Συμβολισμός*

Λογοτεχνική σχολή, που κυριάρχησε στη γαλλική ποίηση ως και

τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. Το μανιφέστο του κινήματος
δημοσιεύτηκε από το γάλλο ποιητή Jean Moreas (Ιωάννης
Παπαδιαμαντόπουλος), στην παρισινή εφημερίδα Le Figaro.

O συμβολισμός καλλιέργησε κυρίως την ποίηση (επηρέασε πολύ

λιγότερο την πεζογραφία και το θέατρο). Συνδέθηκε με τη
φιλοσοφία του υποσυνείδητου του γάλλου φιλοσόφου Henri
Bergson και με τους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους και πήρε την
ονομασία του από τη συχνή και ιδιόμορφη χρήση των συμβόλων.
Προδρομικές μορφές του συμβολισμού υπήρξαν ο γάλλος Charles
Baudelaire και ο αμερικανός Edgar Allan Poe. Στη Γαλλία, ο
συμβολισμός συνδέθηκε στενά με τους λεγόμενους «ποιητές της
παρακμής» (decadents), όπως οι Arthur Rimbaud, Paul Verlain,
Stephan Mallarme κ. ά.

Ο συμβολισμός εμφανίζεται ως αντίδραση τόσο στο ρομαντικό

στόμφο και τη ρητορεία όσο και στην παρνασσική
αντικειμενικότητα και ακαμψία στο στίχο. Διαφοροποιείται,
επίσης, από το ρεαλισμό και το νατουραλισμό, που εστιάζουν στην
πιστή περιγραφή του εξωτερικού κόσμου και έχουν κοινωνικούς
στόχους. Για τους συμβολιστές, ο πραγματικός κόσμος που
αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις δεν παρουσιάζει κανένα
ενδιαφέρον. Χρησιμοποιούν, λοιπόν, τα πράγματα του εξωτερικού
κόσμου ως διαμεσολαβητές, ως σύμβολα, για να εκφράσουν ιδέες,
συναισθήματα, διανοήματα ή, με άλλα λόγια, το μυστήριο του
εσωτερικού μας κόσμου.

Ζ. Μορεάς Σ. Μπωντλαίρ Α. Ρεμπώ

12
Χαρακτηριστικά της συμβολιστικής ποίησης

 Προσπάθεια απόδοσης των ψυχικών καταστάσεων με

τρόπο έμμεσο και συμβολικό, δηλαδή μέσα από τη χρήση
συμβόλων, την υπαινικτική και υποβλητική χρήση της
γλώσσας, αφθονία εικόνων και μεταφορών.

 Αποφυγή της σαφήνειας και προσπάθεια για τη

δημιουργία ενός κλίματος ρευστού, συγκεχυμένου,
ασαφούς και θολού ( διάθεση ρεμβασμού, μελαγχολίας και
ονειροπόλησης)

 Έντονη πνευματικότητα, ιδεαλισμός, μυστικισμός.

 Προσπάθεια να ταυτιστεί η ποίηση με τη μουσική, που

εκδηλώνεται με την έντονη μουσικότητα και τον υποβλητικό
χαρακτήρα του στίχου.

 Μορφολογικές και εκφραστικές καινοτομίες (χαλαρή

ομοιοκαταληξία, ανομοιοκατάληκτος ή ελεύθερος στίχος,
ιδιόρρυθμη σύνταξη, νέο λεξιλόγιο).

 Περιορισμός του νοηματικού περιεχομένου του ποιήματος

στο ελάχιστο.

 Στόχος του ποιήματος: η δημιουργία ενός άλλου,

διαφορετικού, ποιητικού κόσμου (poesie pure, η ποίηση για
την ποίηση).

Ο ελληνικός συμβολισμός οικειοποιείται, ως επί το πλείστον, δύο

από τις αρχές του γαλλικού συμβολισμού:
o τον υπαινικτικό χαρακτήρα της ποίησης, που στρέφει το νου
προς τον κόσμο των ιδεών
o την αίσθηση του ποιητή ότι, όταν κάποιος μπορέσει να φτάσει
σε αυτό τον κόσμο , θεωρεί πλέον την πραγματικότητα ως
έναν ταπεινό τόπο μελαγχολίας και απελπισίας
Συμβολιστικά στοιχεία ανιχνεύονται στα έργα πολλών
νεοελλήνων ποιητών ( π.χ. των Λ. Μαβίλη, Ι. Γρυπάρη, Κ. Παλαμά,
Κ. Π. Καβάφη, Μ. Μαλακάση κ.ά.)

13
Γύρω στα 1920 (πρώτη δεκαετία του Μεσοπολέμου),
κάνει την εμφάνισή της μια ομάδα ποιητών βαθύτατα
επηρεασμένων από το γαλλικό συμβολισμό ( Κ. Καρυωτάκης, Ν.
Λαπαθιώτης, Μ. Πολυδούρη, Μ. Πανικολάου κ.ά.). Πρόκειται για
ποιητές που τους χαρακτηρίζει ψυχικός κάματος και μια δυσκολία
προσαρμογής στην πραγματικότητα. Ο αντιπροσωπευτικότερος
όλων υπήρξε ο Κ. Καρυωτάκης, που εξέφρασε όσο κανένας
άλλος της γενιάς του το αίσθημα του ανικανοποίητου και της
παρακμής που χαρακτήριζε την εποχή του. Ενώ, όμως οι άλλοι
έμειναν στο κλίμα του αρνητισμού και το αίσθημα της απελπισίας, ο
Καρυωτάκης έδωσε μέσα από την ποίησή του μια
ολοκληρωμένη αίσθηση της πραγματικότητας και έφθασε ως
την κοινωνική καταγγελία.

*Επιτομή από το αντίστοιχο λήμμα του σχολικού Λεξικού

Λογοτεχνικών Όρων

Κ. Καρυωτάκης Μ. Πολυδούρη

14