OLuigiPirandelloπου έδρασε συγγραφικά τον 20ο αιώνα, υπήρξε πολυγραφότατος.

Η
εργογραφία του περιλαμβάνει συλλογές από δοκιμιακά έργα, νουβέλες και διηγήματα καθώς
και μυθιστορήματα (IIfuMattiaPascal , Unonessunoecentomilaκλπ), ποιητικά (PasquadiGea,
Scamandroκλπ) και θεατρικά έργα (LumiediSicilia, Liola, Seipersonaggiincercad’autore ,
Ciascunoasuomodo, Questaserasirecitaasoggetoκλπ). Η θεματική και η καινοτόμα δομή των
έργων του επέφεραν μια πραγματική επανάσταση στην λογοτεχνία. Τα θέματα του γνωστά και
ως «πιραντελικά» πραγματεύονται κυρίως τη μοναξιά του ανθρώπου, το απρόβλεπτο της
ύπαρξης, την αντίθεση ανάμεσα στο είναι και στο πρέπει να είναι (είναι ή φαίνεσθαι) κλπ.
Ακόμη οι χαρακτήρες (μεσοαστοί που αρχικά δεν διέθεταν επίγνωση) στα έργα του
επιδιώκουν να απομακρυνθούν και να αποστασιοποιηθούν από το κοινωνικό τους
περιβάλλουν , από τις συμβάσεις και τις νόρμες του, ενώ έκδηλο είναι το κωμικό στοιχείο, το
οποίο συχνά προτείνετε ως λύση μέσα από την ανατροπή κάθε κατάστασης όχι όμως με την
μορφή επανάστασης. Ένα από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα του υπήρξε το IIfuMattiaPascal
(1904), με το οποίο οPirandello αναδιαμόρφωσε την προβληματική του με αποτέλεσμα να
γίνει εξαιρετικά γνωστός στον κόσμο. Την προβληματική του αυτή που ανέπτυξε μέσα από το
συγκεκριμένο μυθιστόρημα θα χρησιμοποιήσει αργότερα και στο θέατρο. Η προβληματική του
λοιπόν συνοψίζεται ως εξής: Η ζωή όπως ο ίδιος αναφέρει αποτελεί ένα κουκλοθέατρο, στο
όποιο οι άνθρωποι δεν αποτελούν παρά μαριονέτες. Η κοινωνία λοιπόν αποτελεί ένα
ασφυκτικά προκαθορισμένο πεδίο στο οποίο η ύπαρξη και η δράση των ανθρώπων (διαθέτουν
λογική, που υποτάσσεται στις νόρμες) καθορίζεται από τις κοινωνικές συμβάσεις και νόρμες
που επιβάλει η κοινωνία, χωρίς να υπάρχουν περιθώρια προσωπικής ελευθερίας. Θα
προσπαθήσει λοιπόν να αποδεσμευτεί από αυτό που η κοινωνία ορίζει για αυτόν (το
προσωπείο που του έχει φτιάξει και προσδώσει) και θα αναζητήσει την δική του ταυτότητα και
υποκειμενική πραγματικότητα. Στο τέλος θα συνειδητοποιήσει ότι ένα τέτοιο εγχείρημα δεν
θα μπορέσει ποτέ να επιτευχθεί, γιατί δεν μπορεί να ξεφύγει από τις συμβάσεις της κοινωνίας
και μονίμως με οποιαδήποτε επιλογή του θα βρίσκεται δέσμιος τους. Για παράδειγμα στο
έργο του ο πρωταγωνιστής άδραξε την ευκαιρία να αποδεσμευτεί από τα θέλω και τα πρέπει
της κοινωνίας και παρότι βγήκε από το πρώτο του πρόσωπο, μπήκε αμέσως σε ένα άλλο
εξίσου κατασκευασμένο, τεχνητό και θεμιτώς αποδεχτό από την κοινωνία. Στην προκειμένη
περίπτωση η λύση παρουσιάζεται μέσα από την κωμική έκβαση του μυθιστορήματος, με τον
πρωταγωνιστή να προσαρμόζεται στο να είναι ο μακαρίτης και να επισκέπτεται τον τάφο του.
Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να επισημάνουμε ότι ο Pirandello θεωρείται ο δημιουργός του
σύγχρονου θεάτρου. Το 1910 άρχισε να συγγράφει θεατρικά έργα. Συνέγραψε μεγάλο αριθμό
θεατρικών έργων μεταξύ των οποίων τα Seipersonaggiincercad’autore , Ciascunoasuomodo
και Questaserasirecitaasoggeto αποτέλεσαν « την τριλογία του θεάτρου μέσα στο θέατρο».
Σαφώς το πρώτο από αυτά αποτελεί το καλύτερο και πιο γνωστό του θεατρικό έργο. Ότι ισχύε
στην λογοτεχνία ( προβληματική, πιραντελική θεματική) ισχύει σαφώς και εδώ. Στην ουσία
από που χαρακτηρίζει τα έργα του είναι η αγωνιώδης προσπάθεια του ανθρώπου να ξεφύγει
από την πραγματικότητα, με το θέατρο να αποτελεί το μοναδικό μέσο ανακατασκευής της.
