INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK

POLITEHNIČKI FAKULTET
ELEKTROTEHNIKA – TELEKOMUNIKACIJE

ADAPTIVNE MODULACIJE I KODIRANJE

Seminarski rad

Predmet: Kanalno kodiranje

Profesor: Doc. dr. Goran Popović Student: Emina Mujkić
Asistent: Emina Zekotić Broj indexa: PT-119/16-II

Travnik, decembar 2018.

Sadržaj

UVOD ....................................................................................................................................................... 2
IMPULSNE MODULACIJE.......................................................................................................................... 3
IMPULSNA KODNA MODULACIJA ............................................................................................................ 4
Odmjeravanje ...................................................................................................................................... 6
Kvantizacija .......................................................................................................................................... 7
Kodiranje ............................................................................................................................................. 7
Primjena .............................................................................................................................................. 7
DIFERENCIJALNA IMPULSNO KODNA MODULACIJA ............................................................................... 7
DELTA MODULACIJA ................................................................................................................................ 8
APTIVNA MODULACIJA ............................................................................................................................ 9
APCM – Adaptivna impulsno kodna modulacija ................................................................................. 9
ADPCM – Adaptivno diferencijalna impulsno kodna modulacija ........................................................ 9
Primjena ADPCM ............................................................................................................................... 11
ADAPTIVNA DELTA MODULACIJA .......................................................................................................... 12
KOMPRESIJA IZVORA ............................................................................................................................. 13
Kodovi promjenljive dužine kodne riječi ........................................................................................... 14
Prefiksni i trenutni kodovi ................................................................................................................. 15
Kraft-McMillan-ova nejednakost ....................................................................................................... 15
Optimalni kod .................................................................................................................................... 15
Entropijsko kodiranje ........................................................................................................................ 16
Shannon-Fano-vo kodiranje .............................................................................................................. 16
Huffman-ovo kodiranje ..................................................................................................................... 16
Adaptivno Huffman-ovo kodiranje .................................................................................................... 17
Lempel-Ziv-Welch kodiranje.............................................................................................................. 18
Aritmetičko kodiranje ........................................................................................................................ 18
Run-length kodiranje ......................................................................................................................... 19
ZAKLJUČAK............................................................................................................................................. 20
LITERATURA ........................................................................................................................................... 21

1
UVOD

U današnje vrijeme pojavljuje se potreba za komuniciranjem u sve težim uslovima. Povećana

je udaljenost na kojoj se komunicira, a zbog sve većeg broja uređaja povećane su i smetnje. To
dovodi do nestalnih parametara komunikacijskog kanala, a time i do manje efikasnosti
postupaka korištenih za prijenos signala. Kako bi nam komunikacija bila što učinkovitija, bilo
je potrebno pronaći mehanizam koji će kompenzirati promjene parametara prijenosnog kanala.
Adaptivna modulacija radi upravo to. Ovisno o stanju kanala odašiljač će promijeniti jedan od
parametara digitalne komunikacije. Stoga se konstantno mjere parametri kanala. Ovisno o
konkretnoj primjeni može se prilagođavati snaga signala, konstelacija ili brzina prijenosa. Pošto
je kod nekih prijemnika za uspješnu demodulaciju nužno poznavanje parametara odašiljača,
dobiveni parametri se prenose i do prijemnika. Potrebu za adaptivnom modulacijom
pronalazimo u svakidašnjim primjenama. Kod mobilnih uređaja, bežičnih mreža pa sve do
industrijski postrojenja potrebno je osigurati efikasnu komunikaciju koja će prenositi česte
promjene u prijenosnom putu. Prilagodba kanalu nam omogućuje brzu i pouzdanu
komunikaciju koju nikako ne bismo mogli ostvariti u nestalnom okruženju. Najčešće se
primjenjuje u sklopu predikcijskih postupaka u kvantizaciji signala, naročito kod ADPCM.
ADPCM je tehnika komprimiranja digitalnih signala bez gubitka kvalitete. Ovdje je osnovni
problem kako da signal prenesemo sa što manje bita, a da istovremeno zadržimo traženu
kvalitetu. Standardizirani algoritmi ADPCM odnose se uglavnom na komprimiranje govornog
signala, no ADPCM tehnika je nezavisna o vrsti signala, tako da je upotrebljiva u
komprimiranju digitalnog zapisa glazbe, slike ili bilo kojeg drugog digitalnog signala. ADPCM
se zasniva na tehnici PCM.

2
IMPULSNE MODULACIJE

Osnovna karakteristika impulsnih modulacija je diskretan karakter nosioca. Po pravilu to je

periodična povorka provugaonih impulsa čiji se paretri amplituda, trajanje i položaj impulsa
unutar jedne periode mogu da mijenjaju srazmjerno promjenama modulišućeg signala. Otuda
postoje sljedeće tri vrste impulsnih modulacija:
1. Impulsna amplitudska modulacija (Pulse Amplitude Modulation, PAM),
2. Impulsna modulacija po trajanju ili impulsna širinska modulacija (Pulse Width
Modulation, PWM),
3. Impulsna položajna modulacija (Pulse Position Modulation, PPM).

