Professional Documents
Culture Documents
“…Maari nating hiramin sa loob ng isang panahon ang wika ng ibang bayan, ngunit hindi tayo
tunay na makapag-aangkin ng isang wikang pambansa maliban sa pamamagitan ng
pagpapatibay, pagpapaunlad at paggamit ng isang wika na sariling atin.” (Manuel L. Quezon)
Parang hininga ang wika, sa bawat sandali ng buhay natin ay nariyan ito. Palatandaan ito na
buhay tayo, at may kakayahang umugnay sa kapwa nating gumagamit din nito. (Bienvenido L.
Lumbera)
Ang wika ay isang panlipunang penomenon. Ibig sabihin, mahalaga ito hindi lamang s
indibidwal kundi lalo na sa lipunang kanyang kinabibilangan. (Pamela C. Constantino)
Mahalagang kasangkapan ng panlipunang kapital ang wika na ang gamit ay gawing episyente o
mabisa ang mga transaksyon sa isang ekonomiya. (Tereso Tullao, Jr.)
Ang pag-aaral ng wikang Filipino ay binubuo ng dalawang kakayahan:
Ponolohiya
Ito ay makabuluhang tunog sa Filipino na ginagamitan ng mga katumbas na titik upang mabasa
at mabigkas. Kabilang dito ang mga ponemang katinig, patinig, diptonggo, at klaster.
Mga Ponemang Katinig
Ang mga katinig ng Filipino ay maiaayos ayon sa punto o paraan ng artikulasyon at kung ang
mga ito ay binibigkas nang may tinig o walang tinig.
Ang mga patinig ng Filipino ay maiaayos sa tsart ayon sa kung aling bahagi ng dila ang
gumagana sa pagbigkas ng isang patinig—unahan, sentral, likod—at kung ano ang posisyon ng
nasabing bahagi sa pagbigkas—mataas, nasa gitna, o mababa.
Mataas i (¶) u
Gitna e o
Mababa a
Ang /i/, halimbawa, ay tinatawag na mataas-harap sapagkat kapag binibigkas ito, ang harap na
bahagi ng dila ang gumagana na karaniwan ay umaarko nang pataas.
May limang pangunahing patinig ang wikang Filipino: ang /a/. /e/, /i/, /o/, at /u/. Gayon man,
mapapansing isinama sa tsart ang ponemang (¶) (schwa) na gamitin sa Pangasinan, ilang pook
sa Ilokos, Maranaw, at iba pang lugar sa Pilipinas.
Mga Diptonggo
Tumutukoy ang diptonggo sa mga pinagsamang tunog ng isang patinig (a, e, i, o, u) at isang
malapatinig (w, y). Nasa ibaba ang tsart ng mga diptonggo sa wikang Filipino.
Mataas iw, iy uy
Gitna ey oy, ow
Mababa ay, aw
aywan baytang alay
awdisyon restawran dilaw
Mga Klaster
Ang mga klaster o kambal-katinig sa Filipino ay dumarami dahil sa pagpasok ng ng mga salitang
Ingles sa sa wikang Filipino. Ang klaster ay ang magkakabit na dalawang magkaibang katinig sa
isang pantig.
Mga halimbawa:
blakbord brigada kard
kliyente krokis nars
komonwelt transportasyon dimpols
Tono
Ikaw nga! (nagulat)
Ikang nga! (pagalit)
Ikaw pala. (ordinaryong pagbati)
Ikaw pala. (walang interes na pagbati)
Diin
/kasa.ma/* = companion
/kasama/ = tenant
/magnana.kaw/ = thief
/magna-na.kaw/ = will steal
/magna.nakaw/ = will go on stealing
Punto at Intonasyon
Hinto
Halimbawa
A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ň, NG, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z,
Ang ngalan ng mga letra. Ang tawag sa mga letra ng alpabetong Filipino ay ayon sa tawag-
Ingles maliban sa Ň (enye) na tawag-Kastila.
Silabikasyon
Sa kasalukuyan ay may mga kayarian ng pantig na ambag ng mga lokal na wika at panghihiram.
Kayarian Halimbawa
P u-pa
KP ma-li
PK is-da
KPK han-da
KKP pri-to
PKK eks-perto
KKPK plan-tsa
KKPKK trans-portasyon
KKPKKK shorts
Palabuuan ng Salita
1. Morpolohiya – ito ay sistema ng pagsasama-sama ng mga morpema sa pagbuo ng mga
salita sa isang wika. Pag-aaral ng mga morpema ng wika.