Έτσι λοιπόν αντιπαραβάλλει την πραγματική ζωή με την ζωή που προκύπτει μέσα από την
θεατρική πράξη, με τον άνθρωπο σαφώς να διαθέτει επίγνωση της προσωπικότητας-
προσωπείο του και της δράσης του καθώς η σχέση του με τους άλλους είναι φυσική, λογική
και ελεγχόμενη.
Τέλος μέσα από την τριλογία του γίνεται αντιληπτές ενδεχόμενες συγκρούσεις που μπορεί να
προκύψουν ανάμεσα στα μέλη μια παράστασης. Τόσο μεταξύ του κοινού και των ηθοποιών
όσο και μεταξύ των ηθοποιών και τον σκηνοθέτη.
Ciascunoasuomodo→Ανέβηκε για πρώτη φορά του 1921. Κωμωδία σε τρείς πράξεις και με δυο
ιντερμέδια. Βασίζεται σε πραγματικό γεγονός. Σύγκρουση μεταξύ του κοινού και των
ηθοποιών. Και καθώς ολόκληρος ο χώρος θέατρο έχει μετατραπεί σε θεατρική σκηνή εκεί
απηχείτε η επινόηση του « το θέατρο μέσα στο θέατρο».

Questaserasirecitaasoggeto→ Κωμωδία σε τρείς πράξεις. Σύγκρουση μεταξύ των ηθοποιών και

τον σκηνοθέτη. Οι ηθοποιοί δεν υποτάσσουν το συναίσθημα του στις προτροπές του
σκηνοθέτη/ δηλώνουν ότι δεν είναι μαριονέτες. Οι ηθοποιοί ζουν το δράμα σαν να έχει συμβεί
πραγματικά- γίνονται ένα με τον ρόλο.

Seipersonaggiincercad’autore→ Κωμωδία που δεν έχει πράξεις και σκηνές αλλά δύο παύσεις
μάλλον αυθόρμητες. Στην ουσία οι ηθοποιοί ζουν το δράμα σαν να έχει συμβεί πραγματικά.
Αντίθεση ανάμεσα στην ζωή που αποτελεί το αυθεντικό δράμα της ύπαρξης και στην φόρμα-
τον ρόλο μέσω του οποίου καλείται ο ηθοποιός να αποδώσει τα δράματα , τα πάθη και τις
ιστορίες τους. Η ηθοποιοί αποτελούν τον μεσολαβητές ανάμεσα στα πραγματικά πρόσωπα
και το αυθεντικό δράμα της ύπαρξης τους και φόρμα της υποκριτικής. Η ερμηνεία όσο το
δυνατόν να ταυτίζεται με την πραγματικότητα → Δεν επιτυγχάνεται. ΑΡΑ αδυναμία των
προσώπων να επικοινωνήσουν και τη διάσταση ανάμεσα στην φόρμα και τη ζωή.
Το θέατρο του είναι αντι- θέατρο μια κριτική του θεάτρου μέσα στο θέατρο. Όπου τα
πρόσωπα αρνούνται να ερμηνεύσουν το δράμα τους οι ηθοποιοί. Αναλαμβάνουν οι ίδιοι και
έτσι φυλακίζονται στην υποκριτική φόρμα.

Ο GiovanniBattistaMarino υπήρξε ο ποιητής που στιγμάτισε τον 17ο αιώνα. Συνέβαλλε στην
δημιουργία ενός λογοτεχνικού ρεύματος του μαρινισμού, αποτελώντας πρότυπο μιας
ολόκληρης γενιάς ποιητών. Συνέγραψε κυρίως λυρικά ποιήματα διαφόρων θεμάτων με πιο
σημαντικό το ποίημα Άδωνις με το οποίο έγινε ευρέως γνωστός. Τα ποιήματα του ξεχώρισαν
για την μπαρόκ διάθεση τους. Πρωταρχικός στόχος του μέσα από τα έργα του είναι να
εξυμνήσει την ευφυία του, στηριζόμενος κυρίως στην ρητορική του δεινότητα, τον συνδυασμό
εννοιών κ.λπ. Ακόμη, για πετύχει το πομπώδες ύφος ,την υπερβολή και να προκαλέσει στον
αναγνώστη περιέργεια με αποκορύφωμα τον εντυπωσιασμό/έκπληξη αντλεί μορφές, εικόνες,
θέματα από κείμενα γραμμένα στην λατινική και δημώδη γλώσσα ενώ δεν διστάζει να κάνει
κατάχρηση παράξενων παρομοιώσεων, υπερβολικών μεταφορών κ.λπ., δηλαδή ρητορικών
μέσων που είναι σκοπίμως υπερβολικά. Τέλος ο ίδιος αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει την
μίμηση των κλασικών ως ένα τρόπο άντλησης μορφών και καταστάσεων που θα μπορούν να
αναπαραχθούν με πρωτότυπο τρόπο.
Το ποίημά του με τίτλο Άδωνις αποτελεί το πιο συνεχές και συνάμα αδύναμο έργο του.
Πρόκειται για αντιαφηγηματικόποιήμα το οποίο είχε ως στόχο να καταπλήξει τον αναγνώστη.
Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιεί αρκετά επιτηδευμένα ρητορικά μέσα, πλήθος εικόνων και
μορφών που παρόλο το επιδιωκόμενο σκοπό φέρνουν εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα. Έτσι το
μακροσκελές αυτό ποίημα καταλήγει κατακερματισμένο και ασύνδετο με τον αναγνώστη
τελικά να κουράζεται. Σε αυτό βεβαίως συμβάλλει και το αδύναμο εξαρχής θέμα που
πραγματεύεται το ποιήμα.
Μπαρόκ→ Διεθνής ρυθμός, η ύπαρξη του οποίου χρονολογείται μεταξύ των τελών του 16 ου
αιώνα ως τον 18ο και απαντά σε όλες τις καλλιτεχνικές μορφές π.χ. στην λογοτεχνία, στην
ποίηση, στην αρχιτεκτονική, στην γλυπτική, στην ζωγραφική, στην μουσική. Ένα αρκετά
σημαντικό μέρος της τέχνης και της λογοτεχνίας του 17ου αιώνα μπορεί να χαρακτηριστεί
μπαρόκ χωρίς ωστόσο ολόκληρος ο 17ος αιώνας να χαρακτηρίζεται μπαρόκ, καθώς προς τα
τέλη υφίσταται κρίση με τις κλασικές φόρμες να επικρατούν ξανά. Στόχος του είναι να
προκαλέσει τον θαυμασμό του κοινού. Για τον λόγο αυτό χαρακτηρίζεται από μεγαλοπρεπή
σχήματα, ακανόνιστες μορφές, έντονο χρώμα και υπερβολή. Στην λογοτεχνία ο ρυθμός
καταχράται κάθε μορφή ρητορικού μέσω, εικόνες και μορφές. Είναι εμφανής η απέχθεια προς
τον κλασικισμό τα σχήματα και τις μορφές του. Το μπαρόκ αναζητά νέες φόρμες, χαράσσοντας
νέα λογοτεχνικά πρότυπα με τον παραμορφωμένο, το αποκρουστικό και το παράξενο να
κυριαρχούν έναντι του ωραίου και θελκτικού. Μια αναμόρφωση της κοινωνικής και
πολιτισμικής πραγματικότητας με νέους όρους. Τέλος το μπαρόκ στην διάρκεια του 13 ου αιώνα
πρόκειται για έναν όρο αρνητικό που υποδεικνύει την πολιτισμική κενότητα. Αντιθέτως κατά
τον 19ο αιώνας ο όρος είναι απαλλαγμένος από τα αρνητικά χαρακτηριστικά του και
σηματοδοτεί την τεχνοτροπία μιας ολόκληρης εποχής.

Το κίνημα της Αρκαδίας→ Αναπτύχθηκε κυρίως τον 18ο αιώνα. Στόχος του ήταν να αντιταχθεί
στον μαρινισμό (πομπώδης λογοτεχνία) του 17ο αιώνα και να επαναφέρει τον ελληνικό
κλασικισμό, τα πρότυπα και τις φόρμες του καθώς και την υφολογική απλότητα/ λιτότητα.
Ξεκίνησε το 1690 από μια ομάδα λογίων, οι οποίοι ίδρυσαν την ακαδημία της Αρκαδίας με
πρωταρχικό και απόλυτο τους στόχο να αντιταχθούν στον μαρινισμό. Παρ’ όλα αυτά το κίνημα
της Αρκαδίας στην προσπάθεια του να καταδείξει την επιθυμία επιστροφής στη φύση , το
πρωτόγονο και την απλότητα κατέληξε μια κενή λογοτεχνία. Ιδρυτής της θεωρείται ο
GianVincenzoGravina ενώ μεταξύ των εκπροσώπων του είναι ο Metastasio.

OPietroMetastasio έδρασε τον 18ο αιώνα και υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους
εκπροσώπους της Αρκαδίας. Με το έργο του εξελίσσει σε σημαντικό βαθμό την Αρκαδία,
προσδίδοντας στην ποιητική γλώσσα απλούστερο και πιο σαφή χαρακτήρα, αποδεσμεύοντας
την από τους όρους του κλασικισμού και του ορθολογισμού, ενώ δεν διστάζει να αξιοποιήσει
την εκφραστική ένταση του Tasso και Marino τους οποίους μεταφράζει, που θεωρούνται
«εχθροί» της Αρκαδίας. Έχοντας αποδεσμεύσει την ποιητική γλώσσα από την «στενομυαλιά»
της Αρκαδίας , παραμένοντας ωστόσο ένθερμος υποστηρικτής της πέτυχε την δημιουργία μιας
καθαρής σύνταξης απαλλαγμένης από τις δυσκολίες του πετραρχισμού και μιας γλώσσας
απλής, άμεσης και ζωντανής. Με αυτή λοιπόν την γλώσσα κατάφερε να προσδώσει στις
αντιφάσεις των ανθρώπινων παθών σάρκα και οστά, ζωντάνια και παραστατικότητα, με τους
χαρακτήρες να αμφιταλαντεύονται ανάμεσα σε αβεβαιότητες και βεβαιότητες, στον πόνο και
την απόλαυση, στο ψέμα και στην αλήθεια. Το θέατρο και η μουσική άσκησαν τεράστιο ρόλο
στην ζωή του αλλά και την καριέρα του. Έγραψε καταπληκτικά μελοδράματα (Demetrio,
Semiramide κ.λπ.), θεατρικά έργα, θρησκευτικά και παρήγε μια πλούσια αρκαδική λυρική
ποίηση. Η ποίηση διαδραμάτιζε για αυτόν σημαντικό ρόλο μέσα στα θεατρικά του έργα. ‘Ετσι
κατέστησε το ποιητικό κείμενο καταλύτη όλων των υπόλοιπων στοιχείων που συγκροτούν το
θέαμα (μουσική, σκηνογραφία, θεατρικότητα). Στα μελοδράματα το σημαντικότερο συστατικό
στοιχείο της πλοκής και της δομής τους είναι ο έρωτας και οι ειδυλλιακές σχέσεις που
αναπτύσσονται ανάμεσα στους χαρακτήρες, που συχνά απειλούνται από τον αλλοπρόσαλλο
συναισθηματισμό τους, αυτή την αμφιταλάντευση των συναισθημάτων τους. Όσον αφορά την
δομή τα δράματα του αποτελούνται από 3 πράξεις και 6 πρόσωπα ( 2 ζευγάρια και 2 άνδρες)
δημιουργώντας περίεργες καταστάσεις και ιστορίες.

