
gian quan trọng và trang trọng. Cần phân biệt tin công báo, và thông cáo báo chí
của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội.
V. Thủ pháp viết tít tin báo chí
5.1. Chức năng của tít:
Theo ông Fabienne Gerault (Đại học báo chí Lille, Pháp), chức năng của tít
tin/bài là:
- Thu hút sự chú ý vào trang giấy
- Cung cấp thông tin chính trong một cái liếc mắt
- Giúp độc giả lựa chọn bài để đọc
- Khiến độc giả muốn đọc
- Tổ chức trang
- Sắp xếp thông tin
5.2. Tiêu chí đánh giá tít hay:
- Sáng sủa, dễ hiểu: dùng từ đơn giản, cụ thể, không viết tắt
- Ngắn, mạnh, trực tiếp: đi thẳng vào vấn đề, dùng từ mạnh, không dùng
tính từ, trạng từ.
- Chính xác, trung thực: không nói quá cho sự kiện
- Thích hợp, độc đáo: tít riêng cho từng tin/bài. Không đặt tít chung chung
- Phù hợp với thể loại;
Sưu tầm (Ngô Văn Giáo)

Kỹ năng viết Tin tức trên báo in, trang tin điện tử, bản tin

28/09/2016 21:17:02 Lượt xem: 2565

Trên các phương tiện thông tin đại chúng, tin tức có vị trí rất quan trọng.
Hàng ngày, cầm trên tay một tờ báo, rất nhiều người có thói quen xem những tin
tức nóng hổi vừa được đăng tải. Người ta quan tâm trước tin trong nước và thế
giới.
Kỹ năng viết Tin tức trên báo in, trang tin điện tử, bản tin
 10

Trên các phương tiện thông tin đại chúng, tin tức có vị trí rất quan trọng.
Hàng ngày, cầm trên tay một tờ báo, rất nhiều người có thói quen xem những tin
tức nóng hổi vừa được đăng tải. Người ta quan tâm trước tin trong nước và thế
giới.
1. Tin tức:
Cho đến nay, trên thế giới người ta đã đưa ra rất nhiều cách định nghĩa thế
nào là tin tức. Tuy nhiên có thể định nghĩa tin tức như sau:
- Tin tức là một thể tài báo chí, phản ánh nhanh chóng những sự kiện thời
sự có ý nghĩa trong đời sống xã hội, được nhiều người quan tâm.
Tin tức phản ánh sự kiện thời sự bằng ngôn ngữ cô đọng, ngắn gọn, trực
tiếp và dễ hiểu. Tin tức chỉ có thể trở thành tin tức báo chí khi nó đáp ứng nhu cầu
thông tin của đông đảo người xem, người nghe. Tin tức báo chí phải đáp ứng được,
thoả mãn nhu cầu của người xem, người nghe khi nó trả lời đầy đủ các câu hỏi sau
đây:
Việc gì xảy ra? Xảy ra khi nào? Xảy ra ở đâu? Ai làm việc đó? Việc xảy ra
như thế nào? Tại sao lại xảy ra việc đó? Phản ứng của những người ngoài cuộc như
thế nào? Người ta giải quyết việc đó như thế nào?
Với một bản tin phải ít nhất thoả mãn được 5 yêu cầu thông tin: Việc gì xảy
ra? Xảy ra khi nào? Xảy ra ở đâu? Ai làm việc đó? Vì sao xảy ra việc đó?
2. Các dạng tin:
3. Tin vắn - là dạng tin rất ngắn, thường chỉ có một, hai câu, không rút tít
(15-20 từ). Tin vắn để dùng thông báo nhanh, chuyển tải những thông điệp cô đọng
nhất về một sự kiện nào đó. Các báo đều có sử dụng loại tín này, bao gồm cả tin
trong nước và tin quốc tế.
4. Tin ngắn - có thành phần kết cấu tương đối đầy đủ, có rút tít (30-40
từ). Nó dùng để phản ánh những thông điệp đặc trưng về nội dung, hình thức của
bản thân sự kiện.
5. Tin sâu (tin có chiều sâu) - mang dung lượng thông tin lớn hơn so với
tin vắn và tin ngắn (100-300 từ), không chỉ phản ánh diện mạo của sự kiện mà còn
khám phá các bình diện khác nhau, phản ánh đánh giá tính chất, đặc điểm, nhận
định về xu thế vận động, ý nghĩa và hậu quả của sự kiện đối với xã hội.
6. Tin tường thuật - loại tin sụ kiện theo quá trình diễn biến của sự kiện.
7. Tin công báo - là thể tin thông báo chính thức về hoạt dộng của các tổ
chức chính trị, xã hội, các cơ quan Nhà nước, Quóc hôi, Chính phủ, Toà án...
8. Tin tổng hợp - có hai dạng:
 11

- Tổng hợp về một loại sự kiện xảy ra ở nhiều địa điểm khác nhau. (Ví dụ:
tin tổng hợp về tiến độ bầu cử các tỉnh, thành phố trong cả nước…)
- Tổng hợp về nhiều sự kiện xảy ra tại một địa điểm, khu vực. (Ví dụ: Tin
tổng hợp về tình hình bão số 7 ở các tỉnh và lũ quét ở Yên Bái, Phú Thọ; hoặc tin
tổng hợp về tình hình kinh tế xã hội của cả nước tính đến thời điểm nào đó.)
1. Tin bình (tin có lời bình) - người viết không chỉ đưa thông tin về sự
kiện một cách khách quan mà còn kết hợp với yếu tố bình luận, nhằm làm nổi bật
sự kiện, hướng dẫn dư luận qua sự kiện được thông tin. (Ví dụ: Đưa tin về tai nạn
giao thông, sau đó bình về nguyên nhân gây ra tai nạn giao thông và biện pháp
phòng ngừa).
2. Cấu trúc tin:
Nghiên cứu về tin, người ta nhận thấy tin tức được thể hiện rất đa dạng,
phong phú cả về hình thức lẫn nội dung. Tuy nhiên, xem xét về cấu trúc tin tức, có
thể sắp xếp chúng thành ba dạng chủ yếu là: Cấu trúc hình tháp, cấu trúc hình chữ
nhật và cấu trúc hình tháp lộn ngược.
1. Cấu trúc hình tháp: là cấu trúc đơn giản, thông thường nhất của tin.
Loại cấu trúc này dẫn dắt người nghe qua từng chi tiết, từ chi tiết mở đầu gợi ra sự
tò mò, cuốn hút người nghe, rồi phát triển dần, mỗi chi tiết sau đó càng quan trọng
hơn cho tới lúc cao trào và kết luận.
2. Cấu trúc hình chữ nhật: là cấu mà các chi tiết của tin được xếp ngang
bằng nhau. Mỗi chi tiết của tin đều mang lượng thông tin mới. Không có chi tiết
nào nổi trội.
3. Cấu trúc hình tháp lộn ngược: là cấu trúc theo từng đoạn hay từng lớp
mà trong đó mỗi đoạn hay lớp tiếp sau chứa đựng một lượng thông tin ít hơn so với
mỗi đoạn hay lớp trước. Loại cấu trúc này đựơc xếp như sau: Các yếu tố quan
trọng, có ý nghĩa được xếp lên đầu, tiếp đó, tin được chi tiết hoá bằng những chi
tiết ít quan trọng hơn.
Cấu trúc hình tháp lộn ngược là dạng cấu trúc hiện đại, thường được các
phương tiện thông tin đại chúng ngày nay sử dụng. Bởi lẽ:
- Trong thời đại bùng nổ thông tin và trong thời đại công nghiệp, người
đọc, nghe (xem) không có nhiều thời gian, trong khi họ lại cần biết nhiều thông tin
. Vì thế, chỉ cần đọc, nghe (xem) phần quan trọng nhất của tin đã có thể thoả mãn
nhu cầu.
- Đối với các phương tiện thông tin đại chúng: Với loại cấu trúc này sẽ rất
thuận lợi trong việc cắt ngắn tin (do thiếu thời gian hay thiếu trang) mà vẫn bảo
đảm lượng thông tin cần đưa.
 12

