TALAAN NG MGA PAKSA SA MAJOR NG FILIPINO

A. PANITIKAN (40%)
A.1 Mababakas ang simu-simula at pag-unlad ng iba-ibang anyo ng panitikang Filipino sa
iba’t ibang panahon simula noong panahon bago dumating ang Kastila hanggang sa
kasalukuyan.
A.2 Makilala ang mga akdang pampanitikan at mga may-akda na kinatawan ng bawat
panahon na nag-iwan ng tatak sa buhay ng kapilipinuhan.
A.3 Mabigyang-kahulugan ang paraan ng pamumuhay ng mga tao na inilalarawan ng
panitikan sa bawat panahon.
A.4 Matukoy ang mga pagpapahalagang Pilipinong taglay ng mga akdang kinatawan ng
bawat panahon na nararapat panatilihin.
A.5 Masuri ang mga akdang batay sa mga pamantayan ng pagsusuri.
A.6 Mapili at magamit ang mga uri at halimbawa ng panitikang pambatang angkop linangin
sa mga kabataan.

B. LINGGWISTIKA (40%)
B.1 Matalakay ang simula at pag-unlad ng Wikang Pambansa.
B.1.1 Ebolusyon ng Surian ng Wikang Pambansa
B.1.2 Ebolusyon ng Alpabeto
B.1.3 Mga Batas Pangwika
B.2 Magamit ang mga batayang kaalaman
B.2.1 Masuri ang mga pangungusap, sugnay, parirala, salita, pantig, at titik.
B.2.2 Magamit nang wasto ang mga salita at parirala sa pangungusap.
B.2.3 Mabisang magamit ang mga matatalinghagang pananalita at tayutay sa
pakikipagtalastasan.
B.2.4 Makilala at matalakay ang iba-ibang bahagi ng pahayagang pampaaralan bilang
behikulo sa komunikasyong pasulat.
B.3 Magamit ang mga simulain sa pagsasaling-wika ng mga pangungusap, parirala at
kasabihan.
B.4 Mapili ang pinakamabisang halimbawa ng mga pangungusap sa pagpapahayag.

C. PARAAN / PAMAMARAAN NG PAGTUTURO (10%)

C.1 Masuri at magamit ang mga paraan ng pagtuturo ng Filipino bilang una at pangalawang
wika.
C.2 Matukoy ang wastong pagkakasunod-sunod ng mga hakbang ng mga paraan ng
pagtuturo.

D. PAGHAHANDA NG MGA KAGAMITANG PAMPAGTUTURO SA FILIPINO (10%)

D.1 Makilala at mapahalagahan ang iba-ibang uri ng kagamitang pampagtuturo ng wika at
panitikan.
D.2 Mapili at magamit nang wasto ang iba-ibang kagamitang panturo na angkop sa mga
aralin sa iba’t ibang baitang.
D.3 Masuri ang mahuhusay na aytem ng pagsusulit at pagsasanay bilang kagamitang
pampagtuturo sa wika at panitikan

WIKANG FILIPINO

WIKA
 isang sistema ng komunikasyon sa pagitan ng mga tao sa pamamagitan ng mga pasulat o
pasalitang simbolo (Webster, 1974)
 masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo
upang magamit ng mga taong kabilang sa isang kultura (Gleason, Henry, 1988).

KATANGIAN NG WIKA
 masistemang balangkas  arbitraryo  nakabatay sa kultura
 sinasalitang tunog  ginagamit  nagbabago
St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 1
 pinipili at isinasaayos

TUNGKULIN NG WIKA
 interaksyunal  personal  heuristik
 instrumental  imahinatibo  impormatib
 regulatori

ANTAS NG WIKA
1. PORMAL a. Pambansa b. Pampanitikan
2. IMPORMAL a. Lalawiganin b. Kolokyal c. Balbal

BARAYTI NG WIKA
Ang pagkakaroon ng barayti ng wika ay ipinaliliwanag ng teoryang sosyolinggwistik na
pinagbatayan ng ideya ng pagiging heterogenous ng wika. Ayon sa teoryang ito, nag-uugat ang
mga barayti ng wika sa pagkakaiba-iba ng mga indibidwal at grupo, maging ng kani-kanilang
tirahan, interes, gawain, pinag-aralan at iba pa. Sa makatuwid, may dalawang dimensyon ang
baryabilidad ng wika – ang dimensyong heograpiko at dimensyong sosyal (Constantino, 2006).

 Dayalekto – nalilikha ng dimensyong heograpiko. Ito ang wikang ginagamit sa isang partikular
na rehiyon, lalawigan, pook, malaki man o maliit.
 Sosyolek – nabubuo batay sa dimensyong sosyal. Ito’y nakabatay sa mga pangkat sa lipunan.
 Jargon – bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng gawain
 Idyolek – personal na paggamit ng wika

TEORYA NG PINAGMULAN NG WIKA

1. BOW-WOW – ang wika ay mula sa panggagaya sa mga tunog ng kalikasan
2. POOH-POOH – hindi sinasadya ay napabulalas sila bunga ng mga masisidhing damdamin tulad
ng sakit, tuwa, sarap, kalungkutan, takot, pagkabigla, at iba pa
3. YO-HE-HO – ang tao ay natutong magsalita bunga diumano ng kaniyang puwersang pisikal.
4. TA-RA-RA-BOOM-DE-AY – nag-ugat sa mga tunog na kanilang nililikha sa mga ritwal na ito na
kalauna’y nagpabago-bago at nilapatan ng iba’t ibang kahulugan.
5. TA-TA – ang kumpas o galaw ng kamay ng tao na kaniyang ginagawa sa bawat partikular na
okasyon ay ginagaya ng dila at naging sanhi ng pagkatuto ng taong lumikha ng tunog at
kalauna’y nagsalita.
6. DING-DONG – lahat ng bagay ay may sariling tunog na siyang kumakatawan sa bawat isa at
ang tunog niyon ang siyang ginagad ng mga sinaunang tao na kalauna’y nagpabago-bago at
nilapatan ng iba’t ibang kahulugan.

MGA BATAS UKOL SA WIKANG PAMBANSA

 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 (Disyembre 30, 1937). Ipinahayag ni Pangulong
Quezon na ang wikang pambansa ay ibabatay sa Tagalog alinsunod sa Batas Komonwelt Blg.184
sa bisa ng Saligang Batas 1935.
 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 (Abril 1, 1940). Pagpapalimbag ng isang diksyunaryo
at isang gramatika ng wikang pambansa at pagtatakda ng pagtuturo ng wikang pambansa sa
lahat ng paaralang pambayan at pampribado.
 Sirkular Blg. 26 (Abril 12, 1940). Pagtuturo ng wikang pambansa sa mataas na paaralan at
paaralang normal.
 Batas Komonwelt Blg. 570 (Hunyo 7, 1940). Ang wikang pambansa ay isa sa mga wikang
opisyal ng Pilipinas.
 Proklamasyon Blg. 12 (Marso 26, 1954). Marso 29-Abril 4 - Petsa ng Pagdiriwang ng Linggo
ng Wika na isasagawa taon-taon bilang paggunita sa kaarawan ni Francisco Baltazar.
 Proklamasyon Blg. 186 (Septiyembre 23, 1955). Paglilipat ng petsa ng Linggo ng Wika mula
Agosto 13-19 bilang paggunita sa kaarawan ni Manuel L. Quezon.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 (Agosto 13, 1959). Tatawaging Filipino ang pambansang
wika.
 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 196 (Oktubre 24, 1967). Bibigyan ng katumbas at
pangalan sa Filipino ang lahat ng gusalil, edipisyo, at tanggapan ng pamahalaan.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 2
 Memorandum Sirkular Blg. 159 (Agosto 5, 1968). Pagdalo ng mga pinuno at empleyado ng
pamahalaan sa mga seminar sa Filipino na idinaraos ng Surian ng Wikang Filipino sa lahat ng
purok pangwika.
 Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187 (Agosto 6, 1969). Paggamit ng Wikang Filipino
hangga’t maaari sa Linggo ng Wikang Pambansa sa lahat ng opisyal na komunikasyon at
transaksyon ng pamahalaan.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 50 (Nobyembre 14, 1974). Pagpapatupad ng mga
patakaran sa edukasyong bilinggwal sa kolehiyo at pamantasan.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 52 at 54 (Mayo 27, 1987). Mahigpit na pagpapatupad ng
mga patakaran ng edukasyong bilinggwal sa lahat ng paaralan sa Pilipinas.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 81 (Agosto 6, 1987). Ang Alpabetong Filipino ay binubuo
ng 28 letra.
 Kautusang Pangkagawaran Blg. 104, s. 2009. Bagong Gabay sa Ortoprapiyang Filipino.

LINGGWISTIKA

Ebolusyon ng Surian ng Wikang Pambansa

 Nobyembre 13, 1936 – Pinagtibay ng Batasang Pambansa ang Batas Komonwelt Blg. 184 na
lumikha ng Surian ng Wikang Pambansa at itinakda ang mga kapangyarihan nito:
1. pag-aaral ng mga pangunahing wika na ginagamit ng may kalahating milyong Pilipino man
lamang
2. paggawa ng paghahambing at pag-aaral ng talasalitaan ng mga pangunahing diyalekto
3. pagsusuri ng katutubong wika na siyang magiging batayan ng wikang pambansa na dapat
umaayon sa mga sumusunod na batayan:
a. ang pinakamaunlad at pinakamayaman sa panitikan
b. ang wikang tinatanggap at ginagamit ng pinakamaraming Pilipino
 Enero 12, 1937 – Humirang si Pangulong Quezon ng mga kagawad ng Surian ng Wikang
Pambansa
Jaime C. de Veyra – Tagapangulo
Cecilio Lopez – Kalihim at Punong Tagapagpaganap
Felix Salas Rodriguez (Kagawad)
Santiago A. Fonacier (Kagawad)
Casimiro Perfecto (Kagawad)
Isidro Abad (Kagawad)
Jose I. Zulueta (Kagawad)
Hadji Beeto (Muslim na kumakatawan sa mga wika ng mga minoryang kultural)

 Nobyembre 9, 1937 – Nagpatibay ang SWP ng isang resolusyon na nagpahayag na ang

Tagalog ay siyang lubos na nakatutugon sa mga hinihingi ng Batas Komonwelt Blg. 184 kaya
itinagubilin itong gawing saligan ng Wikang Pambansa.
 Disyembre 30, 1937 – Ipinahayag ni Pangulong Quezon na ang Wikang Pambansa ng Pilipinas
ay ibabatay sa Tagalog.
 Abril 1, 1940 – Sa pamamagitan ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 ay binigyang
pahintulot ang pagpapalimbag ng isang Diksyunaryo at isang Gramatika ng Wikang Pambansa.
Itinakda na mula Hunyo 19, 1940, pasisimulan ang pagtuturo ng Pilipino sa lahat ng paaralang
bayan at pribado.
 Abril 12, 1940 – Naglabas ng isang sirkular mula sa patnugot ng Edukasyon, Celedonio
Salvador, na nagsasaad na ang pagtuturo ng wikang pambansa ay sisimulan muna sa mataas
na paaralan at mga paaralang normal.
 Hunyo 7, 1940 – Pinagtibay ang Batas Komonwelt Blg. 570 na nagtatadhana na ang Pilipino ay
magiging isa na sa mga wikang opisyal sa Pilipinas simula Hulyo 4, 1946.
 Marso 26, 1954 – Nilagdaan ni Pangulong Magsaysay ang Proklama Blg. 12 na nagpapahayag
ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa simula Marso 29-Abril 4 taun-taon sang-ayon sa
tagubilin ng SWP.
 Septiyembre 23, 1955 – Nilagdaan ang Proklama Blg. 186 na naglilipat sa pagdiriwang ng
Linggo ng Wikang Pambansa taon-taon simula ika-13 hanggang ika-19 ng Agosto.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 3
  Agosto 13, 1959 – Pinalabas ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 na nagsasaad na
kailanma’t tutukuyin ang Wikang Pambansa, ang salitang Filipino ang siyang gagamitin.
 Oktubre 24, 1967 – Naglagda si Pangulong Marcos ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 196 na
nagtatadhana na lahat ng gusali, edipisyo at tanggapan ng pamahalaan ay pangalanan sa
Pilipino.
 Marso 27, 1968 – Naglabas ng Memorandum Sirkular Blg. 172 na nagbibigay-diin sa
pagpapairal na ang mga letterhead ng mga kagawaran, tanggapan at mga sangay ng
pamahalaan ay nararapat na nasusulat sa Pilipino kalakip ang kaukulang teksto sa Ingles.
Iniatas din na ang mga pormulasyon ng panunumpa sa tungkulin ng mga pinuno at empleyado
ng pamahalaan ay sa Pilipino gagawin.
 Hunyo 9, 1974 – Nilagdaan ang Kautusang Pagkagawaran Blg. 25 na nagtatadhana ng mga
panuntunan sa pagpapatupad ng patakarang edukasyon bilang bilinggwal sa mga paaralan na
magsisimula sa taong aralan 1974-1975.
 Hulyo 28, 1978 – Nilagdaan ang kautusan bilang 22 na nagtatadhana na ang Filipino ay bahagi
ng kurikulum ng pangkolehiyo