OGuiseppeParini κλασικός, διαφωτιστής, θρησκευόμενος ποιητής-προφήτης του 18ουαιώνα

πάντοτε επίκαιρος, καθώς με τον δικό του μοναδικό τρόπο συλλαμβάνει τις αιώνιες πτυχές
του κόσμου. Τον χαρακτηρισμό του ως κλασικό και διαφωτιστή οφείλει αναμφισβήτητα στον
δεξιοτεχνικό συνδυασμό της φόρμας του κλασικού κόσμου και του περιεχομένου του
Διαφωτισμού που συναντά κανείς σε πληθώρα έργων του- λογοτεχνική συμβίωση-.
Αντιλαμβάνεται την ποίηση ως μέσο διαπαιδαγώγησης της κοινωνίας και ειδικότερα της
κοινωνίας των ευγενών. Έτσι μέσα από τα έργα του αναλαμβάνει να προσφέρει στους
ευγενείς τα κατάλληλα εφόδια και τις αξίες με στόχο να αναμορφωθούν και να αποκτήσουν
ορθή συμπεριφορά. Μέσα από το διδακτικό-σατυρικό έργο του ILGiorno που αποτελείται
από τέσσερα μέρη (IlMattino, IlMeriggio, IlVespo, LaNotte) ασκει δριμύτατη κριτική στην
οκνηρή συμπεριφορά και τον φαύλο τρόπο ζωής (μεγαλομανία) των ευγενών, με στόχο να
βελτιωθεί ο κόσμος και να πάψει επιτέλους η αναπαραγωγή μια φαύλης κοινωνίας. Για να το
πετύχει αυτό οφείλει να αναδείξει τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές αξίες με
σημαντικότερες την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ισότητα που θεμελιώνεται στην
θρησκευτικότητα, με την έννοια ότι όλοι είμαστε ίσοι καθώς αποτελούμε δημιουργήματα του
Θεού. Αρέσκεται στο να τους γελοιοποιεί . Στην ουσία ο Parini θα μπορούσε να χαρακτηριστεί
πολιτικοποιημένος ποιητής καθώς αγωνίζεται σκληρά για την κατάργηση των
προκαταλήψεων, την διάδοση ενός μετριοπαθούς ορθολογισμού στην κοινωνία κ.λπ. Τέλος η
ηθικοδιδακτική του στάση αντανακλάται και στην λογοτεχνία του.
Μεταξύ των σημαντικότερων έργων του εντάσσονται οι 19 Ωδές του που έπαιξαν
αδιαμφισβήτητα σημαντικό ρόλο στην ιστορία της ιταλικής ποίησης ενώ αποτέλεσαν σημείο
αναφοράς για τον Foscolo, τον Manzoni και τον Leopardi. Σε αυτές οι λίγοι χαρακτήρες
παρουσιάζονται με τρόπο απλό και παραστατικό. Σχετικά με τον δομικό κομμάτι οι στροφές
αποτελούνται από σύντομους επτασύλλαβους στίχους και ο ρυθμός είναι κλασικός/ λατινίζων.
Η πιο σημαντικές από αυτές είναι η ωδή LaCaduta στην οποία τόσο η έννοια της αξιοπρέπειας
όσο και η έννοια του ποιητή-προφήτη αναδεικνύεται με τον καλύτερο και πιο αποτελεσματιό
τρόπο.

OVittorioAlfieri κλασικός κατά κύριο λόγο αλλά και διαφωτιστής λογοτέχνης του 18ου αιώνα.
Μέσα από το έργο του γεννιέται η έννοια του έθνους και της ελευθερίας που ενώ θα έπρεπε
κανονικά να απολαμβάνει ο άνθρωπος ως κάτι το δεδομένο, συχνά αυτή καθίσταται
απρόσιτη λόγω της απολυταρχίας και της τυραννίδας. Ο ίδιος πίστευε ακράδαντα ότι μόνο ο
ποιητής είναι ελεύθερος να δρα και να γράφει καθώς είναι πλήρως απαλλαγμένος από τους
περιορισμούς της τυρρανίδας. Η κατάκτηση της ελευθερίας μέσα σε πλήρως απολυταρχικό
κόσμο συνίσταται τη δέσμευση σε μια « τραγική» σύγκρουση με την εξουσία και τους θεσμούς
της. Αυτή η κατάσταση ανελευθερίας είναι σαφώς υπεύθυνη για την ανθρώπινη δυστυχία και
απαισιοδοξία. Ο συγκρουσιακός του χαρακτήρας με τον απολυταρχικό επιβεβλημένο κόσμο
είναι εμφανείς κυρίως στις τραγωδίες του.