in và kỹ năng viết tin báo chí hiện đại

Trước tiên, tôi xin lỗi ban quản trị vì post bài không đúng chuyên mục.
Với mục đích muốn giúp cho các bạn trẻ Vovinam chưa có kỹ năng cơ bản
về viết tin cho báo chí có thể tiếp cận và hiểu được căn bản cách viết tin theo lối
hiện đại. Hôm nay, tôi xin mạn phép chia sẻ cho các bạn trên diễn đàn phần: Tin và
kỹ năng viết báo chí hiện đại. Hy vọng, sau khi đọc những kỹ năng căn bản này, sẽ
giúp ích được cho các bạn khi tham gia viết và đưa tin lên website Vovinamus của
chúng ta. Đây là bài viết-hướng dẫn viết tin của: TS. Đặng Thị Thu Hương - giảng
viên trường ĐH KHXH và NV HN.
I. Quan niệm về tin:
Hàng ngày, hàng giờ, thậm chí hàng giây, trên thế giới này đều diễn ra một
điều gì đó quan trọng, hay thú vị trong chính trị, kinh tế, trong khoa học và kỹ
thuật, trong văn hóa, hay ở trọng những phạm vi khác đầy bất ngờ của cuộc sống.
Công việc của nhà báo là chuyển tải thông tin cho công chúng của mình càng
chính xác, đầy đủ, súc tích và dễ hiểu càng tốt, và luôn luôn có trách nhiệm. Toàn
bộ công việc thu thập, lựa chọn và trình bày tin trong bất cứ phương tiện truyền
thông nào cũng được thực hiện theo phương châm này.
Trong tiếng Anh, tin được gọi là news, người Trung Quốc gọi là tân văn.
Tất
cả các từ trên đều bắt nguồn từ nghĩa đen là ‘mới’.
‘Tin tức’ có thể hiểu theo hai nghĩa. Nghĩa thứ nhất là những thông điệp
(message) về các sự kiện, vấn đề, con người trong xã họi, được phản ánh trong các
tác phẩm báo chí nói chung. Nghĩa thứ hai, chỉ một thể loại báo chí độc lập. Khái
niệm tin chúng ta xem xét ở đây với tư cách là một thể loại báo chí, gắn liền với sự
ra đời và phát triển của báo chí.
Mặc dù tin là thể loại ra đời sớm, giữ vai trò xung kích, mũi nhọn trên các
phương tiện truyền thông đại chúng, nhưng cho đến nay vẫn chưa có một quan
niệm chung thống nhất về thể loại này. Trong các cuốn bách khoa toàn thư, các
cuốn từ điển, sách giáo khoa về báo chí, người ta đưa ra những cách diễn đạt hoàn
toàn không giống nhau về cả phương diện ngôn ngữ học, cả về phương diện giảng
giải của chính các nhà báo.
Có người cho rằng:
- Tin là bất cứ thứ gì hấp dẫn hay tác động đến công chúng.
- Tin là bất cứ thứ gì hợp thời và thu hút một lượng người nào đó. Những
tin hay nhất là tin có sức hấp dẫn nhất với nhiều người nhất.
 13

- Tin là những gì ai đó ở đâu muốn ỉm đi. Tất cả những thứ khác chỉ là
quảng cáo.
- Tin là cái trước đây người ta chưa biết. Là những kiến thức mới mẻ hoặc
là tin sốt dẻo.
- Tin là bất thứ cái gì kịp thời, thú vị, đáng chú ý đối với người đọc, liên
quan
đến cá nhân họ, hay quan hệ của họ đối với xã hội.
- Tin là kết quả cuối cùng của bản năng nhà báo.
- Tin là cái của ngày hôm nay khác ngày hôm qua, ngày mai khác ngày
hôm nay về bất cứ cái gì, bất kỳ nơi đâu trong cuộc sống này.
- Tin là cái mới, cái thật từng giờ, từng phút diễn ra dưới dạng mất đi hay
nảy
sinh trong sự vận động vô cùng.
Một cuốn sách dạy về nghề báo ở phương Tây còn cho rằng: ‘Khi con chó
cắn người, đó không phải là tin. Đó chỉ là sự việc. Khi người cắn chó, đó là tin’.
Người Anh có câu ngạn ngữ: ‘No news is good news’.
Sách giáo khoa về báo chí của Ấn Độ cho rằng: ‘Tin tức –đó là văn xuôi
của
cuộc sống hàng ngày. Chúng có mùi của bụi bặm đường phố và mùi mồ hôi
của những người lao động. Đây là sản phẩm của hoạt động con người nên
chúng phải được viết bằng thứ ngôn ngữ tràn đầy chất sống và sự cuốn hút, dẫu
cho đôi lúc ngôn ngữ ấy không được đẹp đẽ lắm. Đây thường không phải là văn
học mà là thông báo phản ánh cuộc đời thực được viết một cách nhuần nhuyễn’.
Giáo trình nghiệp vụ báo chí của trường Tuyên huấn TƯ định nghĩa: ‘Tin
tức trên báo chí là một thể tài phản ánh những sự kiện, sự việc, tình hình có thật,
mới xảy ra – đang xảy ra – mới phát hiện tháy, có ý nghĩa quan trọng hoặc có liên
quan đến xã hội, theo một đường lối, và cải tạo thực tiễn, bằng hình thức ngắn gọn
nhất, cô đọng nhất, nhanh chóng nhất, kịp thời nhất, được ghi lại bằng chữ, tiếng
nói hoặc hình ảnh…
Tin là một trong những thể loại thuộc nhóm thông tấn báo chí, trong đó
thông báo phản ánh, bình luận có mức độ một cách ngắn gọn, chính xác, và nhanh
chóng nhất về sự kiện, vấn đề, con người, có ý nghĩa chính trị - xã hội nhất định.
Mặc dù có nhiều ý kiến, định nghĩa khác nhau về tin, nhưng đều toát lên
một
 14

số yếu tố tương đối thống nhất là:

-Tin là cái mới, ngắn gọn, súc tích, nhanh chóng, có ý nghĩa chính trị xã hội
nhất định. Các quan niệm về tin cũng như các thể loại báo chí khác chắn chắn sẽ
còn tiếp tục bổ sung, đổi mới và hoàn chỉnh thêm để phù hợp với sự phát triển
nhanh chóng, sôi động của báo chí hiện nay.
II. Tiêu chí viết tin đúng:
2.1. Viết tin đúng
Bất kỳ tác phẩm báo chí nào, dù ngắn hay dài, đều có mục đích trả lời
đúng, kịp thời những câu hỏi có liên quan đến sự kiện, sự việc, vấn đề, con người,
tình huống, hoàn cảnh mà người viết muốn truyền đạt và người tiếp nhận (công
chúng) muốn biết.
Đó là các câu hỏi 5W+1H:
- What? - Chuyện gì, cái gì xảy ra thế?
- Who? - Ai liên quan?
- Where? - Xảy ra ở đâu?
- When? - Xảy ra khi nào?
- Why? - Tại sao xảy ra?
- How? - Xảy ra như thế nào?
Đó là những câu hỏi cơ bản đối với tất cả các tác phẩm báo chí nói chung.
Đối với tin – một thể loại báo chí ngắn gọn, cô đúc, súc tích, không rập khuôn,
cứng nhắc, mà phải linh hoạt, chủ động tùy thuộc vào mức độ giá trị sự kiện hay ý
đồ người viết, tòa soạn để trả lời các câu hỏi trên một cách hợp lý.
Tin có nhiệm vụ thông báo, phản ánh sự kiện mới, chưa đi sâu phân tích,
đánh giá giải quyết vấn đề. Cũng có thể bình luận nhẹ nhàng về sự kiện, con người
khi cần thiết.
.2. Yêu cầu đối với tin tức báo chí:
- Tính thời sự
- Tính chính xác: Tiêu chuẩn đầu tiên đối với một nền báo chí chất lượng là
sự chính xác trong việc đưa tin. Có vẻ rất dễ khi nói điều này, nhưng ngay cả với
một nhà báo kinh nghiệm, để đảm bảo chính xác, họ thường xuyên phải thận trọng
và kiểm chứng tất cả các yếu tố từ tên nhân vật trong phóng sự, chức danh, đến
việc kiểm tra thông tin, con số. Kiểm chứng thông tin, kiểm tra lại nguồn tin là
thao tác cần thiết để đảm bảo những gì phóng viên thu nhận được là chính xác.
 15