Ebolusyon ng Alpabeto
 Dantaon labing-anim, mayroon nang ginamit na alpabeto ang ating mga ninuno. Binubuo ito ng
17 simbolo na kumakatawan sa mga letra – 14 na katinig at 3 patinig. Tinawag itong baybayin
at kalauna’y tinawag ni Paul R. Versoza na alibata.
 Sa pagdating ng mga Kastila, pinalitan nila ang baybayin ng alpabetong Romano na siya
namang pinagbatayan ng ABAKADANG Tagalog.
 1971 – Nirebisa ang abakadang Tagalog ni Lope K. Santos
 Memorandum Pangkagawaran Blg. 194, s. 1976 – Pinagyaman ang dating abakada upang
makaagapay sa mabilis na pag-unlad at pagbabago ng wikang Pilipino. Tinawag itong ang
Bagong Alpabetong Pilipino. Ngunit hindi ito nagtagumpay.
 Mula sa 20 titik, dinagdagan ng 11 titik – c, f, j, ñ, c, q, v, y, z, ch, ll, rr
 1987 – Muling nireporma ang alpabetong Pilipino
 Napagkasunduan na 28 titik na lamang ang alpabeto. Idinagdag ang mga sumusunod na titik –
C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z
 2001 – Nirebisa ang alpabeto at ginawang 2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng
Wikang Filipino sa bisa ng Kautusang Pangkagawaran Blg. 45, s.2001.
 Oktubre 7, 2009 – Nilagdaan ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 104, s.2009 ng Kagawaran ng
Edukasyon na tuluyang nagsasantabi sa 2001 Revisyon ng Alfabeto at 1987 Alpabeto.

 PAG-AARAL NG PONOLOHIYA
Ang Filipino ay may 28 titik ang Filipino
15 katinig - b,d,g,h,k,l,m,n,p,r,s,t,w,y,ng
5 patinig - a,e,i,o,u
8 hiram na titik - c,f,j,q,v,x,z,ñ

 DIPTONGGO - ay,ey,iy,oy,uy,aw,iw
Hal. buhay, alay, luoy, lugaw, okey

 MALA-PATINIG - w,y

 KLASTER O KAMBAL-KATINIG – Ito ang magkakasunod na katinig sa loob ng isang pantig

Hal. plantsa – plan-tsa, transportasyon – trans-por-tas-yon

 PARES MINIMAL – Ito ay pares ng salita na magkaiba ng kahulugan ngunit magkatulad ang
bigkas maliban sa isang ponema sa parehong posisyon
Hal. mesa/misa, alab/alak

 MORPOLOHIYA O PALABUUAN – Ito ang pag-aaral ng morpema ng isang wika at ang

pagsasama ng mga ito upang makabuo ng salita. Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng
isang salita.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 4
 MGA ANYO NG MORPEMA
1. morpemang salita - ganda, lakas, tinda
2. morpemang panlapi - maganda, lumakas, tindahan
3. morpemang ponema - doktor(a)

 MGA URI NG MORPEMA

1. Morpemang may kahulugang leksikal
2. Morpemang may kahulugang pangkayarian

 MGA PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

Ito ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensiya
ng kaligiran nito. Ang kaligiran ay ang mga katabing ponema na maaaring makaimpluwensiya
upang makapagbago sa anyo ng morpema.

 MGA URI NG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

1. Asimilasyon – Ito ang pagbabagong nagaganap sa salitang-ugat at panlapi.
a. Parsyal o di-ganap
Hal. pang+bato = pambato
pang+publiko = pampubliko
b. Ganap
Hal. pang+takip = pantakip panakip
pang+palo = pampalo pamalo
2. Pagpapalit ng ponema – May mga ponemang nababago o napapalitan sa pagbubuo ng mga
salita.
Hal. madumi = marumi
buhay daw = buhay raw
3. Metatesis – Pagbabago kapag ang salitang-ugat na nagsisimula sa /l/ o /y/ ay ginigitlapian
ng /in/, ang /l/ o /y/ ng salitang-ugat at ang /n/ ng gitlapi ay nagpapalit ng posisyon.
Hal. -in+yakap = yinakap niyakap
-in+yugyog = yinugyog niyugyog
-in+luto = linuto niluto
4. Maykaltas – Ang huling pantig ng salitang-ugat ay tatanggalin pagkatapos lagyan ng mga
hulaping /an/ o /in/.
Hal. gawain = gawin
lagayan = lagyan

5. Paglilipat-diin – May mga salitang nagbabago ang diin kapag nilalapian. Maaaring malipat ng
isa o dalawang pantig ang diin patungo sa huling pantig patungong simula ng salita.
Hal. putol = putulin
basa = basahan

 MGA URI NG DIIN

1. Diing malumay – binibigkas nang dahan-dahan at walang impit sa lalamunan sa huling
pantig ng salita. Nagtatapos sa katinig o patinig
Hal. dahon, bata, mesa, buhay
2. Diing mabilis - binibigkas nang tuloy-tuloy at walang impit sa lalamunan sa huling pantig ng
salita. Nagtatapos sa katinig o patinig. PAHILIS ang tawag sa bantas na ginagamit.
Hal. batá, buháy, punít, tindahán
3. Diing malumi - binibigkas nang dahan at may impit sa lalamunan sa huling pantig ng salita.
Nagtatapos sa patinig. PAIWA ang tawag sa bantas na ginagamit
Hal. batà, pusà, pisì, pusò
4. Diing maragsa - binibigkas nang tuloy-tuloy at may impit sa lalamunan sa huling pantig ng
salita. Nagtatapos sa patinig. PAKOPYA ang tawag sa bantas na ginagamit
Hal. punô, tukô, butikî

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 5
Mga Bahagi ng Panalita
1. Salitang Pangnilalaman (Content Words)
a. Pangngalan (noun)
b. Panghalip (pronoun)
c. Pandiwa (verb)
d. Pang-abay (adverb)

2. Salitang Pangkayarian (Function Words)

a. Pangatnig (conjunction) – Hal. at, ngunit, gaya. saka, ni
b. Pang-ukol (preposition) – Hal. ng, sa, nina, kay, tungkol sa, ukol sa
c. Pang-angkop – Hal. bahay na malaki, dahong malapad, batang mabait
d. Pantukoy – Hal. si, sina, ang, ang mga
e. Pangawing – Ang ay ay tinatawag na pangawing. (Hal. Ang bata ay mabait.)

 POKUS NG PANDIWA – Ang pokus ng pandiwa ay tumutukoy sa makahulugang pagkakaugnay

ng paksa at pandiwa sa pangungusap
1. Tagaganap o aktor - ang paksa ang gumagawa ng kilos ng pandiwa
Hal. Nagbigay si P-noy ng dagdag na sahod sa mga manggagawa ng pamahalaan.
2. Layon – ang paksa ng pangungusap ang tumatanggap ng kilos ng pandiwa
Hal. Ang dagdag na sahod ay ibinigay ni P-noy sa mga manggagawa ng pamahalaan.
3. Ganapan – ang paksa ng pangungusap ay lugar na siyang pinangyarihan / pinangyayarihan /
pangyayarihan ng kilos ng pandiwa.
Hal. Napaglabhan ng mga dalaga ang malinis na batis.
4. Tagatanggap – kapag ang paksa ng pangungusap ang pinaglalaanan ng kilos ng pandiwa
Hal. Si Juana ay ipinangutang ng kaniyang nanay ng perang pambabayad ng rebyu
sa St. Louie.
5. Gamit/Instrumento – kapag ang paksa ng pangungusap ang siyang gamit o intrumento na
ginamit upang magawa/maisakatuparan ang kilos ng pandiwa
Hal. Ipinanungkit ng tatay ng hinog na mangga ang matulis na kawayan.
6. Direksyon – kapag ang paksa ng pangungusap ay nagpapakita ng direksyon ng pandiwa
Hal. Nagpagliwaliwan ng mga turista ang magagandang tanawin ng Cebu City.
7. Sanhi / Dahilan – kapag ang paksa ng pangungusap ay siyang sanhi/dahilan ng
pagkakaganap ng pandiwa.
Hal. Ang pumalyang engine ay siyang ikinabagsak ng eroplano ni Sec. Robredo.
8. Resiprokal/Gantihan
Hal. Nakipagsayawan ang mga guro sa kanilang mga mag-aaral.

 KAGANAPAN NG PANDIWA – Ang bahagi ng panaguri na nagbibigay ng ganap na kahulugan

sa pandiwa.
1. Tagaganap o aktor - Gumaganap ito ng kilos o gawaing sinasabi ng pandiwa. Gumagamit
ito ng mga panandang ng o ni, o maaari ring panghalip na panao na mo, ko, niya, natin, at
naming.
Hal. Ibinigay ni Pangulong P-noy ang dagdag na sahod para sa mga manggagawa.
2. Layon o Tagatanggap - Tumatanggap ito ng kilos na sinasabi ng pandiwa. Gumagamit ng
mga panandang ng o ng mga.
Hal. Sumulat ng napakagandang tula ang mag-aaral.
3. Kalaanan - Tumutukoy ito sa pinaglalaanan o pinag-uukulan ng kilos na isinasaad ng
pandiwa at karaniwang pinangungunahan ng panandang para kay o para sa
Hal. Nagluluto ang nanay ng masarap na kakanin para sa kaniyang anak.
4. Ganapan - Itinuturo nito ang pinagganapan o pinangyarihan ng kilos na isinasaad ng
pandiwa at may pananda itong sa o kay.
Hal. Dumalaw sa Davao City ang mga balikbayan upang saksihan ang Kadayawan
2012.
5. Sanhi o Dahilan - Isinasaad nito and sanhi ng kilos ng pandiwa at pinangununahan ito ng
panandang dahil sa o dahil kay
Hal. Ibinubuwis ng mga repormista ang kanilang buhay dahil sa kanilang
pagmamahal sa bayang sinilangan.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 6
 6. Kagamitan - Tinutukoy nito ang instrumento o kasangkapang ginagamit sa pagganap ng
kilos na isinasaad ng pandiwa. Pinangununahan ito ng panandang sa pamamagitan
Hal. Lumaban ang mga bayani sa mga Kastila sa pamamagitan ng panulat.
7. Direksyunal – Tumutukoy sa lugar na nagsasaad ng direksyon ng kilos ng pandiwa na
bahagi ng panaguri.
Hal. Nagliwaliw ang mga bata sa mga parke ng lungsod.
8. Resiprokal - Tinutukoy nito ang bahagi ng panaguri na nagsasaad ng palitan, gantihan, o
tuwangang kilos ng pandiwa at ginagamit dito ang panlaping ka- at nakipag-an na ibig
sabihin ay kagantihan o magkatuwangan ng kilos.
Hal. Nakipagtulungan ang maraming mag-aaral ng Davao sa pamahalaan upang
pangalagaan ang kalikasan.

PANGUNGUSAP, SUGNAY, PARIRALA, SALITA, at TITIK

PANGUNGUSAP – salita o lipon ng salita na nagsasaad ng buong diwa

Bahagi ng Pangungusap
1. Paksa (subject) – bahaging pinag-uusapan / pinagtutuunan ng diwang isinasaad ng
pangungusap
2. Panaguri (predicate) – bahaging nagbibigay ng impormasyon o kaalaman sa paksa

Ayos ng Pangungusap
1. Karaniwan – nauuna ang panaguri bago ng paksa
Hal. Niyanig ng malakas na lindol ang Bukidnon.
2. Baligtad – nauuna ang paksa bago ng panaguri
Hal. Ang Bukidnon ay niyanig ng malakas na lindol.

Uri ng Pangungusap ayon sa gamit

1. Paturol / Pasalaysay (declarative) – nagsasalaysay at nagtatapos sa tuldok
Hal. Niyanig ng malakas na lindol ang Bukidnon.
2. Patanong (interrogative) – nagtatanong at nagtatapos sa tandang pananong
Hal. Kailan niyanig ng malakas na lindol ang Bukidnon?
3. Pautos (imperative) – nag-uutos / nakikiusap at nagtatapos sa tuldok
Hal. Pakisabi sa kapatid mo na magkikita kami bukas sa Abreeza Mall.
4. Padamdam (exclamatory) – nagsasaad ng matinding damdamin at nagtatapos sa tandang
padamdam
Hal. Sunog!

