Ano ang Pagsulat?
paksa , kahalagahan ng paksa,
Ang pagsulat ay isang kompleks na
gawain dahil marami ang dapat na
isaalang-alang bago ka magsulat.
Inaasahan na malawak na ang iyong
karanasan kaugnay sa pagsulat
gayon din naman sa mga kaalaman
at mga tamang kaparaanan ng
pagsasagawa nito. Sa makrong
kasanayang pangwika, ang pagsulat
ay siyang itinuturing na may
pinakamababang porsiyento.
Ang Pagsulat ay…
 Ang pakikipagtalastasan sa
isang target na awdyens
 May tiyak na layunin
 Isang aktibo at dinamikong
proseso
 May iba’t ibang anyo
 Pag-iisip, pagkatuto, pagbuo
ng desisyon at pagbibigay –
solusyon sa isang problema.
Mga Layunin sa Pagsulat
 Makapagbigay
impormasyon
 Makapanghikayat
 Makapagbigay-lugod
 Makapagpahayag ng sarili
Pagsulat Bilang isang Proseso
 Pagsulat ng Burador o Draft
 Pagrerebisa at Proofreading
 Pag-eedit
 Paglalathala
Organisasyon ng Teksto
Titulo o Pamagat – naglalaman ito
ng pamagat ng papel.
Introduksyon o Panimula –
karaniwang isinasaad dito ang
dahilan ng pagsulat ng paksa at
pambungad na talakay sa daloy ng
papel.
Katawan – dito matatagpuan ang
mga pangunahing pagtalakay sa
paksa. Ang pangangatwiran,
pagpapaliwanag, pagsasalaysay,
paglalarawan at paglalahad ay
matatagpuan sa bahaging ito.
Konklusyon – dito nalalagom ang
mga mahahalagang puntos ng
papel.
Mga Uri ng Sulatin
Personal na Sulatin – ito ay
impormal, walang tiyak na
balangkas at pansarili. Ito ang
pinakagamiting uri ng sulatin ng
mga bata dahil nagagawa nilang
iugnay ang anumang paniniwala,
damdamin, isip o di kaya’y
tungkuling taglay nila sa kanilang
ng sarili.
Halimbawa: Tala, Talaarawan,
Dyornal, Diyalogo, Liham, Mensahe,
Pagbati, Talambuhay
Transaksyunal na Sulatin – ito ay
pormal, maayos ang pagkakabuo at
binibigyang-pokus ag impormasyon
o mensaheng nais ihatid dahil
komunikasyon ang pangunahing
layunin ng ganitong sulatin.
Halimbawa: Panuto, memo, plano,
proposal, patakaran/tungkulin,
ulat, advertisement, papel-
pananaliksik
Malikhaing Pagsulat – ito ay
masining na paglalahad ng naiisip o
nadarama at karaniwang
binibigyang-pansin ang wikang
ginagamit sa sulatin. Ito’y ginagawa
ng ibang tao bilang midyum sa
paglalahad ng kanilang sariling
pananaw sa mga bagay sa paligid o
kaya’y iisang libangan.
Halimbawa: tula, maikling kuwento,
awit, anekdota, bugtong, lathalain,
nobela, dagli/dula
KAHULUGAN AT KATANGIAN NG
MALIKHAING PAGSULAT
Sinabi ni Rozakis (1997) na all
writing is creative. Maikakatwiran
nga naman kasing sa tuwing ang
isang tao ay nagsusulat, ano man
ang kanyang sinusulat, siya ay
lumilikha ng kung ano depende sa
kanyang layunin. Ngunit si Rozakis
din ay nagsabing Creative writing is
different from everyday-ordinary-
commonplace writing. Kung gayon,
anon a nga ba ang malikhaing
pagsulat at paano ito naiiba sa
ibang uri ng pagsulat?
Ganito ang simpleng pagbibigay-
kahulugan sa malikhaing pagsulat:
Ang malikhaing pagsulat ay isang
uri ng pagsulat na gumagamit ng
wika sa imahinatibo at kapansing-
pansing mga paraan. (Rozakis,
1997)
Samakatwid, ang wika ng
malikhaing manunulat ay
masasabing higit na mataas na
antas kaysa sa ibang uri ng
pagsulat. Madalas, pampanitikan o
panretorika ang antas ng wika,
bunga ng imahinatibong paraan ng
paggamit ng wika. Ngunit hindi ibig
sabihin na walang puwang sa
malikhaing pagsulat ang mga salita
sa mas mababang antas ng wika.