- Tính cụ thể
- Tính trực tiếp
- Tính công bằng – và cân bằng. Mỗi câu chuyện đều có hai mặt, và đôi khi
nhiều hơn hai. Nhiệm vụ của nhà báo là phải đưa ra nhiều quan niệm khác nhau.
Nhà báo phải luôn luôn cố gắng để càng khách quan, càng tốt. Nghĩa là nhà báo
không đưa ra ý kiến cá nhân trong bản tin, hoặc là cố gắng đưa tin theo chiều
hướng thuyết phục độc giả. Nhà báo phải phải là ‘tai mắt’ của công chúng, mang
lại những thông tin cần thiết để họ đưa ra các quyết định đúng đắn.
- Tính rõ ràng: Ngôn ngữ tin tức phải đơn giản, rõ ràng, nhà báo viết để
thông tin, chứ không phải viết để gây ấn tượng. Nguyên tắc: KISS: Keep it short
and simple.
- Tính chân thực: Phóng viên phải đem lại cho công chúng cảm giác như
chính họ đang có mặt tại hiện trường xảy ra sự kiện. Những câu trích dẫn là yếu tố
giúp bản tin có tính xác thực và hấp dẫn hơn đối với công chúng.
- Tính trọn vẹn của vấn đề: Nhà báo cần đặt mình vào vị thế của một độc
giả thông thường. Với tư cách là người cung cấp thông tin, nhà báo luôn phải nghĩ
công chúng muốn và cần biết những gì, và có thể đặt ra các câu hỏi gì. Có nghĩa là,
nhà báo thay mình làm độc giả tò mò, và đặt thêm câu hỏi cho những thông tin mà
nguồn tin cung cấp.
III. Các cấu trúc viết tin
Các cấu trúc hay còn gọi là kỹ thuật viết tin, nhằm góp phần viết tin hay và
hấp dẫn. Tin cũng như các thể loại báo chí khác là khoa học và nghệ thuật viết về
sự thật. Trong thực tế, cách viết tin rất đa dạng, phong phú, và linh hoạt, không có
khuôn mẫu chung, lại càng không áp đặt cho một người viết, hay một cơ quan báo
chí. Do vậy, các cấu trúc dưới đây chỉ có ý nghĩa tham khảo, còn việc vận dụng và
sáng tạo là tùy thuộc vào kỹ năng tác nghiệp của từng nhà báo.
3.1. Cấu trúc hình tam giác thường
Có người gọi là cấu trúc hình nón, hình tháp xuôi, hình cây thông…
Theo cấu trúc này, tin được viết như sau:
Mào đầu tin có thể sử dụng một từ, một hình ảnh, một câu gây ấn tượng,
gợi tính tò mò cho người đọc. Sau đó tăng dần mức độ quan trọng, hấp dẫn ở thân
tin, và sức nặng nhất, quan trọng nhất, hay nhất của tin ở phần kết luận.
Đây là cách viết theo lối câu nhử, dẫn dắt, tăng dần ấn tượng của tin. Điều
cần chú ý là xử lý khéo léo mức độ hấp dẫn của phần mào đầu, phần kết luận theo
hướng phần kết luận phải được ưu tiên nhiều hơn.
 16

Mô hình cấu trúc viết tin hình tam giác thường được thể hiện như sau:
Mô hình cấu trúc tam giác thường
Mào đầu (Chi tiết gây ấn tượng) Các chi tiết quan trọng hơn Chi tiết quan
trọng nhất. Ưu điểm của cấu trúc này là dễ viết. Nhưng hạn chế là nhàm chán,
buồn tẻ, dây cà ra dây muống, tốn thời gian để đọc và nắm bắt thông tin.
3.2. Cấu trúc ‘hình tam giác ngược’
Hay còn gọi là cấu trúc hình tháp ngược. Về mặt lý thuyết, mô hình này
thực chất là sự đảo ngược của mô hình thứ nhất, được biểu hiện dưới dạng một
hình tháp ngược.
Theo cấu trúc này, các chi tiết, dữ kiện, số liệu quan trọng nhất, có giá trị
nhất tức là hạt nhân của tin được đưa lên đầu tin, sau đó, giảm dần giá trị của sự
kiện ở phần thân tin và cuối tin thường là yếu tố phụ hoặc giải thích.
Đây là cấu trúc hiện đại, được sử dụng rộng rãi trên các phương tiện truyền
thông đại chúng.
Cấu trúc này được sử dụng nhiều trong báo chí hiện đại vì tính hiệu quả và
hấp dẫn của nó:
- Viết ngay điều quan trọng nhất, và hấp dẫn nhất. Thông tin ở mũi tầu chứ
không phải nơi buồng lái.
- Viết tin đơn giản, cụ thể, nêu bật được sự việc, sự kiện.
- Không viết quá ba dòng, nhưng phải trả lời được các câu hỏi: What?
Who?
When? Where?
Mô hình của cấu trúc này như sau:
Cấu trúc tam giác ngược
Đầu tin
Thân tin
Kết tin
3.3. Cấu trúc ‘hình chữ nhật’
Đây là cấu trúc mà các chi tiết của tin được sắp xếp ngang hàng nhau. Mỗi
chi tiết có một lượng thông tin, không có chi tiết nào nổi trội, hoặc không có giá trị
thông tin. Các chi tiết tương đối bình đẳng, độc lập trong tin để làm nổi bật sự kiện.
Ngôn ngữ thể hiện trong cấu trúc này thường là ngôn ngữ kể, trần thuật nên có thể
 17

triển khai sự kiện có chiều sâu, theo ý đồ của người viết. Tuy nhiên, cấu trúc này
cũng gây cảm giác đơn điệu, đơn giản, do tính chất của ngôn ngữ thể hiện.
Mô hình của cấu trúc này được thể hiện như sau:
Chi tiết 1
Chi tiết 2
Chi tiết 3
Chi tiết 4
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu, nhà báo còn đưa ra kết cấu nhân-quả, kết cấu
trình tự thời gian, hình đồng hồ cát…
IV. Các dạng tin
Dạng tin là một tin báo chí đúng, được trình bày dưới nhiều hình thức khác
nhau, tạo nên sự phong phú, đa dạng khi chuyển tải nội dung sự kiện trên các
phương tiện thông tin đại chúng.
Sau đây là một số dạng phổ biến trên báo chí :
4.1. Tin vắn (tin ngắn)
Là dạng tin thông báo, phản ánh một cách ngắn gọn, vắn tắt nhất về sự
kiện, sự việc, nhân vật xảy ra hàng ngày trong đời sống xã hội. Dung lượng tin vắn
ngắn nhất so với các thể loại báo chí, cũng như so với các dạng tin khác (trong
vòng 60-100 chữ). Do dung lượng rất ngắn, nên tin vắn thường không có lời bình,
có thể có, hoặc không có tít tin.
Tin vắn thường được bố trí trong một chuyên mục, dưới tiêu đề như ‘Tin
vắn thế giới’, ‘Tin vắn trong nước’, ‘Tin giờ chót’, ‘Tin sau 0 giờ’, Tin đọc nhanh,
Thời sự quốc tế…
Tin vắn thường trả lời các câu hỏi: What? Who? When?Where?
Nếu tin vắn đứng độc lập thì phải có tít. Nếu tin vắn được đặt vào một
chuyên mục thì dùng ký hiệu, mầu nền, in đậm, in nghiêng câu đầu… hoặc có tít
kết hợp các yếu tố trên để tách biệt các sự kiện khác nhau.
4.2. Tin bình (tin sâu)
Tin bình là dạng tin phản ánh sự kiện thời sự quan trọng, chưa đến mức
bình luận, nhưng người ta đưa tin cần thể hiện thái độ, quan điểm để định hướng
dư luận xã hội.
Tuy là tin bình, nhưng yếu tố tin là chính. Quan điểm, thái độ của nhà báo
hay cơ quan báo chí thể hiện ở mức độ nhất định.Người viết cần đặc biệt thận
 18

trọng, nhạy cảm khi thể hiện thái độ, quan điểm đối với các vấn đề trong nước,
quốc tế hay nhân vật.
4.3. Tin dự báo:
Tin dự báo là dạng tin dự kiến, dự đoán các sự kiện tiêu biểu sẽ xảy ra
trong tương lai. Đây là loại tin được sử dụng khá phổ biến để công chúng nắm bắt
được thông tin, chủ động đón đọc, nghe, xem hay truy cập những sự kiện, vấn đề
mà mình quan tâm.
VD: ‘Sự kiện tuần tới’, ‘Sự kiện tuần này’ (vào thứ hai hàng tuần)…
4.4. Tin tổng hợp
Tin tổng hợp là dạng tin tóm tắt, tái hiện, hệ thống lại những sự kiện quan
trọng, tiêu biểu về các lĩnh vực trong đời sống xã hội, đã và đang nảy sinh trong
thời gian và không gian nhất định.
Dạng tin này được sử dụng rộng rãi bởi nó đáp ứng nhu cầu khách quan
của công chúng về thông tin.
Người làm tin tổng hợp phải có năng lực lựa chọn, phân tích tổng hợp và
bố cục làm cho sự kiện thực sự có ý nghĩa và lôi cuốn người đọc.
4.5. Chùm tin:
Chùm tin là dạng tin gồm một số tin điểm lại, hệ thống lại những sự kiện
tiêu biểu có chung chủ đề thống nhất trong một thời gian, không gian nhất định.
Trên các loại hình báo chí thường có các mục thể hiện chum tin như: ‘An
nình–trật tự’, ‘Thể thao quốc tế’, ‘Văn hóa – nghệ thuật’, ‘Khoa học- Kỹ thuật’,
‘Chào mừng 1000 năm Thăng Long –Hà Nội’…
Đối với chùm tin và tin tổng hợp, cần lưu ý hai điểm sau:
Khi viết và nhận diện chùm tin trên báo in: có thể ở báo này là chùm tin,
nhưng ở báo khác lại là tin tổng hợp. Trong trường hợp này, để tin tổng hợp thành
chùm tin phải viết cụ thể về một loại hình, hay lĩnh vực nào đó.
VD: trên báo Nhân dân, Lao động, Tiền phong, Thanh niên,… là những tờ
báo chính trị - xã hội, nếu mục ‘Tin thể thao’ là chùm tin. Nhưng trên báo ‘Thể
thao Việt Nam’, thì đó là tin tổng hợp, vì trong thể thao có nhiều bộ môn khác
nhau như bóng đá, bóng chuyền, cở vua, bơi lội…. DO vậy, để có chùm tin thể
thao trên báo ‘Thể thao Việt Nam’, thì phải viết về một loại hình thể thao cụ thể,
như ‘Bóng đá thể giới’ chẳng hạn.
Chùm tin và tin tổng hợp rất giống nhau về hình thức thiết kế dạng tin, tuy
nhiên, khác nhau ở chỗ:Tin tổng hợp phản ánh các lĩnh vực của đời sống xã hội,
 19