Υπήρξε πολυγραφότατος καθώς έγραψε πραγματείες ( DellaTirannida και
DelPrincipeedellelettere), και κατά κύριο λόγο τραγωδίες , με θέματα από τον ελληνικό και
ρωμαικό κόσμο, από την εποχή και την Βίβλο. Στις τραγωδίες του έντονη είναι η έννοια του
θανάτου και της αυτοκτονίας που προβάλλονται ως η μοναδική λύση προκειμένου ο
άνθρωπος να είναι ελεύθερος. Έτσι όλοι οι ήρωες των τραγωδιών του, που ρέπουν προς την
τραγωδία εξαιτίας της αυτοκαταστροφικής τους φύσης, βρίσκουν με τον θάνατο την
ελευθερία που πάντοτε επιθυμούσαν και εναγωνίως αλλά μάταια προσπαθούσαν να την
αποκτήσουν όσο ζούσαν. Μεταξύ των αρκετών τραγωδιών που έγραψε ξεχώρισαν ο Saul και η
Mirra που χαρακτηρίστηκαν μάλιστα ως αριστουργήματα του. Το ύφος του δεν είναι απλό και
άμεσο καθώς ο λογοτέχνης αρέσκεται μια γλώσσα μη φυσική και απόλυτη. Ακόμη όπως όλοι
οι πρωταγωνιστές των τραγωδιών του έτσι και ο Saul και η Mirra λατρεύουν τον εαυτό τους(=
Ναρκισσιστές) ο οποίος συχνά παρουσιάζεται ως ο πιο σκληρός εχθρός τους, πιστεύοντας ότι
τους στερεί την κατάκτηση του απολύτου και της ελευθερίας. ‘Έτσι σύγκρουση είναι μεταξύ
του ίδιου τους του εαυτού, του διαιρεμένου και διπρόσωπου υπέρ εγώ τους , οδηγώντας του
τελικά στην αυτοκτονία, ως θύματα του εαυτού τους.
OUgoFoscolo, ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 19ου αιώνας, συνδύασε στο έργο
του κλασικά αλλά και ρομαντικά στοιχεία, ενώ παράλληλα ενστερνίστηκε πολλές από τις ιδέες
του Διαφωτισμού π.χ. ο υλισμός. Λειτουργώντας λοιπόν ως γέφυρα ανάμεσα στον Διαφωτισμό
και τον πρώιμο ρομαντισμό, εύλογα χαρακτηρίστηκε κλασικός ως λάτρης των κλασικών
γλωσσών και της παιδείας, διαφωτιστής και ρομαντικός καθώς ο υπαρξιακός πεσιμισμός του,
και η απέραντη θλίψη του για την “χαμένη” του πατρίδα αντανακλώνται στα έργα του.
Θαυμάζοντας ιδιαίτερα τον Parini και τον Alfieri, ενστερνίστηκε τις ιδέες περί έθνους σε τέτοιο
βαθμό ώστε εγκαινίασε την εθνική ιταλική λογοτεχνία με αποτέλεσμα να θεωρηθεί εθνικός
ποιητής της. Υπήρξε άνθρωπος της δράσης και η δράση του αυτή μπορεί να ανιχνευτεί σε όλα
τα επίπεδα : πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό. Παράλληλα υπήρξε πολυγραφότατος,
συνθέτοντας ωδές (Στη ΛουίτζαΠαλαβιτσίνι που έπεσε από το άλογο, Στους Δημοκρατικούς),
σονέτα, δυο τραγωδίες, ποιητικά έργα (Οι Χάριτες και οι Τάφοι), την αυτοβιογραφία του με
τίτλο NotiziaintornoaDidimoChierico, καθώς και φιλολογικά και κριτικά κείμενα, μεταφράσεις,
πολιτικά και ιστορικά δοκίμια τα οποία δημοσίευε.
Οι στόχοι του και τα ιδανικά του είναι εμφανείς μέσα από το έργο του. Πιστεύει ακράδαντα ότι
ο έρωτας, η φιλία, η ομορφιά και η ποίηση που την θεωρεί αιώνια, σταθερή αξία και το
μοναδικό μέσο για την εξασφάλιση της αθανασίας, η πατρίδα και ο ηρωισμός αποτελούν αξίες
ζωτικής σημασίας για το πνεύμα και την ύπαρξη του ανθρώπου. Τα ιδανικά του αυτά ονομάζει
«ψευδαισθήσεις».