Nasa paraan ito ng paggamit ng mga
salita. Sa madaling sabi, kahit na
halimbawa kolokyal, balbal o bulgar
pa ang mga salita ay maaaring
gamitin sa malikhaing pagsulat
kung malikhain ang paraan ng
pagkakagamit ng mga ito. Sabi nga
ni Rozakis (1997) imahinatibong
paraan ng paggamit ng wika.
Ito ang dahilan kung bakit
inilalarawan din ang malikhaing
pagsulat bilang isang uri ng
pagsulat na mula sa imahinasyon.
Sabi nga sa
http://www.literaturewales.org.
[a]ng malikhaing pagsulat ay ang
pinakamabuting sining ng paggawa-
gawa ng mga bagay-bagay sa
pinakaakit-akit, pinakaangkop at
pinakamapanghikayat na posibleng
paraan. Ito ay pagsasabi ng mga
kasinungalingan upang maglantad
ng maliliwanag at madidilim na
katotohanan hinggil sa ating
kinalalagyan sa daigdig at hinggil sa
ating daigdig mismo.
Ganito naman ang paglalarawan sa
malikahaing pagsulat nina Bernales,
et.al. (2008) sa layuning maitangi ito
sa iba pang uri ng pagsulat na
tinalakay sa kanilang aklat:
Masining ang uring ito ng pagsulat.
Ang pokus ditto ay imahinasyon ng
manunulat, bagamat maaaring
piksyonal at di-piksyonal ang
akdang isinusulat… ito ang uri ng
pagsulat sa larangan ng literature…
karaniwan nang mayaman sa mga
idyoma, tayutay, simbolismo,
pahiwatig at iba pang creative
devices ang mga akda sa uring ito.
Dahil sa mga katangiang ito,
marami ang napapalagay na
pinakamahirap gawin ang
malikhaing pagsulat sa lahat ng uri
ng pagsulat/sulatin. Ito ang
dahilan, marahil kung bakit sinabi
ni Rozakis ang hayperbolik na
pagbubutil-butil ng dugo sa noon g
malikhaing manunulat.
Kung pag-uusapan naman ang
tradisyonal na konsepto ng
malikhaing pagsulat, maiuugnay ito
sa anyo ng literature na
humahantong sa masining na
phenomenon ng paglikha ng mga
bagay. Kakaibang teknik ang
ginagamit dito, kung gayon, lalo pa’t
halos kasingkahulugan nito ang
literature. Hindi ito ginagawa sa
paraang teknikal o akademiko, sa
halip, higit ang pagtutuon ditto ng
atensyon sa mambabasa. Ngunit
hindi katulad ng ibang uri ng
pagsulat, ang kahulugan ng
malikhaing pagsulat ay pleksibol
sapagkat kinokonsider nito ang
pagsulat bilang isang pagpapahayag
ng sarili at isang orihinal na gawain.
Layunin ng Malikhaing Pagsulat
Ang malikhaing pagsulat na
ginagawa kapag ang layunin ay
magpahayag ng iniisip, nadarama o
emosyon, sa halip na payak na
paghahatid ng impormasyon.
Samakatwid, kung pakaiisipin, ang
mga balita, halimbawa ay hindi
malikhaing pagsulat. Ito ay dahil sa
ang malikhaing pagsulat ay may
pangunahing layuning magpahayag
ng damdamin ng manunulat, sa
halip na maglahad ng mga
katotohanan o facts. Samantalang
ang mga balita ay maaaring maging
kawili-wili o magandang
pagbuhusan ng isip at oras, ang
pangunahing layunin ng mga ito ay
iba sa layunin ng malikhaing
pagsulat.
Layunin ng malikhaing pagsulat na
magbahagi ng anekdota ng isang tao
tulad ng pag-ibig, pagkabigo, sa
pamamagitan ng kawili-wiling
paraan. Ang mga manunulat nito ay
may oportunidad na matutunan ang
realidad ng humanidad sa
pamamagitan ng narasyon o
poetika.