Payak ang anyo ng salita kapag binubuo ito ng salitang-ugat lamang, tulad nito:
langit yaman sulat
ilog puti lantad/hantad
bahay diwa talino
Maylapi ang anyo ng salita kapag binubuo ito ng salitang-ugat at panlaping maaaring ilagay sa
unahan o hulihan ng salitang-ugat. Dahil sa panlaping nag-uuri, nagkakaroon ng iba’t ibang
kahulugan ang salita, tulad ng makikita sa loob ng parentesis:
-an
-in
ka-
1. kasama sa pangkat, katulong sa gawain
Halimbawa: kabayan, kalahi, kaklase
tag-
1. nagsasaad ng panahon
Halimbawa: tag-init, tag-ulan, tag-araw
-o/a : Amerikano/Amerikana, Australyano/a
-es/esa : Hapones/Haponesa
-ano/a : Ilokano/a, Bikolano/a
-ense : Pangasinense
-enyo/enya : Batangenyo/a
Inuulit ang anyo ng salita kapag inuulit ito ng parsyal o buo, tulad nito:
maganda-ganda (nangangahulugan ng moderasyon, di labis, di kulang)
mataas-taas
malayu-layo
Halimbawa:
balat + sibuyas : balat-sibuyas (sensitibo)
ningas + kugon : ningas-kugon (mabuti lamang sa simula)
kapit + tuko : kapit-tuko (di humihiwalay)
palabat + bunga : pabalat-bunga (pakitang-tao)
isip + lamok : isip-lamok (kahinaan ng pag-iisip, di nag-iisip)
boses + ipis : boses-ipis (mahinang-mahina ang boses)
bahaghari
dalagambukid
Pagbabagong Morpoponemiko
Sa pamamagitan ng paggamit ng mga salitang lubha, masyado, totoo, talaga, tunay, ubod ng,
hari at iba pa.
Halimbawa: Talagang maaasahan ang kaibigan kong iyon.
Tunay na mahal ang mga bilihin ngayon.
Antas ng Hambingan
Pokus ng Pandiwa
7. Pokus sa Sanhi – ang paksa ng pangungusap ay ang dahilan o sanhi ng kilos. Mga panlaping
ginagamit: i-, ika- at ikapang-.
Halimbawa: Ikinatakot ng bata ang pagkaubos ng tubig.
Aspekto ng Pandiwa
5. Panaguring Pang-abay
Halimbawa: Ngayon ang alis namin.
Ganito ang paluluto ng yema.
Karaniwang-Ayos ng Pangungusap – likas ng kayarian ng pangungusap sa Filipino na mauna
ang panaguri sa paksa. Ginagamit ito sa pang-araw-araw na usapan.
Halimbawa: Nakabili ng dyip ang Tatay.
Naglaba kami ng mga damit sa sapa.
Ng at Nang
Gamit ng NG
May at Mayroon
Gamit ng May
Pangngalan
Halimbawa: May batang nahulog.
Pandiwa
Halimbawa: May sasayaw na babae mamayang gabi.
Pang-uri
Halimbawa: May bagong bahay na nasunog.
Panghalip na paari
Halimbawa: May kanya-kanya tayong alam.
Pantukoy na mga
Halimbaa: May mga batang pupunta dito mamaya.
Pang-ukol na sa
Halimbawa: May sa-kalabaw ang boses ng taong iyan.
Gamit ng Mayroon
Subukin at Subukan
Pahirin at Pahiran
Walisin at Walisan
Maliban at Bukod
maliban – (except o aside) may kahulugang matangi sa bagay na binanggit ay wala nang iba.
bukod – (in addition to o besides) karagdagang sa mga bagay na binanggit.
Halimbawa: Maliban sa lupa, wala na siyang maiiwan sa nag-iisang anak.
Bukod sa lupa, may bahay pa siyang maiiwan sa nag-iisang anak.
Kung at Kong
Gamit ng Kung
Gamit ng Kong
Ika at Ika-
Gamit ng ika
Gamit ng ika-
ginagamit ang ginitlingan na “ika” bilang panlapi kung mismong bilang ang isusulat.
Halimbawa: ika-25 ng Enero
Ika-5 taon
Maka at Maka-
Gamit ng maka
ginagamit ang “maka” na walang gitling kung pangngalang pambalana ang kasunod na
salita
Halimbawa: Naglunsad ng poetry reading ang mga makabayan.
Gamit ng maka-
ginagamit ang may gitling na “maka-“ kapag sinusundan ng pangngalang pantangi
Halimbawa: Maka-Nora ang mga nanonood ng kanyang mga pelikula.
Gawin at Gawan
Wika
Seksyon 7. Ukol sa mga layunin ng komunikayon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng
Pilipinas ay Filipino at, hangga’t walang ibang itinatadhana ang batas, Ingles.
Ang mga wikang panrehiyon ay pantulong na mga wikang opisyal sa mga rehiyon at
magsisilbi na pantulong na mga wikang panturo roon.
Dapat itaguyod nang kusa at opsyonal ang Kastila at Arabic.
Seksyon 8. Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat isalin samga
pangunahing wikang panrehiyon, Arabic at Kastila.
Seksyon 9. Dapat magtatag ang Kongreso ng isang komisyon ng wikang pambansa na binubuo
ng mga kinatawan ng iba’t ibang mga rehiyon at mga disiplina na magsasagawa, mag-uugnay at
magtataguyod ng mga pananaliksik sa Filipino at iba pang mga wika para sa kanilang
pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili.