Slika 1. Vremenski oblici impulsno modulisanih signala: a) modulišući signal, b)

impulsno amplitudski modulisan signal, c) impulsno modulisan signal po trajanju, d)
impulsno položajno modulisan signal.
Izvor: Principi telekomunikacija, Miroslav L. Dulić, 2014.

Impulsne modulacije pripadaju skupini digitalnih modulacija kod kojih je modularni signal
diskretan. Po tome se bitno razlikuju od amplitude i ugaone (frekvetne ili fazne) modulacije
kod kojih je signal kontinuiran.
U procesu prenosa impulsno modulisanih signala zamjećuje se dva stanja: stanje u kojem signal
postoji i stanje u kojem signal ne postoji. Svako od ovih stanja traje određeno konačno vrijeme.
Aktivni interval (sa signalom) i pasivni interval (bez signala) neprestano se izmjenjuju.

3
Primjena impulsne modulacije zasniva se na uzrokovanju. Naime, svaki signal kod kojeg je
spektar ograničen frekvencijom f g može se jednoznačno opisati njegovim uzorcima. Oni
predstavljaju vrijednosti jakosti signala uzetih u tačkama uzorkovanja. Te tačke tvore jedan
skup. Interval među dvijema susjednim tačkama definira periodu uzrokovanja T koji mora biti
T<1/2fg. Na temelju ovako uzetih uzoraka moguće je uvijek obnoviti izvorni signal. Ta
operacija se obavlja propuštanjem uzoraka kroz niskofrekventni filter.
Prijenosni signal u procesu impulsne modulacije redovito je slijed pravougaonih impulsa (slijed
bitova).
Postoji još jedna vrsta impulsne modulacije. To je impulsno kodna modulacija (PCM). Prema
svojim obilježjima ona se znatno razlikuje od PAM, PDM, PFM ili PPM modulacije.
Glavna primjena impulsnih modulacija je u ostvarivanju sistema multipleksa, odnosno sistema
za višekanalni prijenos. U takvim primjenama one imaju određene prednosti prema ostalim
vrstama modulacije.

IMPULSNA KODNA MODULACIJA

Digitalni prijenos je kvalitetniji, sigurniji i ekonomičniji od analognog prijenosa. Digitalni

signal, zbog samo 2 različite vrijednosti (1 i 0), ima manja izobličenja, lakše ga je reproducirati
bez utjecaja šuma i postiže veći domet od analognog signala.
Impulsna kodna modulacija (engl. Pulse-code modulation - PCM) ili skraćeno PCM, je
postupak pretvaranja kontinualnog oblika signala u digitalni oblik signala radi dalje obrade,
prenosa ili čuvanja. Vrši se u digitalnim uređajima sa impulsno kodnom modulacijom i on
predstavlja jedan od načina da se analogni (kontinualni) signal izrazi preko niza impulsa,
odnosno brojeva (digita). Postupkom odmjeravanja i kvantifikovanja kontinualnog oblika
signala, dobija se konačan niz odmjerenih i zaokruženih vrijednosti.
Da bi se kontinualni signal mogao izraziti nizom brojeva (digita), odnosno pretvorio u niz
impulsa koji predstavljaju jedinice i nule, potrebno je izvršiti tri osnovne operacije.
1. Odmjeravanje (uzimanje uzoraka) sampling,
2. Kvantovanje (kvantizacija, zaokruživanje) quanting,
3. Kodiranje (prevođenje) coding.
Uobičajena klasifikacija sistema sa impulsnim kodnom modulacijom je sljedeća:
1. PCM sistemi sa ravnomjernom kvantizaciojom,
2. PCM sistemi sa neravnomjernom kvantizacijom.
Termin PCM zapravo opisuje postupak A/D konverzije. U modulatoru se modulirani signal
prije svega filtrira NF filtrom, čime se osigurava da je maksimalna frekvencija u spektru bude
fm. Onda se vrši otipkavanje u određenim intervalima (prema teoremu o otipkavanju) što daje
uzorke u0(t).

4
 Slika 2. Blok shema IKM modulatora
Zatim se vrši kvantizacija, čime se dobiva kvantizirani signal uq(t). Na kraju se vrši kodiranje
i dobiva se modulirani signal uIKM(t). U demodulatoru se na osnovu IKM signala generiraju
kvantizirani uzorci u bloku "IKM dekoder" iz kojih se rekonstruira modulirajuči signal pomoću
NF filtra kojim se vrši interpolacija dobivenih točaka .

Slika 3. Odmjeravanje i kvantifikovanje sinusnog oblika signala, izvor: www.wikepedia.com

5
Patentiranjem postupka impulsne kodne modulacije 3. oktobar 1938. godine, Alek Rivs nije bio
svjestan veličine svog otkrića da je postavio temelj savremenim telefonskim komunikacijama.
Radovi na istom polju telekomunikacija sežu još u 1853. godinu kada je Američki pronalazač
M. B. Farmer vršio eksperimente sa žičanim telegrafom, i prenosom više njih istovremeno kroz
jedan telegrafski vod. Tokom Drugog svetskog rata izvođeni su eksperimenti u Belovim
laboratorijama, gdje je PCM našao prvu praktičnu primjenu. Sistem za kriptovani prenos
govora SIGSALI je nastao kao derivat tog istraživanja.