Anyo ng Malikhaing Sulatin
1. Piksyon. Ito ay isang naratibong
sulatin na mula sa imahinasyon ng
may-akda, bagamat maaaring batay
ito sa mga aktwal na pangyayari at
tunay na tao. Isa sa mga
pangunahing layunin ng sulating ito
ay umaliw, bagamat maaari rin
itong magbigay ng mga insayt
tungkol sa kalikasan ng tao. Dalawa
sa mga pangunahing anyo nito ang
maikling kuwento at nobela.
2. Malikhaing di-Piksyon. Ito ay
isang sulating tuluyan o prosa
tungkol sa mga tunay na tao, lugar
at pangyayari. Isinusulat ito upang
magpahayag ng mga impormasyon
tungkol sa paksa, bagamat
hinuhubog ng mga manunulat nito
ang mga impormasyon batay sa
kanilang sariling layunin at atityud.
Ilan sa mga akdang nasa ilalim nito
ay bayograpiya o talambuhay na
maaaring paiba o pansarili, memoir,
at sanaysay.
3. Poesya. Ang poesya o tula ay realistikong karera na mayroong
isang akdang nakikilala ng malawak na oportunidad ng mga
maraming tao kapag nakita nila, trabaho.
kahit pa hindi nila mabigyan ng
tumpak na depinisyon ito. Sa 2. Malikhaing Kalayaan. Disenteng
poesya, hindi tulad sa prosa, ang paraan ng kabuhayan ang
anyo at tunog ng mga salita ay hindi malikhaing pagsulat. Maaari ring
maihihiwalay sa kahulugan ng tula. kumita rito kahit pa online. May
Ang pagbasa ng tula ay kaiba rin sa mga lehitimong sites para sa mga
pagbasa ng prosa, dahil malikhaing manunulat.
kinasasangkutan ito ng lahat ng
pandama. Tulad nga ng sinabi ng 3. Hindi Kailangang Maglakbay.
makatang Pranses na si Paul Valery, Maaaring magsulat kahit nasaan
Ang prosa ay naglalakad. Ang tula ka. Ang tanging kailangan ay papel
ay nagsasayaw. at bolpen o ang iyong laptop. Ikaw
ang boss ng iyong sarili. Ibig
4. Drama. Mabibigyang-kahulugan sabihin, makakukumpleto ka ng
ito bilang ano mang kwento sa isang libro sa sariling bahay nang
paraan ng pasalitang dayalogo na walang ano mang superbisyon.
itinatanghal ng mga aktor para sa Pleksibol at konbinyet din ang
mga tagapanood. Kinapapalooban malikhaing pagsulat dahil ikaw ang
ito ng mga pelikula, dulang magdedesisyon kung kailan ka
pantelebisyon, dulang panradyo at magtatrabaho.
produksyong pangtanghalan.
4. Inspirasyon. Isang oportunidad
Benepisyo ng Malikhaing Pagsulat ito upang lumikha ng mga
inspiradong karanasan sa buhay at
Pagpapahayag ng sarili o self- matulungan tayong malagpasan ang
expression ang pinakapangunahing mahihirap na sandal sa buhay.
benepisyong makukuha sa Maaari rin itong gamiting
malkhaing pagsulat. Isa itong plataporma upang maging
mabisang plataporma ng inspirasyon din ng iba, particular ng
pagpapahayag ng sarili, ng mga mga mambabasa.
iniisip at nadarama. Ang mga
karanasang batay sa pandama tulad Ang Proseso ng Pagsulat: Hindi Pa
ng nakita/nasaksihan, narinig, Tapos Kapag Nakatapos
naamoy, nalasahan at nadama ay
maaari ring maisatitik ng Ang proseso ng pagsulat ay binubuo
malikhaing pagsulat. ng tatlong yugto: mga gawain bago
magsulat, aktwal na pagsulat at
1. Libo – libong Trabaho. Ang pagrerebisa ng burador. Ang
malikhaing pagsulat ay isang ikatlong yugto ang pagtutuunan ng
mahusay na pagpipiliang karera. pansin.
Maraming posibilidad at
oportunidad para sa mga Ang pagrerebisa ng isang
malikhaing manunulat. Ito ay isang komposisyon ay isang
kinakailangang yugto sa pagsulat.