Pagbasa
Proseso ng Pagbasa
Metakognisyon sa Pagbasa
Komunikasyon
(Ritualizing Function)
Ang salitang Tagalog na “panitikan” ay galing sa unlaping PANG- (na nagiging PAN-
kapag ang kasunod na ugat ay nagsisismula sa d, l, r, s, t); sa ugat ng TITIK (letra) na
nawawalan ng simulang T sa pagkakasunod sa PAN-; at sa hulaping –AN, samakatwid: pang *
titik * an.
Ang salitang ito ang panumbas ng Tagalog sa “literatura” o “literature” na parehong
batay sa ugat na Lating “litera” na ang kahuluga’y “letra” o titik.
Ayon kay Hno. Azarias, sa kanyang aklat na “Pilosopia ng Literature”, ang Panitikan ay
pagpapahayag ng mga damdamin ng tao hinggil sa mga bagay-bagay sa daigdig, sa pamumuhay,
sa lipunan at pamahalaan, at sa kaugnayan ng kaluluwa sa Bathalang lumikha.
“Nasusulat na tala ng pinakamabuting kaisipan at damdamin ng tao.” (W.J. Jong)
Anyo ng Panitikan
Matandang Panitikan
Halimbawa:
Halimbawa:
Kuwalta na
Naging bato pa.
Bugtong, Talinghala, Tanaga – sa aklat na Vocabulario de la Lengua Tagala (1754) nina
Padre Juan de Noceda at Pedro de San Lucar, maraming maiikling matulaing pagpapahayag na
kinabibilangan ng bugtong, talinghaga, at tanaga.
Halimbawa:
Talinghaga – isang payak na metaporang may walong pantig sa bawat taludtod. Ito ay may
sukat at tugma.
Halimbawa:
Tanaga – ayon kina Noceda at Sanlukar, isang tulang may apat na taludtod na pipituhing-
pantig at naghahamon din sa isip.
Halimbawa:
Ang tubig ma’y malalim Baging akong kalatkat
Malilirip kung lipdin Kaya ako nataas
Itong budhing magaling Sa balite kumalat
Maliwag paghanapin. Nakinabang ng taas.
Halimbawa:
Awiting-bayan – tulad ng alinmang tula, ang mga ito ay may sukat at tugma. Di nakilala ang
mga kumatha ng maraming awiting bayan.
Halimbawa:
1. Hudhud (Ifugao)
2. Ibalon (Bikol)
3. Biag ni Lam-ang (Ilokano)
4. Maragtas (Hiligaynon-Iraya)
Akdang Panrelihiyon
Ang Dula
Ang unang tula sa Tagalog ay sinulat ni Tomas Pinpin at kasamang inilimbag sa kanyang aklat
na Librong Pag-aaralan nang manga Tagalog sa Uicang Castila. Ang tula ay binubuo ng
magkasalit na taludtod sa Tagalog at Kastila sa layuning matutuhan ang Kastila.
Felipe de Jesus – ipinalalagay ng mga mananaliksik na ang kritikong si Felipe de Jesus ng San
Miguel, Bulakan, ang unang tunay na makatang Tagalog.
Kurido - tulang pasalaysay na may sukat na walong pantig sa taludtod at may mga paksang
kababalaghan at maalamat (karamiha’y halaw at hiram sa paksang galing sa Europa) na dala
rito ng mga Kastila. Inaawit ito nang mabilis o “allegro”. May walong pantig ang taludturan.
(Halimbawa: Ibong Adarna).
Awit – isang uri ng tulang binubuo ng labindalawang pantig bawat taludtod ng isang saknong
at kung inaawit ay marahan o “andante”. (Halimbawa: Florante at Laura)
Karagatan – isang paligsahan sa tula na nilalaro bilang parangal sa isang namatay. Ang mga
kasali rito ay umuupo nang pabilog at nasa gitna ang hari.
Marcelo H. del Pilar – bilang pangunahing pinuno ng Kilusang Propaganda, ipinakita niya
kaagad ang pagtutol sa mga pamamalakad ng mga Kastila. Lantad ang gayon niyang damdamin
sa pahayagang Diariong Tagalog, na itinatag at pinamatnugutan niya noong 1882. Noong
Nobyembre 15, 1889, napasalin sa kanya ang pagiging patnugot ng La Solidaridad. Gumamit
siya ng mga sagisag tulad ng “Dolores Manapat”, “Piping Dilat”, “Maitalaga”, “Kupang”,
“Carmelo”, “L.O. Crame” at “Pupdoh”.
Pedro Serrano Laktaw – leksikograpo at manunulat; isa ring pangunahing Mason. Siya ang
unang sumulat ng Diccionario Hispano-Tagalog (1889).
Ang paghihimagsik laban sa mga Kastila ay pinagtampukan ng mga akda nina Bonifacio at
Emilio Jacinto, mga akdang nasulat sa Tagalog, ang wikang opisyal ng Katipunan. Samantala,
ang paghihimagsik laban sa mga Amerikano ay tinampukan naman ng mga akda nina
Apolinario Mabini at Jose Palma.
