Mga Katangian ng Isang Mahusay na Kritiko sa Panitikan

Kinilala, hinangaan, at ipinagmamalaki ng mga makata at manunulat na Pilipino sina

Alejandro G. Abadilla at Clodualdo del Mundo bilang namumukod-tanging kritikong panitikang
Filipino noong kanilang panahon. Ganito ang ipinahayag ni Abadilla (1954):

Sa bisa ng “Parolang Ginto” ni Clodualdo del Mundo noong 1972, si del Mundo ay
nagsimula ng pamimili ng sa palagay niya’y pinakamahusay na katha ng mga buwan at taon.
Ang panunuri at pamimiling ito ay tumagal nang walang patlang hanggang noong 1935.

Samantala, kung papaano sa pamamagitan ng kanyang “Parolang Ginto” ay pinasok ni

del Mundo ang larangan ng pamumuna o panunuri, si Alejandro G. Abadilla naman ay
pumagitna sa larangan sa pamamagitan ng kanyang “Talaang Bughaw” noong 1932, na sagisag
mula noon hanggang ngayon, sa buwanan at taunang pamimili ng pinakamahuhusay na akda,
maging tula o akda man.

Sa “Hindi na Uso ang Hindi pa Uso: Ang Kritika sa Panahon pa ng Iraq,” isang sanaysay
ni Isagani R. Cruz ay sunud-sunod na tanong ang kanyang ipinukol sa mga mambabasa bilang
paglalarawan sa mga nangyayari ngayon sa larangan ng panunuri na itinutumbas niya sa salitang
kritika:

Ano ba ang tayo ng kritika sa kasalukuyan? Ano ba ang uso ay hindi uso? Anu-ano ang
mga isyu na nalutas na at ano pa ang hindi nalulutas? Sa madaling salita’y nasaan na ba tayo
ngayon sa kritika?

Tulad ng pagiging manunulat ng alinmang akdang pampanitikan, ang isang kritiko sa

panitikan ay dapat ding magtaglay ng magagandang katangian. Dahil ditto, iminumungkahi ng
manunulat ng aklat na ito ang sumusunod na mga katangiang dapat taglayin ng isang kritiko:

1. Ang kritiko ay matapat sa sariling itinuturing ang panunuri ng mga akdang pampanitikan
bilang isang sining.
2. Ang kritiko ay handang kilalanin ang sarili bilang manunuri ng akdang pampanitikan at
hindi manunuri ng lipunan, manunulat, mambabasa o ideolohiya.
3. Ang kritiko ay lagging bukas ang pananaw sa mga pagbabagong nagaganap sa panitikan.
4. Ang kritiko ay iginagalang ang desisyon ng ibang mga kritiko na patuloy na sumasandig
sa ibang disiplina gaya ng linggwistika, kasaysayan, sikolohiya, atbp.
5. Ang kritiko ay matapat na kumikilala sa akda bilang isang akdang sumasailalim sa paraan
ng pagbuo o konstruksyon batay sa sinusunod na alituntunin at batas.
6. Ayon kay Alejandro G. Abadilla, kailangan ng isang kritiko ang tigas ng damdaming
naninindigan upang maging tiyak na kapakinabangan ng panitikan ang kanyang
pagmamalasakit, ay ipinakilala ng mga pangyayari nang mga unang taon ng kanyang
pamimili.
 Mga Batayang Simulain sa Panunuring Pampanitikan

Bunga ng maraming taong pagtuturo ng panunuring pampanitikan bilang asignatura

sa mga mag-aaral na nagpapakadalubhasa sa Filipino sa Pamantasang Normal ng Pilipinas, at
pagtatamo ng anim na Gawad Surian sa Panunuring Pampanitikan-Gantimpalang Collantes
ako’y nagtangkang bumuo ng ilang simulain sa panunuring pampanitikan gaya ng mga
sumusunod:
1. Ang pagsusuri sa akda ay dapat may uri at katangian ng katalinuhan, seryoso at
marubdob na damdamin at ng tapat na mithi sa kalayaan.