còn chùm tin thì phản ánh các sự kiện có chung một chủ đề. Nếu không chú ý, khi
làm các dạng tin sẽ có thể bị nhầm lẫn.
4.6. Tin tường thuật:
Tin tường thuật là dạng tin phản ánh những sự kiện quan trọng, tiêu biểu,
thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội.
Tin tường thuật giống thể loại bài tường thuật ở chỗ cả hai đều tường thuật,
kể lại, thuật lại trật tự diễn biến của sự kiện có thật.
Dạng tin tường thuật khác với thể loại tường thuật ở dung lượng và hình
thức thể hiện. Tin tường thuật có dung lượng ngắn, chủ yếu thuật lại, kể lại những
nét tiêu biểu, khái quát về sự kiện. Còn tường thuật thì dung lượng lớn, có thể trình
bày trật tự diễn biến của sự kiện một cách tỉ mỉ, chi tiết từ khi mở đầu đến khi kết
thúc sự kiện. Trong tường thuật, tác giả còn thể hiện ‘cái tôi’ rõ nét ở cảm hứng,
cảm xúc, bình luận và các thông tin phụ trợ khác làm cho bài tường thuật hay hơn,
sinh động hơn, hấp dẫn hơn.
4.7. Tin ảnh:
Tin ảnh là dạng tin có kèm theo ảnh với tư cách là yếu tố cấu thành tin để
minh họa, tăng độ tin cậy, chân thực, và thuyết phục cho tin. Tin giữ vai trò chủ
đạo, ảnh có tính minh họa. Tin và ảnh phải gắn bó, liên quan đến nhau, tôn giá trị
cho nhau. Tránh tình trạng tin có nội dung này, nhưng ảnh minh họa lại mang ý
nghĩa khác.
4.8 Ảnh tin:
Ảnh tin là ảnh có kèm theo chú thích như một cái tin. Ảnh giữ vai trò chủ
đạo, phần chữ (chú thích) có tính phụ họa. Ảnh và chú thích phải liên quan với
nhau, tôn giá trị cho cả hai. Ảnh báo chí có sức mạnh riêng, có lúc còn gây ấn
tượng và có giá trị nhiều hơn trang viết. Đã có những bức ảnh nổi tiếng như ‘O du
kích nhỏ’, ‘Nụ cười chiến thắng’, ‘Đánh chiếm dinh Độc lập’…
4.9. Tin công báo
Tin công báo phản ánh, thông báo những hoạt động của cơ quan Đảng, Nhà
nước, Chính phủ, Quốc hội,… công bố nghị quyết, chủ trương, chính sách lớn của
Đảng, Nhà nước.
Đặc điểm của tin công báo:
- Tin không phải do tòa soạn hay phóng viên báo chí thực hiện mà do các
cơ quan có thẩm quyền cung cấp.
- Do văn bản thông tin mang tính chính thống, chuẩn mực, nên tòa soạn
không sửa chữa, bổ sung, hay biên tập lại văn bản đã được cung cấp.
 20

- Các cơ quan có thẩm quyền chỉ đạo, hướng dẫn một số cơ quan báo chí
lớn, hoặc nhiều cơ quan báo chí cùng đăng, phát, tùy theo mức độ và yêu cầu tuyên
truyền.
- Các cơ quan báo chí chấp hành đăng, phát các thông tin đó ở vị trí, thời
gian quan trọng và trang trọng. Cần phân biệt tin công báo, và thông cáo báo chí
của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội.
V. Thủ pháp viết tít tin báo chí
5.1. Chức năng của tít:
Theo ông Fabienne Gerault (Đại học báo chí Lille, Pháp), chức năng của tít
tin/bài là:
- Thu hút sự chú ý vào trang giấy
- Cung cấp thông tin chính trong một cái liếc mắt
- Giúp độc giả lựa chọn bài để đọc
- Khiến độc giả muốn đọc
- Tổ chức trang
- Sắp xếp thông tin
5.2. Tiêu chí đánh giá tít hay:
- Sáng sủa, dễ hiểu: dùng từ đơn giản, cụ thể, không viết tắt
- Ngắn, mạnh, trực tiếp: đi thẳng vào vấn đề, dùng từ mạnh, không dùng
tính từ, trạng từ.
- Chính xác, trung thực: không nói quá cho sự kiện
- Thích hợp, độc đáo: tít riêng cho từng tin/bài. Không đặt tít chung chung
- Phù hợp với thể loại:

Kỹ năng viết tin, phóng sự

Th9 30th, 2016 · 0Bình luận

Facebookmail
Nếu trước đây, bạn chưa từng viết tin bài, quay phim, chụp ảnh, nhưng bạn
có tâm huyết để làm truyền thông Phật giáo, vậy là bạn đã có động lực; Hãy mạnh
dạn chuyển tải ý tưởng thành nội dung văn bản, hình ảnh, đó là những xúc tác đầu
tiên để làm truyền thông Phật giáo.
 21

Cách viết tin, bài như thế nào? Bạn đừng ngần ngại mình viết chưa tốt, điều
quan trọng là bạn tự tin viết theo văn phong của mình.
1. Viết tin ngắn
Là cách đưa tin nhanh, dễ đọc, dễ nhớ. Câu văn đơn giản, ngôn từ giản dị,
không nên viết câu phức, câu kép. Bạn hãy viết sao cho một người già ở nông thôn
hiểu được, học sinh cũng hiểu được, là bạn đã thành công.
Bạn có thể cung cấp nội dung cho người đọc bằng cách trả lời các câu hỏi
sau: Sự kiện gì? Diễn ra ở đâu, vào lúc nào? Ai tham gia, tham dự?
Muốn cung cấp tin sâu hơn, bạn có thể viết thêm: Sự kiện diễn ra như thế
nào? Sự kiện diễn ra với ý nghĩa gì?
Công thức 5W hay 5W+H chỉ tương đối, sự sáng tạo của người viết là quan
trọng, tức là trả lời những câu hỏi trên không nên cứng nhắc, rập khuôn, mà phải
linh hoạt, chủ động, tùy thuộc vào mức độ giá trị sự kiện.
Bạn nên biết cách sàng lọc thông tin, không nên cố đưa tất cả vào bài viết.
Ảnh kèm theo phải có chú thích nội dung và tên người chụp ảnh.
2. Phóng sự là gì?
Cách hiểu bình dân nhất, phóng sự là một cái tin được mở rộng, đào sâu;
Là một câu chuyện thời sự.
Phóng sự chú trọng đến con người (trong sự kiện, trong vấn đề, trong hiện
trạng). Tin ngắn là chú trọng đến thông tin, còn phóng sự là chú trọng đến giá trị
nhân văn của thông tin. Người viết bài được quyền đặc tả cảm nhận, phân tích theo
góc nhìn của mình, nhưng trọng tâm phải là nhân vật, sự kiện và cuộc sống.
Một phóng sự phải đạt được:
– Tính logic.
– Mở bài mạch lạc.
– Thân bài có ý nghĩa.
– Kết ấn tượng.
Ảnh minh họa
3. Viết phóng sự như thế nào?
Phóng sự có nhiều loại: phóng sự sự kiện; phóng sự hiện trạng/vấn đề;
phóng sự chân dung. Hãy căn cứ vào câu chuyện, nội dung thực tế để lựa chọn loại
thích hợp nhất.
 22