Pag-unlad ng Tula
Unang Hati. Sa mga unang tatlumpu hanggang apatnapung taon ng pananakop ng mga
Amerikano, ang mga makatang Pilipino ay mapapangkat sa
dalawa: nakatatanda at nakababata.
Pedro Gatmaitan – Ang kanyang mga tula ay napatanyag dahil sa hindi malayong paggunita
sa mga kabayanihan ng mga bayani ng digmaan at ng himagsikan 1896. Nagkubli siya sa mga
sagisag na “Pipit-Puso”, “Dante”, “Ernesto Salamisim” at “Alitaptap”. Nakilala ang kanyang
“Tungkos ng Alaala”, isang katipunan ng kanyang mga natatanging tula.
Ikalawang Hati. Sa panahong ito namayani ang mga nakababatang Jose Corazon de Jesus
(Huseng Batute), Cirio Panganiban, Deogracias A. Rosario, Ildefonso Santos, Benigno Ramos at
Aniceto Silvestre.
“Ilaw at Panitik” – isang tanyag na samahang pangwika na natatag noon. Ang unang pangulo
ng samahan ay si Jose Esperanza Cruz, naging patnugot ng Liwayway. Panahon din ito ng mga
patimpalak sa pagtula at pagsulat ng tula, at sa mga ganitong pagkakataon ang mga makatang
kasapi ng “Ilaw at Panitiki” ay naghali-halili sa pagkakamit ng unang gantimpala.
Teodoro E. Gener – pangunahing tula niya ang “Subo ng Sinaing”, “Guro” at “Pag-ibig”.
Teo S. Baylen – ang mga tula niya sa loob ng tatlumpung taon ay isina-aklat niya sa
kanyang Tinig na Darating.
Sarsuwela – bilang panooring panlibangan, ay ipinakilala ng mga Kastila noong mga taong
1878-1879 ngunit di nagkaroon ng sapat na panahon upang umunlad at lumaganap. Kaagaw pa
nito ang moro-moro na mas dinudunog ng mga mamamayan.
Julian Cruz Balmaseda – namumukod ang kanyang aral sa pag-iimpok sa sulang Ang Piso
ni Anita. Ito ang dulang nagtamo ng unang gantimpala sa timpalak ng Kawanihan ng Koreo; sa
kanyang Sa Bunganga ng Pating, binaka niya ang sakit na nililikha ng salaping patubuan.
Juan K. Abad – nang magsimula ang himagsikan sinunog ng lahat ni Abad ang kanyang mga
akdang nanunuligsa sa pamahalaan at sa mga prayle at pagkaraa ay umanib siya sa
Katipunan. Hinarap ni Abad ang pagbaka sa comedia sa paniniwalang ito ay nakakalason sa
isipan ng mga Pilipino.
Ang Pag-unlad ng Nobela
Panahong saklaw ng unang dalawampung taon, nasulat ang mga nobelang nagtataglay
ng mga katangiang kasalaminan ng panahon at umayon sa layuning “makapagturo ng mabuti,
makapaghimaton ng pag-iwas sa mga sakuna at kasawian sa buhay, makapagbinhi ng mabuting
kaugalian at makapagpaunlad ng isip.” Sa palagay ni Regalado, “hindi maitatanggi ng sino man
na ang nobekang Tagalog ay nagkaroon ng Panahong Ginto…at ang panahong iyon ay
sumasaklaw sa mga taong buhat sa 1905 hanggang 1921.”
Sanaysay
Talambuhay
Naglalahad ng mahahalagang pangyayari sa buhay o kasaysayan ng isang tao. Kapag ang
talambuhay ay nauukol sa taong siyang sumulat, ito ay tinatawag na pansariling
talambuhay (autobiography).
Pangulong Tudling
Panahon ng Hapones (1942-1944)
Tanaga – isang uri ng tulang Tagalog noong unang panahon na sa katipiran ng pamamaraan ay
maihahalintulad sa Haiku ng mga Hapones, bagamat lalong maikli ang haiku. Ang tanaga ay
may sukat at tugma. Ang bawat taludtod ay may pitong (7) pantig.
Halimbawa:
Palay
Teorya
Teoryang Pampanitikan
Teoryang Humanismo
Walang higit pang kawili-wiling paksa kaysa tao. Kung pumasok man ang kalikasan sa
sining ay upang lalong mapalitaw ang mga katangian ng tao. Ang Diyos man ay nagiging
makabuluhan sa daigdig dahil sa tao sapagkat kung walang tao sa daigdig, walang makakaisip
ng anuman tungkol sa Diyos. Hindi nito sinasabi na higit na dakila ang tao kaysa
Diyos. Isinesentro lamang nito sa daigdig ang tao.