Το ποιητικό του έργο « Οι Τάφοι» (Ιούλιος- Σεπτέμβριος του 1806 και έκδοση το 1807)
υπήρξε αδιαμφισβήτητα το αριστούργημα του. Η ύπαρξη ρομαντικών στοιχείων αλλά και
ιδεών του διαφωτισμού σε αυτό συνέβαλαν σημαντικά στην ανάδειξη της προσωπικότητας
του Foscolo. Το ποίημα είναι χωρισμένο σε μέρη και το κλασικό και απολύτως λογοτεχνικό του
ύφος, παραπέμπει στην παράδοση του Πετράρχη. Μέσα από το έργο του αναδεικνύεται η
σημασία και ο ρόλος του τάφου τόσο για τους νεκρούς όσο και για τους ζωντανούς. Ο τάφος
όχι μόνο αποτέλεσε σύμβολο τιμής προς τους νεκρούς αλλά παράλληλα αποτέλεσε σύμβολο
πολιτισμού που μας κάνει να ξεχωρίζουμε από τα ζώα. Ακόμη η ύπαρξη του είναι μείζονος
σημασίας σε εθνικό και δημόσιο επίπεδο καθώς αποτελεί δίδαγμα-έμπνευση για τους
συγχρόνους και μεταγενέστερους που οφείλουν να μιμηθούν. Έτσι ο τάφος καταλήγει να
αντιπροσωπεύει την παράδοση, την ιστορία, την θρησκεία και η λατρεία του καταλήγει να
είναι στην ουσία η λατρεία της πατρίδας, της ιστορίας και της παράδοσης αντίστοιχα. Τέλος
μέσω του τάφου οι ζωντανοί θυμούνται τους νεκρούς. Το ποίημά του αυτό ακόμη και αν είναι
αποσπασματικό αποτελεί στιγμή τέλειας πνευματικής ισορροπίας αφού η γαλήνη( ο θάνατος
δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως κάτι άσχημο αλλά ως κάτι γαλήνιο που πρέπει ο άνθρωπος να
δεχτεί χωρίς φόβος και με ηρεμία) κυριαρχεί σε ολόκληρο το ποίημα.

Ρομαντισμός→ Στα τέλη του 18ου αιώνα αναπτύχθηκε το ρεύμα του πρώιμου ρομαντισμού
που εκφράζεται κυρίως μέσα από την νυχτερινή και ταφική ποίηση. Το ρεύμα του
ρομαντισμού που αναπτύχθηκε κυρίως κατά τον 19ο αιώνα βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με
τον ορθολογισμό και την αισιοδοξία του Διαφωτισμού. Αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι ο
υπαρξιακός πεσιμισμός. Το κίνημα του Ρομαντισμού υποστήριξε ο Manzoni, o οποίος μίλησε
για μια ποίηση που θα έχει ως θέμα το αληθινό, ως μέσο το ενδιαφέρον και ως σκοπό το
χρήσιμο. Ο στόχος του Ρομαντισμού μέσα από την ποίηση ήταν να ανυψώσει πνευματικά τον
ιταλικό λαό, οδηγώντας τον έτσι στην εξέγερση. Για να επιτευχθεί αυτό θα έπρεπε η τέχνη να
αποκοπεί οριστικά από την Αρκαδία και τους κλασικιστές.
Κύρια Χαρακτηριστικά του ρομαντισμού→ Υπαρξιακός Πεσιμισμός, Άρνηση την λογικής,
καθώς δεν μπορούν να κατανοήσουν την αλήθεια μόνο με την λογική, ατομικισμός , Στροφή
στην θρησκευτική πίστη : τα ερωτήματα που απασχολούν τον ρομαντισμό είναι οι καταβολές
του ανθρώπου, ο λόγος της δημιουργίας του και ο θάνατος του, στην ουσία πραγματεύεται
χριστιανικά θέματα με αποτέλεσμα η λογοτεχνία να καθιστά λαϊκή, περισσότερο προσιτή προς
τον απλό αμόρφωτο λαό, έννοια της ισότητας, η έννοια του λαού και του έθνους σε
αντιδιαστολή με τον κοσμοπολιτισμό, εξωτισμός, κλίμα συναισθηματισμού, φαντασία και
προσκόλληση στον Μεσαίωνα, μελέτη της ιστορίας η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την
λογοτεχνία και την ποίηση. Τέλος η λογοτεχνία πρέπει να αποτελεί μέσο εκπαίδευσης και
ενημέρωσης του λαού.

Διαφορές μεταξύ Ρομαντισμού και διαφωτισμού

Διαφωτισμός Ρομαντισμός
Ορθολογισμός/Λογική Ένα από τα συστατικά του ανθρώπου, δεν της
προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία.
Όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι γιατί διαθέτουν Η άνθρωποι είναι ξεχωριστοί / διαφορετικοί
όλοι τους λογική μεταξύ τους. Επικρατεί η έννοια του
ατομικισμού.
Κοσμοπολιτισμός Έννοια του λαού και του έθνους
Οπτιμιστές, δεν πιστεύουν στον Θεό, Θρησκευτική πίστη και πεσιμισμός
επιζητούν την επίγεια ευτυχία
Μεσαίωνας = σκοταδισμός Μεσαίωνας = πηγή έμπνευσης
Ιστορία αποτελεί διαδοχή αρνητικών Ιστορία αποτελεί εξέλιξη, σύγκρουση ιδεωδών
γεγονότων
Λογοτεχνία βασισμένη σε αληθινά γεγονότα Εμφανής η σχέση με την πραγματικότητα
απουσία φαντασίας και αισθηματισμού αλλά κυριαρχεί η φαντασία και ο
αισθηματισμός
Λογοτεχνία ως μέσο διαπαιδαγώγησης Λογοτεχνία ως μέσο ψυχαγωγίας και
διαπαιδαγώγησης.