Uri ng Pangungusap ayon sa kayarian

1. Payak (simple)
Hal. Nagluluto ang nanay.
2. Tambalan (compound) – binubuo ng dalawang sugnay na makapag-iisa
Hal. Nagluluto ang nanay at sinusulsihan rin niya ang mga punit kong damit.
3. Hugnayan (complex) – binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa at isa o dalawang sugnay
na di-makapag-iisa
Hal. Nagsusuklay ako nang siya’y dumating.
4. Langkapan (compound-complex) – binubuo ng dalawang sugnay na makapag-iisa at isa o
dalawang sugnay na di-makapag-iisa
Hal. Nagsusuklay ako nang siya’y dumating at minadali niya akong magbihis dahil aalis
kami.

• snm (sugnay na makapag-iisa)

• sndm (sugnay na di-makapag-iisa)

SUGNAY (clause) – lipon ng mga salitang may paksa at panaguri ngunit bahagi lamang ng
pangungusap

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 7
Uri ng Sugnay
1. Punong sugnay o sugnay na makapag-iisa (independent clause) – kung nakatatayo sa
sarili bilang isang ganap na pangungusap kahit na ihiwalay sa buong pangungusap
2. Pantulong na sugnay o sugnay na di-makapag-iisa (dependent clause) – kung hindi
makapag-iisa o makatatayo bilang isang ganap na pangungusap kapag inihihiwalay sa buong
pangungusap

PARIRALA – lipon ng mga salitang walang paksa at panaguri kaya masasabing walang
ibinibigay na buong diwa

Kayarian ng Parirala
1. Pariralang panuring
Hal. Ang batang mabait ay pupunta sa langit.
2. Pariralang pang-ukol
Hal. Ibinigay ni Rosa ang pera sa kaniyang nanay.
3. Pariralang pawatas
Hal. Hilig niya ang pumunta sa dagat. .
4. Pariralang pangngalang-diwa
Hal. Ang pagpuputol ng mga kahoy ay ipinagbabawal ng pamahalaan.

SALITA – binubuo sa pamamagitan ng pagsasama ng makabuluhang tunog (ponema)

Ang salita ay maaaring:

1. kataga – ni, si, kay 5. tambalan – balat-sibuyas, dalagang-bukid
2. salitang-ugat – ganda, bait 6. hiram na salita – tsinelas (chinelas sa Kastila)
3. maylapi – maganda
4. inuulit – tuloy-tuloy, ano-ano, mabait-bait

Mga Pangungusap na Walang Paksa

1. Eksistensyal – nagsasaad ng pagka-mayroon ng isang bagay
Hal. May tao sa labas.
Walang tao sa labas.
2. Pahanga – nagsasaad ng paghanga
Hal. Ang ganda!
3. Sambitla – binubuo ng iisahin o dadalawahing pantig na salita
Hal. Takbo!
4. Pamanahon/penomenal – nagsasaad ng kalagayan ng panahon o tiyak na kondisyong
pangkapaligiran
Hal. Lumilindol.
Alas-dos na.
5. Padamdam – nagsasaad ng matinding damdamin
Hal. Aray!
6. Pormulasyong panlipunan – nagsasaad ng pakikipagkapwa o paggalang
Hal. Salamat po.

PAGBUO NG PANGUNGUSAP
1. Tiyakin ang timbang na ideya at paralelismo sa loob ng pangungusap.
Di-timbang: Matapos magsitangis ay agad na nagbalot ng mga gamit ang mga napaalis na
iskwater.
Timbang: Matapos magsitangis ay agad na nagsipagbalot ng mga gamit ang mga
napaalis na iskwater.
Di-paralel: Ang pag-eehersisyo at masusustansiyang pagkain ay mahalaga sa
pagpapabuti ng ating kalusugan.
Paralel: Ang pag-eehersisyo at pagkain ng masusustansiyang pagkain ay mahalaga sa
pagpapabuti ng ating kalusugan.
2. Tiyaking nagkakaisa ang mga aspekto ng pandiwa sa pangungusap.
Di-nagkakaisa: Nagsialis at nagsisiuwi na ang mga panauhin ko kanina.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 8
 Nagkakaisa: Nagsialis at nagsiuwi na ang mga panauhin ko kanina.
3. Huwag pagsamahin sa pangungusap ang hindi magkakaugnay na kaisipan.
Di-magkaugnay: Hindi uunlad ang ating wika kapag hindi natin ito ginamit at nahilig tayo sa
kalayawan.
Wasto: Hindi uunlad ang ating wika kapag hindi natin ito ginamit.
4. Iwasan ang pagsasama-sama ng maraming kaisipan sa isang pangungusap.
Di-mabisa: Ang pagsasayaw gaya rin ng paglalaro ng mga bata ng taguan kung gabing
walang buwan at ng pagdadama ng mga lalaking walang magawa at
nagpapalipas ng oras sa pagupitan ay tunay na nakaaaliw.
Mabisa: Ang pagsasayaw, gaya ng paglalaro ng taguan ng mga bata, ay tunay na
nakalilibang.
5. Gawing malinaw sa pangungusap kung alin ang pangunahing sugnay at ang pantulong
na sugnay.
Hindi malinaw: Dahil sa ayaw ko iyon, hindi ko binili ang aklat.
Malinaw: Dahil sa ayaw ko sa aklat, hindi ko iyon binili.
6. Gamitin ang tinig na balintiyak ng pandiwa kapag ang simuno ng pangungusap ay
hindi siyang gumaganap ng kilos.
Mali: Si Joel ay binili ang relo para kay Bernie.
Tama: Ang relo ay binili ni Joel para kay Bernie.
Bini ni Joel ang relo para kay Bernie.
7. Huwag ilayo ang salitang panuring sa tinuturingang salita.
Malayo: Maganda ang kuwentong binasa ko talaga.
Tama: Maganda talaga ang kuwentong binasa ko.
8. Ilapit ang panghalip na pamanggit sa pangngalang kinakatawan nito.
Malayo: Ipinanhik ni Jun ang telebisyon sa bahay na binili ng tatay niya.
Tama: Ipinanhik ni Jun sa bahay ang telebisyon na binili ng tatay niya.

 ANG SINTAKSIS / PALAUGNAYAN – Ito ang pagsasama-sama o pag-uugnay-ugnay ng mga

salita upang makabuo ng pangungusap.
 Pangungusap – salita o lipon ng mga salita na nagsasaad ng diwa
 Parirala – lipon ng salita na walang diwa
 Sugnay – lipon ng mga salita na may paksa at panaguri subalit hindi buo ang diwa. Ito’y
bahagi lamang ng pangungusap. Dalawang uri ng sugnay: sugnay na makapag-iisa at
sugnay na di-makapag-iisa
 Kaayusan ng Pangungusap - karaniwan at di-karaniwan

 ASPEKTO NG PANDIWA
1. Aspektong Naganap o Perpektibo – tumakbo, nagbihis, nagtanggal
2. Aspektong Katatapos – katatakbo, kabibihis, katatanggal
3. Aspektong Nagaganap o Imperpektibo – tumatakbo, nagbibihis, nagtatanggal
4. Aspektong Magaganap/Gaganapin o Kontemplatibo – tatakbo, magbibihis, magtatanggal

 DALAWANG URI NG PANDIWA

1. Katawanin (intransitive) – pandiwang ganap o buo na ang diwang ipinahahayag sa
ganang sarili at di nangangailangan ng layon
Hal. Naliligo sa malinis na ilog ang mga bata.
2. Palipat (transitive) – pandiwang hindi ganap o buo at nangangailangan ng layon
Hal. Gumagawa ng saranggola ang kaniyang tatay.

 DALAWANG TINIG NG PANDIWA

1. Tukuyan o tahasan (active) – simuno ng pangungusap ang gumagawa ng kilos ng pandiwa
Hal. Nagtaan ng matrikula ang paaralan.
2. Balintiyak (passive) – simuno ang tumatanggap sa kilos ng pandiwa
Hal. Itinaas ng paaralan ang matrikula ng paaralan.

ANG PATALINGHAGANG PAGPAPAHAYAG O TAYUTAY

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 9
1. Pagtutulad (simile) – ginagamit ito sa paghahambing ng dalawang bagay, tao,
pangyayari at iba pa. Ito’y gumagamit ng mga salitang panulad tulad ng para, kagaya,
kapara, kawangis, animo, at katulad.
Hal. Ang luha ni Dina ay tulad ng mga butil ng perlas.
2. Pagwawangis (metaphor) – ito ay naghahambing din tulad ng pagtutulad ngunit hindi
gumagamit ng mga salitang panulad sapagkat ito’y tiyakang paghahambing.
Hal. Ang ama ni David ay leon sa bagsik.
3. Pagmamalabis (hyperbole) – Lubhang nagpapalabis o nagpapakita ng kalagayan ng tao,
bagay o pangyayari
Hal. Bumaha ng salapi sa mga kamag-anak nang dumating si Rico mula sa ibang bansa.

4. Pagtatao (personification) – Pagbibigay-katauhan o pagsasalin ng talino o gawain at

katangian sa mga bagay-bagay sa paligid natin sa pamamagitan ng pandiwa.
Hal. Ang buwan ay nagmamagandang gabi sa lahat.
5. Pagpapalit-tawag (metonymy) – Pagpapalit ng mga katawagan ng mga bagay na
magkakaugnay, hindi sa kahambingan kundi sa mga kaugnayan. Ang salitang “ meto” sa
metonimiya ay nangangahulugan ng paghalili at pagpapalit.
Hal. Tumanggap siya ng mga palakpak sa kanyang tagumpay
6. Pagpapalit-saklaw (synecdoche) – Sa pagpapahayag na ito’y maaring banggitin ang
bahagi upang tukuyin ang kabuuan at maaari namang ang isang tao’y kumakatawan sa isang
pangkat.
Hal. Anim na nanlilisik na mga mata ang nakatitig sa batang takot na takot.
7. Pagtatanong o tanong retorikal (rhetorical question) – Ginagamit ito upang tanggapin
o di tanggapin ang isang bagay. Ang pagpapahayag na ito’y hindi naghihintay ng sagot.
Hal. May ina kayang makatitiis na hindi damayan ang nahihirapang anak?
8. Pagdaramdam (exclamation) – Isinasaad ng pagpapahayag na ito ang di
pangkaraniwang damdamin.
Hal. Minamahal kong ina, ikaw na walang ginawa kundi pawang pagpapakahirap at
pagpapakasakit para sa aking kapakanan ay yumaong hindi ko man lamang napaglingkuran.
9. Pagsusukdol (climax) – bai-baitang na pagsasaad ng mga bagay o pangyayari hanggang
sa umabot sa pinakamahalaga
10. Pagtatambis (antithesis) – Ang pagpapahayag na ito’y bumabanggit ng mga bagay na
magkakasalungat upang mapabisa ang pangingibabaw ng isang natatanging kaisipan.
Hal. Siya’y isang babaeng napakahirap pakibagayan. Ayaw ng masalita at walang kibo.
Nayayamot sa maraming mga tao ngunit ayaw naman ng nag-iisa. Nagagalit sa mangmang,
ayaw rin namang makihalubilo sa maralita. Kayhirap unawain ang kanyang ugali.
11. Pagsalungat (epigram) – kahawig ng tambisan ngunit maikli at matalinghaga.
Hal. Lumuha siya upang lumigaya sa habang panahon.
12. Pagtawag (apostrophe) – pakikipag-usap sa karaniwang bagay o isang dinadaramang
kaisipan na para bang nakikipag-usap sa isang buhay na tao sa isang taong wala naman ay
parang naroo’t kaharap.
Hal. Panaginip, halika’t lapitan mo ako at isakay sa iyong pakpak.
13. Pagtanggi (litotes)- Gumagamit ito ng panangging “ hindi” upang magpahiwatig ng lalong
makahulugang paksang-ayon.
Hal. Hindi ko sinasabing tamad ka, lamang at bakit laging marumi ang iyong bahay.
14. Pag-uyam (irony o sarcasm) – Ang pagpapahayag na ito’y ginagamitan ng mga
pananalitang nangungutya sa pamamagitan ng mga salitang kung kukuning literal ang
kahulugan ay tila kapuri-puri.
Hal. Ang babaeng nakilala mo ay talagang mahinhin. Napakalakas humalaklak at kung manamit
ay halos nakabilad na ang katawan.
15. Paglilipat-wika (transferred epithets) – Tulad sa pagbibigay-katauhan na pinasasabagay
ang mga katangiang pantao, ngunit sa halip na pandiwa ang ginagamit ay mga pang-uri, mga
pang-uring tanging sa tao lamang ginagamit.
Hal. Ang mapaglingkod na payong ay sira na.
16. Parabula (parable) – Isang maikling salaysay ng isang pangyayaring maaaring maganap sa
buhay o sa katalagahan, na makukunan ng isang aral na pangkaasalan o pangkaluluwa.
Halimbawa: Si San Bernardo’y nagtanong