Teoryang Romantisismo
Higit na pinahahalagahan ang “damdamin” kaysa ideyang siyentipiko o may
batayan. Nananalig ang mga romantisista sa Diyos; naniniwala sila sa katwiran, siyensya,
eksperimento at obserbasyon (empirisismo); materyal din ang tingin nila sa kalikasan at
santinakpan. Ngunit para sa kanila, kulang pa at hindi maipaliliwanag o nasasagot ng mga ito
ang mga tanong at mga karanasan tungkol sa puso.
Teoryang Realismo
Higit na mahalaga ang katotohanan kaysa kagandahan. Hinahangad nito ang
katotohanan at ang makatotohanang paglalahad at paglalarawan ng mga bagay, mga tao at
lipunan, at alin pa mang maaaring mapatunayan sa pamamagitan ng ating mga sentido. Ang
paraan ng paglalarawan ang susi, at hindi ang uri ng paksa. Naniniwala ang realismo na ang
pagbabago ay walang hinto.
Teoryang Naturalismo
Pinalawak ng naturalismo ang saklaw ng realismo. Tinangka kasi ng naturalismo ang
mas “matapat, di-piniling representasyon ng realidad, isang tiyak na hiwa ng buhay na ipinakita
nang walang panghuhusga”. Dahil sa walang muwang na “scientific determinism,” binigyang-
diin ng naturalismo ang namana (o aksidente) at pangpisikal na likas ng tao kaysa mga
katangian niyang pangmoral o rasyonal. Naipakitang ang mga indibidwal ay produkto ng
pinanggalingan at kapaligiran.
Teoryang Formalismo
Ang isang akda ay may sariling buhay at umiiral sa sarili nitong paraan. Nasa porma o
kaanyuan ng isang akda ang kasiningan nito. Ang porma ay binubuo ng imahe (gamit ng
lengguwahe na kumakatawan sa mga bagay, aksiyon at mga ideyang abstrakto), diksiyon
(pagpili ng mga salita at paraan ng pagkakaayos nito), sukat, tugma, at iba pa. Kailangang
magkasama ang porma at ang nilalaman upang magkaroon ng buong kahulugan ang isang akda.
Teoryang Imahismo
Malaya ang makatang pumili ng anumang nais na paksain ng kanyang tula. Gumagamit
ng wika o salitang pangkaraniwan. Kailangang angkop at tiyak ang bawat salita, at walang hindi
kinakailangang palamuti. Ang imagism, isang tradisyon ng panulaang modernista na sadyang
tiwalag sa tradisyon ng pangangaral o pang-aliw bilang akdang pansining ay may bukod-tanging
kairalan, at hindi ito kailangang ipasailalim sa anumang layuning hindi makasining. Wika nga,
“Art for art’s sake”.
Teoryang Siko-Analitika
Masalimuot ang teorya ni Freud. Sa pinakamadaling sabi, ang panitikan sa kanya ay ang
kabuuan ng kamalayan at di-kamalayan: lumalabas dito ang mga bagay na di masasabi o
maisusulat ng makata nang tuwiran sa harap ng ibang tao.
Arketipal na Pananaw
o mitolohikal na oryentasyon. Ito ay isa pang pagdulog na tila kawangis ng sikolohikal
na pananaw. Tulad ng sikolohikal na pananaw, nakapako ang atensiyon nito sa paraan ng
paglikha at ang epekto nito sa mambabasa. Subalit waring higit na malawak ang larangang
sinusuyod ng arketipong pananaw sapagkat buong kalipunan ng mga sagisag at imaheng
palagiang lumilitaw sa mga teksto ng pandaigdigang kultura ang pinagpapakuan nito ng
masusing pansin.
Teoryang Eksistensiyalismo
Tulad ng romantisismo, ito ay mahilig sa eksperimentasyon tungo sa “tunay” na buhay at
pananalita o ekspresyon. Sinusuri nito ang lahat ng bagay bilang “lived facts”; wala itong dini-
diyos at itinuturing na dapat igalang (sacred) maliban sa kalayaan, pagka-responsable at
indibidwalismo ng bawat tao – ng manunulat o ng mambabasa. Walang makapagsasabi ng
kung alin ang tama o mali, totoo o malikmata, importante o walang silbi, maliban sa taong
nakararanas sa pinag-uusapan.
Teoryang Istrukturalismo
Iisa ang simulain ng teoryang ito: ang pagpapatunay na ang wika o lengguwahe, ay hindi
lamang hinuhubog ng kamalayang panlipunan kundi humuhubog din sa kamalayang
panlipunan. Nakabaon ang panlipunang kamalayan sa paggamit ng wika (social discourse) o
paggamit sa mga salita ayon sa mga kinikilalang tuntunin at pagsasapraktikang panlipunan
(social conventions).
Teoryang Dekonstruksiyon
Binibiyang-diin sa teoryang ito ang kamalayan ng manunulat at ng mambabasa bilang
mga produkto ng social discourse na nakasulat. Ito ay naangkop sa panitikang nakasulat bilang
produkto ng isang tiyak na may-akda na tagapagdala o tagapagingat ng isang tradisyong pang-
intelektuwal at pampanitikan. Ang kahulugan ng isang tekto ay nasa kamalayang gumagamit sa
teksto, at hindi sa teksto mismo.