Slika 4. Blok shema dobivanja i prijenosa PCM signala

Odmjeravanje

Uzimanje uzoraka predstavlja proces diskretizacije kontinualnog signala po vremenu koji se

vrši u definisanim trenucima pri čemu se dobija povorka impulsa čija anvelopa čini originalan
signal. Vremenski interval između uzetih uzoraka mora biti konačan, i pri tome ne smije dolaziti
do gubitaka informacija. Da bi se to obezbjedilo potrebno je da spektar kontinualnog signala
bude ograničen. Ako je gornja granična vrijednost kontinualnog signala jednaka f, tada, na
osnovu teoreme o uzimanju uzoraka, frekvencija uzimanja uzoraka mora biti veća ili jednaka
od 2f, te je interval između dva uzastopna uzorka manji ili jednak od 1/2f. Iako se spektar
telefonskog govornog signala nalazi u opsegu od 0.3 do 3.4 kHz, frekvencija uzimanja njegovih
uzoraka je jednaka 8 kHz. To je iz razloga što filtri koji se koriste za
ograničavanje spektre govornog signala nemaju dovoljno strmu karakteristiku. Vremenski
interval između dva uzastopna uzorka govornog signala je 125 us.

6
Kvantizacija

Radni opseg amplituda kontinualnog govornog signala, je podjeljen na konačan broj intervala
koji se nazivaju intervali kvantizacije. Svakom od njih odgovara jedna vrijednost amplitude
koja se naziva nivo kvantizacije. Pod radnim opsegom se podrazumjeva dovoljni opseg
vrijednosti amplituda kontinualnog signala u kome uređaji predviđeni za njegovu obradu mogu
da rade. Sve pomenute vrijednosti izvan radnog opsega biće odsecane i smještene u intervale
kvantizacije koji se nalaze na granicama radnog opsega. Kvantizacija je proces pri kome se
veličena uzorka klasifikuje u jedan od pomenutih intervala kvantizacije, a potom se zaokružuje
na vrijednost nivoa kvantizacije koja odgovara tom intervalu.

Kodiranje

U praksi se postupak kompresije obavlja u koderima. Kodiranje je postupak generisanja kodnih

riječi koje izražavaju vrijednosti zaokruženih uzoraka nakon kvantizacije. Oni se sastoje od
digita, koji se, ukoliko uzimaju vrijednosti iz binarnog skupa (vrijednosti 0 i 1), nazivaju bitima.
Procesom kodiranja se kompletira postupak impulsno kodne modulacije, a razlog zašto je on
važan leži u činjenici da je daleko jednostavnije prenositi bite od impulsa koji mogu imati 2 na
n različitih vrijednosti. Kako je 2 na 8 = 256, to svaka kodna riječ govornog signala sadrži po 8
bita.

Primjena

Područje primjene PCM-a je u savremenoj digitalnoj telefoniji, haj faj video

rekorderima, audio kompakt-diskovima i audio-zapisu kod personalnih kompjutera.

DIFERENCIJALNA IMPULSNO KODNA MODULACIJA

U sistemu sa PCM svaki odbirak signala nezavisno se kvantizira, kodira i prenosi, pri čemu
učestanost odabiranja prenošenog signala odgovara Nyquist-ovoj učestanosti odabiranja ili je
veća. To znači da vrijednosti prethodnih odbiraka ne utiču na kvantizaciji tekućeg. S druge
strane kako između odbiraka prenošenih realnih signala postoji određena kroskorekcija čija
veličina zavisi od statističke prirode signala, to znači da prethodni odbirci nose informaciju o
budućim i da se ta informacija može na odgovarajući način iskoristiti za povećanje kapaciteta
sistema. Na primjer, ako su poznate vrijednosti prethodnih odbiraka, može se sa velikom
vjerovatnoćom pretpostaviti da se vrijednost narednog odbitka neće značajno razlikovati. Na
taj način značajno se smanjuje amplitudski opseg signala u kome se odvija kvantizacija i

7
kodiranje što znači da je za prenošenje informacije o razlici vrijednosti susjednih odbiraka
potreban manji broj bita u odnosu na broj bita potreban za prenos informacije o apsolutnoj
vrijednosti odbiraka.

1. Slika 5. Princip prenosa razlike susjednih odbiraka, izvor: Principi

telekomunikacija, Miroslav L. Dulić, 2014.
Frekvencijski spektar govornog signala relativno je sporo promjenljiv, pa zbog toga postoji
velika korelacija između bliskih uzoraka. DPCM algoritmi pokušavaju iskoristi tu činjenicu.
DPCM tehnika koristi prediktor koji na temelju nekoliko prošlih uzoraka nastoji što bolje
procijeniti iznos sljedećeg. Prenosi se razlika između stvarne i procijenjene vrijednosti uzorka!
U DPCM sistemima prediktori su najčešće linearni što znači da se vrijednost sljedećeg uzorka
procjenjuje na temelju linearne kombinacije (zbroja) nekoliko prošlih uzoraka.

