MGA SITWASYONG PANGWIKA SA PILIPINAS

 Ang telebisyon ang itinuturing na makapangyarihang media sa buong mundo dahil sa dami ng mamamayang naabot nito.
 Filipino ang nangungunag midyum sa telibisyon sa buong bansa.
 Ang fliptop ay isang pagtatalong oral
 Ang pick up line ay itinituring na makabagong bugtong.
 Multilinggual at Multikultural ang Pilipinas
 Ang katangiang heograpikal n gating bansa ang nagdudulot ng pagkakaiba-iba n gating wikaat kultura.
 Laganap ang paggamit ng Filipino bilang lingua franca ng bansa.
 Ang Ingles ay nanatiling makapangyarihang wika sa ating bansa.
 Ang lehitimong wika ay tumutukoy sa sa wikang ginagamit sa pag-unalad ng sistema ng edukasyon at pagpapagana ng
sistema ng pagagawa.
 Pinag-iisa at pinatatatag ng lehitimong wika ang ekonomiya at politika ng isang bansa.
 Pangatlo ang Filipino sa mga wikang may pinakamaraming tagapagsalita sa Estados Unidos.
 Binago ng social media ang paraan ng pamumuhay ng mga Pilipino
 Tinaguriang Social Media Capital of the World ang Pilipinas.

KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO

 KAKAYAHANG LINGGUWISTIK- natural na kaalaman ng tao sa sistema ng kanyang wika.

 PONEMANG SEGMENTAL- tumutukoy sa indibiduwal na tunog ng wikang Filipino.

-PATINIG- may limang patinig sa Filipino a.e.i.o.u

-KATINIG- may labingsiyam na katinig sa Filipino.
-DIPTONGGO- mga tunog na na nabubuo sa pamamagitan ng pag-uugnay ng mga patinig at malapatinig na /w/ at /y/. (aw,iw, ay,
ey,iy oy uy) hal. baliw, bahay
-DIGRAPO- sikwens ng dalawang kantinig ngunit may iisang tunog lamang.Ito ay kadalasang salitang hiram hal. tseke, shabu
-KLASTER- magkasunog na katinig sa isang pantig, hal. plano ,blusa,gluta,prutas,drama.
-PARES MINIMAL- dalawang salita na magkatulad ng bigkas at kaligiran maliban sa isang titik. hal. basa-pasa,upo,opo.
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
-HABA- tumuttukoy sa haba ng bigkas . hal bu.kas- tomorrow , bukas- open
-TONO- tumutukoy sa pagbaba at paglakas ng pantig.
-ANTALA- pansamantalang pagtigil o paghinto
-DIIN – tumutukoy sa lakas at bigat ng isang salita o pantig.

BAHAGI NG PANANALITA

1. PANGNGALAN (noun)- Nagsasaad ito ng pangngalan ng tao,bagay,pook,konsepto,at mga konsepto.

-Pangngalang pantangi- tiyak na ngalan ng tao,bagay,hayop at pangyayari. Ito ay karaniwang nagsisimula sa malaking titik.
Hal.Joan S. Tique,Sta.Rosa,Mang Inasal
-Pangngalang pambalana- pangkalahatang ngalan ng tao bagay,hayop,lugar at konsepto.Ito ay nagsisimula sa maliit na titik. Hal.
Mamamayan,paaralan, guro, mag-aaral.

2. PANGHALIP (pronoun)-Pamalit o panghalili ito sa pangngalan.

-PANAO O PERSONAL- panghalili sa ngalan ng tao. hal ako,ikaw,akin,amin,kami,kayo,atin,siya,kanila

-PAMATLIG DEMONSTRATIBO- panghahalili sa lugar. hal dito,doon, ito,iyan,iyon ,nito,dito,diyan
-PANANONG O INTEROGATIBO- sino,kanino,saan,ano,ilan,paano
-PANAKLAW O INDEFINITE- sumasaklaw sa kaisahan at dami. Hal sino man, kanino man,ano man,gaano man,paano man.

3. PANDIWA ( verb)- nagsasaad ng kilos o galaw

Aspeto ng pandiwa 1.perpektibo- naisagawa na. 2.imperpektibo- kasalukayang ginagawa.3. kontemplatibo- gagawin palang.

4. PANG-URI (adjective)- salitang naglalaraawan o nagbibigay turing ito sa pangngalan.

ANTAS NG PANG-URI
-LANTAY-walang pinaghahambing (hal. Maganda, matalino,mabilis)
-PAHAMBING-may pinaghahambing ( mas maganda, mas matalino, mas mabilis)
-PASUKDOL- nangingibabaw sa lahat ( pinaka maganda,pinaka matalino, pinaka mabilis)

5 .PANG-ABAY (adverb)- mga salitang naglalarawan o nagbibigay turing ito sa pang-uri,pandiwa,o kapwa pang-abay.