Ang pahayag na ito ay nagmula sa tatlong kilalang kritiko nang sila’y

maanyayahang maging punong inampalan sa Timpalak sa Pagsulat ng Sanaysay-
Panunuring Pampanitikan sa Nobela noong 1985:Min. Edmundo Libd, Dr. Anacleta
M. Encarnacion at Dr. Venancio L. Mendiola. Ganito ang kanilang pahayag matapos
piliin ang limang mahuhusay na lahok mula sa 25 lahok:

Dahil sa malalim na persepsyon at matalinong panunuri (hindi lamang sa masinop

na pananaliksik at malawak na kaalamang iskolar), ang mga sumusunod ang napiling
gantimpalaan:

Unang gantimpala- Pagsusuri sa Estetikong Porma, Sosyolohikang Implikasyon at

Katutubong Eksistensyal ng sa mga Kuko ng Liwanag ni Pedro L. Ricarte

Pangalawang gantimpala- Ang Pagkamulat ng Isipang Feminista ni Amanda

Bartolome: Pangunahing Tauhan ng Dekada ’70 ni Loline M. Antillon

Pangatlong gantimpala- Ang pagnanasa at ang Utopia sa mga Nobela ni

Dominador Mirasol ni Soledad S. Reyes

Unang karangalang-banggit- Ficcion: Daloy ng Kasaysayan sa Kamalayang

Panlipunan ni Fidel Rillo Jr. at

Pangalawang karangalang-banggit- Ang Satanas sa Lupa: Repleksyon ng

Kamalayang Sosyo-Politikal sa Bansa ni Pat Villasan Villafuerte.

2. Sa pagsusuri ng anumang akda ay kailangang mahusay anng organisasyon o

balangkas ng lahok. Bahagi ito ng disiplina ng pagsusuri.
3. Sa pagsusuri ng anumang akda ay dapat maging maganda ang paksa, may kalinisan
ang wika at organisado ang paglalahad.
4. Sa pagsusuri ay mahalagang mahagap ng may-akda ang kanyang piniling paksa,
mahusay ang pagtatalakay at organisasyon ng material, malinaw ang balangkas na
 kinapapalooban ng malinaw na tesis o argumento na sinundan ng buong sanaysay,
may naidagdag sa kasalukuyang kaalaman tungkol sa panitikan at mahusay at
makinis ang pagkakasulat.
Ang pahayag sa itaas ay nagmula kina Dr. Soledad S. Reyes, Dr. Loline M. Antillon
at Prop. Tomas O. Ongoco na naging lupong inampalan sa Timpalak sa Pagsulat ng
Sanaysay-Panunuring Pampanitikan sa Panitikang Nasusulat sa Katutubong Wika sa
Pilipinas.

5. Sa pagsusuri ng tula, ang pananarili sa pananagisag sa tula ay hindi dapat panaigin.

Ang katangian ng makasining na tula ay ang sikad na damdamin at lawak ng
pangitain nito.
Ang simulating ito ay ayon kay Ruben Vega na siya ring nagsabing ang mahalaga sa
tula ay ang lasa at hipo nito at hindi ang balat ng prutas. Ayon pa sa kanya, ang buhay
daw ng sining ay nasa ubod at laman.

6. Ang pamimili ng paksang tutulain ay hindi siyang mabisang sukatan ng kakayahan ng

ng makata. Sa halip, ang higit na kailangang pahalagahan at sukatin upang makagawa
ng makatarungang pagahatol ay kung papaano ang pagkatula.
Ayon kay Pedro L. Ricarte, kung papaanong buhat sa paksang kinuha sa
pagtutulong-tulong ng sensibilidad, kadalubhasaan, institusyong ang tunay na tula ay
kailangang matigib ng damdamin, kinakailangang managana sa kabuuan nito,
sapagkat kung hindi mapupuno sa damdamin, kailanma’y hindi maaaring matibag sa
mga taludtod nito ang isnag kagandahan.

7. Ang susuriing akda ay kailangang napapanahon, may matibay na kaisahan,

makapangyarihan ang paggamit ng wika at may malalim na kaalaman sa teoryang
pampanitikan.

8. Ang susuriing akda ay kailangang nagpapamalas ng masinop na pag-uugnay ng mga

sangkap ng pagsulat.