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 10
 Sa Diyos na ating Panginoon
“Sa sugat Mo, Panginoon,
na tinamong suson-suson
ay alin sa mga iyon ang
mahapdi hanggang ngayon?”
Hango sa tulang “Sugat sa Balikat” ni Florante
17. Paglumanay (euphemism) – malumanay at mabubuting pananalita sa tao o bagay o
pangyayaring karaniwa’y hindi pinag-uukulan ng ganoon.
Hal. Kinuha na ng Panginoon ang kaniyang mahal na ama.
18. Pabula (fable) – Isang maigsing kasaysayan ang inilarawang mga kilos o mga katangian ng
mga hayop o ng mga bagay na walang kaluluwa. Kalimita’y patungkol sa mga kaasalan o
kahinaan ng tao.
18. Paghihimig (onomatopoeia) – ang kahulugan ay nailalahad sa tulong ng tunog o himig ng
mga salita
Hal. Dumadagundong ang tunog ng loudspeaker sa mahinang dibdib ng matanda.
20. Pag-uulit (alliteration) – gumagamit ng magkakatulad na titik o pantig sa simula sa isang
pangungusap.
Hal. Hinahanap at hinihintay niya ang muli mong pagbabalik bagaman masasabing ito ay
himalang mangyayari.
21. Asonans (assonance) – pag-uulit ng mga tunog-patinig sa alinmang bahagi ng salita
Hal. Nasisiyahan ka palang manghiram ng ligayang may hatid na kamandag at lason.
22. Konsonans (consonance) – katulad ng aliterasyon, pag-uulit ito ng mga katinig, ngunit sa
bahaging pinal naman
Hal. Ang halimuyak ng mga bulaklak ay mabuting gamot sa pusong wasak.
23. Anapora – pag-uulit sa unang bahagi ng pahayag o ng isang taludtod
Hal. Kabaataan ang sinasabing pag-asa ng ating bayan
Kabataan ang sanhi ng pagsisikap ng bawat magulang.
24. Epipora – pag-uulit naman ito sa huling bahagi ng pahayag o taludtod
Hal. Ang Konstitusyon o Saligang Batas ay para sa mamamayan, gawa ng mamamayan, at
mula sa mamamayan.

25. Anadiplosis – pag-uulit sa una at huli ng taludtod

Hal. Mata’y ko man yatang pigili’t pigilin
Pigilin ang sintang sa puso’y tumiim
Tumiim na sinta’y kung aking pawiin
Pawiin ko’y tantong kamatayan ko rin.

WASTONG GAMIT NG MGA PANGATNIG

Ang pangatnig ay kataga, salita, o lipon ng mga salita’t kataga na nagsasaad ng kaugnayan
ng isang salita sa kapwa salita, parirala sa kapwa parirala, sugnay sa kapwa sugnay, o
pangungusap sa kapwa pangungusap. Maraming pangatnig sa wikang Filipino. Ito ang mga
sumusunod.
1. Pamukod-ginagamit sa pagbubukod, pagtatangi o pagpili
Hal. o, ni, maging, man
2. Panubali- nagsasaad ng kalayaang may kondisyon o pasubali; ginagamit ng mga paliwanag.
Hal. kapag, kung, pag, nasa, sakali
3. Paninsay- kung ang unang bahagi ng panungusap ay sumasalungat sa kasunod na bahagi
Hal. bagamat, datapwat, samantala
4. Pananhi-nagbibigay-dahilan o nangangatwiran sa pagkakaganap ng kilos o sumasagot sa
tanong na bakit
Hal. dahil, sapagkat, sanhi ng
5. Panlinaw-nagpapaliwanag ng bahagi o kabuuan ng isang ipinahahayag o ng tinatalakay.
Hal. kaya, kung gayon, samakatuwid
6. Panapos- nagpapahiwatig ng katapusan ng pagsasalita
Hal. sa bagay na ito, sa lahat ng ito
7. Panimbang-ginagamit kung ang dalawang salita, parirala o sugnay na pinag-uugnay ay
magkasinghalaga o magkatimbang
Hal. katulad, gaya ng, at, saka, maging, gayundin

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 11
WASTONG GAMIT NG SALITA
 Ang pagiging malinaw ng pahayag ay nakasalalay sa mga salitang gagamitin. Kinakailangang
angkop ang salita sa kaisipan at sitwasyong ipahahayag. May mga pagkakataon na ang mga
salitang tama naman ang kahulugan ay lihis o hindi angkop na gagamitin.
Halimbawa:
1. Tanaw na tanaw na namin ang maluwang na bibig ng bulkan.
2. Bagay kay Ara ang kaniyang makipot na bunganga.
3. Ginanahan sa paglamon ang mga bagong dating na bisita.
4. Maarte siya sa pagkain kaya hindi siya tumataba.

bundok, tumpok, pumpon, salansan, tambak daanan, pasadahan

kawangis, kamukha, kahawig aalis, yayao, lilisan
samahan, sabayan, saliwan, lahukan

nang at ng operahin at operahan hagdan at hagdanan

kung at kong napakasal at nagpakasal iwan at iwanan
may at mayroon kibo at imik tungtong, tuntong, at tunton
subukin at subukan pinto at pintuan panhik at akyat
bitiw at bitaw

ILANG SALITA NA HINDI NABABAYBAY NANG TAMA

paruparo haluhalo (pagkain) estilo tradisyonal

alaala halo-halo (magkakasama ang espiritu koryente

iba’t ibang bagay)
ano-ano salusalo (piging/handaan) estruktura tornilyo

sino-sino gamugamo desgrasya dalagambukid (isda)

iba’t ibang estudyante politika dalagang-bukid (dalagang

tagabukid)

GAMIT NG GITLING
1. Pag-uulit ng salita.
Hal: sira-sira, pantay-pantay, araw-araw
2. Kapag ang panlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula
sa pantinig.
Hal: pag-ibig, mag-ama, pag-uusap
3. Kapag ang salitang nilalapian ay pangngalang pantangi
Hal: maka-Diyos, taga-Davao, maka-Filipino
4. Sa pagsulat ng pangalan ng isang babaeng may-asawa upang ipakita ang kaniyang
apelyido noong dalaga pa siya.
Hal: Juana Tiambeng-Baltazar, Ann Curtis-Martinez
5. Panghalili sa nawawalang kataga o salita sa isang tambalang salita
Hal: lakad-takbo (lakad at takbo), pamatid-uhaw (pamatid ng uhaw)
6. Kapag ang panlaping ika- ay sinusundan ng numero
Hal: ika-31 ng Marso, ika-5:00 ng hapon
7. Kapag isinusulat nang paletra ang mga yunit ng praksiyon
Hal: isang-kapat (1/4)

PAUNLARIN ANG TALASALITAAN

KAHULUGAN KAHULUGAN
naudlot hindi natuloy banyuhay bagong anyo ng buhay
maibsan matanggal; mawala; masalimuot hindi simple, kumplikado
mabawasan
masawata mapigil magkamal maghakot
St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 12
susugpo pipigil hinubog ginawa
peligro kapahamakan nahikayat naakit
malipol mahuli baklasin kalasin
inaasam gustong makamit; naghasik nagsabog
pinapangarap
kamangmangan kawalan ng pinag-aaralan pagsikil pagkontrol
karuwagan kahinaan marubdod matindi
maibsan matanggal; maalis bugso dagsa; pagiging sagana
nasaksihan nakita, naranasan nakauungos nakahihigit; nangunguna
nakihamok nakipaglaban magagara magaganda
kapanalig kasama sa paniniwala alitan awayan
nagpahupa nagpatigil sigalot kaguluhan
kinagisnan kinamulatan kabisera sentro; bayan
nakapipinsala nakakasira kaalyado kasama; kakampi
ubos-biyaya aksayado

MGA KAWIKAAN / IDYOMA

kayod-kalabaw halos walang tigil sa nagpuputok ang galit na galit

pagtatrabaho butse
nagtataingang-kawali nagbingi-bingihan amoy lupa malapit nang
mamatay, matanda
na
walang itulak-kabigin parehong-pareho sa may gatas pa sa labi bata pa
mga katangian
pabalat-bunga hindi tapat sa loob abot-dili malubha na ang
ang anyaya kalagayan
parang nilubugan ng araw nawalan ng pag-asa hilong talilong litong-lito
anakpawis manggagawa hindi kakapitan ng bihis na bihis,
alikabok pusturang-pustura
hawak sa tainga taong sunud-sunuran hagisan ng tuwalya tapos na ang labanan
sa isang tao dahil natalo na ang
isa
may utak matalino humuhukay ng siyang lumilikha ng
sariling libingan sariling kapahamakan
kalatog-pinggan taong nag-aabang sa itinulak sa bangin ibinuyo, ibinulid sa
kainan o handaan kapahamakan
papatay-patay mahiyain, babagal- laman ng lansangan palaboy
bagal
bukas ang palad galante, handang balat-kalabaw hindi marunong
tumulong mahiya
magmahabang dulang pakakasal, mag- nagsusunog ng kilay nagsisikap sa pag-
aasawa aaral
sanga-sangang dila sinungaling huling hantungan libingan

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 13
 PANITIKANG FILIPINO

PANAHON NG KATUTUBO
Bago pa man dumating ang mga Kastila sa Pilipinas, mayroon nang sining at panitikan ang
mga sinaunang Pilipino. Karamihan sa mga panitikan nila’y yaong mga pasalin-dila gaya
ng mga bulong, tugmang-bayan, bugtong, epiko, salawikain at awiting-bayan na anyong
patula; mga kwentong-bayan, alamat at mito na anyong tuluyan at ang mga katutubong
sayaw at ritwal ng babaylan bilang pinakaunang anyo ng dula sa bansa. May mga panitikan ring
nasulat sa mga pirason g k a w a y a n , m a t i t i b a y n a k a h o y a t m a k i k i n i s n a b a t o .
N g u n i t i i l a n n a l a m a n g a n g m g a natagpuan ng mga arkeologo (archeologists) sapagkat
batay sa kasaysayan, pinasunog at pinasira i t o n g m g a p r a y l e n a n g d u m a t i n g s i l a s a
b a n s a s a p a n i n i w a l a n g a n g m g a i t o a y g a w a n g demonyo.

PANAHON NG PANANAKOP NG KASTILA

Dumating ang mga Kastila sa bansa taglay ang tatlong G’s – GOD, GOLD at GLORY.
Dumating sila na ang pangunahing layunin ay ihasik ang Kristiyanismo, maghanap ng ginto at
upang lalong mapabantog sa pamamagitan ng pagdaragdag ng kanilang nasasakop. Mahahati ang
panitikan sa dalawa sa panahong ito: una ay pamaksang pananampalataya at
kabutihang-asal at ang ikalawa ay ang panitikang panrebolusyon.

(1) Panitikang Pamaksang Pananampalataya at Kabutihang-asal.

Dahil sa pananampalataya ang pangunahing pakay ng mga Kastila, karamihan sa
mga unang akdang nalikha sa panahong ito ay halos paksang pananampalataya.
Halimbawa sa mga ito ay ang mga uri ng dulang senakulo, santa cruzan at tibag; tulang
gaya ng mga pasyong inaawit. Sila rin ang nagpakilala ng konseptong maharlika o dugong bughaw
sa mga Pilipino na mababatid sa mga akdang awit na ang mga pangunahing tauhan ay mga
hari, reyna, prinsipe at prinsesa – isang patunay ang awit na Florante at Laura ni Balagtas at
mga dulang duplo at karagatan. Sa pa na ho ng it o , p il i n g- p il i la ma ng an g na ka su su la t
s ap ag ka t w ik an g K as ti l a la ma ng a ng kinikilala sa ganitong larangan. Kaunti lamang ang
nakasusulat sa Kastila dahil sa pagpipigil sa n a d a r a m a n g t a k o t a t p a g i g i n g m a d a m o t
ng mga Kastila. Sa panahong ito nalimbag ang pinakaunang aklat sa bansa;
a n g D o c t r i n a C h r i s t i a n a n a n a l i m b a g n o o n g 1 5 9 3 n a i s a n g panrelihiyong aklat.
Ang pasyon ang isa sa patulang anyo na makarelihiyon. Samantalang ang mga
dula nama’y ang mga senakulo, Santa Cruzan, at tibag. Ang mga dulang Moro-Moro naman ay
pumapaksa sa tagumpay ng mga Kastila, isinasadula rito ang mga himagsikan sa pagitan
ng mga sundalong Kastila at mga Muslim sa Mindanao at sa wakas ng dula, palaging
nagwawagi ang Kastila at talunang niyayakap ng mga Muslim ang Kristiyanismo. Nauso
rin ang carillo o mga dulang puppet na yari sa karton na gumagalaw sa likod ng isang mailaw
at puting tela. Ang mga panitikan namang ukol sa kabutihang-asal ay ang Urbana at
Feliza ni Padre Modesto de Castro.
Nalimbag rin sa panahong ito ang pinakaunang newsletter sa bansa noong 1637 – ang
Successos Felices (Fortunate Events) ni Tomas Pinpin na may 14 na pahina. Ngunit noong Agosto
8, 1811 lamang nalathala ang pinakaunang pahayagan sa bansa – ang Del Superior Govierno na
umabot hanggang labinlimang tomo.