URI NG PANG-ABAY
-PAMANAHON-kailan naganap ang kilos. (Hal. Kanina, ngayon, kahapon,bukas,mamaya,kagabi)
-PANLUNAN- saan naganap ang kilos. (hal. Sa plaza, sa mall,sa kusina, kina Zonia)
-PAMARAAN –paano naganap ang kilos. (hal.patalikod,paharap,patagilid, nang mabilis, nang marami)
-PANGAANO-nagsasaad ng timbang,bigat, o sukat.(hal. Kaunti,marami, 1 kilometro, 1 taon, isang gating,katamtaman)

6. PANGATNIG (conjuction)- ito ang mga salitang nag-uugnay sa ng dalawang salita,parirala o sugnay.
-hal. at , pati, ni, subalit, ngunit, dahil,sapagkat,datapwat,bagaman,habang ,kung.
 7. PANG-ANGKOP (ligature)- ito ang mga katagang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan.Kabilang dito ang na,-
ng,-g.

8. PANG-UKOL (preposition)-iniuugnay nito ang isang pangngalan sa iba pang salita.Halimbawa sa, /sa mga,mula sa/kay,
tungo sa/kay, para sa/kay,hinggil sa/kay,ayon sa/kay.

9. Pantukoy- ito ang mga salitang laging nangunguna sa pangngalan o panghalip.Kabilang dito ang si, sina,ang, at ang mga.
Pangawing(linker) –Ito ang salitang nagkakawing ng paksa o simuno at panaguri. Sa Filipino ang ay ay isang pangawing na salita.
PAGBUO NG MGA SALITA

 PAGLALAPI- Tumutukoy ang prosesong ito sa paggamit ng panlapi upang makabuo ng ng mga bagong salita. Sa
Filipino may limang paraan ng paglalapi.

1. Unalpi- ikinakabit sa unahan ng salitang ugat(umawit).2. Gitlapi- ikinakabit sa gitna ng salitang ugat(tinapos) 3.hulapi- ikinakabit
sa hulihan ng salitang ugat(awitan) 4. kabilaan- ikinakabit sa unahan at hulihan ng salitang ugat (nagawitan)5.laguhan- ikinkabit sa
unahan,gitna at hulihan ng salitang ugat.(nagsumigawan)

 PAG-UULIT- Tumutukoy ang prosesong ito sa pag-uulit sa salita o bahagi ng salita

-Pag-uulit na di ganap- inuulit ang unang pantig ng salita. (hal. Tatakbo, tatalon,sisigaw,aasa,uulit)
-Pag-uulit na ganap- inuulit ang buong salita( hal. Araw-araw, gabi-gabi,maya-maya, damay-damay)
-Haluang pag-uulit- inuulit ang buong salita at bahagi ( pipikit-pikit, tatalon-talon,sisigaw-sigawan,loloko-lokohin)

 PAGTATAMBAL- Tumutukoy ang prosesong ito sa pagbuo ng bagong salita mula sa dalawang magkaibang
salita. Maaaring may linker o wala ang pagtatambal.

Pagtatambal na walang linker- Hampaslupa,pataygutom,bahaghari

Pagtatambal na may linker- Dalagang-bukid,dugong-bughaw

PAGPAPALITAN NG PONEMA AT GRAPEMA

 Karaniwang nagaganap ang pagpapalit ng d sa r kapag napangunahan ang d ng isang pantig o salita na nagtatapos sa a.
Halimbawa ang d ng dito ay nagiging r sa narito o naririto. Ngunit nananatili ang d kapag andito o nandito.
 Ang pagpapalit ng d sa r ay nagaganap sa mga pang-abay na din,rin,daw at raw. Sang ayon sa tuntuning ipinalaganap ng
balarila, nagiging rin ang din o raw ang daw kapag sumusunod sa salitang nagtatapos sa patinig o malapatinig na w at y gaya
ng:
Masaya rin ngunit malungkot din
Uupo raw ngunit aalis daw
Nabili rin ngunit nilanggam daw
TUNTUNING PANLAHAT SA PAGBABAYBAY
1. PASALITANG PAGBABAYBAY
Paletrang pasalitang pagbabaybay sa Filipino na ang ibig sabihin ay isa-isang pagbigkas ng maayos na nagkakasunod-sunod ng mga
letrang bumubuo sa isang salita, pantig,daglat,akronim, inisyal, simbolong pang-agham at iba pa.

