Professional Documents
Culture Documents
151
151
10: Πτωχοπροδρομικά
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Χαρακτηριστικά των δημωδών κειμένων του 12ου αι.: α΄) παρουσιάζονται ομαδικά
και β΄) σε αντίθεση με τα ακριτικά δεν προέρχονται από την περιφέρεια, αλλά από
την πρωτεύουσα και δη από την αυτοκρατορική αυλή (: Πτωχοπροδρομικά ποιήματα:
άσχετα με την ταυτότητα του ποιητή τους αφιερώνονται στους αυτοκράτορες Ιωάννη
Β΄ και Μανουήλ Α΄ - Σπανέας: και ο ποιητής και ο αποδέκτης του προέρχονται από
το αυτοκρατορικό περιβάλλον των Κομνηνών – ο Μανουήλ Γλυκάς υπήρξε
γραμματέας της αυτοκρατορικής αυλής και απευθύνει το ποίημά του στον Μανουήλ
Α΄).
Γλώσσα των δημωδών κειμένων του 12ου αι.: δημώδης (: πλησιάζει την καθημερινή,
χωρίς να ταυτίζεται με αυτήν).
Χαρακτήρας των δημωδών κειμένων του 12ου αι.: Δεν είναι δημοτική ποίηση, είναι
προσωπικό δημιούργημα λογίων που έχουν άνεση στο χώρο της αρχαίας ελληνικής
γραμματείας και στην λόγια γλώσσα και η χρησιμοποίηση της καθομιλουμένης είναι
συνειδητή επιλογή. Οι ημιλόγιοι διασκευαστές και οι αγράμματοι αντιγραφείς των
ποιημάτων αυτών έχουν παρέμβει στην αρχική σύνθεση.
10.1 Πτωχοπροδρομικά
Στο Δ΄ ποίημα ο ποιητής υποδύεται έναν φτωχό μοναχό, σατιρίζει τους ηγουμένους
και διακωμωδεί τη μοναστική ζωή. Χαρακτηριστικές οι περιγραφές των εδεσμάτων
των πλουσίων και του λιτού φαγητού των φτωχών (αποτελούν πολύτιμο υλικό για τη
μελέτη της διατροφής/του πολιτισμού).
Τα Πτωχοπροδρομικά ποιήματα κινούνται στο επίπεδο του ποιητή τους και στο
επίπεδο των ηρώων τους. Η ταύτιση του ποιητή με τον εκάστοτε ήρωά του οδήγησε
στο πρόβλημα της ύπαρξης ενός ή περισσοτέρων Προδρόμων. Οι ήρωες των
Πτωχοπροδρομικών ποιημάτων είναι ρόλοι/προσωπεία ταυτιζόμενα μόνο εν μέρει με
τον ποιητή (αυτό δείχνει και η χρήση λογιότερης γλώσσας στον πρόλογο και στον
επίλογο των ποιημάτων).
Το πρόβλημα της συγγραφής ή όχι των ποιημάτων από τον Θεόδωρο Πρόδρομο
(Προδρομικό ζήτημα, Eideneier) απασχολεί ακόμη την έρευνα.
10.2 Σπανέας
Έχουν εκφραστεί διάφορες απόψεις για τον τίτλο Σπανέας και για την ταυτότητα του
Αλεξίου Κομνηνού , το όνομα του οποίου αναφέρεται στην επιγραφή μίας από τις
τρεις παλαιότερες παραλλαγές του ποιήματος.
10.3 Γλυκάς
Είναι έργο του λογίου Μιχαήλ Σικιδίτη ή Μιχαήλ Γλυκά, γραμματέως στην αυλή του
Μανουήλ Α΄ Κομνηνού. Έργα του Γλυκά: Βίβλος Χρονική: χρονογραφία από
κτίσεως κόσμου έως το 1118, ποιήματα, θεολογικές-εξηγητικές επιστολές, 2
σχολιασμένες συλλογές παροιμιών που αφιερώνονται στον αυτοκράτορα Μανουήλ
Α΄ Κομνηνό (σημασία των συλλογών: α΄) ο Γλυκάς είναι ο πρώτος συλλογέας
παροιμιών, β΄) δείχνουν το ενδιαφέρον των λογίων της αυλής του Μανουήλ Α΄ για τα
δημιουργήματα του λαϊκού πολιτισμού).
Το ποίημα κλείνει με έκκληση του ποιητή προς τον αυτοκράτορα για αποφυλάκισή
του, η οποία όμως δεν εισακούσθηκε.