(2) Panitikang Rebolusyonaryo at Sedisyoso

Sa ikalawang bahaging ito ng kasaysayang pampanitikan sa panahon ng pananakop
ng Kastila, karamihan sa mga panitikang nalikha ay may diwang rebolusyonaryo at nagbukas sa
kamalayang Pilipino sa di-makataong pagtrato sa kanila ng mga Kastila at nag-uudyok na
kalabanin ang pamahalaan.
Dahil sa labis na pang-aalipin at pang-aalispusta at masidhing diskriminasyon ng mga
Kastila sa mga Pilipino; nagsilunsad ng mga kilusan ang iilang Pilipinong hindi na
sumasang-ayon sa pamamalakad ng mga prayle at pamahalaang Kastila. Nagsisulat ang mga
Pilipino sa panahong ito ng mga panitikang nagrerebolusyon. Nalathala ang mga pahayagang
propagandista na pinangunahan ng La Solidaridad noong Pebrero 19, 1889 na
n ag l al ay o n g “ m a t a m o a ng p a g ba b a go ng ka i l a n g a n n g b a n s a n g bi l a n g t u g o n
s a ka l a ga y a n g panlipunan at pang-ekonomiya, maisiwalat ang malubhang
St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 14
kalagayan ng bansa sa ilalim ng pamamalakad ng mga Kastila at upang pairalin ang
kalayaan at demokrasya.”
D ah il sa ma hi gp i t an g pa ma ha la an , n ag si ta g o an g mg a ma nu nu la t sa il al i m
n g i ba ’ t ib an g sagisag-panulat upang maprotektahan ang mga sarili laban sa mapang-
alipustahang Kastila at upang patuloy na makasulat.
Ang pambansang bayaning si Dr. Jose P. Rizal na may sagisag-panulat na Laong Laan ay
naging bahagi ng pahayagang La Solidaridad; at ang may-akda ng mga nobelang Noli Me
Tangere at El F i l i b u s t e r i s m o n a u n a n g n a l i m b a g a t n a l a t h a l a s a E s p a n y a
a t n a g i n g m i t s a s a m g a rebolusyonaryong Pilipino na mag-aklas laban sa mga
Kastila. Sumulat din si Rizal ng mga s an ay sa y ga ya n g H i ng gi l s a K a t a m a r a n n g
m ga P il ip in o a t S a M ga Ka b a t a a ng Da la ga s a Malolos. Ang mga bayaning sina
Marcelo H. Del Pilar (na may sagisag-panulat na PLARIDEL), Graciano Lopez-Jaena, Antonio
Luna, Mariano Ponce, Pedro Serrano Laktaw, Emilio Jacinto, Apolinario Mabini, at marami
pang iba ay nagsisulat din.

PANAHON NG PANANAKOP NG AMERIKANO

Dahil sa pagnanais ng mga Pilipino na mapatalsik ang mga Kastila, naging
tagapagsagip ang mg a A me r ik an o n an g d um at i n g si la no o n g 1 8 9 8 n a tu lu ya n g
n ag pa ba g sa k s a p am ah al a an g Kastila. Kung relihiyon ang naging pamana ng mga
Kastila sa Pilipino, edukasyon naman ang naging pangunahing ipinamana ng mga
Amerikano. Sa panahon ding ito isinilang ang mga ilang imortal na makatang Pilipino na
nagsisulat sa Ingles at Tagalog.
Sa mga unang taon ng pananakop ng Amerikano sa bansa, sumulat ang mga Pilipino sa
Kastila, Tagalog at iba pang wikang panlalawigan. Nagsimula lamang umusbong ang mga
panitikan sa Ingles noong 1910 dahil sa mga bagong silang na manunulat. Kabilang sa mga
manunulat sa panahong ito sina Cecilio Apostol na sumulat ng mga oda para kay Rizal;
Claro M. Recto na naging tanyag sa kanyang natatanging mga talumpati; si Lope
K.Santos na sumulat ng obra-maestrang “Banaag at Sikat” at nagpauso ng panitikang
sosyalista; si Jose Corazon de Jesus na tinaguriang Makata ng Pag-ibig at may
panulat-sagisag na ‘Huseng B a t u t e ; ’ a t s i J o s e d e l a C r u z n a m a y p a n u l a t -
s a g i s a g n a ‘ H u s e n g S i s i w ’ d a h i l s i s i w a n g ipinababayad kapag nagpapagawa sa
kanya ng tulang pag-ibig; si Severino Reyes na sumulat ng imortal na dulang

“Walang Sugat” at tinaguriang Ama ng Dulang Tagalog; si Zoilo Galang

na pinakaunang nobelistang (A Child of Sorrow) Pilipino sa Ingles at maraming-marami pang iba.
A ng mg a A me r i ka no a ng na gp ak i la l a ng mg a f ai r y t al e sa m ga Pi li p i no na
g in am i t ng mg a gurong Tomasites sa pagtuturo. Ipinakilala rin ng mga ito ang iba pang
uri (genre) ng panitikan gaya ng oda at nagpakilala sa pinilakang-tabing – ang pelikula. Dahil
sa impluwensiyang panteknolohiyang dala ng mga Ameri kano, naimpluwensiyahan din ang
panitikan sa bansa. Dula ang naging pangunahing panitikan sa panahong ito. Dala nila
ang mga bodabil na isang uri ng dula kung saan umaawit at sumasayaw ang mga artista na
nagbunga sa sarsuwela ng Pilipinas. Dahil sa dala rin ng mga Amerikano ang pelikula sa bansa,
ngunit nag-umpisa ito sa mga artistang gumagalaw lamang at nagsasalitang walang tinig (silent
films); unti-unting naisantabi pansamantala ang dulang panteatro sa bansa dahil sa
nakahiligan na ng mga Pilipino ang panonood ng pelikulang-tahimik. Ang mga unang
pelikulang ginawa sa bansa ay halos mga dokumentaryo ukol sa pagsabog ng mg a
b ul ka n a t ib a pa ng k al am i da d at an g ii la n g d o k um e n ta r y o n g bu ng a l am an g n g
p ag ka - ignorante ng mga Amerikano sa mga katutubong Pilipino.
A ng mg a u na ng p o r m al na p e l ik ul a sa b an sa ay u ko l sa b uh ay ng ba ya ni n g si
R iz a l at ng kanyang dalawang nobela. Ang pinakaunang pelikulang Hollywood na ginawa
sa bansa ay ang pe li k u la ng Z a m bo a ng a . It o a ng k au n a- un ah a ng Ho ll yw o o d fi l m na
m ay u nd e r w a te r s ce n e . N g un it a ng pi na ka un a n g pe li ku l a ng pr o d uk sy o n ng P i l ip in o
a y sa p am um u no n i J o s e Nepumuceno hango sa dulang panteatrong Dalagang Bukid
(dula ni Hermogenes Ilagan) na mala-teatro rin ang kinalabasan. Di naglaon, ninais na rin ng
mga Pilipino na makawala sa kamay ng mga Amerikano. Ngunit hindi rin naging mabilis ang
pagkamit sa kalayaan. Ang dula ay sadyang kinasangkapan ng mga manunulat na Pilipino upang
ipahayag ang hangad na paglaya ng bayan at makabayang pananaw. Ang kalayaang tinamasa
sa kamay ng mga Amerikano ay alangang ihambing sa ipinalasap ng mga Kastila.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 15
Gayunpaman, hindi rin nasiyahan ang mga manunulat. I s a s a m g a u n a n g d u l a n g
i t i n a n g h a l s a p a n a h o n n g m g a A m e r i k a n o n a u m u u s i g s a m g a Amerikano at
sedisyoso ay ang kay Juan K. Abad na itinanghal noong Mayo ng 1903 – ang Tanikalang
Ginto. Inakyat ng mga alagad ng batas ang Batangas habang itinatanghal ang dulang ito dito at
dinakip ang may-akda. Ngunit napawalang sala rin sa tulong ng isang mahusay na
m an an an g go l n a P il i p i no . A ng d ul an g Ka ha po n , N ga y o n a t Bu ka s n i Au r e li o
T o le nt in o a y tumuligsa rin sa Amerikano. Ngunit pinakamatindi ang paghihimagsik ng
dulang “Hindi Ako Patay” na hindi na nakilala ang may-akda dahil sa ginamit nito ang
pangalan ng kanyang maybahay.

PANAHON NG PANANAKOP NG HAPON

Sa pambobomba ng Amerika sa Hiroshima, gumanti ang Hapon sa paglusob nito sa Pearl
Harbor noong Disyembre 7, 1941. Dahil nasa ilalim ng kolonya ng Estados Unidos kaya’t sinakop
ng Ha po n an g P il i p in a s. N g un it p ar a sa ka r a mi ha n g ma nu nu l at na P il i pi n o , i sa ng
b iy ay a sa larangan ng panitikan ng bansa ang pangyayaring ito. Sumibol nang lubos ang
panitikan ng bansa sa panahong ito dahil ipinagbawal ng namumunong Hapon ang paggamit
ng wikang Ingles at itinaguyod ang pagpapayaman sa panitikan gamit ang mga
katutubong wika sa bansa. Sinunog din ang mga aklat na nasusulat sa Ingles upang
masigurong hindi mababahiran ng kanluraning ideya ang panitikang nililikha. Ang panahong
ito sa kasaysayan ng bansa at ng panitikan ang tinaguriang Gintong Panahon ng
P a n it ik a n g F il ip in o d ah il h ig it n a m al ay a an g mg a Pi li p i no ( ka ys a n o o n g s a
A me r i ka no ) s a pagsulat ng panitikan at pagsanib ng kultura, kaugalian at paniniwalang Pilipino
sa mga ito.
Sa panahon ding ito kinilala ang mga manunulat na babaeng Pilipino sa pangalan nina
Liwayway A. Arceo at Genoveva Edroza-Matute dahil sa mga makintal na maka-
peministang maikling kuwento. Dahil sa dinalang haiku (maikling tulang may tatlong taludtod at
may bilang na pantig na 5-7-5 sa taludtod), nagkaroon ang mga Pilipino ng tanaga (maikling
tulang may apat na taludtod at ang bilang ng pantig ay 7-7-7-7.

MGA DAGDAG NA IMPORMASYON-----------------------------------------------------

BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA: Sumakop ito mula sa panahong ang kapuluan ay hindi
pa nasasakop ng Kastila hanggang sa pagdating ni Legaspi noong 1565.

1. Alibata/Baybayin
2. Uri ng Panitikan
a. Awiting Bayan
Hal. oyayi o paghehele o holoborin – pagpapatulog ng bata
sambotani – awit sa pagtatagumpay sa digmaan
diona o ihiman – awit sa panliligaw at pagkakasal
soliranin – paggagaod / pananagwan
talindaw – papamamangka
diyana o tulinda – pagtatanim
tikam o kumintang – awit sa pakikidigma
kundiman – mga awit ng pag-ibig
umbay – awit sa paglilibing
dulayin o indulayin – lansangan
dalit – awit ng papuri sa Diyos
tagayan – awit sa pag-iinuman ng alak
balitaw – awit ng pag-ibig na may kasamang sayaw

b. Bugtong – uri ng laro na may kaugnayan sa pagpapahula sa isang bagay na inilalarawan

c. Palaisipan – larong humahamon sa isipan ng tao upang mag-isip ng kasagutan
d. Salawikain – patalinghagang pahayag na kinapapalooban ng makabuluhang pilosopiya
e. Sawikain – tinatawag ding kawikaan o kaya’y kasabihan. Karaniwang ipinakikita nito ang
mga gawi o ugali ng isang tao.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 16
 f. Tugmaan – may tugmang tunog gamit sa panunukso ng mga bata
g. Bulong – mga tugmaang ginagamit sa panggagamot o pangkukulam
h. Kantahing-bayan – awiting may paksa na inaawit sa iba’t ibang dahilan
Halimbawa: Leron-Leron Sinta (Tagalog)
Dandansoy – Bisaya
Aten Cu Pung Singsing - Kapampangan
i. Kuwentong Bayan
Hal. Ang Matalinong Pagong at ang Hangal na Unggoy
j. Mga Epiko – tulang pasalaysay na nagpapakita ng kabayanihan, katapangan, at
pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhan
Indarapatra at Sulayman - Maguindanao
Bantugan - Muslim
Bidasari - Malay Muslim
Darangan - Maranao
Agyu - Ilianon sa Mindanao
Parang Sabil - Sulu Moslem
Tuwaang - Bagobong Timog Mindanaw
Ulagingen, Seleh - Manobo
Ibalon, Aslon - Bicol
Biag ni Lam-ang - Ilokano
Hudhud at Alim - Ifugao
Maragtas, Haraya, Lagda,Hinilawod - Bisaya
Sandayo - Suban-on
Hinilawod - Panay
Labaw Donggon - Hiligaynon

PANAHON NG KASTILA. Simula 1565 hanggang sa pag-aalsa sa Cavite noong 1872 at hanggang
sa paglagda ng kasunduan sa Paris. Pagpapalaganap ng Kristiyanismo. Propaganda at Himagsikan.