Teoryang Moralistiko
Pinalalagay na ang akda ay may kapangyarihang maglahad o magpahayag hindi lamang
ng literal na katotohanan kundi ng mga panghabambuhay at unibersal na mga katotohanan at
mga di-mapapawing pagpapahalaga (values). Pinahahalagahan ang panitikan di dahil sa mga
partikular na katangian nito bilang likhang-isip na may sinusunod na sariling mga batas at
prinsipyo sa kanyang pagiging malikhain, kundi dahil sa mga aral na naidudulot nito sa mga
nakikinig o bumabasa.
Teoryang Historikal/Sosyolohikal
Di teksto bilang teksto ang lubusang pinagtutuunan ng pansin kundi ang kontekstong
dito’y nagbigay-daan; hindi ang partikular na kakanyahan lamang ang sinusuri kundi ang mga
impluwensiyang dito ay nagbigay-hugis—ang talambuhay ng awtor, ang politikal na sitwasyon
sa panahong naisulat ang akda, ang mga tradisyon at kombensiyon na maaaring nakapagbigay
sa akda ng mga katangian.
Marxistang Pananaw
Ang panitikan ay tinitignan bilang instrumento ng pagbabago, o bilang behikulo na
magagamit upang mabuksan ang isipan ng tao sa kanilang kalagayang api.
Feministang Pananaw
Tayutay (Figures of Speech)
Halimbawa:
Sapagkat ang haring may hangad sa yaman
Ay mariing hampas ng langit sa bayan.
Halimbawa:
At ang balang bibig na binubukalan
Ng sabing magaling at katotohanan.
4. Pangitain o Vision
Halimbawa:
Sa sinapupunan ng Konde Adolfo’y
Aking natatanaw si Laurang sinta ko.
Halimbawa:
Kamataya’y nahan ang dating bangis mo?
6. Pabaligho o Paradox – pahayag na wari’y salungat o laban sa likas na pagkukuro ngunit
nagpapakilala ng katotohanan.
Halimbawa:
Ang matatawag kong palaya sa akin
ng ama ko’y itong ako’y pagliluhin
agawan ng sinta’t panasa-nasaing
lumubog sa dusa’t buhay ko’y makitil.
Halimbawa:
Nanlilisik ang mata’t ang ipinagsaysay
Ay hindi ang ditsong nasa orihinal,
Kundi ang winika’y ikaw na umagaw
Ng kapurihan ko’y dapat kang mamatay!
Halimbawa:
Parang walang malay hanggang sa magtago’t
Humilig si Pebo sa hihigang ginto.
Halimbawa:
Inusig ng taga ang dalawang leon,
si Apolo mandin sa Serpyente Piton.
Halimbawa:
Kung ang isalubong sa iyong pagdating
ay masayang mukha’t may pakitang-giliw
pakaingatan mo’t kaaway na lihim,
siyang isaisip na kakabakahin.
Halimbawa:
Anong gagawin ko sa ganiton bagay
ang sinta ko kaya’y bayaang mamatay?
Halimbawa:
Bababa si Marte mula sa itaas,
Sa kailalima’y aahon ang parkas.
Halimbawa:
At sa mga pulong dito’y nakasabog, nangalat, nagpunla.
Nagsipanahanan, nangagsipamuhay, nagbato’t nagkuta.
Halimbawa:
Ang buhay ng tao at sa taong palad,
Nasa ginagawa ang halaga’y bigat.
Halimbawa:
Ikaw’y iniluwal ng baha sa bundok
Hahala-halakhak at susutsut-sutsot.
Ayon kay Lope K. Santos, ang ating mga titik ay nag-aangkin ng sari-sariling pahiwatig na
kaisipan. Ang A ay nagpapahiwatig ng kalakhan, kalinawan, kalawakan, kalantaran,
samantalang ang I ay nagtataglay ng diwa ng kaliitan, labuan, karimlan, kalaliman, kalihiman,
at iba pa.
Halimbawa:
alagang ahas – taksil, walang utang-na-loob, kalawang sa bakal
gagapang na parang ahas – maghihirap ang buhay, maghihikahos, magiging miserable ang
buhay
parang ahas na kuyog – galit na lahat ang buong angkan sa kagalit ng isa sa kanila
bagong ahon – baguhan sa pook, bagong salta
alanganin – bakla, tomboy
lumilipad sa alapaap – walang katiyakan, alinlangan
inalat – minalas, inabot ng alat
pinakain ng alikabok – tinalo sa isang karera ng takbuhan
nasagap na alimuom – nakuhang tsismis, sabi-sabi, bali-balita, alingasngas
Isang salita o parirala na ang kahulugan ay ipinahihiwatig ng salita o ilan sa mga salita sa
parirala.
Nasisinag ang kontekstuwal na kahulugan sa mga salitang ginagamit.
