Ang Pangunang Lunas ay may mahalagang papel na ginagampanan upang makapagligtas ng buhay sa oras

ng isang sakuna. Mga ordinaryong sakuna na gaya ng pagkakagat ng aso, biglang pagsakit ng ulo, pagsusuka
o paglabnaw ng dumi.Anumang uri ng pag-iingat ang ating gawin o pag-iwas sa disgrasya ay patuloy na
nangyayari pa rin ang isang aksidente.

Mahalagang maging alerto at handa sa pagdating ng anupamang uri ng sakuna. Kinakailangang bigyan ang
biktima ng first aid upang matiyak ang kanyang kaligtasan at upang hindi maging malubha ang kanyang
kundisyon. Kapag nalapatan na ang biktima ng pangunahing lunas ay maaari na siyang dalhin sa pagamutan
kung mayroon pang pangangailangan.

Nakapaloob sa kategoryang ito ang lahat ng artikulo o katiting na may kaugnayan sa pagbibigay ng pangunang
lunas o first aid sa sinumang nakaranas ng matinding pinsala sa katawan.

Alam ba ninyo na ang mga alagang hayop ang malimit nakakakagat sa tagapag-alaga nito? Karaniwan na rito
ang aso, ngunit malimit nakapagdudulot ng impeksiyon ang kagat ng pusa o bayawak. Maaaring magdulot ng
rabies ang mga ilahás na hayop na hindi pa nababakunahan. Madalas may rabies ang gaya ng kuneho, daga,
malmag, at paniki. Kapag nakagat ka, o kung sino man sa iyong kamag-anak, gawin ang sumusunod:

1. Hugasan ang sugat, sabunin, at kahit walang panganib ng rabies, pahiran ng antibiyotikong krema
saka balutan ng malinis na benda.

2. Kapag tumagos ang kagat ng pangil sa balát, at ito'y nalaplap, talian o diinan ang sugat na nagdurugo.
Kumunsulta agad sa doktor, upang humingi ng lunas laban sa posibleng rabies, impeksiyon, at iba pa.

3. Kapag namaga ang iyong sugat na sanhi ng kagat ng hayop, at nakaramdam ka ng kirot, nana, at
pamumula ng balát, magpatingin agad sa doktor. Posibleng naimpeksiyon ang iyong sugat, o kaya'y
may rabies na kang nasagap.

4. Kapag nakagat ka ng asong ulol o pusang nagtataglay ng rabies, magpatingin sa doktor. Maaaring
turukan ka ng gamot, at painumin ng gamot na maaaring makalunas sa nasabing rabies.

Makabubuting magpabakuna laban sa tetano tuwing ikasampung taon. Kung mahigit limang taon na ang
bakuna, at sa iyong palagay ay malalim ang sugat at nadumihan, maaaring irekomenda ng doktor na
magpaturok ka ng booster. Kailangang magkaroon ka ng booster sa loob ng 48 oras matapos madanas ang
pinsala.

Ang pagduduwal o pagsusuka ay ang pilit na paglalabas ng laman ng tiyan at sinasabing hindi kabigatang
pagkakasakit. Ito ang karaniwang palantandaan mulang pagbubuntis o kaya'y pagkasandat sa pagkain o
alkohol hanggang pagkalason. Maaaring sintomas din ng mabigat na sakit ang pagsusuka.
 Ang pagsusuka ay nagmumula sa laberintong bahagi ng tainga, utak, at sikmura (gastrointestinal tract). Kapag
nagsusuka, hindi nakokontrol ng utak ang sentro ng pagsusuka sa utak. Ang mga masel na kumokontrol ng
daluyan ng hangin ay lumalambot, samantalang ang mga masel sa diaphragm at sikmura ay tumitigas.
Sumasara ang daluyan ng hangin sa lalamunan, at bumubukas naman ang ibabang bahagi ng sikmura at
inilababas nang kusa ang laman ng sikmura papanhik at palabas ng bituka.

Malimit na sumasakit ang tiyan, at pagkaraan ay makararanas ng pagsusuka ang sinumang tao. Minsan,
walang dahilan. Maaaring kinakabagan lamang siya o sadyang naparami lamang ang kinain. Ang ganitong uri
ng pagsusuka ay mabilis mawala, at hindi dapat ikabahala.

Mga nilalaman
[itago]

 1 Magpatingin sa doktor

 2 Reaksiyon ng katawan

 3 Mga Panganib na Dapat Subaybayan

 4 Kagyat na lunas

 5 Paggamot

 6 Sanggunian

 7 Pagkilala

[baguhin]Magpatingin sa doktor

Mahalagang masuri nang masusi ang taong nagsusuka. Sinasabing ang pagsusuka ay malimit nagmumula sa
sakit sa loob ng tiyan, at kaugnay ng iba pang problema, na gaya ng sumusunod:

 impeksiyon mula sa bakterya o virus, at kabilang dito ang urinary tract infection na impeksiyon sa daluyan
ng ihi;

 pagkalason mula sa sirang pagkain na nakain ng biktima;

 apedisitis, pagbabara ng pagkain sa sikmura, at iba pa;

 anumang karamdamang may kasamang mataas na paglalagnat o matinding pangingirot, gaya ng malarya,
na siyang sanhi ng pagsusuka;

 hepatitis

 tonsilitis

 pangingirot ng tainga;

 meningitis

 urinary tract infections;

 pangingirot ng lapay (gallbladder);

 matinding pananakit ng ulo (migraine headache).