Phóng sự không nên khô khan, thuần túy cung cấp thông tin. Nếu chỉ dừng
lại ở miêu tả và tường thuật thì chưa thể làm nên phóng sự. Đó mới chỉ thuần túy là
ghi chép.
Với cách viết của nhiều Phật tử hiện nay, chỉ đơn thuần là ghi chép, mô tả,
tường thuật một sự kiện. Đó là cách viết an toàn nhưng lối mòn. Giả sử bạn là một
Phật tử tích cực viết bài cho chùa ở địa phương, bạn thử so sánh qua các ví dụ sau:
Ví dụ 1: Bạn viết bài lễ Vu Lan ở chùa A;
Bạn viết bài lễ vu lan ở chùa B;
Rất có thể hai bài viết hao hao giống nhau.
Ví dụ 2: Bạn viết bài về lễ Phật thành đạo năm ngoái, ở chùa A.
Bạn viết bài về lễ Phật thành đạo năm nay, ở chùa A.
Rất có thể hai bài viết hao hao giống nhau. Còn chưa kể nhiều bài viết của
phật tử về hoạt động của hàng trăm ngôi chùa khác, công chúng sẽ thấy thông tin
na ná nhau.
Một cách viết khác, bạn có thể so sánh sự kiện, chương trình hoạt động của
năm nay so với năm ngoái (cùng một ngôi chùa tổ chức). Bạn có thể phân tích
nguyên nhân, điểm giống nhau và khác nhau, thuận lợi và khó khăn, số lượng và
quy mô.v.v..
Xin nhấn mạnh là chúng ta chỉ nên so sánh sự kiện, chương trình của cùng
một ngôi chùa tổ chức. Rất không nên so sánh sự kiện chùa này với chùa khác.
Bạn có thể viết sáng tạo hơn về các chương trình phật sự, hoạt động từ
thiện. Một phóng sự thường bắt đầu bằng chi tiết, viết về ai đó cụ thể, miêu tả một
quang cảnh, viết một điều gì đó, viết một đối thoại… Hãy bắt đầu bằng chi tiết.
Chi tiết của phóng sự gồm hai loại:
– Chất liệu phổ cập: là chất liệu về sự việc mà có thể thấy ở bất cứ đâu.
– Chi tiết độc đáo: thường là chi tiết, chất liệu về nhân vật, sự việc riêng lẻ,
khác biệt, gây ấn tượng, thu hút người đọc. Chi tiết độc đáo có được nhờ sự quan
sát tỉ mỉ và tinh tế. Một phóng sự hay thường phải có vài ba chi tiết loại này.
Ngôn ngữ phóng sự nên giản dị, dễ hiểu. Hạn chế dùng từ chuyên môn, từ
lóng, từ Hán Việt, từ đa nghĩa, từ văn hóa sáo rỗng.
Một bài viết thành công phải đảm bảo tính thông tin logic, và tính thông tin
thẩm mỹ, không trái với thuần phong mỹ tục.
 23

Phóng sự là một thể loại sâu sắc, người viết có cảm nhận và phân tích tốt.
Do đó, người viết cần có hiểu biết rộng, sâu, tư duy logic, và kinh nghiệm xử lý
thông tin để định hướng tốt cho người đọc.
Bí quyết để viết một phóng sự tốt là bạn thấy được sự thay đổi, diễn biến
câu chuyện theo nguyên nhân – kết quả. Từ đó mở rộng thông tin, đào sâu vấn đề,
phản ánh được toàn cảnh.
4. Một số kỹ thuật viết
– Xuống dòng (enter) khi chấm câu, viết xong một ý.
– Nhìn lại xem câu đó có dài đầy 2 dòng không (cỡ chữ 14)? Nếu có, cần
xem xét tách thành hai câu.
– Nhìn lại xem câu có nhiều thành phần không? Nếu có, cần tách ra thành
các câu đơn.
– Hãy loại bớt các từ không cần thiết trong mỗi câu, sau khi đã viết xong cả
đoạn văn, bạn.
– Câu đầu tiên của đoạn văn bao giờ cũng cung cấp thông tin: ai làm gì? ở
đâu? Các câu tiếp theo mới là giải thích nguyên nhân, và nói rõ hậu quả hoặc ích
lợi…
– Lưu ý các liên từ: nếu, thì, mặc dù, tuy nhiên, trong khi, đồng thời, ngoài
ra, bên cạnh, song song… Đây là các từ có nguy cơ làm cho tin bài của bạn rườm
rà, câu văn dài, khiến bạn đọc khó nhớ.
– Lưu ý các bổ ngữ: bổ ngữ quá dài, làm bạn đọc không nhớ được thông tin
về chủ ngữ và vị ngữ; tránh để bổ ngữ dài ở đầu câu. (Bổ ngữ là các từ đứng sau
động từ hoặc tính từ, tạo thành cụm động từ, cụm tính từ).
Trên đây là một số kỹ năng viết tin, phóng sự. Thể loại này rất phù hợp với
truyền thông Phật giáo, bởi tính truyền cảm hướng thiện đến người đọc.
Kính chúc quý đạo hữu thân tâm an lạc, có nhiều tin, bài và ảnh phản ánh
hoạt động phật sự tại địa phương, cũng như của kiều bào và các hoạt động Phật
giáo quốc tế.
Bạch Tầm Xuân

Cách viết tin, bài như thế nào?

 24

Bạn đừng ngần ngại mình viết chưa tốt, điều quan trọng là bạn tự tin viết
theo văn phong của mình.
1. Viết tin ngắn
Là cách đưa tin nhanh, dễ đọc, dễ nhớ. Câu văn đơn giản, ngôn từ giản dị,
không nên viết câu phức, câu kép. Bạn hãy viết sao cho một người già ở nông thôn
hiểu được, học sinh cũng hiểu được, là bạn đã thành công.
Bạn có thể cung cấp nội dung cho người đọc bằng cách trả lời các câu hỏi
sau: Sự kiện gì? Diễn ra ở đâu, vào lúc nào? Ai tham gia, tham dự?
Muốn cung cấp tin sâu hơn, bạn có thể viết thêm: Sự kiện diễn ra như thế
nào? Sự kiện diễn ra với ý nghĩa gì?
Công thức 5W hay 5W+H chỉ tương đối, sự sáng tạo của người viết là quan
trọng, tức là trả lời những câu hỏi trên không nên cứng nhắc, rập khuôn, mà phải
linh hoạt, chủ động, tùy thuộc vào mức độ giá trị sự kiện.
Bạn nên biết cách sàng lọc thông tin, không nên cố đưa tất cả vào bài viết.
Ảnh kèm theo phải có chú thích nội dung và tên người chụp ảnh.
2. Phóng sự là gì?
Cách hiểu bình dân nhất, phóng sự là một cái tin được mở rộng, đào sâu;
Là một câu chuyện thời sự.
Phóng sự chú trọng đến con người (trong sự kiện, trong vấn đề, trong hiện
trạng). Tin ngắn là chú trọng đến thông tin, còn phóng sự là chú trọng đến giá trị
nhân văn của thông tin. Người viết bài được quyền đặc tả cảm nhận, phân tích theo
góc nhìn của mình, nhưng trọng tâm phải là nhân vật, sự kiện và cuộc sống.
Một phóng sự phải đạt được:
– Tính logic.
– Mở bài mạch lạc.
– Thân bài có ý nghĩa.
– Kết ấn tượng.
Ảnh minh họa
3. Viết phóng sự như thế nào?
Phóng sự có nhiều loại: phóng sự sự kiện; phóng sự hiện trạng/vấn đề;
phóng sự chân dung. Hãy căn cứ vào câu chuyện, nội dung thực tế để lựa chọn loại
thích hợp nhất.
 25

Phóng sự không nên khô khan, thuần túy cung cấp thông tin. Nếu chỉ dừng
lại ở miêu tả và tường thuật thì chưa thể làm nên phóng sự. Đó mới chỉ thuần túy là
ghi chép.
Với cách viết của nhiều Phật tử hiện nay, chỉ đơn thuần là ghi chép, mô tả,
tường thuật một sự kiện. Đó là cách viết an toàn nhưng lối mòn. Giả sử bạn là một
Phật tử tích cực viết bài cho chùa ở địa phương, bạn thử so sánh qua các ví dụ sau:
Ví dụ 1: Bạn viết bài lễ Vu Lan ở chùa A;
Bạn viết bài lễ vu lan ở chùa B;
Rất có thể hai bài viết hao hao giống nhau.
Ví dụ 2: Bạn viết bài về lễ Phật thành đạo năm ngoái, ở chùa A.
Bạn viết bài về lễ Phật thành đạo năm nay, ở chùa A.
Rất có thể hai bài viết hao hao giống nhau. Còn chưa kể nhiều bài viết của
phật tử về hoạt động của hàng trăm ngôi chùa khác, công chúng sẽ thấy thông tin
na ná nhau.
Một cách viết khác, bạn có thể so sánh sự kiện, chương trình hoạt động của
năm nay so với năm ngoái (cùng một ngôi chùa tổ chức). Bạn có thể phân tích
nguyên nhân, điểm giống nhau và khác nhau, thuận lợi và khó khăn, số lượng và
quy mô.v.v..
Xin nhấn mạnh là chúng ta chỉ nên so sánh sự kiện, chương trình của cùng
một ngôi chùa tổ chức. Rất không nên so sánh sự kiện chùa này với chùa khác.
Bạn có thể viết sáng tạo hơn về các chương trình phật sự, hoạt động từ
thiện. Một phóng sự thường bắt đầu bằng chi tiết, viết về ai đó cụ thể, miêu tả một
quang cảnh, viết một điều gì đó, viết một đối thoại… Hãy bắt đầu bằng chi tiết.
Chi tiết của phóng sự gồm hai loại:
– Chất liệu phổ cập: là chất liệu về sự việc mà có thể thấy ở bất cứ đâu.
– Chi tiết độc đáo: thường là chi tiết, chất liệu về nhân vật, sự việc riêng lẻ,
khác biệt, gây ấn tượng, thu hút người đọc. Chi tiết độc đáo có được nhờ sự quan
sát tỉ mỉ và tinh tế. Một phóng sự hay thường phải có vài ba chi tiết loại này.
Ngôn ngữ phóng sự nên giản dị, dễ hiểu. Hạn chế dùng từ chuyên môn, từ
lóng, từ Hán Việt, từ đa nghĩa, từ văn hóa sáo rỗng.
Một bài viết thành công phải đảm bảo tính thông tin logic, và tính thông tin
thẩm mỹ, không trái với thuần phong mỹ tục.
 26