a.Salita Pagbigkas
pagsulat: boto /bi-ow-ti-ow/

b.Pantig
pagsulat: it /ay-ti/

c.Akronim
pagsulat: MERALCO /em-i-ar-ey-el-si-ow/

d.Daglat
pagsulat:Bb (binibini) /kapital bi-bi/

e. Inisyal ng Tao
pagsulat: LKS( Lope K Santos) /el-key-es/

f.Inisyal ng samahan o Institusyon

pagsulat: KWF (Komisyon sa Wikang /key-dobolyu-ef/
Filipino)

g.Simbolong pang-
agham/pangmatematika /ef-i/
pagsulat: Fe( iron) /key-ji/
kg(kilogram)

2. PASULAT NA PAGBABAYBAY-
 Sa pagbabaybay ng hiram na salita mula sa mga banyaganag wika,panatilihin ang orihinal nitong anyo.
Halimbawa ng mga salitang mula sa Espanyol,baybayin ito ayon sa Abakada.
Hal. Familia- pamilya Cheque – tseke
  Sa pag-uulit ng mga salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na “e” hindi ito pinapalitan ng letrang “i”. Kinakabitanng pang-
ugnay (-ng) at ginagamitan ng gitling sa pagitan ng dalawang salita.
hal. Kape- kapeng- kape Libre- libreng-libre
 Sa pag-uulit ng salitang ugat na nagtatapos sa patinig na “o” hindi ito pinapalitan ng letrang “u”. Ginagamitan ng gitling sa
pagitan ng salitang ugat.
hal. Sino – sino-sino buto - buto-buto
 May mga salitang nabubuo sa pag-uulit ng salitang- ugat na hindi ginagamitan ng gitling. Ang hindi paggamit ng gitling ay
nagpapahiwatig na hindi taglay ng salitang ugat ang kahulugan nito. Sa halip nagkakaroon na ng bagong kahulugan ang
buong salita gaya ng: Salu salo(piging) Halu halo (pagkain)
 Hindi kasama ang salitang paru paro at gamu gamo dahil walang salitang-ugat na paro at gamo at hindi makakatayong mag-
isa.
 Kapag hinuhulapian ang huling pantig ng salitang-ugat na nagtatapos sa “e”, ito ay nagiging “i” at “o” ay “u”.
hal. Korte- kortihan balot- balutin
 Gayon pa man, may mga salitang nanatili ang “e” kahit hinuhulapian.
hal. Sine- sinehan bote- botehan
 Hindi pwedeng palitan ng “i” ang “e” at “o” sa “u”. Dapat pa ring gamitin ang baybay na matagal na o lagi nang ginagamit.
hal “babae” at hindi “babai” “buhos”at hindi “buhus”

3. ANG PANTIG AT PALAPANTIGAN

a.Pantig- isang saltik ng dila o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita. May isa lamang patinig sa bawat pantig.
“oras” – o-ras “ ulo” - u-lo
b.Kayarian ng pantig – tinutukoy ang pantig ayon sa kayarian nito sa pamamagitan nang paggamit ng simbolo; K para sa katinig at
P sa patinig.
i.log- P us.bong- PK
c. Pagpapantig - ito ay paraan ng paghahati ng salita. Ito ay binabatay sa grapema o nakasulat na simbolo.
Kapag may magkasunod na dalawa o higit pang patinig sa posisyong inisyal, midyal at pinal na salita, ito ay hiwalay na mga pantig.
Hal. Akyat – a.ak.yat alaala – a.la.a.la
4. PAG-UULIT NG PANTIG
a.Kung ang unang tunog ng salitang-ugat o batayang salita ay patinig , ang patinig lamang ang inuulit.
alis – a.a.lis alamin – a.a.la.min
b.Kung ang unang pantig ay nagsisimula sa KP, ang katinig at kasunod na patinig lamang ang inuulit.
su.lat – su.su.lat - mag.su.su.lat
c. Kung ang unang patinig ng salitang ugat ay may kambal katinig o klaster, inuulit lamang ang unang katinig at patinig
plan.tsa – pa plan.tsa.hin – mag.paplan.tsa
pri.to – pi.pri.tu.hin – mag.pi.pri.to
5. PANGHIHIRAM AT PARAAN NG PAGTUTUMBAS
a.Tumbasan ng kasalukuyang leksikon sa Filipino ang mga salitang hiram o banyaga.
“rule” – “ tuntunin” “ narrative” – “salaysay”
 Mga salitang Espanyol Baybayin ang salita ayon sa ABAKADA hal. vocabolario – bokabularyo telefono – telepono
 Sa mga salitang hiram na may “e”, panatalihin ang“e”. hal. estudyante- hindi istudyante estilo – hindi istilo
 Sa mga salitang hiram na may “o” , papanatilihin ang “o” hal. politika – hinndi pulitika opisina – hindi upisina
b.Mga salitang hiram sa Espanyol at Ingles: Kung hindi tiyak ang pagtutumbas, hiramin ang orihinal na Espanyol o Ingles.
Espanyol Filipino Ingles
imagen imahen image
 Hindi ipinapayong panumbas ang mga sumusunod :
imeyds – imahe (para sa image)
Dayalog – diyalogo ( para sa dialogue)
Prayoriti - prayoridad (para sa priority)
c. Panghihiram sa Wikang Ingles: Kung wikang Ingles at iba pang wikang dayuhan ang pinanghiraman, panatilihin ang orihinal na
ispeling kung makakalito ang pagsasa- Filipino ng baybay.
“habeas corpus” “bouquet”
d.Panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang pantangi,panteknikal, pang-agham at mga simbolong pang-agham at matematika.
“ Manuel L. Quezon” “Fe (iron)