DELTA MODULACIJA

Delta modulacija (Delta Modulation, DM) može se posmatrati kao pojednostavljena verzija
diferencijalne impulsne kodne modulacije u kojoj se jedan bit koristi predikciju prvog reda.
Velika vrijednost koraka kvantizacije ∆ omogućavaju modulator u da prati brze promjene
ulaznog signala, ali istovremeno i prouzrokuju šum kvantizacije kada se ulazni signal sporo
mijenja. Ova pojava naziva se još i granularni šum. Ako je korak kvantizacije mali, u slučaju
brzih promjena vrijednosti ulaznih signala javlja se fenomen preopterećenja uslijed strmine. U
literaturi se ponekad granularni šum i preopterećenje uslijed strmine nazivaju šumom
kvantizacije.

8
APTIVNA MODULACIJA

APCM – Adaptivna impulsno kodna modulacija

APCM tehnika (adaptivna impulsno kodna modulacija) koristi činjenicu da su govorni signali
relativno sporo promjenljivi signali. Zbog toga je moguće mijenjati karakteristiku kvantizacije
u ovisnosti o amplitudi i načinu promjene amplitude signala (adaptivno). Korak kvantizacije
moguće je mijenjati na dva načina:
1.direktnom promjenom koraka kvantizacije
2. skaliranjem signala
Pristup APCM algoritmu moguć je na dva načina :
1. Feedforwad APCM (prema naprijed) - zahtijeva slanje informacije o promjeni koraka
kvantizacije prijenosnim kanalom,
2. Backward APCM (prema natrag) - na prijemnoj strani se informacija o koraku kvantizacije
izračuna iz samog APCM signala.

ADPCM – Adaptivno diferencijalna impulsno kodna modulacija

Tehnika adaptivne diferencijalne impulsno kodne modulacije zapravo je kombinacija dvije

tehnike koje su nastale unaprijeđenjem PCM s ciljem smanjenja broja bita potrebnih za
reprezentaciju signala.

9
 Slika 6. Blok-shema ADPCM kodera
ADPCM koder radi tako da kvantizira razliku između uzorka i njegove procjene dobivene
prediktorom. Kvantizirani signal razlike predstavlja ADPCM signal. Prediktor i kvantizator
nemaju vremenski stalne karakteristike, već se one prilagođavaju (adaptiraju) prema trenutnim
vrijednostima uzoraka. Treba napomenuti da se u povratnoj vezi ADPCM kodera javlja
originalni (dekodirani) signal. Funkcija dekodiranja u koderu i dekoderu se obavlja na potpuno
jednak način čime je postignuto da su za dani uzorak varijable stanja kodera i dekodera potpuno
jednake. Zbog toga nije potrebno dekoderu prenositi informacije o varijablama stanja kodera
(brzina promjene koraka kvantizacije, iznos koraka kvantizacija i slično).
Dijelovi ADPCM kodera:
• Adaptivni kvantizator
Kvantizira signale razlike trenutne i procijenjene vrijednosti uzorka na značajno manji broj
bita. Mijenja funkciju kvantizacije na temelju vrijednosti amplitude i brzine promjene
amplitude zadnjih nekoliko uzoraka (tačan broj ovisi o varijanti ADPCM-a). Kvantizator
razlikuje brze promjene amplituda uzoraka (govor, muzika) i spore promjene amplituda (tišina,
pauze u govoru). Zbog kompatibilnosti s telefonskim sistemima postoje mehanizmi koji
otkrivaju DTMF tonove, modemske signale i slično, koji zahtijevaju posebnu obradu.
• Inverzni adaptivni kvantizator
Kvantiziran signal razlike (manji broj bita) vraća u stanje prije adaptivne kvantizacije (veći broj
bita). Inverzna funkcija kvantizacije računa se po istim principima kao i funkcija kvantizacije.
• Adaptivni prediktor
Procjenjuje (predviđa) sljedeću amplitudu uzorka na temelju šest prethodnih vrijednosti
amplituda i dvije prethodne vrijednosti signala razlike. Prediktor je linearan, tako da predviđenu
vrijednost računa zbrojem ulaznih signala prethodno pomnoženih standardiziranim
koeficijentima ("otežana suma").

10
 Slika 7.Blok shema ADPCM dekodera

ADPCM dekoder se sastoji iz identičnog dijela kao i povratna veza ADPCM kodera.
Obnovljeni (dekodirani) signal dobiva se zbrojem procijenjenog signala i kvantiziranog signala
razlike. U ADPCM dekoderu postoje još dva dodana elementa:
• A-law / µ-law pretvara - ovaj dio nije vezan za ADPCM algoritam, ali je dio G.726 norme
zbog usklađenosti s telekomunikacijskim prijenosnim sistemima. Pretvara izlazni signal u 8-
bitni logaritamski kvantiziran signal.
• Sistem za sinkrono podešavanje koda - blok za sinkronizaciju koda služi kao sklop za
otklanjanje grešaka, odnosno za smanjivanje količine grešaka pri višestrukim PCM-ADPCM-
PCM pretvaranjima.