[baguhin]Reaksiyon ng katawan

Malimit na ang pagsusuka ay likas na pagtugon ng katawan sa mga pangyayaring gaya ng pagkalula,
pagkaimpatso, at pagsinghot ng mabahong amoy. Hindi na nangangailangan ang mga ito ng diyagnosis o
paggamot. Ngunit kapag lumala ang mga ito na may kasama pang ibang sintomas, tulad ng paglalagnat,
pagkirot, pamamaga, o pagkahilo, kinakailangan ang masusing pag-aaral tungkol sa pagkakasakit na ito.

Ang pag-eeksamen sa ihi at dugo ay ipinapalagay na makasasapat na. Ngunit kapag may matinding pinsala
ang sikmura, gaya ng sakit sa lapay, pancreatitis, hepatitis, ulser, o tumor, nangangailangang ng sumailalim sa
xp-rays, ultrasound, CT scan, MRI, o iba pang imaging studies na ang pagrerekomenda ay manggagaling sa
inyong doktor.

[baguhin]Mga Panganib na Dapat Subaybayan

Kapag nakaranas ng isa sa mga sumusunod na sakit, iminumungkahi nang magpatingin agad sa doktor:

 dehydration o pagkaubos ng likido sa katawan na lumalala at hindi na makontrol;

 matinding pagsusuka na tumatagal nang hanggang 24 oras;

 malubhang pagsusuka, lalo kung ang naisusuka ay maitim at may halong berde, kalawang, at amoy-tae;

 patuloy na pananakit sa lamang-loob (gut), lalo kung ang pasyente ay hindi makadumi. Maaari ding
walang anumang tunog na maririnig kapag idinaiti ang tainga sa bandang tiyan;

 pagsusuka ng dugo.
[baguhin]Kagyat na lunas

Luya ang pinakapopular na halamang-gamot para sa pagsusuka. Maaari itong mabili sa porma ng kapsula,
tsaa, o istik na maaaring nguyain. Ang pag-inom ng tsaa mula sa paminta o dinurog na buto ng anise o ang
pagnguya ng mga buto ng caraway ay maaaring makapagpababa ng epekto ng pagduduwal. Para naman sa
pagsusuka tuwing umaga, ang tsaang mula sa dahon ng basil at raspberry ay inirerekomenda.

[baguhin]Paggamot

Kung ang sanhi ng pagsusuka ay ang malabis na pagkain o pag-inom lamang ay madali lamang na ito ay
malutas.

 Habang nagsusuka, makabubuting umiwas kumain ng matitigas na pagkain, o kaya'y uminom ng gatas at
citrus juice. Ipinapayong humigop ng flat ginger ale, tubig, matamis na fruit juice, bouillon, o malambot na
popsicle. Kapag nagpatuloy pa rin ang pagsusuka, subuking sumipsip ng durog na yelo.
 Kapag ang sintomas ay bumaba o humina na, unti-unting magdagdag ng mga pagkaing walang taba,
gaya ng applesauce, saging, dry toast, sopas, kanin, pretzel o soda kraker. Kapag ang pasyente ay
nakabawi na, sumubok kumain ng manok na inalisan ng balat, walang tabang karne ng baka, at puding.

 Upang maiwasan ang pagduduwal tuwing umaga ng buntis, kumain nang kaunti ngunit madalas sa loob
ng maghapon. Samahan ito ng saging o puding bago matulog. Magtabi ng kraker o biskuwit sa may
higaan na dapat na kainin bago bumangon sa umaga.

 Hangga't maaari, huwag munang kumain kapag may malalang pagsusuka.

 Maaari ding humigop ng cola drink o ginger ale. Ang ibang tsaang mula sa halamang-ugat, gaya ng
chamomile, ay maaari ding makatulong.

 Kapag may dehydration, bigyan ng maliit ngunit madalas at unti-unting paghigop ng cola, tsaa, o
rehydration drink.

 Kapag hindi agad huminto ang pagsusuka, uminom ng vomit-control medicine, alinsunod sa reseta ng
doktor.

Kapag uminom ng gamot, ang gamot ay dapat lunukin nang may kakaunting tubig lamang at wala nang iba
pang lulunukin sa loob ng susunod na limang minuto. Huwag magbigay nang sobra sa inirekomendang dosis.
Iwasan ding magbigay ng ikalawang dosis hanggang sa ang dehydration ay naisaayos na at ang pasyente ay
nakaya nang umihi.
The Expanded Program on Immunization (EPI) in the Philippines began in July 1979. And, in
1986, made a response to the Universal Child Immunization goal. The four major strategies
include:[1]

1. sustaining high routine Full Immunized Child (FIC) coverage of at least 90% in all provinces
and cities;
2. sustaining the polio-free country for global certification;
3. eliminating measles by 2008; and
4. eliminating neonatal tetanus by 2008.