Phóng sự là một thể loại sâu sắc, người viết có cảm nhận và phân tích tốt.
Do đó, người viết cần có hiểu biết rộng, sâu, tư duy logic, và kinh nghiệm xử lý
thông tin để định hướng tốt cho người đọc.
Bí quyết để viết một phóng sự tốt là bạn thấy được sự thay đổi, diễn biến
câu chuyện theo nguyên nhân – kết quả. Từ đó mở rộng thông tin, đào sâu vấn đề,
phản ánh được toàn cảnh.
4. Một số kỹ thuật viết
– Xuống dòng (enter) khi chấm câu, viết xong một ý.
– Nhìn lại xem câu đó có dài đầy 2 dòng không (cỡ chữ 14)? Nếu có, cần
xem xét tách thành hai câu.
– Nhìn lại xem câu có nhiều thành phần không? Nếu có, cần tách ra thành
các câu đơn.
– Hãy loại bớt các từ không cần thiết trong mỗi câu, sau khi đã viết xong
cả đoạn văn, bạn.
– Câu đầu tiên của đoạn văn bao giờ cũng cung cấp thông tin: ai làm gì? ở
đâu? Các câu tiếp theo mới là giải thích nguyên nhân, và nói rõ hậu quả hoặc ích
lợi…
– Lưu ý các liên từ: nếu, thì, mặc dù, tuy nhiên, trong khi, đồng thời, ngoài
ra, bên cạnh, song song… Đây là các từ có nguy cơ làm cho tin bài của bạn rườm
rà, câu văn dài, khiến bạn đọc khó nhớ.
– Lưu ý các bổ ngữ: bổ ngữ quá dài, làm bạn đọc không nhớ được thông tin
về chủ ngữ và vị ngữ; tránh để bổ ngữ dài ở đầu câu. (Bổ ngữ là các từ đứng sau
động từ hoặc tính từ, tạo thành cụm động từ, cụm tính từ).
Trên đây là một số kỹ năng viết tin, phóng sự. Thể loại này rất phù hợp với
truyền thông Phật giáo, bởi tính truyền cảm hướng thiện đến người đọc.
Kính chúc quý đạo hữu thân tâm an lạc, có nhiều tin, bài và ảnh phản ánh
hoạt động phật sự tại địa phương, cũng như của kiều bào và các hoạt động Phật
giáo quốc tế.
Bạch Tầm Xuân

Kỹ năng viết tin, bài cho trang tin điện tử

A. Những hiểu biết chung về thể loại tin:

 27

1. Khái niệm và kỹ năng viết tin:

Khái niệm: Tin là một thể loại thông dụng nhất trong báo chí đặc biệt là
báo điện tử và trang tin điện tử. Nó phản ánh nhanh những sự kiện thời sự có ý
nghĩa trong đời sống xã hội với ngôn ngữ cô đọng, ngắn gọn, trực tiếp và dễ hiểu
1.1 Đặt đầu đề cho tin
– Do Tin phản ánh những sự kiện mới nên đầu đề của Tin cũng trực tiếp
tham gia thông tin và phải gắn liền với sự kiện mới đó. Đầu đề của Tin phải trực
tiếp phản ánh nội dung. Yêu cầu chung của đầu đề tác phẩm Tin là phải chứ đựng
những thông tin cốt lõi nhất.
– Thông thường, người ta hay chọn một chi tiết hoặc số liệu nổi bật nhất,
quan trọng nhất, hấp dẫn nhất để làm đầu đề cho Tin. Rất ít khi có những đầu đề
Tin được đặt bằng những vấn đề toát ra từ sự kiện.
2.2 Câu mở đầu của tin
– Đối với Tin, câu mở đầu có một tầm quan trọng đặc biệt. Nếu như chỉ
được phép nói một câu để thông báo về sự kiện, thì đó chính là câu mở đầu của
Tin.
– Câu mở đầu của Tin phải chứa đựng được thông điệp cốt lõi, chủ yếu
nhất. Nó là sự nhắc lại và bổ sung hoàn chỉnh cái quan trọng nhất mà tít đã thông
báo.
2.3 Kết luận về Tin
– Tin là thể loại xung kích, nền tảng của báo chí, có nhiệm vụ phản ánh các
sự kiện mới, tiêu biểu, cấp bách. So với tất cả các thể loại báo chí khác, tin có thể
phản ánh sự kiện nhanh nhất, ngắn gọn nhất với một dung lượng cô đúc, chặt chẽ
nhất.
– Ngôn ngữ của tin mang tính chất thông báo nên rất đơn giản, ngắn gọn và
gắn liền với sự kiện, mang tính chất sự kiện một cách rõ rệt.
– Khi viết tin không nên bình luận dài dòng. Trong trường hợp người viết
muốn có một lời bình sau khi đã phản ánh về sự kiện thì lời bình phải rất ngắn gọn
(chỉ một câu) và thường được đặt ở cuối tin.
B. Kỹ năng viết bài phản ánh:
1. Khái niệm
– Là những dạng bài thông tin, phản ánh, đáp ứng các tiêu chí cơ bản của
một tác phẩm báo chí, thường được dùng để thông tin, phản ánh về những vấn đề,
sự kiện, nhân vật, hoàn cảnh, tình huống… ở cấp độ trung bình, vừa phải.
 28

2 Đặc điểm của bài

– Phải đảm bảo yêu cầu về tính thời sự, tính xác thực và tính định hướng
trực tiếp của những thông tin
– Dao động trong khoảng từ vài ba trăm đến khoảng bảy, tám trăm chữ.
– Phong cách ngôn ngữ khác nhau: sự chính xác, trực tiếp, cụ thể; tính chất
nghiêm túc, chặt chẽ; sự mềm mại giàu cảm xúc …
3 Các dạng bài phản ánh
– Bài phản ánh về sự kiện, sự việc: tin Hội nghị, tin ANTT, tin ATGT
– Bài phản ánh về tình huống, vấn đề: Câu chuyện nghiệp vụ
– Bài phản ánh về người thật việc thật: gương sáng phong trào
– Bài phản ánh về suy nghĩ, cảm xúc: tạp chí công an Kon Tum
3.1 Bài phản ánh sự kiện, sự việc
– Trong dạng bài này, các sự việc, sự kiện làm nên nội dung chủ yếu của
tác phẩm. Trong đó, những câu hỏi như: Chuyện đã xảy ra’? Xảy ra như thế nào?,
Vì sao nó xảy ra?, Diễn biến và hậu quả? v.v… thường được trả lời một cách đầy
đủ (tuy không phải lúc nào cũng tuân theo một trình tự ổn định như thế).
– Cần chú ý rằng sự kiện, sự việc gồm hai loại: tích cực và tiêu cực: Sự
kiện, sự việc tích cực thể hiện xu hướng vận động phát triển tích cực của đời sống.
Sự kiện, sự việc tiêu cực thì trái lại. Bài phản ánh có thể tiếp cận với cả hai loại sự
kiện nêu trên và căn cứ vào tính chất của sự kiện đó để có hình thức thể hiện hợp
lý.
– Dạng bài này có nhiều điểm gần gũi với các thể loại thuộc nhóm Thông
tấn báo chí do việc ưu tiên tối đa cho sự kiện.
3.2 Bài phản ánh về tình huống, vấn đề
– Trong đời sống thường xuyên nảy sinh những tình huống, những vấn đề
đa dạng và phức tạp. Cũng giống như sự việc, sự kiện, các tình huống, vấn đề có
nhiều tính chất và những cấp độ khác nhau. Đó là đối tượng của dạng Bài phản ánh
thuộc dạng này.
– Các tình huống, vấn đề cũng có thể được được chia ra thành hai loại: tích
cực và tiêu cực. Tác giả Bài phản ánh phải căn cứ vào tính chất cụ thể của nó để có
hình thức thể hiện thích hợp nhất.
– Bài phản ánh tình huống, vấn đề ngoài việc nêu lên những sự thật mới
nảy sinh còn chú ý thẩm định những sự thật đó để rút ra những kết luận hoặc lý lẽ
cần thiết.
 29