Primjena ADPCM

Danas najveću primjenu ADPCM nalazi u oblastima komercijalnog hardvera i softvera. Svaka
firma koja se bavi proizvodnjom poluvodiča proizvodi integrirana kola u kojima je
implementirana neka od vrsta ADPCM-a.
Neki primjeri:
• MC 145540, Motorola Semiconductor,
• DS 2164 Q, Dallas Semiconductor,
• TMS 320c62xx, Texas Instruments, porodica DSP procesora,
• DSP chipset za ADPCM, Analog Devices.
Dok je u oblasti softvera, Interactive Multimedia Association je 1992. godina izdala preporuke
za postizanje kompatibilnosti među multimedijskim sistemima ("Recommended practices for
enhancing digital audio compatibility in multimedia systems (version 3.00),") u kojima je,

11
između ostalih, predložen algoritam pretvaranja linearnog 16-bitnog PCM audio signala u 4-
bitni ADPCM signal. Danas postoje dva komercijalno najpoznatija sistema:
- IMA-ADPCM Apple Codec - Apple Inc. je prihvato IMA preporuku i razvio svoj CODEC za
svoja računala . Slično su postupili i ostali prozvođaći ne-PC računala.
- MicroSoft ADPCM Codec Microsoft je pristupio na, za tu tvrtku, uobičajen način. Prihvatio
je većinu IMA preporuka, ali je WAV format zapisa datoteke učinio MS Codec potpuno
nekompatibilnim sa svime što postoji.

ADAPTIVNA DELTA MODULACIJA

Osnovana karakteristika adaptivne delta modulacije je prilagođavanje koraka kvantizacije

promjenama ulaznog signala. Ukoliko se ovaj signal brzo mijenja, povećava se vrijednost
koraka kvantizacije, tako da ne nastupi preopterećenje uslijed strmine. Kada se ulazni signal
sporo mijenja vrijednost koraka kvantizacije se smanjuje, kako bi se smanjio granularni šum.

1. Slika 8.Adaptivna delta modulacija – proces adaptacije koraka kvantizacije,

izvor: Principi telekomunikacija, Miroslav L. Dulić, 2014.
Postoji veći broj algoritama za Adaptivno podešavanje koraka kvantizacije. Njihova zajednička
osobina je da se polazna informacija o dinamici signala dobija na osnovu strukture greške
kvantizacije na izlazu kvantizatora. Kada uzastopne vrijednosti signala se naizmjenično
mijenjaju znak brzina promjene (strmina) signala je mala, a kada imaju isti znak brzina
promjene prenešenog signala je velika.

12
KOMPRESIJA IZVORA

Kompresija podataka je proces konverzije niza podataka u niz podataka manje veličine. To,
drugim riječima znači da se kroz postupak kompresije uklanjaju redundanse koje postoje u
izvornom nizu podataka. Interesantno je napomenuti da se oblast kompresije podataka
alternativno naziva i kodiranje izvora. Istraživanja u ovoj oblasti bila su posebno intenzivna
80-tih i 90-tih godina prošlog vijeka. U savremenim telekomunikacionim sistemima primjena
različitih tehnika kompresije podataka je neizbježan dio obrade signala. Pri tome, glavna
istraživanja u ovoj oblasti imaju za cilj pronalaženje što efikasnijeg algoritma za uklanjanje
redundantnosti iz izvornog niza podataka, ili u predstavljanju informacije u što kompaktnijih
formi.
Osnovna klasifikacija tehnika kompresije zasniva se na mogućnosti rekonstrukcije originalnih
podataka. Tehnike kompresije podataka dijele se na:
1. Kompresija bez gubitka, gdje ne dolazi do gubitaka podataka i smanjenja kvaliteta
izvorne informacije. Postupak je u potpunosti reverzibilan, što znači da se
dekompresijom komprimovanih podataka, dobiju podaci koji potpuno odgovaraju
originalnim izvornim podacima.
2. Kompresija sa gubicima, gdje se iz komprimiranih podataka be može u potpunosti
rekonstruirati originalni, izvorni niz podataka. Ove tehnike kompresije posebno su
pogodne za kompresiju audio i video podataka, s obzirom na perceptivne osobine čula
sluha i vida.

13
 1. Slika 9. Opšta klasifikacija postupaka kodiranja u procesu kompresije, izvor:
Principi telekomunikacija, Miroslav L. Dulić, 2014.

Postoji i u praksi se koristi niz različitih metoda kompresije podataka. U osnovi, u razvoju
algoritma kompresije postoje sljedeće dvije faze:
1. Modeliranje izvorne poruke u skladu sa karakteristikama izvora. Cilj ovog procesa je
odbijanje informacije o redundansi u izvornoj poruci i formiranje modela redundansi.
U zavisnosti od toga da li model izvornih podataka ostaje nepromijenjen u toku
postupka kompresije, ili se adaptivno mijenja u skladu sa promjenama karakteristika
izvora, algoritmi kompresije se dijele na statičke i adaptivne algoritme, respektivno.
2. Kodiranje je proces kodiranja poruke, na osnovu definisanog modela, to je zapravo
opis modela poruke drugim alfabetom. Najčešće je to binarni alfabet. Razlika između
izvorne poruke i kodiranog modela naziva se rezidual. Uđbenički primjer za ovu vrstu
kodiranja u procesu kompresije izvornih podataka je kodiranje modela lica čovjeka.
Naime, definiše se model prosječnog lica sa predefinisanim parametrima koji su poznati
primaoci poruke, tako da se u prenosi poruke o obliku lica konkretne osobe prenose
samo podaci o razlici oblika modela i oblika realnog lica.