6. KARAGDAGANG TUNTUNIN
a.Ginigitlingan ang pangngalang pantangi at salitang hiram kapag inuunlapian.
maka-Diyos maka-Ingles
Sa aspetong Kontemplatibo (panghinaharap), inuulit ang unang katinig at patinig ng salita.
magpa-Pal magfo-Ford
b.Sa paglalapi at pag-uulit ng mga salitang hiram, idinurugtong ang tunog ng unang kp sa unlapi.
magju-juice ,magju-duty
c.Sa pag- uulit ng mga salitang may klaster, dalawang paraan ang maaring gawin:
• Inuulit ang unang KP ng salitang-ugat
prito- pipritutuhin – magpiprito
• Inuulit ang tunog ng unang KP
blow-out – magbo-blow-out drawing – magdo-drawing

ANG GAMIT NG GITLING(-)

1. Sa pag-uulit ng salitang ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang-ugat.
araw-araw dala-dalawa apat- apat
2. Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula sa patinig.
pag-ibig nag-aral tag- init
3. Kapag may katagang nawawala sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama.
pamatay ng insekto – pamatay-insekto Lakad at takbo – lakad-takbo
 4. Kapag may unlap ang tanging pangalan ng tao,lugar bagay, o kagamitan at sagisag o simbolo, ang tanging ngalan ay walang
pagbabago sa ispeling.
maka-Diyos maka-Pilipino mag-Sprite
5. Kapag ang panlaping ika- ay inuunlap sa numero o tambilang.
ika-10 ng Enero ika-20 pahina
6. Kapag isinusulat nang paitik ang mga yunit ng praksyon.
isang-kapat (1/4) tatlong-kanim (3/6)
7. Kapag nanatili ang kahulugan ng dalawang salitang pinagtatambal.
lakad-pagong bahay-aliwan urong-sulong
8. Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae ng kanyang asawa,
Gloria Santos-Reyes Conchita Ramos-Cruz
9. Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya.

KAALAMANG SINTAKTIK
 Ang kaalamang sintaktik ay tumutukoy sa sa pagbuo ng mga parirala,sugnay at pangungusap na may kabuluhan.
• Ang pangungusap sa Filipino ay may dalawang bahagi ito ay ang simuno at panguri.
• May dalawang ayos ang pangungsap , karaniwang ayos at di-karaniwang ayos
• Mauuri ang pangungusap ayon sa layunin nito: pasalaysay,patanong,pautos at pakiusap
• Ang sugnay ay kalipunan ng mga salita o parirala na may simuno at panaguri.
• Sugnay na makapag-iisa kapag nagpapahayag ng buong diwa
• Sugnay na di nakapag-iisa kung hindi buo ang diwa.
ESTRUKTURA NG PANGUNGUSAP
• Payak- binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa
• Tambalan- binubuo ng dalawang sugnay na makapag-iisa, ginagamitan ng panimbang na at,pati,ngunit,datapwat,subalit,o,
maging.
 Hugnayan- isang sugnay na makapag-iisa at isa o higit pang sugnay na di nakapag-iisa , ginagamit ang mga pantulong na
kapag,kung, pag,samantalang,habang,samakatuwid,upang at nang.
 Langkapan- binubuo ng dalawang sugnay na nakapag-iisa at isa o higit pang sugnay na di nakapag-iisa .

PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA

 Pormolasyong panlipunan -Magandang umaga.
 Eksistensyal- Wala na.
 Penomenal -Bumabagyo.
 Pamanahon - Tag-init na naman.
 Pahanga - Napakaganda.
 Pautos – Kunin mo.
 Pakiusap – Pakidala.
 Sambitla – Aray!
 Pagyaya – Tara na.
 Modal – Gusto ko rin.

GODBLESS YOU ALL   