– Một Bài phản ánh thuộc dạng này thường có kết cấu đi từ thực trạng đến
giải pháp dưới dạng những đề xuất, kiến nghị. Trong đó, sự thật được trình bày
như những bằng chứng (luận cứ) để thông qua đó tác giả nêu lên quan điểm riêng
của mình.
3.3 Bài phản ánh về người thật, việc thật
– So với các thể loại có ưu thế trong việc phản ánh về con người như Ký
chân dung, Phóng sự chân dung và Phỏng vấn chân dung, dạng Bài phản ánh về
người thật, việc thật thường chỉ dừng lại ở cấp độ thấp hơn. Nhìn trên tổng thể,
trong những tác phẩm thuộc dạng bài này, chân dung con người hiện lên không
thật rõ nét và cấp độ điển hình của nó cũng có phần đa dạng hơn. Tuy nhiên, nếu
so với dạng bài Người tốt – việc tốt, dạng bài này thường có dung lượng lớn hơn
và có thể phản ánh cả hai loại chân dung tiêu biểu cho hai thái cực: tốt và xấu.
– Dạng bài này thường có kết cấu không ổn định. Trong đó, tác giả cũng có
thể xuất hiện trực tiếp với những suy nghĩ, những kiến nghị, giải pháp nhưng chưa
đạt tới bản sắc như một một nhân vật trần thuật (như trong các thể loại Phóng sự
chân dung hay Ký chân dung).
3.4 Bài phản ánh về suy nghĩ, cảm xúc
Trong các dạng bài phản ánh, đây là dạng có hình thức thể hiện khá mềm
mại với sự xuất hiện trực tiếp của tác giả. Trong đó, người viết thường xuất hiện ở
ngôi thứ nhất, xưng ‘tôi’ và cái tôi đó bộc lộ những suy nghĩ, cảm xúc.
– Mục đích của bài phản ánh thuộc dạng này là vừa thông tin sự thật, vừa
thông tin tâm trạng của tác giả.
– Khi viết những tác phẩm thuộc dạng này, người viết phải tự đặt ra cho
mình những giới hạn cần thiết để không làm biến đổi bản chất báo chí của tác
phẩm. Suy nghĩ và cảm xúc phải luôn luôn gắn bó chặt chẽ với sự thật, xuất phát từ
sự thật và nhằm làm sáng tỏ sự thật.
4. Kỹ năng viết bài phản ánh
Khi đọc một bài phản ánh, người đọc thường đánh giá nó qua mấy câu hỏi
sau đây
+Bài viết này có phản ánh đúng sự thật không ?
+Sự thật đó có đáp ứng được yêu cầu tuyên truyền thời sự không ?
+Nội dung bài viết có logic không?
+ Hình thức thể hiện (kết cấu, ngôn ngữ, văn phong) có tốt không? v.v…
Những đòi hỏi đó cho thấy khi viết một bài phản ánh, người viết phải chú ý
đến một số thao tác cơ bản sau đây:
 30

4.1 Lựa chọn đúng vấn đề, sự kiện

– Việc phản ánh đúng sự thật vẫn chưa đủ. Điều còn quan trọng hơn là sự
thật đó phải thể hiện đúng sự vận động đích thực của cuộc sống. Cần phải biết loại
bỏ những sự thật chỉ mang tính chất ngẫu nhiên, đơn lẻ, đột xuất…
– Để làm được như vậy, ngoài một quan niệm sống đúng đắn, người viết
còn phải có khả năng quan sát và suy nghĩ một cách tỉnh táo .
– Những người viết có kinh nghiệm thường chỉ viết về những điều mà
chính anh ta tin tưởng. Khi cần, họ có thể tham khảo thêm ý kiến thẩm định của
những người xung quanh. Nếu tác giả không tin vào những điều mà anh ta viết,
anh ta cũng sẽ không thể thuyết phục người đọc tin tưởng.
– Trước khi bắt đầu viết, tác giả nên tự hỏi: Liệu rằng những điều được
thông tin, phản ánh trong bài viết có đáp ứng được yêu cầu tuyên truyền thời sự
không? Liệu độc giả có quan tâm đến sự kiện, vấn đề, con người, tình huống… mà
bài viết mang tới cho họ không?.

* Ở đây chúng tôi xin dẫn chứng cụ thể về kết cấu một dạng bài về gương
người tốt việc tốt
1.Khái niệm
– Người tốt là con người bình thường có thật trong đời sống xã hội, có
nhận thức, hoạt động tiên tiến nổi bật trong khuôn khổ đạo lý xã hội, được xã hội
thừa nhận mà mọi người xung quanh chưa làm được.
– Việc tốt là việc làm của một hoặc nhiều người có quá trình hoặc đột khởi
mang lại cho bản thân họ và xã hội những kết quả về vật chất và tinh thần tốt đẹp.
2 Phương pháp viết bài Người tốt việc tốt
* Xây dựng kết cấu bài:
+ Ai ? Tuổi ? địa chỉ ?
+ Câu chuyện xảy ra như thế nào?
+ Hoàn cảnh ra sao?
+ Cách giải quyết hay của nhân vật.
+ Kết quả hoặc ý nghĩa mang lại lợi ích cho xã hội.
* Thu thập công việc tốt của nhân vật, phỏng vấn nhân vật về kinh nghiệm
thực hiện công việc tốt. Sau khi có đầy đủ tư liệu, tiến hành viết bài.
* Kết cấu:
 31

+ Tiêu đề: nêu bật ý tưởng, hành động tiên tiến của nhân vật một cách
khái quát, có thể khái quát bằng lời bình của quần chúng, hoặc dùng từ hình ảnh
hay phương pháp chơi chữ…gây sự chú ý của độc giả về chân dung con người mà
chúng ta sắp đặc tả.
+ Mở đầu: là phần rất quan trọng nhằm thu hút người đọc; có thể nêu ý
nghĩa việc tốt của nhân vật; có thể đưa mâu thuẫn giữa khả năng của nhân vật với
khó khăn khách quan để tăng ý nghĩa của việc tốt; hoặc nêu thành tích của nhân
vật; hoặc nêu dư luận của xã hội đánh giá về ý nghĩa, hành động tốt của nhân vật;
hoặc nêu lên những đặc tả riêng biệt trong lai lịch của nhân vật.
+ Nội dung: đây là phần quan trọng chứa đựng nội dung trọng tâm của
bài, gồm những diễn biến chính: suy nghĩ hành động của nhân vật, có thể sắp xếp
thứ tự thời gian hoặc xen kẽ suy nghĩ và hành động của nhân vật.
Lưu ý:cần nêu những chi tiết then chốt biểu lộ cái tốt, cái hơn người của
nhân vật để người đọc hiểu biết và khâm phục hoặc có thể áp dụng làm theo…
+ Kết thúc: cô đọng thêm chủ đề, có thể khái quát ý nghĩa của việc tốt, có
thể bình luận tác dụng của việc tốt gợi cho người đọc suy nghĩ và xác định hành vi,
thái độ bản thân mình; có thể nêu uy tín của nhân vật đối với quần chúng; có thể
nêu những phần thưởng của nhà nước và nhân dân dành cho người tốt, việc tốt…
I. YÊU CẦU CHUNG
Báo chí là loại hình hoạt động thông tin chính trị – xã hội, ra đời do nhu
cầu thông tin – giao tiếp, giải trí và nhận thức của con người.
Bạn đọc của báo chí thuộc mọi thành phần cư dân trong xã hội. Do vị trí xã
hội, nghề nghiệp, trình độ văn hóa, sở thích, hiểu biết, mỗi người có sự quan tâm
và nhu cầu thông tin với các mức độ khác nhau

Người viết bài cho trang tin phải luôn hiểu rõ ai là người sẽ “tiêu thụ” bài
viết của mình, từ đó nắm bắt nhu cầu và những vấn đề bạn đọc của mình quan tâm
để cung cấp thông tin, đáp ứng nhu cầu thông tin của bạn đọc.
Với trang tin điện tử của Điện lực Điện Biên, thì đối tượng phục vụ đầu
tiên là những người hoạt động trong lĩnh vực điện lực trên địa bàn tỉnh, sau đó là
những bạn đọc cần thông tin về lĩnh vực này. Xác định như vậy, thì thông tin đưa
lên trang tin sẽ cụ thể và khoanh vùng được phạm vi thông tin, như: hoạt động
trong ngành;chế độ, chính sách trong lĩnh vực điện; việc thực hiện các chế độ,
chính sách đó ra sao…
II. CÁCH VIẾT TIN, BÀI:.
 32