Akda ukol sa Relihiyon

a. Doctrina Cristrina – Padre Juan de Placencia, O.P. at Padre Domingo Nieva, O.P.
1. Pater Noster 6. Ang mga Utos ng Santa Iglesia
2. Ave Maria 7. Ang Pitong Kasalanang Mortal
3. Credo 8. Ang Labimpitong Pagkakawanggawa
4. Regina Coeli 9. Pangungumpisal at Katesismo
5. Ang Sampung Utos ng Diyos

b. Barlaan at Josaphat – Padre Antonio de Borja (1712)

c. Nuestra Señora del Rosario – Padre Blancas de San Jose, O.P. (1602)
d. Pasyon
1) Gaspar Aquino de Belen 1704
2) Padre Mariano Pilapil 1814
3) Aniceto dela Merced 1856-1858 – sinasabi ng mga kritiko na ang
bersiyon na ito ang pinakamahusay sa apat na pasyon.
4) Don Luis de Guian 1750
e. Urbana at Felisa – Padre Modesto de Castro (Ama o Hari ng Klasikang Tuluyan sa
Tagalog)
f. Flores de Mayo – Padre Mariano Sevilla (1865) - ang paksa ay papuri at
pagpaparangal sa Birhen Maria na inaawit tuwing buwan ng Mayo

Akda Ukol sa Wika

a. Arte y Reglas de la Lengua Tagala (1610) - Padre Blancas de San Jose at Tomas Pinpin
b. Compendio de la Lengua Tagala (1703) – Padre Gaspar de San Agustin
c. Arte de la Lengua Tagala y Manual Tagalog (1754) – Padre Sebastian de Totanes
d. Ensayo de Gramatica Hispano Tagala – Padre Toribio Miguella at Padre Hevia Compomes
e. Arte de la Lengua Bicolana – Padre Marcos Lesba
f. Vocabulario de la Lengua Tagala (1613) - Padre Domingo de los Santos

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 17
Anyo ng dula
a. Karagatan
b. Duplo
c. Tibag
d. Panunuluyan
e. Senakulo
f. Sarswela

Kaibhan ng awit at Kurido

Awit Kurido
12 pantig 8 pantig
marahang kumpas “andante” mabilis na kumpas “allegro”
Kagandahan – aral kagandahan – kuwento
Hal. Florante at Laura Hal. Ibong Adarna

PANAHON NG PROPAGANDA AT HIMAGSIKAN

Nagdilig ng Nasyonalismo – Gomez, Burgos at Zamora

1. Herminigildo Flores - Hibik ng Pilipinas sa Inang Espanya (tula)

2. Marcelo H. del Pilar - Isinalin ang ang “Amor Patria” ni Rizal
Plaridel, Piping Dilat) - Caiigat Cayo
Dolores Manapat, Pupdok - Cadaquilaan ng Diyos / Dasalan at Tocsohan
- Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
- Diariong Tagalog
- La Solidaridad
3. Jose Rizal - Noli Me Tangere
Dimasalang, Laon-Laan - El Filibusterismo
P. Jacinto) - Ang mga Dahilan ng Katamaran ng mga Pilipino
Leonor Rivera (Taimis) - Liham sa nga Babaeng Taga-Malolos
- Makamisa
- Ang Pilipinas sa loob ng 100 Taon
4. Andres Bonifacio - Mga Aral ng Katipunan
Agapito Bagumbayan- Katapusang Hibik ng Pilipinas sa Inang Espanya
- Pag-ibig sa Tinubuang Bayan
- Unang nagsalin ng “Huling Paalam” ni Rizal
5. Emilio Jacinto - Liwanag at Dilim
Pingkian, Dimas-ilaw - Kartilla ng Katipunan
Utak ng Katipunan - namuno ng Kalayaan
6. Apolinario Mabini - Utak ng Himagsikan
- Liham sa kanyang Ina
7. Graciano Lopez Jaena - Unang patnugot ng La Solidaridad
- Fray Botod

Mga sagisag ng iba pang propagandista at manunulat:

a. Mariano Ponce - Tikbalang, Naning, Kalipulako
b. Antonio Luna - Taga-ilog
k. Jose Maria Panganiban - Jomapa

PANAHON NG AMERIKANO (Paglagda sa Paris hanggang sa pagbagsak ng Pearl Harbor)

1. Dula
a. Severino Reyes (Lola Basiang, Mang Binong)
1. Walang Sugat 9. La Vento de Filipinas
2. Huling Pati 10. Ana Maria
3. Minda 11. Ang Kalupi
4. Filotea 12. Ang Bagong Fausto
5. Mga Bilag ni Kupido 13. RIP
6. Puso ng Inang Pilipinas 14. Si Margaritang Mananahi

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 18
 7. Mga Pusong Dakila
8. Filipinas Para Los Filipinas
b. Patricio Mariano
1. Sampaguita
2. Devi
3. Silanganin (nagkamit ng unang gantimpala)
4. Ang Pakakak
5. Luha at Dugo
6. Liham at Pag-ibig
7. Ako’y Iyo Rin
c. Aurelio Tolentino
1. Sumpaan
2. Pilipinas at Espanya
3. Kahapon, Ngayon at Bukas
4. Rizal Los Dioses
5. Sinukuan (obra maestra)
6. Ang Makata
2. Nobela
1. Lope K. Santos
2. Faustino Aguilar
3. Valeriano H. Pena
15. Ang Halik ng Isang Pataya
8. Tulisan
9. Ang Dalawang Pag- ibig
10. Lakambini
11. Dahil sa Watawat
12. Ang Anak ng Dagat
7. La Rosa
8. Bagong Kristo
9. Manood Tayo
10. Ang Sundang ng Isang Patay
11. Luhang Tagalog
- Banaag at Sikat, Busabos ng Palad
- Pinaglahuan, Lihim ng Pulo
- Nena at Neneng

4. Inigo Ed. Regalado - Madaling-Araw, Sampaguitang Walang Bango

5. Roman Reyes - Ang Bulaklak ng Kalumpang
6. Fausto Galauran - Ang Anak ng Kriminal
3. Maikling Kuwento
1. Deogracias, Rosario - Aloha
- Ako’y May Isang ibon
- Ama ng maikling Kuwento
2. Clodualdo del Mundo - Tao sa Parolang Ginto
3. Alejandro Abadilla - Talaang Bughaw
4. Mga Kuwentong Ginto - (1925-1935) Abadilla at Del Mundo
5. 50 Kuwentong Ginto ng 50 Batikang Kuwentista – Pedrito Reyes
4. Tula
Balagtasan – Tagalog Bukanegan – Iloko
Crisotan – Pampanga Embayoka – Muslim

Lope K. Santos (anak bayan)

 Puso at Diwa
 Hamak na dakila
 Sino Ka? Ako’y si ………………

Julian Cruz Balmaceda

Sa Bayan ni Plaridel Bakit
Anak ni Eva Ang Ulila
Bukas
Panganip Lamang (Katipunan ng mga tula)
Nasaan Ka, Buhok?
Marilag na Guro
Ikaw
Inigo Ed Regalado (Odalager)
Ang Pinagbangunan Larawan ng Buhay
Ildefonso Santos
Ang Ulap Ang Mangingisda
Panghulo
Jose Corazon de Jesus (Huseng Batute)
Sa Dakong Silangan (makabagong awit)

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 19
 Ang Bato Ang Pamana
Sa Halamanan ng Diyos Pagbabalik
Buhay ng Tao Manok Kong Bulik
Teodoro Gener
Ang Buhay Ang Masamang Damo
Anak Pawis

 ISANG DIPANG LANGIT ni Amado V. Hernandez (Makata ng mga Manggagawa)

 ANG PAGBABALIK ni Jose Corazon de Jesus (Huseng Batute)
 BINIBINING PHATUPATS ni Juan Crisostomo Sotto (Ama ng Panitikang Kapampangan)
 ANABELLA ni Magdalena Jalandoni (Ina ng Panitikang Hiligaynon)
 GRETA GARBO ni Deogracias Rosario (Ama ng Maikling Kuwento sa Tagalog)
 AKO ANG DAIGDIG (tulang walang sukat at tugma) ni Alejandro Abadilla
 BANAAG AT SIKAT ni Lope K. Santos (Ama ng Balarilang Tagalog)
 WALANG SUGAT ni Severino Reyes (Lola Basyang)
 TANIKALANG GINTO ni Juan Abad
 HINDI AKO PATAY ni Juan Cruz Matapang
 KAHAPON, NGAYON AT BUKAS ni Aurelio Tolentino
 ANAK NG DAGAT ni Patricio Mariano
 DALAGANG BUKID ni Hermogenes Ilagan
 NABASAG ANG BANGA ni Atang dela Rama

PANAHON NG HAPON (1941-1944)

a. Dula
1. Mga tanyag na dula ng Dramatic Philippines
a. Sino Ba Kayo? – Julian Cruz Balmaceda
b. Dahil sa Anak – Julian Cruz Balmaceda
c. Sa Pula, Sa Puti – Francisco “Soc” Rodrigo
d. Martir sa Golgota
b. Maikling Kuwento
26 Pinakamabuting maikling kathang Pilipino 1943
1. Lupang Tinubuan – Narciso G. Reyes
2. Uhaw and Tigang na Lupa – Liwayway A. Arceo
3. Lungsod, Ngayon at Dagat-dagatan – NVM Gonzales
4. Dugo at Utak – Cornelio Reyes
5. Mga Yabag na Papalayo – Lucila Castro
6. May Umaga pang Daratal – Serafin Guinigundo

7. Sumisikat na ang Araw – Gemiliano Pineda

8. Tabak at Sampaguita – Pilar Pablo
9. Madilim ang Umaga – Teodoro Agoncillo
10. Ikaw, Siya at Ako – Brigido Batongbakal
11. May Uling sa Bukana – Teo Buhain
12. Bansot – Aurora Cruz
13. Bahay sa Dilim – Alfredo Enriquez
14. Nagmamadali ang Maynila – Serafin Guinigundo
15. Unang Pamumulaklak – Hernando Ocampo
16. Ang Tao, Ang Kahoy, at Bagyo – Aristeo Florido
17. Mga Bisig – Amando Pagsanjan
18. Sinag sa Dakong Silangan – Macario Pineda
19. Mga Diyos – Justino del Rosario
20. Luad – Gloria Villaraza
21. Ibon Mang May Layang Lumipad – Amado S. Pagsanjan
22. Paghihintay – Emilio Aguilar Cruz
23. Suyuan sa Tubigan – Macario Pineda
24. Kadakilaan: Sa Tugatog ng Bundok – Brigido Batumbakal
25. Ingkong Gaton – Serafin Guinigundo
k. Tula

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 20
 1. Tanaga – Matandang tulang tagalog na binuhay sa Panahon ng Hapon
2. Haiku – Tulang gagad sa tulang Hapon
d. Nobela
1. Sa Lundo ng Pangarap – Gervacio Santiago
2. Pamela – Adriano Landico at Alfredo Lituaco
3. Tatlong Maria - Jose Esperanza Cruz
4. Zenaida – Adriano Laudico
5. Magandang Silangan- Gervacio Santiago
6. Lumubog ang Bituin – Isidra Zarraga-Castillo
e. Panahong Kasalukuyan
1. Gantimpalang Palanca – sa kuwento, tula, dula
2. Nobela
 Maynila sa Kuko ng Liwanag – Eduardo Reyes
 Ibong Magdaragit – Amado V. Hernandez
 Luha ng buwaya – Amado V. Hernandez

