Philippine Women’s University

JOSE ABAD SANTOS MEMORIAL SCHOOL

Taft Avenue, Manila

Impluwensiya ng mga Lalawiganing Salita sa Pagdalumat Nito ng mga Piling Mag-aaral ng

PWU JASMS Senior High School hango sa Nobelang Ginto sa Makiling ni Macario Pineda
(Draft ng Kabanata I)

Nina:

Alvarez, Rhea A.

Odtohan, John Michael F

Pamplona, Bethlehem S.

Saligumba, Aaron James A.

Samonte, Shennon Ivan C.

Trono, Sultana Victoria M.

Ipinasa kay:

G. Fernando V. Alarcon
 Philippine Women’s University
JOSE ABAD SANTOS MEMORIAL SCHOOL
Taft Avenue, Manila

March 15, 2019

KABANATA I
PANIMULA AT INTODUKSIYON
Buhay ng May-akda at Kaligirang Pangkasaysayan
1.1 Buhay ng May-akda

Ipinanganak si Macario Pineda noong 1912, at yumao siya noong 1950, hmigit-umulang
sa apat na dekada sa yugto ng kasaysayan na piamamayanihan ng impluwensiyang
Amerikano. Sa loo ng labin-limang taon (1935-1950), unang nailala si Pineda bilag
manunulat ng maikling kuwento sa Ingles hindi nagluwat at nagbasa ng publiko ang
kaniyang mga kuwento at nobela sa Tagalog sa mga pahina ng Liwayway at iba pang
babasahin. Naging isa ring kolumnista si Pineda para sa magasing Daigdig, at nagging utak
sa likod ng kolum na, “Ang Inyong Kapalaran Sang-ayon sa mga Bituin” sa Liwayway. Para
sa libo-libong mambabasa ng Graphic na siy niyang innaglathalaan ng mga akda sa Ingles, at
mga magasing tulad ng Liwayway, Aliwan, Tagumpay, Daigdig, Sinag-tala at Malaya, isang
pamilyar na tanawin ang mga likhang-isip ni Pineda sa isang tiyak na panahon. Walang
linggong hindi nabasa ng publiko ang kaniyang mga kuwento at isineryeng nobela. Subalit
biglang natahimik ang kaniang inig nang panawan siya ng buhay sa murang gulang na
tatlumpu’t walong taon.
 Philippine Women’s University
JOSE ABAD SANTOS MEMORIAL SCHOOL
Taft Avenue, Manila

Sa kasalukuyan, patulong pa ring nakikita ang pangalan ni Pineda bilang may-akda ng

ilang kuwento na isinali ng mga patnugot sa kani-kanilang antolohiya. Para sa mga mag-aaral
sa mataas na paaralan at unibersidad at para na rin naman sa mga mananaliksik at kritiko ng
panitikan sa Filipinas, si Pined ay isang manunulat na kabilang sa henerasyong nabuo sa
ikaapat na dekada, nalahira ng impluwensiya ng modernismo, at samakatuwid ay di-kabilang
sa mga manunulat na nakaugalian nang tawaging “matandang tinale”. Nasala ng mgaa
naunang pag-aaral sa akda ni Pineda ang persepsion ng kasalukuyag henerasyon ng
mambabasa. Sa pamamagitan ng ilang sanaysay na pinaghalong analisis at pagtaya,
ipinahayag ng mga kritikong tulad nina Teodoro A. Agoncillo, Alejandro G. Abadilla, Juan C.
Laya at Clodualdo del Mundo ang pananaw nila tungol sa mg akda ni Pineda.s Nagtuloy ang
interes kay Pineda hanggang sa ikawalong dekada at maging sa kasalukuyang panahon.
Samakatuwid, nanatiling buhay si Pineda sa kamalayan ng maliit na sector ng publiko
(produkto ng sistemang edukasyonal) dahil sa ilang maikling kuwento sa mga antolohiya.
Nanatiling pangkalahatang impresyon ang kanyang pagiging isang makabagong manunulat
na gumamit ng makabagong paraan ng pagsulat. Subalit malinaw ding binigyang-diin ang
interes ni Pineda sa tradisyonal na pamumuhay ng mga tao — lalong-lalo na sa isang tiyak na
panahon bago sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Sa ganitong pananaw,
binabasa si Pineda bilang isang mahusay na manunulat na humango sa dayuhang teknik
upang maglarawan ng isang daigdig na malaon nang maglaho, isang marikit na anarkronismo
lalo na kung ihahambing sa higit na masalimuot na kasalukuyan.
Sapagkat lipas na ang daigdig na inilarawan ni Pineda, at samakatwid ay wala nang
gaanong kabuluhan, malimit na ibinabatay ng mga kritiko ang kahalagahan ni Pineda sa
paggamit niya ng makasining na paraan sa paglikha ng kaniyang mga akda. Hindi masaklaw
ang ganitong pananaw sapagkat karaniwang limitado ito sa pagpapahalaga doon lamang sa
mga teknik na ginamit ng may-akda. Ipinagkakanulo ng ganitong pananaw ang pundamental
na Pormalismo na nagsisikap na umunawa sa akda bilang isang likhang-isip na produkto ng
paggamit ng mga teknik tungo sa paglikha ng makatotohanang tauhan, di-tradisyonal na
banghay, masalimuot na punto de bista, paglinang ng wika, at iba pang layunin. Sa ganitong
pananaw, sinusuri ang mga akda bilang produkto ng impluwensiyang modernistiko, bilang
 Philippine Women’s University
JOSE ABAD SANTOS MEMORIAL SCHOOL
Taft Avenue, Manila

