BARAYTI NG WIKA

1. Idyolek – bawat indibidwal ay may sariling istilo ng pamamahayag at pananalita na

naiiba sa bawat isa. Gaya ng pagkakaroon ng personal na paggamit ng wika na
nagsisilbing simbolismo o tatak ng kanilang pagkatao. Ito ay mga salitang namumukod
tangi at yunik.

Halimbawa:
 “Magandang Gabi Bayan” ni Noli de Castro
 “Hindi ka namin tatantanan” ni Mike Enriquez
 “Ito ang iyong Igan” ni Arnold Clavio
 “Hoy Gising!” ni Ted Failon
 “Ang buhay ay weather weather lang” ni Kim Atienza
 “I shall return” ni Douglas MacArthur

2. Dayalek – Ito ay varayti ng wika na nalilikha ng dimensyong heograpiko. Ito ang

salitang gamit ng mga tao ayon sa partikular na rehiyon o lalawigan na kanilang
kinabibilangan. Tayo ay may iba’t-ibang uri ng wikang panrehiyon na kung tawagin ay
wikain.

Tatlong uri ng Dayalek:

 Dayalek na Heograpiko (batay sa espasyo)
 Dayalek na Tempora (batay sa panahon)
 Dayalek na Sosyal (batay sa katayuan)

Halimbawa:
 Tagalog = Bakit?
 Batangas = Bakit ga?
 Bataan = Baki ah?
 Ilocos = Bakit ngay?
 Pangasinan = Bakit ei?

3. Sosyolek – na minsan ay tinatawag na “Sosyalek” Ito ay pansamantalang barayti lamang.

Ito ay uri ng wika na ginagamit ng isang partikular na grupo. Ang mga salitang ito ay
may kinalaman sa katayuang sosyo ekonomiko at kasarian ng indibidwal na gumagamit
ng mga naturang salita.

Halimbawa:
 Repapips, ala na ako datung eh (Pare, wala na akong pera)
 Oh my God! It’s so mainit naman dito. (Naku, ang init naman dito!)
 Wa facelak girlash mo (walang mukha o itsura ang gelpren mo o kaya ay pangit
ng gelpren mo)
  Sige ka, jujumbagin kita! (sige ka, bubugbugin kita!)
 May amats na ako ‘tol (may tama na ako kaibigan/kapatid o kaya ay lasing na ako
kaibigan/kapatid)

4. Etnolek – Isang uri ng barayti ng wika na nadebelop mula sa salita ng mga etno-
linggwistang grupo. Dahil sa pagkakaroon ng maraming pangkat etniko sumibol ang
iba’t-ibang uri ng Etnolek. Taglay nito ang mga wikang naging bahagi nang
pagkakakilanlan ng bawat pangkat etniko.

Halimbawa:
 Vakuul – tumutukoy sa mga gamit ng mga Ivatan na pantakip sa kanilang ulo
tuwing panahon ng tag-init at tag-ulan
 Bulanim – salitang naglalarawan sa pagkahugis buo ng buwan
 Laylaydek Sika – Salitang “iniirog kita” ng mga grupo ng Kankanaey ng
Mountain Province
 Palangga – iniirog, sinisinta, minamahal
 Kalipay – tuwa, ligaya, saya

5. Ekolek – barayti ng wika na kadalasang ginagamit sa loob ng ating tahanan. Ito ang mga
salitang madalas na namumutawi sa bibig ng mga bata at mga nakatatanda, malimit itong
ginagamit sa pang araw-araw na pakikipagtalastasan.

Halimbawa:
 Palikuran – banyo o kubeta
 Silid tulogan o pahingahan – kuwarto
 Pamingganan – lalagyan ng plato
 Pappy – ama/tatay
 Mumsy – nanay/ina

6. Pidgin – Ito ay barayti ng wika na walang pormal na estraktura. Ito ay binansagang

“nobody’s native language” ng mga dayuhan. Ito ay ginagamit ng dalawang indibidwal
na nag-uusap na may dalawa ring magkaibang wika. Sila ay walang komong wikang
ginagamit. Umaasa lamang sila sa mga “make-shift” na salita o mga pansamantalang
wika lamang.

Halimbawa:
 Ako kita ganda babae. (Nakakita ako ng magandang babae.)
 Kayo bili alak akin. (Kayo na ang bumili ng alak para sa akin.)
 Ako tinda damit maganda. (Ang panindang damit ay maganda.)
 Suki ikaw bili akin ako bigay diskawnt. (Suki, bumili ka na ng paninda ko.
Bibigyan kita ng diskawnt.)
  Ikaw aral mabuti para ikaw kuha taas grado. (Mag-aral ka ng mabuti upang
mataas ang iyong grado.)

7. Creole – mga barayti ng wika na nadebelop dahil sa mga pinaghalo-halong salita ng

indibidwal, mula sa magkaibang lugar hanggang sa ito ay naging pangunahing wika ng
partikular na lugar. Halimbawa dito ay pinaghalong salita ng Tagalog at Espanyol (ang
Chavacano), halong Arican at Espanyol (ang Palenquero), at ang halong Portuguese at
Espanyol (ang Annobonese).

Halimbawa:
 Mi nombre – Ang pangalan ko
 Di donde lugar to? – Taga saan ka?
 Buenas dias – Magandang umaga
 Buenas tardes – magandang hapon
 Buenas noches – Magandang gabi

8. Register – minsan sinusulat na “rejister”, ito ay barayti ng wikang espisyalisadong

ginagamit ng isang partikular na domeyn. Ito ay may tatlong uri ng dimensyon.

a.) Field o larangan – ang layunin at paksa nito ay naayon sa larangan ng mga taong
gumagamit nito.
b.) Mode o Modo – paraan kung paano isinasagawa ang uri ng komunikasyon.
c.) Tenor – ito ay naayon sa relasyon ng mga nag-uusap.

Halimbawa:
 Mga salitang jejemon
 Mga salitang binabaliktad
 Mga salitang ginagamit sa teks
 Mga salitang ginagamit ng mga iba’t-ibang propesyon gaya ng mga doktor

Reperensiya:
Takdang Aralin (2019). Mga Barayti ng Wika. Retrieved from: https://takdangaralin.ph/barayti-ng-wika/