Ο AlessandroManzoni είναι ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 19ου αιώνα, με τον
οποίο μάλιστα γεννιέται στην Ιταλία το ιστορικό μυθιστόρημα. Ως ρομαντικός υπήρξε
ιδιαιτέρως θρησκευόμενος, στοιχείο που αντανακλάται σε πληθώρα έργων του, όπου η Θεία
Πρόνοια κατέχει ξεχωριστή θέση. Υπήρξε ιδιαίτερα πεσιμιστής κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής
του, τον οποίο σταδιακά απέβαλε, ενώ ενστερνίστηκε και ιδέες του Διαφωτισμού. Η μελέτη
της ιστορίας υπήρξε για αυτόν καθοριστικής σημασίας για τα έργα του. Φαίνεται πώς η ποίηση
και το λογοτεχνικό του έργο βρίσκονται άρρηκτα συνδεδεμένα με την ιστορική
πραγματικότητα. Για τον λόγο αυτό η θεματική των έργων του αντλείται από αληθινά/
πραγματικά γεγονότα, ενώ η ιστορική πραγματικότητα τον βοήθησε πάρα πολύ ώστε να
εκφράσει τις ιδέες του. Η ιδεολογία του λοιπόν έγκειται στο ότι η ποίηση θα πρέπει να έχει
ως θέμα το αληθινό(που είναι η αλήθεια της Θείας Πρόνοιας και ταυτίζεται με το καλό), ως
μέσο το ενδιαφέρον(θα επιτευχθεί μέσα από την χρήση μιας γλώσσας απλής, ζωντανής και
κατανοητής προς όλους) και ως σκοπό το χρήσιμο. Μόνο έτσι θα μπορέσει να πετύχει τον
ηθικό σκοπό της που δεν είναι άλλος από την εκπαίδευση του λαού και την μετάδοση ηθικών
αξιών. Θεωρεί λοιπόν ότι η ποίηση φωτίζει την αλήθεια και «συμπληρώνει» την ιστορία.
Υπήρξε πολυγραφότατος καθώς έγραψε τραγωδίες, θρησκευτικά ποιήματα και ωδές , μια
ωδή με ηθικολογικό-κοινωνικό χαρακτήρα και το ιστορικό του μυθιστόρημα «Οι
αρραβωνιασμένοι». Το ιστορικό του μυθιστόρημα «Οι αρραβωνιασμένοι» (1821-1842 έπειτα
από πολλές αλλαγές) ξεχώρισε για το πλήθος των καινοτομιών του, με αποτέλεσμα πολύ
γρήγορα να γίνει μεγάλη επιτυχία. Μέσα από αυτό ακόμη και ο ίδιος ο Manzoni κατέστη ο «
πατέρας» του μυθιστορήματος καθώς μπόρεσε να ενώσει με εκπληκτικό και δεξιοτεχνικό
τρόπο την φαντασία με την ιστορική πραγματικότητα. Έτσι το έργο του βρίθει φανταστικών
στοιχείων και ιστορικών γεγονότων καθώς η πλοκή του τοποθετείται στον πολυτάραχο 17 ο
αιώνα. Ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα όπως η πανώλη, η ισπανική κυριαρχία, η αλαζονεία
των αρχόντων, η δειλία των κληρικών, η δυστυχία του λαού κ.λπ. συμπλέκονται με πρόσωπα
της φαντασίας του. Το έργο λοιπόν, τα γεγονότα του οποίου τοποθετούνται στην Λομβαρδία
μεταξύ του 1628- τέλη του1630, πραγματεύεται τις τεράστιες δυσκολίες που πέρασε ένα
νεαρό ερωτευμένο ζευγάρι της εργατικής τάξης που θέλει να παντρευτεί αλλά η αλαζονεία
των αρχόντων-αφεντικών τους και η δειλία των κληρικών δεν του αφήνει. Η κατάσταση αυτή
επιβεβαιώνει εν μέρη την θεωρία του Manzoni για την διαίρεση του κόσμου σε
καταπιεσμένους και καταπιεστές ή καλούς και κακούς, ανατρέποντας την τελική έκβαση της
καθώς στο έργο οι πιστοί νέοι με την βοήθεια του Θεού που εμφανίζεται ως Θεία
Πρόνοια(εμψυχώνει, αναδημιουργεί), καταφέρνουν να ξεπεράσουν τα εμπόδια και να
επικρατήσει το καλό εναντίον του κακού. Στο πυρήνα της σκέψης του κυριαρχεί το ζήτημα του
πόνου και της δικαιοσύνης, με την θεία δικαιοσύνη να πραγματώνεται μέσα από τον πόνο,
που για τους κακούς αποτελεί κάθαρση ενώ για τους καλούς εξιλέωση για τους άλλους και
μέσο για την πνευματική τους ανύψωση. Έτσι μέσα στο έργο κυριαρχεί ένα βαθύ και γαλήνιο
θρησκευτικό πνεύμα.
Η ιστορία κυβερνάται από την Θεία Πρόνοια.