Maging ang mga batikang
manunulat ay nagrerebisa ng
kanilang mga akda. Sa yugtong ito
kasi lalo pang pinagbubuti ang
isang akda.
Napapaloob ditto ang pag-eebalweyt
sa nagawang draft at pagsusulat
nang panibago na maaaring may
pagdaragdag, pagbabawas,
pagbabago o pagpapalit.
Nakapaloob din dito ang pag-eedit
sa akda. Ditto sinusuri at
winawasto ang mga pagkakamali sa
grammar, ispeling, mekaniks at
paggamit ng mga bantas.
Ang pagrerebisa ng isang akda ay
nagsisimula sa proofreading o
pagbasa sa nirebisang kopya at
pagwawasto kung may mga
pagkakamali pang nakaligtaan
hanggang sa maiprodyus ang
minimithing pinal na kopya.
May mga iba’t ibang teknik na
ginagamit sa parerebisa ng isang
sinulat na komposisyon. Ang
pinakakaraniwan ay ang pag-eedit
at pagrerebisa ng sariling draft.
Isinasagawa ito isa o ilang araw
matapos isulat ang draft. May mga
pagkakamali kasing mahirap makit
kung iwawasto agad ang draft.
Ang isa pang teknik ay ang peer
editing. Maaaring ipabasa sa mga
kaklase o kaibigan ang draft upang
ipa-edit at ipakritik.
Ang professional editing naman ay
pagpapaedit ng draft sa mga
propesyonal tulad ng mga editor at
guro. Sa peer editing at professional
editing ang isang manunulat ay
kailangang maging bukas sa mga
pagwawasto, puna at mungkahi
upang lalo pang madebelop ang
kanyang kakayahan sa pagsulat.
Ang pagrerebisa ay may
mahalagang papel sa pagsulat. Isa
itong pangangailangan, kaya
kailangang magrebisa ang bawat
manunulat ng akda bago iyon ipasa.
Mahusay na pagrerebisa ang
nagtatangi sa mahusay na
manunulat na hindi. Maraming
dahilan ang mga manunulat ng
pagrerebisa ng papel. Tatlo sa mga
ito ay ang 1) abilidad na gawin
madaling basahin ang iyong papel,
2) pagkakaroon ng damdaming
mahalaga, at 3) paghahasa ng iyong
estilo sa pagsulat. Kaya nga,
kailangang magrebisa ng akda ang
sino mang manunulat.
Mga Katangian ng Malikhaing
Manunulat
1. Enerhiya. Ang isang malikhaing
tao ay may malawak na saklaw ng
potensyal na enerhiya.
2. Disiplinang Pansarili. Lahat ng
manunulat ay napapagod din.
Ngunit, kung siya ay may disiplina,
masisimulan niya ang isang sulating
nais na isulat at matatapos niya ang
kanyang nasimulan.
3. Talino. Ang katalinuhan ay
karaniwang katangian ng mga
malikhaing tao. Ginagamit nila ang
kanilang talino upang lumikha at
mag-ambag sa iba’t ibang larangan.
4. Imahinasyon. Ang isang
mahusay na akda ay
nangangailangan ng imahinasyon. pagnanasa ng manunulat na isulat
Nagagawa ng mga malikhaing ang ano mang bagay na mahalaga
manunulat na tingnan an gating sa kanya . mahalaga ang disiplina
sarili nang tagos sa ating pagkatao sa sarili, ngunit kasinghalaga niyon
at tingnan ang mga bagay sa ang marubdob na pagnanasang
makabagong pananaw. Nagagawa lumikha at magbahagi ng akda.
ng mga malikhaing manunulat na
dalhin ang kanyang mga Ang Ayaw at Gustong Magsulat
mambabasa sa isang bagong
daigdig. 1. Wala akong isusulat. Hindi totoo
ito. Bawat tao ay may maisusulat.
5. Pagmamalaki. May pagmamalaki Sa katunayan, bawat tao ay
ang mga manunulat sa kani- maraming maisusulat.
kanilang akda, ngunit nananatili
silang mapagpakumbaba. Ayon nga 2. Magiging katawa-tawa ako
kay Sylvia Plath, [a]ng kapag nabigo ako. Ang totoo,
pinakamatinding kaaway ng magiging kahanga-hanga pa nga
pagkamalikhain ay ang pagdududa ang isang taong nagtatangka, kahit
sa sarili. pa mabigo siya.