Kodovi promjenljive dužine kodne riječi

Oblast kompresije podataka počela je da se razvija početkom 50-ih da bi vrhunac

svog razvoja dostigla 90-ih godina prošlog vijeka. Inače sam postupak kompresije
može da bude Nedestruktivna, što znači da se čuva kompletan informacioni
sadržaj izvora ili destruktivan kada se u postupku kompresije nepovratno gubi dio
informacionog sadržaja izvora. Kod diskretnih izvora mogu se primijeniti oba
tipa kompresije, dok kod kontinualnih izvora proces A/D konverzije generički
uzrok gubitka dijela informacionog sadržaja izvora.
Konvencionalna klasifikacija tehnika kompresije podataka zasniva se na
primijenjenim tehnikama, odnosno mapiranja. Mapiranje se može obaviti na
sljedeći način :
2. Kod fiksne dužine kodne riječi mapira se u kod fiksne dužine kodne riječi
ili mapiranje oblika blok – blok kod.
3. Kod fiksne dužine kodne riječi mapira se u kod promjenljive dužine kodne
riječi ili blok – varijabilni kod..
4. Kod promjenljive dužine kodne riječi mapira se u kod fiksne dužine kodne
riječi ili varijabilni – blok kod.
5. Kod promjenljive dužine kodne riječi mapira se u kod promjenljive dužine
kodne riječi ili varijabilni – varijabilni kod.

14
Najčešće tehnike korištene za dizajniranje kodova sa promjenljivom dužinom
kodnih riječi su sljedeće:
1. Prefiksni kodovi,
2. Phased-in binarni kodovi,
3. samo-ograničavajući kodovi,
4. Kodovi koji obuhvaćaju svoju spostvenu dužinu,
5. Sufiksni kodovi.
Prefiksni i trenutni kodovi

Osnovna osobina prefiksnoj kodova je da kodna riječ bilo kojeg simbola nije prefiks kodne
riječi bilo kog drugog simbola. Ovi kodovi su i jednoznačno dekodibilni.
Trenutni kodovi imaju sljedeće osobine:
1. Kod je trenutan ako i samo ako je prefiksni kod.
2. Skup UD kodova je veći od skupa trenutnih kodova, odnosno postoje UD kodovi koji
nisu trenutni.
3. Postoji trenutan kod sa promjenljivim dužinama kodnih riječi ako i samo ako postojiUD
kod sa istim promjenljivim dužinama kodnih riječi.
Kod je trenutan ako se svaka kodna riječ u sekvenci može dekodovati bez oslanjanja na sljedeće
kodne simbole. Potreban i dovoljan uslove da kod bude trenutan je da nijedna kodna riječ ne
bude prefiks neke druge kodne riječi.

Kraft-McMillan-ova nejednakost

Kraft-ova nejednakost definiše potreban i dovoljan uslov egzistencije trenutnog koda čije su
kodne riječi promjenljive dužine. Ukoliko posmatrati binarni kod sadrži M kodnih riječi sa
dužinama l m, m= 0,1,..., M-1, i ako je ispunjen uslov,
FORMULA

Optimalni kod

Kraft-McMillan-ova nejednakost definiše uslov za dužine kodnih riječi, da bi se konstruirao

trenutan i jednoznačno dekodibilan, odnosno prefiksni kod. Kod sa najmanjom mogućom
prosječnom dužinom kodne riječi optimalan kod. Drugim riječima, uslov za dizajn optimalnog
koda je da prosječna dužina kodne riječi ima minimalnu vrijednost.

15
Entropijsko kodiranje

Sablasno opštem modelu telekomunikacionog sistema u digitalnim telekomunikacionog

sistemima simboli posmatranom alfabeta transformišu se (kodiraju) u kodne riječi. Ukoliko
izvor emituje simbole iz skupa dimenzije M sa jednakim apriori vjerovatnoćama, tada je
potrebno ld (M) bita za predstavljanje svakog simbola izvora. Potreban kapacitet kanala,
izražen u [b/s] iznosi V x ld(M), gdje je V brzina kojom izvor generiše simbole. Sagalasno
Shannon-ovoj teoremi sve dok je protok manji od kapaciteta kanala može se naći takav zaštitni
kod da se vjerovatnoćama greške proizvoljno smanji. Drugim riječima moguć je prenos sa
proizvoljno malom vjerovatnoćom greške kroz nepouzdan kanal.
U slučaju kada izvor emituje simbole sa različitim vjerovatnoćama ovaj kapacitet może se
smanjiti tako što će se češći odnosno vjerojatniji simboli predstaviti kraćim kodnim riječima,
dok će se rijeđi simboli predstaviti dužim kodnim riječima. To je osnovni princip entropijskih
kodiranja izvora. Entropija predstavlja najmanju srednju dužinu kodne riječi simbola.
Osnovni cilj entropijskih kodiranja je dizajn koda čija je prosjećna dužina kodne riječi manja
ili jednaka od prosječnih dužina kodnih riječi svih ostalih trenutnih kodova za isti izvor i isti
skup simbola. Takav kod je optimalan kod za posmatranom izvor.