likhang labas sa kasaysayan, lipunan at kamalayann. Bukod ditto, pinag-aaralan ang mga
akda bilang ganap at kumpletong likha na wala nang kapangyarihang makipag-unawaan sa
kasalukuyan at sa hinaharap.
Marahil higit na makatwirang suriin ang mga akda ni Pineda bilang produkto ng isang
masalimuot na proseso, ng maraming uri ng ugnayan sa isang malawak na Sistema ng
lipunan at sa kasaysayan. Sa gayon, hindi lamang ang mga akda ang isasali sa talakayan
kundi pati mga puwersa sa lipunan at sa panitikan na nagbigay-daan sa mga kuwento at
nobela ni Pineda. Makakamit ang ganitong pangkalahatan layunin kung gagamit ng historical
na pananaw sa pagpapaliwanag sa kakaniyahan ng sining ni Pineda.
1.2 Panimula o Kaligiran ng Pag-aaral
(wala pa po yung first paragraph kasi di pa po nag-oonline si Tanya)
Makalipas ang dalawang linggo ay nagbalik na si Sanang sa bigasan ni Ba Tomas upang
mabaling ang atensyon nito sa ibang bagay at kahit papaano ay hindi ito magmukmok sa
kanilang tahanan at maisip ng maisip ang pagkawala ng kanyang kasintahan. Lingid sa
kaalaman ni Sanang na nagkita na ang kanyang pamangkin na si Doro at ang kanyang irog na
si Edong ay nagkita na. Kasa-kasama ni Doro si Edong na nagtungo sa Bigasan kung saan
naroroon si Sanang at sila nga nagtagpo na. Hindi makapaniwala si Sanang sa kanyang
nakita, isang binatang maputla pa ng bahagya ang mukha, may kaunti pang pagkayayat ang
mga pisngi at iika-ika pa ang paglakad. Sa labis na pagkabigla ay nagpahatid si Sanang sa
dalawang dalagang kasamahan sapagkat siya’y nanlambot sa kanyang nakita. Naiwan si
Edong kasama ang iba pang tauhan at doon ay isinalaysay niya ang tungkol sa kanyang
pagkawala. Di rin nagtagal ay sumunod na siya sa tahanan nila Sanang upang makipag-usap
ng maayos sa dalaga. Naabutan nya ang musmos na si Doro at sinabi ng musmos na kanina
pa siya hinahanap ni ate Menyang. Naroon sa tahanan ang mga magulang ni Sanang at
naroroon rin ang ama ni Edong at sa pagkakataong iyon ay ipinagkasundo na ng dalawang
pamilya ang tungkol sa pag-iisang dibdib ng dalaga. Pinuntahan ng binata ang umiiyak na si
Sanang sa gilid ng banggera. Nag-usap ang dalawa at dito na ipinaliwanag ni Edong ang mga
kaganapan noong siya’y nasa Makiling at ipinaalam rin Sanang ang magaganap na kasalan
nila na gaganapin na sa pagbago ng buwan. Dahil sa mga sinabi ni Edong ay ninais na rin ni
 Philippine Women’s University
JOSE ABAD SANTOS MEMORIAL SCHOOL
Taft Avenue, Manila

Sanang na makarating roon sa Makiling at doon na rin manirahan kasama ang binata.
Ipinaliwanag ni Edong na hindi ganoon kadaling makapasok sa bayan ng Makiling sapagkat
hindi ito simpleng bayan na gaya ng sa kanila. Ngunit nangako si Edong na ipagpapaalam
nya kung maaring sa susunod na pagbalik niya ay kasama na niya ang kasintahan.
Ipinaliwanag ni Edong sa dalaga na siya lamang ang kanyang iibigin habang siya ay may
buhay at hindi muna magaganap ang kasalan sa kadahilanang babalik pa ang binata sa
Makiling gaya ng ipinangako niya kay Maria at upang doon na ring lubusang magpagaling.