6. Rebelde at Kompormista. Ang 3. May balakid sa aking pagsulat.

mga malikhaing tao ay maaaring Lahat naman ng manunulat ay
maging rebelde at kompormista, nakararanas nito, maging mga
tradisyonal at ekstra-ordinaryo. propesyonal na manunulat. Wala
Maaari nilang banatin ang mga naming balakid na hindi
hangganan o boundaries upang mahahawan.
lumikha ng bagong mundo. Maaari
silang maging mapanghamon sa 4. Wala akong oras para magsulat.
kasalukuyang kalakaran sa Pinaglalaanan ng oras ang
kanilang mga akda, o maging pagsusulat. Kapag ginusto ang
masunurin sa kung ano ang isang bagay, magkaka-oras para
inaasahan sa kanila. roon.

7. Bukas. Ang pagiging bukas sa 5. Nakakahiya ang aking mali-

mga bagong ideya, bagong kaisipan maling gramatika at baybay.
ay bagong paraan ng pag-iisip ay Naiwawasto ang ano mang
katangian din ng mga manunulat. pagkakamali sa pagsulat. Sa
Ang isang napakinggang pagwawasto ng pagkakamali,
pangungusap lamang, halimbawa, natutunan ang tama.
ay maaaring magdala sa isang
manunulat sa isang bagong daigdig 6. Wala akong kailangang
o kwento. kagamitan sa pagsulat. Kung
walang kompyuter, ano ang
8. Marubdob. Ito ang naisip ng may- ginagawa ng lapis at papel?
akdang salin sa salitang passionate.
Kailangang marubdob ang
7. Matagal na akong hindi
nagsusulat. Lalong dapat magsulat
kung matagal nang hindi
nagsusulat.
8. Hindi ako malikhain. Akalo mo
lang iyon. Lahat ng tao ay may
kakayahang maging malikhain.
9. Wala naming magkakagusto sa
isusulat ko. Hindi naman
kailangang magustuhan ng iba ang
isusulat. Mas mahalaga ang iyong
kasiyahang makukuha sa
pagsusulat. Kung may ibang tao
masisiyahan sa iyong isusulat,
bonus na lamang iyon.
10. Lahat ay naisulat na. Hindi
totoo ito. Marami pang hindi
naisusulat. Bawat sulatin ay
natatangi. Maaaring
magkakapareho ng paksa ang
maraming sulatin, ngunit dahil
bawat manunulat ay kakaiba, ang
bawat sulatin ng bawat manunulat
ay nagiging kakaiba rin sa iba.
Ang mga sumusunod naman ang
karaniwang dahilan ng mga gusting
magsulat (Rozakis, 1997). Isa o ilan
sa mga ito ang naging motibasyon
sa pagsusulat ng ma matatagumpay
na manunulat:
1. Magpahayag ng mensahe.
2. Magkwento
3. Ipahayag ang indibidwalidad
4. MAgkaroon ng personal na
satispaksyon
5. Magpahayag ng emosyon
6. Magtamo ng kaalaman
7. Matupad ang pangarap
8. Magbahagi ng impormasyon
9. Sumikat
10. Kumita
Writers’ Block
Si Rozakis ay nagmungkahi ng ilang
paraan upang mahawan ang balakid
na ito.
1. Iasyum ang posisyon
2. Ibiswalays ang sariling
nagsusulat
3. Pag-ugnayin ang isip at katawan
4. Magsulat ng kahit ano.
5. Magpalit ng pananaw
6. Magpalit ng paraan sa pagsulat
7. Gamitin ang paraang
brainstorming
8. Magbiswalays ng isang eksena.
9. Isiping nagsusulat ka lang ng
liham sa isang kaibigan
10. Huwag magsimula sa simula.
Pagsisimula: Tips Para sa mga
Baguhan
1. Gumawa ng maiikling ehersisyo
upang maunat-unat ang iyong
kalamnan sa pagsulat.
2. Kung walang pumapasok na
ideya, magdala ng notebook kahit
saan at itala roon ang iyong mga
obserbasyon.
3. Alamin ang oras ng araw kung
kailan ka pinakamalikhain
4. Huwag kang matakot magkamali
5. Magsaya ka.