Shannon-Fano-vo kodiranje

Osnovni princip Shannon-Fano-vog kodiranja je dodjeljivanje kodnih riječi iste dužine

simbolima, iz posmatranom skupa simbola, čije su vjerovatnoće jednake ili približno jednake.
Shannon-Fano-ov kod ne garantuju optimalno kodiranje, ali njegovo ponašanje teži
optimalnom kako se broj poruka povećava. Shannon-Fano-ov kod je važan i zato što je dao
osnove za razvoj Haffman-ovog koda. Algoritam Shannon-Fano-ovog kodiranja sastoji se od
sljedećih koraka:
1. Skup simbola uredi se po opadajućim vrijednostima vjerovatnoćama simbola. Zbir svih
vjerovatnoćama simbola treba iznositi jedan.
2. Skup simbola se podjeli na dvije grupe simbola sa približno jednakim zbirnim
vjerovatnoćama, pri čemu grupe simbola ne sadrže ne susjedne simbole.
3. Svakoj od dvije grupe simbola nastale ovom podjelom pridružuje se binarni simbol 0 ili
1, pri čemu ovaj binarni simbol predstavlja početni bit pridruženih kodnih riječi za svaki
od simbola iz te grupe.
4. Ako grupe formirane u prethodnom koraku sadrže više od jednog simbola, ponavlja se
prethodni korak algoritma. Svakoj podgrupi dodjeljuje se novi binarni simbol koji se u
kodnom riječi nadovezuje na prethodno dodijeljene bite.
5. Opisani postupak se ponavlja sve dok svi simbolu ne budu mapirani odgovarajućim
kodnim riječima.

Huffman-ovo kodiranje

16
Osnovni princip Huffman-ovog kodiranja je dodjeljivanje kodnih riječi promjenljive dužine
simbolima, iz posmatranog skupa simbola, koje se kodiraju. Na taj način konstruiše se kod sa
minimalnom redundansom, pri čemu se sam algoritam zasniva na poznavanju vjerovatnoćama
pojavljivanja simbola posmatranog skupa [BC, 02]. Nakon predstavljanja naučnoj javnosti
1952 godine ovaj kodiranja bio je predmet intenzivnih istraživanja u oblasti kompresije
podataka.
Huffman-ovo kodiranje je optimalno u smislu da je prosječan broj bita za kodiranje svakog
simbola minimalan. To je, međutim, tačno samo pod uslovom da se svaka izvorna poruka
mapira u jedinstvenu kodnu riječ i da je komprimirani tekst konkatenacija kodnih riječi za
izvorne poruke. Huffman-ovo algoritam je važan i zato što je dao temelj na kome se zasnivaju
druge tehnike kompresije podataka. Algoritam Huffman-ovog kodiranja sastoji se od sljedećih
koraka:
1. Skup simbola uredu se po opadajućim vrijednostima vjerovatnoćama simbola. Zbir svih
vjerovatnoća simbola treba iznositi jedan.
2. Udruže se dva posljednja simbola(simboli sa najmanjim vrijednostima vjerovatnoća) u
novi simbol čija je vjerovatnoća jednaka zbiru njihovih vjerovatnoća.
3. Preuredi se skup novih simbola po opadajućim vrijednostima vjerovatnoća.
4. Ponovi se proces udruživanja dva posljednja simbola ( sa najmanjim vrijednostima
vjerovatnoća).
5. Formira se novi simbol čija vjerovatnoća je jednaka zbiru njihovih vjerovatnoća.
6. Opisani postupak se ponavlja sve dok se dobije jedan simbol čija je vjerovatnoća
jednaka jedan.
7. U procesu udruživanja dva simbola sa najmanjim vrijednostima vjerovatnoća, binarni
simbol 0 dodjeljuje se gornjem simbolu, a binarni simbol 1 donjem simbolu, odnosno
simbolu sa manjom vjerovatnoćom.
8. Kodna riječ svakog simbola formira se kao niz dodijeljenih binarnih simbola, počevši
od simbola čija je jednaka jedan.

Adaptivno Huffman-ovo kodiranje

Adaptivno Huffman-ovo kodiranje su na zavisno jedno od drugog razvili Faller i Gallager.

Knuth je unio poboljšanja u prvobitni algoritam, pa se krajnji algoritam označava kao FGK.
Postoji također i verzija adaptivnih Huffman-ovog kodiranja koju je predložio Vitter. Svi ovi
adaptivni algoritmi spadaju u klasu difined-word postupka, čija je osnovna karakteristika da se
mapiranje izvornih poruka u kodne riječi vrši na osnovu tekućih procjena vjerovatnoća izvornih
poruka. Na ovaj način adaptivni Huffman-ovo kodovi prilagođavaju se karakteristikama
konkretnog izvora. U suštini kofer uči karakteristike izvora. Dekoder mora, također učiti
zajedno sa koferom tako što neprekidno ažurira Haffman-ovo stablo i na taj način opstaje u
sinkronizaciji sa koferom.

17
Lempel-Ziv-Welch kodiranje

Realizacija Lempel-Ziv-Welch-ovog algoritma je jednostavna i nezavisna od statistike izvora.