Ο GiacomoLeopardi θεωρείται ο πιο σημαντικός ποιητής του 19ου αιώνα και ιδρυτής της
σύγχρονης ιταλικής ποίησης. Στα έργα του χρησιμοποιεί στοιχεία του ρομαντισμού και
αντιλήψεις του Διαφωτισμού, ωστόσο φαίνεται να μην εντάσσεται σε κανένα πολιτισμικό
ρεύμα. Πολυτάλαντη προσωπικότητα και για αυτό χαρακτηρίστηκε ως ποιητής, συγγραφέας,
κριτικός και φιλόλογος. Στην διάρκεια της συγγραφικής του πορείας τον χαρακτήρισαν δύο
μεταστροφές. Η πρώτη είναι μεταξύ των ετών 1815-1816 και δηλώνεται με την λογοτεχνική
μεταστροφή του από το λόγιο στο ωραίο, έχοντας ως πρότυπους τους κλασικούς αλλά και τον
Parini, Alfieri, Foscolo. H δεύτερη είναι το 1817 και δηλώνεται με την φιλοσοφική μεταστροφή
από το ωραίο στο αληθινό (στοχασμούς και φιλοσοφία). Υπήρξε πολυγραφότατος καθώς
συνέθεσε σονέτο, ειδύλλια ( π.χ. Allaluna), μια συλλογή πεζών κειμένων ( Μικρά ηθικά έργα),
ποιήματα (Canti = «ποίημα χωρίς όνομα», ποιήματα του « λεγόμενου κύκλου της Ασπασίας»),
μεταφράσεις από τα λατινικά στα ελληνικά ενώ θεμελιώδους σημασίας για την κατανόηση του
ευρύτερου έργου και της φιλοσοφίας του ήταν το Zibaldonedeipensieri στο οποίο βρίσκεται η
«θεωρία της ηδονής». Ως επί το πλείστο η ποιητική του γλώσσα και ρυθμός είναι ενιαίος αν
και θέματα του εναλλάσσονται συνεχώς εξαιτίας του ψυχισμού του. Ολοκληρώνοντας η
ποίηση του αποτελεί δείγμα θάρρος και πίστης στην κοινωνία και δεν προκαλεί στον
αναγνώστη δυστυχία αλλά αγάπη για το ωραίο και το αληθινό.
Το μυαλό του τριβέλιζε ένας υπαρξιακός πεσιμισμός, ο οποίος πιθανότατα οφείλεται κυρίως
στην γεμάτη απόρριψη και απογοητεύσεις παιδική του ηλικία αλλά και στην φύση της
παιδείας του. Στην ουσία θα λέγαμε ότι μετουσίωσε αυτή την προσωπική του δυστυχία και
απαισιοδοξία σε μια ευρύτερη κατάσταση που βιώνει η κοινωνία των ανθρώπων. Ο πόνος που
υφίσταται η ανθρώπινη κοινωνία είναι αποτέλεσμα της αδιάφορης Φύσης που συνειδητά
καταστρέφει τον άνθρωπο και τα πάντα γύρω του εκπληρώνοντας την μηχανική διαδικασία
καταστροφής και αναπαραγωγής. Ακόμη αυτόν τον αδιάκοπο πόνο και την τρομερή δυστυχία
που υφίσταται όλα τα πλάσματα έρχεται να ενισχύσει η ίδια η λογική, η επίγνωση που του
αποκαλύπτει το τραγικό του πεπρωμένου χωρίς να του εξηγεί τον λόγο για τον οποίο πρέπει
να υφίσταται τόσο πόνο. Παράλληλα όντας έντονα επηρεασμένος από τις ιδέες του
διαφωτισμού, δέχεται την λογική ως το μοναδικό μέσο για να αποκτήσει ο άνθρωπος
συνείδηση και επίγνωση. Έτσι υποστηρίζει ότι υπάρχουν τρείς βαθμοί συνείδησης , η
ταξινόμηση των οποίων ποικίλει κάθε φορά ανάλογα με την ηλικιακή ωριμότητα, η αίσθηση, η
φαντασία και η λογική. Πάνω σε αυτή την διαίρεση στήριξε την άποψη ότι η παιδική ηλικία
αποτελεί την πιο ευτυχισμένη περίοδο στην ζωή ενός ανθρώπου, ακριβώς γιατί το όν στην
ηλικία αυτή υπολείπεται αληθινής συνείδησης, σε αντίθεση με την ενήλικη ζωή που πλέον
διαθέτει πιο αναπτυγμένη λογική και όλα γύρω του είναι φρικτά. Ο στοχασμός του καταλήγει
πως η ζωή των ανθρώπων αποτελείται από στιγμές ηδονής και όχι ευτυχίας και πως η ευτυχία
και η γαλήνη στον άνθρωπο θα επέλθει μόνο με τον φυσικό του θάνατο και όχι με την
αυτοκτονία. Ωστόσο θεωρεί απαραίτητο στην ζωή του ανθρώπου είτε την ηδονή είτε τον
πόνο, καθώς η έλλειψη αυτών θα προκαλέσει στα ανθρώπινα όντα ανία, που το θεωρεί
χειρότερο όλων των πραγμάτων. Αυτός λοιπόν ο τρόπος θέασης της ζωής και της ιστορίας
ορίζεται ιστορικός πεσιμισμός εντελώς διαφορετικός από τον ατομικό.