Kinabukasan ay bumalik na sa Makiling si Edong kasama ang musmos na si Doro,

Gamit ang bangka ay nakarating sila sa dalampasigan ng look ng Laguna. Sinimulan na ng
binata at ng musmos na si Doro ang pag-akyat papunta sa bayan ng Makiling habang sila at
patuloy na umaakyat naging madali para sa kanila ang makarating doon sapagkat nalibang
sila sa pagmamasid ng mga tanawin ngunit nakita ni Doro na sila ay pumasok sa isang bulaos
at ang natagpuan niya roon ay isang kapatagang may mga tanim ng palay, mga bahay na
pulu-pulutong na kung saan naninirahan ang mga tao na may alagang kalabaw. Inakay ni
Edong ang musmos na si Doro upang salubungin ang isang lalaki na doon ay naninirahan at
dito na sila nagkamustahan ukol sa pagbabalik ni Edong sa bayan na iyon. Kinaumagahan ay
naghanda na ng mga pagkain ang lalaki upang magkaroon ng laman ang kanilang sikmura.
Habang kumakain ang tatlo ay nag-usap si Edong at ang lalaki tungkol sa kagustuhan ng
binata na doon na ring mamuhay si Sanang kasama niya ngunit ipinaliwanag ng lalaki na
hindi niya maaaring pag desisyunan ang buhay ni Sanang at sinabi niya kay Edong na huwag
itong mawawalan ng pag-asa at maki-usap lamang kay Maria. Nang matapos na ang kanilang
paguusap ay umalis na muli sila Edong at ang bata dahil sila ay may pupuntahan pang
tirahan. Habang sila ay nasa daan may isang lalaking nagsasala ng sawali at tinawag sila nito
upang mamahinga ngunit tinanggihan nila ito sapagkat may pupuntahan pa sila. Nang sila ay
patuloy na lumalakad pumasok sila sa isang bakuran na napapaligiran ng mga sari't saring
halaman at bulaklak. Dinatnan nila ang isang tahanang yaon ng tatlong dalaga at rito
pinakausapan ni Edong na kung maaari ay dito sila maninirahan ni Sanang ngunit sinabi ng
isang dalaga na wala siyang karapatan na pakialamanan ang buhay. Binigyan lamang ni
 Philippine Women’s University
JOSE ABAD SANTOS MEMORIAL SCHOOL
Taft Avenue, Manila

Urduha si Edong ng gintong kwintas upang isuot kay Sanang at isang pag subok na
makakapag tupad ng kanilang kagustuhan na manirahan sa Makiling. Ang tanging paraan
upang manirahan ang magkasintahan sa makiling ay mapatunayan nilang tapat ang kanilang
pag mamahalan at mananatiling tapat sa loob ng apatnapung taon.
(di pa po tapos)
1.3 Paglalahad ng Suliranin
Ang pagunawa o pakaintindi sa mga salita ay isa sa mahalagang aspeto ng buhay ng tao.
Ang mga kahulugan at interpretasyon ng mga ito ay nagsisilbing behikolong koneksyon ng
bawat isa sa mundo. Kaya naman ang impluwensya ng mga salita ay malaking sanhi sa
pagkakaunawan ng bawat tao. Ang mga lalawiganing salita sa nobelang Ginto sa Makiling ay
maaring kumaharap ng mga ganitong suliranin. Suliranin sa pagkakaunawa at sariling
interpretasyon ng tao sa mga salita na maaring makaapekto sa wastong kahulugan ng nito
kaya naman kinakailangan ng wastong kasagutan sa mga katanungan na kakaharapin ng mga
tagapagsuri at pagsusuri, ang mga suliranin na nakalahad ay ang mga sumusunod:
1. Ano ba ang mga lalawiganing salita?
2. Ano ba ang impluwensyang dinudulot ng mga lalawiganing salita sa isang akda? Mas
malinaw ba nitong naipahihiwatig ang nais nitong sabihin?
3. Paano nakakaapekto ang mga lalawiganing salita sa pagkaunawa ng mga mambabasa sa
isang akdang binabasa? Nababago ba ng mga salitang ito ang pagkakabuo sa bawat
pangungusap na nakapaloob sa teksto?
4. Paano matitiyak kung nauunawaan ng mga mambabasa ang mga salitang ginamit sa
teksto?
5. Ano-ano ang mga hakbang upang mas mabilis na matugunan ang pangangailangan ng
mga mambabasa sa kanilang pagkakaintindi sa isang akdang binabasa?
6. Bakit mahalaga na magkaroon nang sapat na kaalaman ang mga mambabasa patungkol sa
mga lalawiganing salita? Mas mapapabilis ba ang pagproseso ng kanyang interpretasyon sa
binasang teksto?
1.4 Layunin ng Pag-aral
 Philippine Women’s University
JOSE ABAD SANTOS MEMORIAL SCHOOL
Taft Avenue, Manila