Công thức cho tin mà người ta thường đưa ra đó là 5W và 1H

Who (ai): Trong tin này có những ai?
What (cái gì/chuyện gì): Sự kiện quan trọng hay đáng lưu ý gì đã xảy ra?
Where (ở đâu): Sự kiện, hiện tượng đó xảy ra ở đâu?
When (khi nào): Sự kiện xảy ra vào lúc nào?
Why (tại sao): Tại sao lại xảy ra sự kiện đó?
How (như thế nào): Chuyện xảy ra như thế nào?
=> Đối với một tin, thì việc trả lời 5 câu hỏi trên một cách vắn tắt nhất là
đã đảm bảo yêu cầu thông tin
Ví dụ: Trước sự kiện xảy ra động đất ở Điện Biên, người đọc bao giờ cũng
cần những thông tin như: Cái gì? (trận động đất), ở đâu? (xảy ra ở Điện Biên), khi
nào? (giả dụ vào lúc 16 giờ ngày 12/9), ai? (trận động đất ảnh hưởng trực tiếp đến
những ai), tại sao? (do Điện Biên nằm trên dải đứt gãy tây bắc), như thế nào? (trận
động đất diễn ra như thế nào: cường độ, mức ảnh hưởng…).
2. Phân loại tin:
Căn cứ vào nội dung, mục đích và phương pháp sáng tạo có thể chia thể
loại tin thành các dạng tin cơ bản như sau: tin vắn, tin ngắn, tin sâu, tin tường thuật
và tin công báo.
Tin vắn: Là một tin rất ngắn, cấu tạo bằng một vài câu trong đó phản ánh
những thông điệp cô đọng, nhất là sự kiện thời sự.
Tin ngắn: Là một thể loại tin có các thành phần kết cấu tương đối đầy đủ
trong đó chủ yếu phản ánh những thông điệp đặc trưng về nội dung, hình thức của
bản thân sự kiện thời sự.
Tin ngắn thường trả lời đầy đủ 5W và 1H
Tin sâu: Là tin có chiều sâu, dung lượng lớn, phản ánh trình độ nhận thức
sâu về sự kiện thời sự, khám phá các bình diện khác nhau, phân tích đánh giá tính
chất đặc điểm nhận định và xu thế vận động ý nghĩa, hậu quả của sự kiện đối với
xã hội.
– Về bản chất , tin tổng hợp cũng là một hình thức của tin sâu.
Tin tường thuật: Là thể tin thuật lại sự kiện theo quá trình diễn biến của nó.
Phản ánh các sự kiện thời sự quan trọng song nó tập trung chú ý khai thác logic
vận động của mỗi sự kiện.
 33

– Trật tự thời gian trong tin tường thuật là một yếu tố rất quan trọng mang ý
nghĩa xã hội thực sự
Tin công báo: Là thể tin thông báo chính thức về hoạt động của các tổ chức
chính trị, xã hội, các cơ quan nhà nước..
3. Kết cấu tin: Thông thường, người ta phân chia tin thành các kiểu kết cấu
sau:
– Hình tháp ngược
– Kết cấu lưỡng phân: hai phần: mở đầu và thân tin
– Hình xoáy ốc
– Hình bậc thang
– Kết cấu nhân quả
– Kết cấu kể chuyện
B. NHỮNG HIỂU BIẾT CHUNG VỀ THỂ LOẠI BÀI
1. Khái niệm và kỹ năng viết bài
Hiện nay, những người làm chuyên môn nghiên cứu, giảng dạy về báo chí
đã phân loại các tác phẩm báo chí thành những nhóm thể tài, thể loại khác nhau:
như nhóm Thông tấn, Chính luận và Chính luận nghệ thuật với những đặc trưng về
thể loại khá rõ ràng.
Một tác phẩm báo chí có thể đáp ứng được tiêu chí của thể loại hoặc không
thể hiện rõ đặc điểm của thể loại nào. Và, những bài viết chưa ổn định rõ ràng về
thể loại nào được quy về là các dạng bài thông tin, phản ánh hay gọi chung là bài
báo. Đây cũng là dạng bài được sử dụng phổ biến trên các trang tin điện tử đặc biệt
là các trang thông tin của các ngành nói chung.
2. Các dạng kết cấu của bài báo:
Kết cấu kim tự tháp ngược: Sắp xếp thông tin theo thứ tự quan trọng giảm
dần. Thông tin quan trọng nhất, cần thiết nhất phải được đề cập ngay ở câu đầu,
đoạn đầu. Những câu sau, đoạn sau phát triển các thông tin bổ sung.
Kết cấu thời gian: Sắp xếp bài viết theo trật tự thời gian kiểu như tường
thuật sự kiện song chúng ta có thể sắp xếp trộn lẫn hai cách giữa trình tự thời gian
với đảo ngược trình tự: bắt đầu bằng một dự án quan trọng trong tương lai, hiện tại
hoặc quá khứ vừa diễn ra, sau đó quay trở lại kết cấu thời gian
Kết cấu tổng hợp: Kết cấu này tương tự kết cấu một bài phát biểu về lịch
sử. Bắt đầu bằng sự việc hoặc tình trạng, sau đó nói đến nguyên nhân hoặc kết quả.
 34

Kết cấu này đơn giản và logic, cho phép đề cập kỹ một vấn đề mà không làm độc
giả chán.
Kết cấu dạng chứng minh: Đề cập đến thông tin chính, sau đó chứng minh
bằng một loạt lý lẽ dựa trên các sự việc.
Mỗi loại kết cấu có điểm mạnh và điểm yếu khác nhau, người viết có thể
lựa chọn cho phù hợp với thông tin mà mình muốn truyền tải. Không thể nói kiểu
kết cấu nào hay hơn nhưng tất cả đều có điểm chung là theo một logic nhất định để
nêu bật chủ đề.
3. Quy tắc viết bài cho báo mạng,
trang tin điện tử:
* Không làm dàn ý theo kiểu bao gồm mở đầu, thân bài, kết luận, mà bài
báo phải đi ngay vào trọng tâm thông tin, cùng với thông điệp chính. Sau đó sẽ đến
‘như thế nào’ và ‘tại sao’.
* Mỗi đoạn một ý: Người đọc không có nhiều thời gian và không thể kiên
nhẫn đọc những bài báo dài cả màn hình mà không rõ ý, rõ đoạn. Tốt nhất là mỗi
đoạn một ý.
* Liên kết giữa các đoạn: Việc chia đoạn nhiều là cần thiết nhưng phải luôn
có liên kết giữa các đoạn để thu hút độc giả. Tránh viết ‘dây cà ra dây muống’, viết
lan man.
C. MỘT SỐ LƯU Ý KHI VIẾT CHO BÁO ĐIỆN TỬ, TRANG TIN ĐIỆN
TỬ
Có 3 phương pháp thu thập thông tin truyền thống cho một tác phẩm báo
chí là phỏng vấn, quan sát và nghiên cứu tài liệu.
Khi viết tin, bài cho báo điện tử, trang tin điện tử hãy thực hiện nguyên tắc
là đề cập, nói thẳng vào sự kiện, câu chuyện chính;
Vd: Độc giả không chỉ muốn biết ai, cái gì, ở đâu và khi nào mà cả tại sao.
(Tại sao nhà nước tăng giá điện? Điều này có ảnh hưởng thế nào tới cuộc sống
hàng ngày?);
Dùng các đoạn ngắn (mỗi đoạn một ý);
Dùng câu chủ động, không lạm dụng tính từ;
Với những bài dài, nên có những tiểu đề mục chứa đựng thông tin (Cách
này vừa tạo ra những điểm nghỉ cho mắt, vừa lôi kéo độc giả đọc tiếp).
Có thể dùng font chữ đậm để nhấn mạnh những điểm quan trọng nhưng
không nên lạm dụng;
 35

Nên có ảnh hoặc hình minh họa, dù nhỏ (Ảnh ở đây không chỉ có ý nghĩa
trang trí mà còn có sức thu hút, minh chứng rõ nhất cho độc giả về bài viết);
Đưa thông tin thành những hộp dữ liệu, biểu đồ nếu thông tin đó có thể làm
thành đồ thị, bảng biểu, hình minh họa
Dùng các đường link để bổ sung thêm chi tiết, thông tin để tạo sự liền mạch
cho độc giả (đặc biệt là những sự kiện liên quan hoặc cùng nhóm chủ đề).
Ái Liên (phòng CTCT – tổng hợp)