Tetanus Toxoid Immunization Schedule for Women[edit]

When given to women of childbearing age, vaccines that contain tetanus toxoid (TT or Td) not only
protect women against tetanus, but also prevent neonatal tetanus in their newborn infants.[17]

Minimum Percent
Vaccine Duration of Protection
Age/Interval Protected

TT1 At 20th weeks AOG 0%  protection for the mother for the first delivery

 infants born to the mother will be protected from

At least 4 weeks neonatal tetanus
TT2 80%
later
 gives 3 years protection for the mother
TT3 At least 6 months 95%  infants born to the mother will be protected from
 later neonatal tetanus
 gives 5 years protection for the mother
 infants born to the mother will be protected from
TT4 At least 1 year later 99% neonatal tetanus
 gives 10 years protection for the mother
 gives lifetime protection for the mother
TT5 At least 1 year later 99%
 all infants born to that mother will be protected

In June 2000, the 57 countries that have not yet achieved elimination of neonatal tetanus were
ranked and the Philippines was listed together with 22 other countries in Class A, a classification for
countries close to maternal and neonatal tetanus elimination.[18]

Minimum Minimum
Number
Age Interval
Vaccine of Dose Route Site Reason
at 1st Between
Doses
Dose Doses

BCG given at
earliest
possible age
Right protects the
Bacillus Birth or
0.05 deltoid possibility of
Calmette- anytime 1 dose none Intradermal
mL region of TB meningitis
Guérin after birth
the arm and other TB
infections in
which infants
are prone[3]

Upper
6
outer An early start
weeks(DPT
Diphtheria- portion with DPT
1), 10
Pertussis- 6 weeks 0.5 of the reduces the
3 doses weeks Intramuscular
Tetanus old mL thigh, chance of
(DPT 2), 14
Vaccine Vastus severe
weeks
Lateralis pertussis.[4]
(DPT 3)
(L-R-L)

The extent of
protection
against polio
Oral Polio 6 weeks 2-3
3 doses 4 weeks Oral Mouth is increased
Vaccine old drops
the earlier the
OPV is given.
Keeps the
Philippines
 polio-free.[5]

An early start
of Hepatitis B
vaccine
reduces the
chance of
being infected
and becoming
a carrier.[6]
Prevents liver
Upper
cirrhosis and
outer
liver cancer
portion
which are
Hepatitis B 0.5 4 weeks of the
At birth 3 doses Intramuscular more likely to
Vaccine mL interval thigh,
develop if
Vastus
infected with
Lateralis
Hepatitis B
(R-L-R)
early in life.[7][8]
About 9,000
died of
complications
of Hepatitis B.
10% of
Filipinos have
Hepatitis B
infection[9]

Upper
At least 85%
Measles outer
of measles
Vaccine portion
9 months 0.5 can be
1 dose none Subcutaneous of the
old mL prevented by
arms,
immunization
(not MMR) Right
at this age.[10]
deltiod

General Principles in Infants/Children Immunization[edit]

 Because measles kills, every infant needs to be vaccinated against measles at the age of 9
months or as soon as possible after 9 months as part of the routine infant vaccination schedule.
It is safe to vaccinate a sick child who is suffering from a minor illness (cough, cold, diarrhea,
fever or malnutrition) or who has already been vaccinated against measles.[11]
 If the vaccination schedule is interrupted, it is not necessary to restart. Instead, the schedule
should be resumed using minimal intervals between doses to catch up as quickly as possible.[12]
 Vaccine combinations (few exceptions), antibiotics, low-dose steroids (less than 20 mg per day),
minor infections with low fever (below 38.5º Celsius), diarrhea, malnutrition, kidney or liver
disease, heart or lung disease, non-progressive encephalopathy, well controlled epilepsy or
advanced age, are not contraindications to vaccination. Contrary to what the majority of doctors
may think, vaccines against hepatitis B and tetanus can be applied in any period of the
pregnancy.[13]
 There are very few true contraindication and precaution conditions. Only two of these conditions
are generally considered to be permanent: severe (anaphylactic) allergic reaction to a vaccine
component or following a prior dose of a vaccine, and encephalopathy not due to another
identifiable cause occurring within 7 days of pertussis vaccination.[14]
 Only the diluent supplied by the manufacturer should be used to reconstitute a freeze-dried
vaccine. A sterile needle and sterile syringe must be used for each vial for adding the diluent to
the powder in a single vial or ampoule of freeze-dried vaccine.[15]
 The only way to be completely safe from exposure to blood-borne diseases from injections,
particularly hepatitis B virus (HBV), hepatitis C virus (HCV), and human immunodeficiency virus
(HIV) is to use one sterile needle, one sterile syringe for each child.[16]