SAGISAG-PANULAT (PEN NAME) NG ILANG KILALANG MANUNULAT NA PILIPINO

MANUNULAT SAGISAG MANUNULAT SAGISAG

Antonio K. Abad Akasia Pascual Alvarez Bagongbuhay
Jose Abreu Kaibigan Aurelio Alvero Magtanngul Asa
Macario Adriatico Amaori Cecilio Apostol Catulo
C. Amabri Calipso
Felipe Malayo Calypso
Faustino Aguilar Sinag-Ina Francisco Arcellana Franz Arcellana
Emilio Aguinaldo Magdalo Pedro de Govantes de Conde de Albay
Azcarraga
Virgilio Almario Rio Alma Severino de las Alas Di-Kilala

Asuncion Lopez Apo ni Dimas Severino Reyes Lola Basyang

Bantug (Rizal’s grand
niece)
Jose Ma. Basa Isaac Fernando delos Epifanio deloa Santos G. Solon
Rios
Bautista Ba Basiong Mariano del Rosario Tito-Tato
Andres Bonifacio Agapito Bagumbayan Salvador Vivencio del X
Maypagasa Rosario Juan Tagalo
(Katipunan)
Felipe Calderon Simoun
Elias
Marcelo H. Del Pilar Plaridel Valeriano Hernandez Ahas na Tulog
Dolores Manapat Peña Anong
Piping Dilat Damulag
Siling Labuyo Dating Alba
Kupang Isang Dukha
Haitalaga Kalampag
Patos Kintin Kulirat
Carmelo
D.A. Murgas
L.O. Crame
D.M. Calero
Hilario
M. Dati

Domingo Gomez Romero Franco Gen. Vito Belarmino Blind Veteran

Nestor Vicente Madali N.V.M. Gonzales Fernando Ma. Fluvio Gil
Gonzales Guerrero
Amado V. Hernandez Amante Ernani Emilio Jacinto Pinkian
St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 21
 Herininia de la Riva
Julio Abril
Nick Joaquin Quijano de Manila Francisco Sionii Jose F. Sionii Jose
Antonio Luna Tagailog Apolinario Mabini Paralitico
Rafael Palma Dapit Hapon Mariano Ponce Kalipulako
Jose Turiano Santiago Tiktik Juan Crisostomo Soto Crissot
Clemente Jose Zulueta M. Kaun J. Zulueta Juan Totoo
Ildefonso Santos Ilaw Silangan

MGA DULOG SA PAG-AARAL NG PANITIKAN

PAGDULOG PORMALISTIKO
• Pinagtutuunan ng pansin sa katha o akdang pinag-aaralan ang mga elementong bumubuo sa
katha.
• Inihihiwalay ang akda sa buhay o pangyayaring kinasasangkutan ng may-akda.
• Ayon kay Soledad Reyes, sa paggamit ng pormalistikong pagdulog ay napagtutuunan ng pansin
ang mga detalye at bahagi ng kuwento upang itanghal ang pagiging masining at malikhain ng
komposisyon.
• Tinatalakay ang magandang pagkakaugnay-ugnay ng mga bahagi ng katha, ang tema, ang
tauhan, ang tagpuan at ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari.

PAGDULOG MORALISTIKO
• Pinag-aaralan ang panitikan na may pagtatangkang gamitin ito bilang instrumento ng
pagbabago ng tao at ng lipunan.
• Hindi sapat na ilahad lamang ang panitikan bilang salamin ng buhay.
• Ilahad ito bilang isang malikhain at masining na kaparaanan ng manunulat na maipakita ang
mga kaisipang moral, ang halaga ng tao, ang kaniyang karangalan at kadakilaan.
• Binibigyang-diin ang layuning dakilain at pahalagahan ang kabutihan at itakwil ang kasamaan.
• Ngunit huwag ipagkamali na sa pag-aaral ng akda na ginagamitan ng pagdulog moralistiko ay
sapat nang itanong ng guro ang Anong aral ang nakuha sa akda?
• Dapat alamin na hindi nilikha ang masining na panitikan upang mangaral lamang at lantarang
ituro sa mambabasa ang wasto, kundi sa halip ay matamang magsuri at pagtimbang-timbangin
ang lakas at kahinaan, ang tatag at karupukan ng tao sa harap ng mga pagsubok sa kaniyang
pakikitalad sa buhay.

PAGDULOG SOSYOLOHIKAL
• Pag-aaral at pagsusuri ng panitikan o akdang pumapaksa sa mga karanasan ng tao sa iba’t
ibang kalagayang panlipunan, pampulitika, pangkultura at pangkabuhayan.
• Binibigyang-pansin ang ugnayang sosyo-kultural, politikal at kapamuhayan at ng damdamin,
asal, kilos, reaksyon dito ng tao.
• Tinatalakay ang mga kalagayang sosyal, ang kapamuhayan, ang mga sitwasyong nag-uudyok
ng karahasan, nagtutulak sa tao sa ganoon at ganitong buhay, ang pagkakataong nagiging
sanhi o bunga kaya ng mga pang-aapi at pagkaapi, pagkaduhagi, kaimbihan o dili kaya’y ng
kadakilaan, kagitingan, kabayanihan ng isang tao o pangkat ng mga tao.
• Pinalulutang sa talakayan ang sitwasyong naging pasimula ng tunggalian ng tauhan.
• At sa bahagi ng talakayang umaangat na sa teksto ng akda ay malinaw ang mga kaisipan, ang
mga isyu at mga reaksyon ng mambabasa, at nagkakaroon ng makabuluhang paglalapat ng
mga nalinaw na kaisipan sa mga tunay na pangyayari o nagaganap sa buhay.

PAGDULOG SIKOLOHIKAL
• Angkop gamitin sa pag-aaral at pagsusuri ng mga akdang may mga kaligirang sikolohikal.
Tinatalakay sa akda ang mga damdaming namamayani sa mga tauhan gaya ng pagmamahal,
paghanga, pagkadakila, gayon din ang mga negatibong damdamin ng pangamba, takot, galit,
pagkabigo at iba pa.
• Mahalagang masuri ang mga emosyon at makilala ang tunay na katauhan ng indibidwal.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 22
 • Patuloy na hanap-hanapin ang nakagawian na paulit-ulit na kilos ng tao o gawi ng tao. Dito
naglulundo ang pagkalinang ng damdaming emosyonal at diyan umuusbong ang mga suliraning
sikolohikal.
• Sang-ayon kay Freud, ang bukal na mayamang guniguni ng tao, ng kaniyang kaisipan at mga
mulaan at sanhi ng kaniyang asal at kilos ay naroon na at nakaimbak sa bahagi ng isipang di
namamalayan (subconscious).

PAGDULOG FEMINISMO
• Binibigyang-pansin ang mga manunulat na babae at ang kanilang kakayahang lumikha ng mga
obra, mga dahilan kung bakit sila kulang sa pansin, at ang kanilang mga akda – ang tono,
larawang-diwa, kalagayan, wikang nagtataglay ng sensibilidad at iba pa.

PAGDULOG ISTAYLISTIKO / LINGGWISTIKA

• Sinusuri ang istilo at mga devices na ginamit ng awtor.
• Maaaring suriin ang wikang ginamit ng awtor – kolokyal, pormal, balbal, atbp., ang paningin at
pananaw ng pagkasulat ng akda (unang panauhan, ikatlong panauhan, atbp.), ang paglalarawan
ng

tauhan at ganapan ng kilos, ang mga tayutay na ginamit, at iba pang prosodic devices na
makapagpapayaman ng kahulugan tulad ng tono, diin, antala at haba sa pagbasa ng mga salita.

PAGDULOG ARKETIPAL
• Ito’y mga simbolikong imahen na paulit-ulit na gamit sa mga salaysay.
• May taglay na kaalamang sikolohikal, sosyolohikal, historikal, at kabuuang kultura.

PAGDULOG HISTORIKAL
• Binibigyang-pansin ang buhay at panahong iniikutan ng mga tauhan at pangyayari sa seleksyon.
• Pagtingin sa panitikan bilang repleksyon ng buhay at panahon ng manunulat / tauhan sa akda.

PAGDULOG EKSPERYENSYAL
• Pagpapakahulugan sa mga pangyayari at sa sariling karanasan.

TEORYANG PAMPANITIKAN

BAYOGRAPIKAL
• Higit na mahalagang matuklasan at maunawaan ang katauhan o personalidad ng may-akda
upang lalong matugunan ang maraming katanungang taglay ng isang akda, na tanging ang
may-akda lamang ang makasasagot.
• Ang karanasan ng may-akda ang nag-udyok sa kanya upang isulat ang kaniyang akda.
• Sa paggamit ng teoryang ito ay huwag lamang kalimutan ng mag-aaral at guro na ang
binabasa at sinusuri ay ang akda at hindi sapat ito upang ipagpalit sa pagtalakay sa buhay ng
makata o manunulat.
• At ang pagpapasya sa binasang akda ay hindi kapintasan o kahinaan ng may-akda. Kung
naging mapangahas man ang may-akda sa paglalantad ng ilang bahagi ng kaniyang buhay,
isipin na lamang na ang mga ito’y nakaragdag sa ikagaganda ng akda.

HISTORIKAL
• Ang pagsusuri ay nakabatay sa impluwensyang nagpapalutang: talambuhay ng may akda,
ang sitwasyong pulitikal, ang tradisyon at kumbensyong nagpapalutang sa akda.
• Mahalaga ring matuklasan sa teoryang ito ang puwersang pangkapaligiran at panlipunan na
may malaking impluwensiya sa buhay ng manunulat.
• Ang akda ay epekto ng kasaysayan dahil ang kasaysayan ay bahagi ng isang sistema at
ito’y mahalagang sangkap ng panitikan.
• Sinisiyasat ng teoryang historikal ang pagbabagong nagaganap sa wika at ang pag-unlad na
nagaganap dito nang pana-panahon

KLASISISMO

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 23
 • Karaniwang pinapaksa nito ang mga likha ng Diyos, ang mga tanyag at dakilang
pangyayaring kinasasangkutan ng mga bantog na tao,
• Pagtuklas at pagkilala sa katotohanan, kagandahan at kabutihan
• Layunin ng akda na linisin ang tao dahil pinalalabas na lahat ay itinadhana ng Diyos; na
walang laban ang tao sa Diyos.
• May paniniwalang may iba’t ibang uri ang lahat gaya ng matalinong tao at taong hangal,
makapangyarihan at sunud-sunuran, pinakamayaman at pulubi

HUMANISMO
• Nagbibigay-puri sa tauhan
• Positibo ang sinasabi ng akda tungkol sa tao
• Nagpapakita ng damdamin at saloobin ng tauhan
• TAO ang paksa.