Svaka sekvenca sa izlaza iz izvora na jednoznačan način rastavlja se na segmente nejednakih
dužina, koji se zatim predstavljaju kodnim riječima jednakih dužina. Rastavljanje sekvence sa
izlaza na segmente vrši se tako što se identifikuju fraze najmanje dužine koje se do posmatranog
trenutka nisu pojavile. Sklop za rastavljanje analizira izlaz iz izvora i kada se detektuje izlazna
sekvenca koja se razlikuje od postojećih fraza, ona se proglašava za novu frazu, pri čemu se
smatra da je nova fraza nastala nadovezivanjem novog izvora iz izvora na prethodnu frazu.
Izvorni rad u oblasti kodiranja metodama riječnika predstavili su naučno javnosti Lempel i Živ
sedamdesetih godina, nakon čega je ova metoda doživjela niz poboljšanja. U osnovi Lempel-
Ziv-Welch-ovog kodiranja predstavlja odstupanje od klasične ideje o kodiranju kao mapiranju
fiksnog skupa izvornih poruka(slova, simbola ili riječi) na na fiksni skup kodnih riječi. Otuda
je u upotrebi termin free-parse (slobodno raščlanjivanje) radi karakterizacije ovog tipa koda, u
kome se skupovi izvornih poruka i kodnih riječi definišu u toku izvršavanja procesa kodiranja.
Drugim riječima, skup kodnih riječi određuje se dinamički, za razliku od difined-word
postupaka koji sadrže fiksni skup izvornih poruka definisanog kontekstom (npr. u obradi
tekstualnog fajla izvorne poruke bi mogle biti pojedinačna slova, itd.). Dakle, osnovni princip
LZW algoritma je rastavljanje sekvence generiranih simbola u segmente koji predstavljaju
najkraće pod sekvence koje nisu prethodno generirane.
Dekodiranje se također vrši na jednostavan način. Ukazivač pokazuje na lokaciju pod sekvence
na koju se pridodaje inovacioni simbol, što daje novu sekvencu koja se može pridodati riječniku
dekodera. Nasuprot Huffman-ovog kodiranja, LZW algoritam za predstavljanje sekvence
promjenljive dužine koristi kodove fiksne dužine. Dakle, može uzeti u obzir i odnose višeg
reda i pogodan je za sinhroni prenos.
U praksi se koriste blokovi dužine 12 bita što daje kodnu knjigu sa 4096 pozicija. Ograničenje
kapaciteta kodne knjige reguliše se tako što se kofer i dekoder dogovaraju i iz kodne knjige
uklanjaju sekvence koje se ne koriste i zamjenjuju ih novim. Lempel-Ziv-Welch-ov algoritam
se standardno koristi u procesu kompresije fajlova. Kada je u pitanju Engleski alfabet može se
očekivati kompresija reda 55% u odnosu na stepen kompresije od oko 43% koji se dobija
primjenom Huffman-ovog kodiranja.

Aritmetičko kodiranje

Aritmetičko kodiranje, kao jedan od metoda entropijskog kodiranja, naučno javnosti je

predstavio 1960 godine P. Elias. S obzirom na računsku složenost ovaj metod počeo je da se
primjenjuje tek 80-tih godina prošlog vijeka.
Huffman-ov metod entropijskog kodiranja je jednostavan i efikasan i da daje najbolji rezultat
sa stanovišta kodiranja pojedinačnih simbola. Osnovni preduslovi za realizaciju Huffman-ovog
kodiranja je poznavanje vjerovatnoća prenošenih simbola, što u realnim uslovima prenosa
signala nije uvijek slučaj. Pored toga Huffman-ovo kodiranje daje optimalan rezultat u smislu
cjelobrojnog broja bitabkodne riječi, samo ako su vjerovatnoće simbola oblika 1/2^k.

18
Aritmetičko kodiranje ovaj nedostatak Huffman-ovog kodiranja prevazilazi tako što se umjesto
pojedinačnih simbola posmatra sekvenca simbola određene dužine i ona se kao entitet kodira.
Aritmetičko kodiranje je bolji izbor od Huffman-ovog kodiranja kada je riječ o dugačkim
sekvencama sa nebalansiranim vjerovatnoćama pojavljivanja simbola.

Run-length kodiranje

Run-length kodiranje koristi se za kompresiju sekvenci čiji simboli imaju tendenciju da oblikuju
ponavljajuće grupe. Tada se, umjesto kodiranja svakog simbola u grupi individualno vrši
kodiranje jednog simbola i dužine dotične grupe simbola.

19
ZAKLJUČAK

U današnje vrijeme razvoja informacijskih tehnologija ADPCM nalazi veoma široku primjenu
u svim oblastima prijenosa i skladištenja podataka i informacija, jer dovodi do povećanja brzine
prijenosa informacija i uštede u memorijskom prostoru. Tako da i u budućnosti možemo
očekivati dalji razvoj i usavršavanje ADPCM, i njenu još širu primjenu u svim oblastima.
Kodiranje je proces kodiranja poruke, na osnovu definisanog modela, to je zapravo opis
modela poruke drugim alfabetom.

20
LITERATURA

1. Miroslav L. Dulić, Principi telekomunikacija, 2014.

2. Tomislav Brodić, Osnove teorije signala.
3. Symon S., Adaptive Filter Theory.
4. www.wikepedia.com

21