Ang pag-aaral na ito ay naglalayong magbigay ng mga kaalaman patungkol sa mga

lalawiganing salita at magpabatid kung paano nito nababago ang pagkakaintindi ng isang
mambabasa sa isang tekst sa pamamagitan nang paglalahad ng mga lalawiganing salita na
nakapaloob sa akdang ‘Ang Ginto sa Makiling’. Mas lalo pang pinalawak ng mga
tagapagsuri ang mga layuning ito sa mga sumusunod:
• Matukoy ang iba't ibang pagpapakahulugan sa salitang lalawiganin
• Malaman ang mga impluwensyang idinudulot nito sa pagkakabuo ng isang teksto
• Mabatid ang mga epekto ng mga lalawiganing salita sa pagkaunawa ng mga mambabasa
sa isang akda
• Matiyak ang pang-unawa ng isang mambabasa sa isang teksto na kinapalolooban ng mga
lalawiganing salita
• Maarok ang mga hakbang na siyang magiging daan upang lubos na maunawaan ang mga
salitang nasa ibang antas
• Maunawaan ang kahalagahan ng pagkakaroon ng mga kaalaman ukol sa mga
lalawiganing salita at maipaliwanag kung mas napapabilis ba nito ang pagproseso sa isipan
ng mga mambabasa kung mayroon silang mga kaalaman hinggil sinabing antas ng wika
1.5 Kahalagahan ng Pag-aaral
Ang akdang 'Ang Ginto sa Makiling' ni Macario Pineda ay nagtataglay ng mga
lalawiganing salita na hindi madaling iproseso sa isipan lalo na sa mga mambabasa na
limitado lamang ang lawak ng bokabularyo sa wikang Filipino. Ang mga tagapagsuri ay
naniniwala na ang pag-aaral na ito ay makapagbibigay nang kaliwanag upang mas mapatatag
ang pundasyon at magkamit nang sapat na kaalaman sa pag-unawa ng mga salitang nasa
ibang antas ng wika sa mga sumusunod:
Sa mga mag-aaral at mga mambabasa. Makatutulong ang pagsusuring sa pagbibigay
ng mga puntong maaari nilang magamit upang lubusang malaman ang mga hakbang na
maaari nilang gawin sa mga pagkakataon na magkaroon sila ng interaksyon sa ganitong uri
ng salita. Magiging angkop ito sa mga mag-aaral upang mahubog ang kanilang pang-unawa
at mabuksan ang kanilang pag-iisip sa pagtuklas ng mga salitang hindi ganoon kadali bigyan
ng kahulugan at intindihan. Mas mapapalawak nito ang perspektibo ng mga mag-aaral na
 Philippine Women’s University
JOSE ABAD SANTOS MEMORIAL SCHOOL
Taft Avenue, Manila

makatutulong upang mas maging mapanuri, kritikal at magkaroon nang malalim na pag-
unawa sa akdang binabasa.
Sa mga guro sa Filipino. Nagbibigay ito ng daan upang matukoy ng mga kaguruan ang
kakayahan ng mga mag-aaral na unawain ang mga malalalim na salita. Higit pa rito ay
magsisilbi itong hudyat sa kanila upang makalikha ng isang paraan o produktibong talakayan
na maaari nilang magawa na kung saan ay mas mapapabilis ngunit naiinitindihan ang
kahulugan ng mga salitang nasa ibang antas na ginamit sa isang akda.
Sa mga susunod na tagapagsuri. Ang pag-aaral na ito ay magiging kapaki-pakinabang
din sa mga susunod pang mga tagapagsuri sa paraang maaari nila itong gamitin bilang
sanggunian upang mapatibay ang pundasyon ng kanilang pag-aaral at nang masuportahan
ang bawat detalye ilalahad. Magkakaroon din sila ng mga kaalamang magagamit upang
gawing kapani-paniwala, may paninindigan at nagtataglay ng sistematikong proseso upang
mas maging malinaw at epektibo ang pagbabahagi nila sa mga mambabasa ng kanilang
natuklasan mula sa isinagawang pagsusuri.
1.6 Saklaw at Limitasyon
(di pa po nakakauwi si Bethel)
1.7 Mga Terminolohiya
(wala pa po nakaassign)