ROMANTISISMO
• Pag-ibig ang karaniwang paksa.
• Ang pangit ay pinagaganda.
• Ang kasamaan ay ginagawang mabuti.
• Tumatakas sa katotohanan
• Inspirasyon, imahinasyon, paglikha, kapangyarihang rebolusyunaryo, makapangyarihang
damdamin, kalikasang personal, kahalagahang kumbensyunal, kabutihan, kagandahan – ito
ang mga nakakapit sa romantisismo
REALISMO
• Higit na maganda ang katotohanan kaysa kagandahan.
• Nagbibigay-diin sa makatotohanang paglalahad at paglalarawan ng mga bagay, mga tao at
lipunan.
• Nagpapakita ng realidad sa tao, lipunan at kapaligiran
• Pagbabagong emosyunal
• Dahil dito hindi kataka-taka na paksain nito ang sosyo-pulitikal, kahirapan, kamangmangan,
karahasan, krimen, bisyo, katiwalian, kawalan ng katarungan, prostitusyon, atbp.
• Pagtatala ng iba’t ibang mukha ng buhay.
PORMALISTIKO
• Sinusuri ang nilalaman, kaanyuan o kayarian at paraan ng pagkakasulat ng akda.
• Ang teksto o akda mismo ang dapat suriin o pahalagahan kung tunay na gustong masukat
ang kasiningan ng akda.
SIKO-ANALITIKO
• Paniniwala nito na ang ekonomiya lamang ang motibo ng lipunan.
• Ang akda ay nakatuon sa kamalayan ng tao sa lipunang kaniyang ginagalawan hatid ng
kaniyang karanasan.
EKSISTENSYALISMO
• Kapangyarihan ng tao batay sa paniniwala, kilos, pakikitungo sa kapwa
• Sa buhay ng makata at manunulat nakatuon ang teoryang ito.
• Nangangahulugan na ang teoryang ito ay batay sa paniniwala ng “individuality.”
• Kaya ang interpretasyon ay ayon sa pilosopiya ng katotohanan at buhay.
ISTRUKTURALISMO
• Wika ang humuhubog sa lipunan at kalayaang panlipunan.
• Nakabaon sa wika at panitikan ang pulitika at ekonomiya.
• Kaya ang hubog at hugis ng wika at panitikan ay naaayon sa hugis at hubog ng lipunang
bumubuo nito.
FEMINISMO
• Babae ang sentro ng usapan.
• Laging mas mababa ang istatus ng mga kababaihan sa kalalakihan.
• Pinaniniwalaan sa teoryang ito ang sistemang pangkababaihan bilang mga indibidwal na si-
kapantay ng kalalakihan.
DEKONSTRUKSIYON
• Ang teksto ay hindi nagtataglay ng iisang kahulugan lamang na siyang sinasabing lehitimo
at tama.
• Walang kaisahan ang teksto dahil nagtataglay ito ng napakaraming kontradiksyon.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 24
 • May mga nakatagong kahulugan dahil may pinangangalagaang ideolohiya ang may-akda.
• Sa pagdedekonstrak ng isang teksto ay maaaring sa apat na paraan:
1. Ilahad ang buod ng kuwento.
2. Ipaliwanang ang tambalang magkaslaungat (binary opposites)
3. Tuklasin ang kahulugan ng mga metaporang nakapaloob sa bawat akda.
4. Sapuhin ang kaugnayan nito sa ibang tekstong pampanitikan (intertextuality)
MGA SANGGUNIAN:
Arrogante, Jose A. et al. (1991). Panitikang filipino (pampanahong elektroniko). National Book
Store. Mandaluyong City.
Casanova, Arthur P. (1984). Kasaysayan at pag-unlad ng dulaang pilipino. Rex Book Store. Quezon
City.
Garnace-Ulit, Perla Ph.D et al. (1998). Pagpapahalaga sa panitikan ng pilipinas. Grandwater
Publications and Research Corporation. Makati City.
Malinao, Alito L. (1997). Journalism for filipinos. National Book Store. Mandaluyong City.
Mosura. Carmel T. at Tanawan, Dolores S. (2002). Sandigan ng pamahayagang pangkampus.
Mutya Publishing House, Valenzuela City.
Sebastian, Feredico B. (1951). Ang dulaang Tagalog. Bede’s Publishing House Inc. Quezon City.
Villafuerte, Patricino V. et al. (2000). Panitikang panrehiyon sa pilipinas. Mega-Jesta Prints, Inc.
Valenzuela City.
www.wikipedia.com
http://www.elaput.com/mageln24.htm
http://websayt.com/cd/eraser3.htm
http://www.aenet.org/family/filmhistory.htm

PANITIKANG PAMBATA
Ang panitikang pambata ay unang sumibol bilang natatangi at malayang anyo ng panitikan
sa ikalawang hati ng ika-18 siglo. Noong ika-20 siglo ay lalo itong umunlad nang may mataas na
pagpapahalaga.
MGA PAMANTAYAN SA PAGPAPAHALAGA SA KUWENTONG PAMBATA
1. Antas ng kamulatan
2. Pag-unlad sa natutuhan niyang awiting bayan, kuwentong-bayan at alamat
3. Pagsibol ng mga manunulat sa panitikang pambata
4. Kalayaan mula sa kontroladong awtoridad ng simbahan
5. Pagsukat sa kalayaan ng pagsasalin
6. Kalidad ng panitikan, kabilang dito ang pagpapalimbag at taon ng mga aklat-pambata
MGA DAPAT TAGLAYIN SA PAGPILI NG KUWENTONG PAMBATA
1. alamat 5. gulang / edad
2. kuwentong-bayan 6. interes
3. pabula 7. karanasan
4. parabula

PAGSASALING-WIKA
 Isang sistematikong paraan ng paglilipat ng diwa o mensahe mula sa isang wika patungo sa
ibang wika.

Simulain ng pagsasaling-wika
1.Tingnan ang mga salita at lilitaw, lilinaw at susunod na rin ang konsepto.
2.Konsepto sa konsepto na pagsasalin
3.Hindi salita sa salita, kundi diwa sa diwa.

PARAAN / PAMAMARAAN NG PAGTUTURO

Mga simulain sa pagtuturo ng pangalawang wika

1. Piliin ang mga kagamitan sa pagtuturo na ibinabatay sa pagtupad ng una at pangalawang wika
ng batang tinuturuan. Ibigay ang diin ng pagtuturo sa mga bahaging malaki ang pagkakaiba ng
una at pangalawang wika.
2. Ayusin nang sunod-sunod ang mga bahagi ng wikang itinuturo upang ang huling bahagi ay
bunga ng mga naunang linggo.

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 25
3. Turuan ang mga mag-aaral na mag-isip sa bagong wika, na ang ibig sabihin ay tuwirang
pagpapahayag ng karanasan sa bagong wika, sa halip ng pagpapahayag ng karanasan sa
sariling wika at saka isasalin sa wikang pinag-aaralan. Iwasan ang paggamit ng katutubong wika
sa pagpapaliwanag.
4. Ituro nang isa-isa ang mga bahagi ng wika at magbigay ng sapat na pagsasanay dito bago ituro
ang susunod na aralin. Bigyan ang mga mag-aaral ng lalong maraming pagsasanay. Dapat ding
tandaang upang maging mabisa ang pagsasanay, ito ay dapat maging kawili-wili.
5. Ang wika ay binubuo ng mga hulwaran o patern at hindi ng mga tuntunin sa balarila at
katuturan.
6. Ang pagkatuto ng isang wika ay nangangahulugan ng pagtatamo ng mga kaugalian sa
pagsasalita ng wikang ito.

Pagtuturo ng Filipino bilang pangalawang wika sa mga di-Tagalog

1. Paglalahad sa pamamagitan ng diyalogo
2. Paglalahad sa pamamagitan ng liham
3. Paglalahad sa pamamagitan ng balita
4. Paglalahad sa pamamagitan ng isang talaarawan
5. Paglalahad sa pamamagitan ng kuwento
6. Paglalahad sa tuwirang pamamaraan
7. Paglalahad sa pamamagitan ng nakalarawang kuwento
8. Paglalahad sa pamamagitan ng iskrip
9. Paglalahad sa pamamagitan ng tula at tugma
10.Paglalahad sa pamamagitan ng anunsyo (adverstisement)

Siklo ng Pagtuturo
1. Pagsusuri sa mga kakayahan, kawilihan, pangangailangan ng mag-aaral, pagbuo ng mga
layuning makatutugon sa tinutukoy na mga pangangailangan
2. Pagpili ng nararapat na kagamitang angkop sa kakayahan at kawilihan ng mga mag-aaral
3. Paghahanda ng mga pagkatutong sitwasyunal at pagpili ng nararapat na istratehiya sa
pagtuturo na tutulong sa pagtatamo ng mga layon at tunguhin
4. Paghahanda ng mga yunit instruksiyonal at banghay-aralin. Ilahad ang layunin, gamit at teknik
sa isang resource yunit na masasangguni sa araw-araw.
5. Pagganyak sa mag-aaral sa aktibong pakikilahok sa mga gawain. Gabayan sa proseso ng
pagkatuto sa pamamagitan ng epektibong mekanismo ng feedback.
6. Ebalwasyon sa naging performance ng mga mag-aaral (pasalita o pasulat na pagsusulit)

Mga Pamaraan sa Pagtuturo

1. Pabuod (Inductive Method)
 Angkop na gamitin sa pagtuturo kaugnay ng pagbubuo ng tuntunin o pagkakaroon ng isang
paglalahat o generalization
 Kilala rin bilang “Herbatian Method”
 Sinasabi ito ay “egrule” (example then rule)
Mga Hakbang:
a. Paghahanda (preparation)
b. Paglalahad (presentation)
c. Paghahambing at paghalaw (comparison and abstraction)
d. Paglalahat (generalization)
e. Paggamit (application)
2. Pasaklaw (Deductive Method)
 Kabaligtaran ng pabuod
 Nagsisimula sa paglalahad ng tuntunin patungo sa pagbibigay ng halilmbawa
 Tinaguriang “ruleg” (rule then example)

Mga Hakbang:
a. Panimula (introduction)
b. Pagbibigay ng tuntunin o katuturan (giving of rules / generalization)
c. Pagpapaliwanag sa tuntunin (interpretation of the rule)
d. Pagbibigay ng halimbawa (giving of examples)

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 26
 e. Pagsubok (testing)
3. Pabalak (Project Method)
 Naglalayong magsagawa ng proyekto
 Nililinang nito ang kakayahan at kasanayan sa pagpaplano, pagsusuri, pagpapahayag at
pagpapasiya, at kakayahan sa mabuting pakikipagtulungan
Mga Hakbang:
a. Paglalayon (purposing)
b. Pagbabalak (planning)
c. Pagsasagawa (executing)
d. Pagpapasiya (evaluating / judging)
4. Pagpapahalaga (Appreciation Method)
 Naglalayong magpahalaga ng ganda ng isang tula, kuwento, awitin, tugtugin o anumang
likhang-sining
Mga Hakbang:
a. Paghahanda (preparation)
b. Unang pagbasa o Unang pagbigkas (first whole)
c. Pagtalakay pangkaisipan (intellectual discussion)
d. Pagtalakay pangkagandahan (aesthetic discussion)
e. Ikalawang pagbasa o ikalawang pagbigkas (second whole)
f. Ikatlong pagbasa o ikatlong pagbigkas (third whole)
g. Paglalapat ng himig (setting of music)
h. Pagsasaulo sa tula (memorizing the poem)
5. Patuklas (Discovery Method)
 Naglalayong magbigay ng pagkakataon sa mag-aaral na siya ang makatuklas ng kaalaman,
konsepto, kaisipan, simulain at paglalahat
 Ang mga mag-aaral ay aktibong kasangkot sa pagtuklas ng karunungan
 Ang tungkulin ng guro ay tagapagsubaybay.
 Nangangailangan ito ng kasanayang intelektuwal.
6. Process Approach
 Ginagamit sa mga asignatura sa agham.
 Nakatuon hindi sa pagsasaulo kundi sa pag-angkin ng mga mag-aaral ng mga batayang
kasanayang intelektuwal na kailangan sa pagkatuto.
7. Konseptwal (Conceptual Method)
 Pagtuturo na iniuugnay sa pagtuturo ng Araling / Agham Panlipunan.
 Nakatutulong sa pagbubuo at pagkakatuto kung paano matuto (learning how to learn)
 Nakatuon hindi sa pangangalap ng katakot-takot na kaalaman na kailangang ipasaulo sa mag-
aaral kundi pagbibigay-diin sa konsepto o kaisipan.

KAGAMITANG PAMPAGTUTURO SA FILIPINO

3 Siklo ng paghahanda ng kagamitang pampagtuturo

 Disenyo-sarbey, batayang teoretikal, espisipikasyon sa pagsulat
 Paglinang ng kagamitan – pagsulat, pagtatayang internal, kontroladong pagsubok, pagtataya
mula sa feedback at mungkahi ng konsultant, pagmomodipika, pangwakas na anyo
 Diseminasyon – malawakang paggamit ng inihandang kagamitang pampagtuturo

Uri ng kagamitang pampagtuturo

1. Limbag / publikasyon
 Aklat – batayang aklat, manwal ng guro, sanayang aklat
 Pahayagan, pamplet, magasin, polyetos
 Tsart (organizational, klasipikasyon, tabular, flow)
 Grap (bar, picto, pie, line)
 Poster
2. Di-limbag
 Awdyo-biswal (pelikula, filmstrip, larawan)
 Laro
 Palaisipan
 Simulation

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 27
  Kagamitang pangteknolohiya – broadcast radio, broadcast transmission, satellite, projection
at projector, computers at microcomputers
MODYUL - kagamitan para sa pagtuturo – pagkatuto na buo at ganap sa kaniyang sarili at
naglalahad ng mga tiyak na takdang gawain sa isang kaparaanan.
___________________________________
Mga Sanggunian:
Badayos, P.B. (1999). Metodolohiya sa Pagtuturo ng Wika – Mga Teorya, Simulain at Istratehiya. Grandwater Publications
and Research Corporation. Makati City, Philippines.
Belvez, P. E. (2000). Ang Sining at Agham ng Pagtuturo – Aklat sa Pamamaraan ng Pagtuturo ng Filipino at sa Filipino. Rex
Book Store. Manila, Philippines.
Bernales, R.A., et al. (2002). Mabisang Retorika sa Wikang Filipino. Mutya Publishing House, Inc. Valenzuela City,
Philippines.
Villafuerte, P.V. at Bernales, R. A. (2008). Pagtuturo ng/sa Filipino: Mga Teorya at Praktika. Mutya Publishing House, Inc.
Valenzuela City, Philippines.
Gabay sa Ortograpiyang Filipino (2009). Komisyon ng Wikang Filipino

St. Lousi Review Center, Inc-Davao Tel. no. (082) 224-2515 or 222-8732 28