Halimbawa:
magulo pa sa sangkuwaltang abaka – masalimuot, napakagulo, nakalilito, walang-walang
kaayusan
abo ang utak – walang pang-intindi, bobo, tanga, mahina ang ulo
anay – lihim na kaaway
anak sa labas – anak sa di tunay na asawa, anak sa ibang babae
parang iniihan ng aso – di mapakali, di mapalagay, balisa
buhol-babae – mahina o madaling makalas ang pagkakatali, di matatag/matibay
agawin ang buhay – iligtas ang buhay sa kamatayan
mag-alsa ng boses – sumigaw (sa galit), magtaas ng tinig
mabigat ang katawan – masama ang pakiramdam o di maganda ang pakiramdam, tamad
Halimbawa:
Eupemistikong Pananalita Kahulugan
sumakabilang buhay
o binawian ng buhay namatay
pagsisiping o pagtatalik pag-aasawahan
Sanggunian:
Back
Home
Pages
THE DIFFERENT MEDIEVAL MOVEMENTS IN EDUCATION
EDUCATIONAL CONTRIBUTION OF ANCIENT CIVILIZATIONS
ANTHROPOLOGICAL BASES OF EDUCATION
SOCIOLOGICAL BASES OF EDUCATION
THE BIOLOGICAL AND PSYCHOLOGICAL BASES OF EDUCATION
TAXATION
ECONOMICS
HUMAN RIGHTS
CONSTITUTION
POLITICAL SCIENCE
PHILIPPINE HISTORY AND GOVERNMENT
MEANING AND DESCRIPTION OF THE MODIFIED PUBLIC STO...
WEATHER AND CLIMATE
FORCES THAT SHAPE THE EARTH’S CRUST
SOIL PROBLEMS & WATER PROBLEMS
ECOLOGY
CELL THEORY
BIOLOGY
STEPS OF SCIENTIFIC METHOD
ALGEBRA
ORDER OF OPERATIONS
FUNDAMENTAL OPERATIONS
MATHEMATICS REVIEW
TIPS AND STRATEGIES IN SOLVING MATHEMATICAL PROBLEMS
DEVELOPING PROBLEM SOLVING SKILLS
PANITIKAN
BAHAGI NG PANANALITA
ENGLISH / AMERICAN LITERATURE
PHILIPPINE LITERATURE
LITERATURE
EXERCISES ON FIGUTIVE LANGUAGE
THE USE OF FIGURATIVE LANGUAGE
BASIC RULES IN AGREEMENT AND GRAMMAR
CORRECT ENGLISH USAGE
GENERAL EDUCATION COMPONENT
Senate Bill No. 137
REVIEWER ONLINE SHOP
FINAL COACHING (1-100)
CBRC REVIEWER ONLINE SHOP
LET REVIEWER LATEST
Numerical Reasoning Test Samples: Instruction:Sol...
Rules Implementingthe Code of Conduct and Ethical ...
PhilippineHistory 1. Who led the longest revolt ...
PHILIPPINE CONSTITUTON
Paragraph Organization Test Samples Civil Service...
NUMERICAL REASONING
GENERAL INFORMATION PHILIPPINE CONSTITUTION
Correct Spelling, Idiomatic Expressions with Mean...
COMMISSION ON HUMAN RIGHTS OF THE PHILIPPINES
Civil Service Exam Reviewer for Analogy and Logic
Civil Service Exam Clerical Operations
Civil Service Exam 2017 Philippine Constitution, ...
English Vocabulary Questions
English Grammar and Correct Usage
CIVIL SERVICE REVIEWER
LET Reviewer 2021 (Gen. Ed, Prof. Ed. and Major) ...
LTO Reviewer: Tagalog (PART IV)
LTO Reviewer: Tagalog (PART III)
LTO Reviewer: Tagalog (PART II)
LTO Reviewer: Tagalog (PART I)
LTO Exam Reviewer Road Signs
THEORETICAL DRIVING COURSE (TDC)
Theoretical Driving Course (Reviewer)
DRIVERS LICENSE (Exam)
FINAL COACHING PROF ED [CBRC] 2021 (1-36)
FINAL COACHING PROF ED 2021
General Education Final Coaching - CBRC Review Center
Ultimate Professional Education Reviewer
Crash Course - Solar Panel
Standard Wire Gauge
Volts Current Resistance & Power
ELECTRONICS
Ultimate Final Coaching 2020
PROFESSIONAL EDUCATION
Professional Education NOTES
PROFESSIONAL EDUCATION DRILL
Filipino
MGA BATAYANG SIMULAIN SA PANUNURING PAMPANITIKAN
FINAL COACHING
FINAL COACHING 2020
NOLI ME TANGERE
GENERAL EDUCATION
FILIPINO (1-30)
GODS, GODDESSES & MYTHOLOGICAL NAMES
MGA TAUHAN SA NOLI ME TANGERE
Famous Mathematicians and their Contribution
ASSESSMENT & EVALUATION OF LEARNING
𝐄𝐃𝐔𝐂𝐀𝐓𝐈𝐎𝐍𝐀𝐋 𝐏𝐇𝐈𝐋𝐎𝐒𝐎𝐏𝐇𝐘 (1-𝟏...
PROFESSIONAL EDUCATION (1-25)
NUTRITION RELATED QUESTIONS
LITERATURE (Final Coaching)
PROFESSIONAL EDUCATION (1-20)
Pro Ed 92 Q & A
GENERAL EDUCATION Q & A
GENERAL EDUCATION key for March 2020
GENED Q&A September 2019
PRINCIPLES AND STRATEGIES IN TEACHING
Philippine Politics and Governance
Professional Education 200 Items
Professional Education 50 Items
Professional Education 150 Items
MAJORSHIP
Prof Ed September 2019 result
FINAL COACHING (1-200)
GENERAL EDUCATION FINAL
Future Educators
home base Online job
facebook group
SOCIAL SCIENCES
GenEd social studies
LIST OF PHILIPPINE FATHERS
PHILIPPINE HISTORY
PROFESSIONAL EDUCATION CHILD AND ADOLESCENT
The Organs And Their Functions
GENERAL EDUCATION & MAJORSHIP for DOWNLOAD FILES
Mathematics
Rules of Mathematics
K to 12
WASTONG GAMIT NG SALITA
PROFESSIONAL EDUCATION Q & A
PROF. ED PART 1 (1-50)
SCIENCE
GENERAL SCIENCE with answer key.. 1-100
PROFESSIONAL EDUCATION SUBCATEGORIES OF TEACHER MO...
GENERAL EDUCATION 1 to 26
General Education 1 to 200
Cognitive Development Theory
For Post to Facebook
Acronyms
GENERAL EDUCATION SPECIAL REVIEWER 2019
MGA MANUNULAT
PROFESSIONAL EDUCATION Final coaching
GENERAL EDUCATION SET A – 150 Items 2018
Legal Bases of the Philippine Educational System
Code of Ethics for Professional Teachers (R.A. 7836)
The History of the Formation and Development of th...
K to 12: The Enhanced Basic Education Program
Information and Communication Technology
The Five (5) Levels of Technology Integration in T...
Homebased
TIPS TO PASS THE BOARD EXAM
PRINCIPLES & THEORIES OF LEARNING & MOTIVATION
FINAL COACHING BULLETS
FEATURES OF K TO 12 CURRICULUM
FAMOUS INVENTORS
REPUBLIC ACTS
DIFFERENT TYPES OF CRIMES
How to Download
T.L.E
LET Review for Technology and Livelihood Education...
TLE major part 10
TLE major part 9
TLE major part 8
TLE major part 7
TLE major part 6
TLE major part 5
TLE major part 4
TLE major part 3
TLE major part 2
TLE major part 1
Some of the Questions in Social Science that Appea...
Philippine History:
REVIEWER IN MAJOR: SOCIAL SCIENCE
GENED SocSci
Science
Science Part 1.
MAPEH LET REVIEWER (September 2018)
MAPEH
Mathematics
Filipino Q & A
FILIPINO –REVIEWER
Komunikasyong sa Akademikong Filipino
FOR PRESENTATION FILIPINO MAJOR Validation and In...
Gen--Ed-MANUNULAT
Gen--Ed-PANITIKAN
FILIPINO_(LET) LECTURE NOTES
Social Dimensions in Education/Developments in Edu...
Teaching Profession
Assessment and Evaluation of Learning
Educational Technology
Curriculum Development
Principles and Strategies of Teaching
Principles and Theories of Learning and Motivation...
Child and Adolescent Development Q & A
Foundations of Education
Information and Communication Technology Q & A
Social Science
Science Q & A
Mathematics Q & A
Filipino Q & A
English
English Q & A
Prof-Ed-Review-Foundation-of-Education
Prof-Ed-Review-Educational-Teachnology
Prof-Ed-Review-Developmental-Reading
Prof-Ed-Review-Curriculum-Development
Prof-Ed-Review-Child-and-Adolescent-Development
Prof-Ed-Review-Assessment-and-Evaluation-of-Learning
Preboard-Answer-Key-GenEd-Sep2018-1
GENERAL EDUCATION 1 to 100
Gen Ed 1-35
English Literature
English and American Literatures
Afro-Asian Literature
Language and Literature Research
STRUCTURE OF ENGLISH
Language Curriculum
Remedial Instruction in English
Teaching Reading and Writing
Teaching Listening & Speaking
Introduction to Linguistics
Followers for more Updates
Pages
THE DIFFERENT MEDIEVAL MOVEMENTS IN EDUCATION
EDUCATIONAL CONTRIBUTION OF ANCIENT CIVILIZATIONS
ANTHROPOLOGICAL BASES OF EDUCATION
SOCIOLOGICAL BASES OF EDUCATION
THE BIOLOGICAL AND PSYCHOLOGICAL BASES OF EDUCATION
TAXATION
ECONOMICS
HUMAN RIGHTS
CONSTITUTION
POLITICAL SCIENCE
PHILIPPINE HISTORY AND GOVERNMENT
MEANING AND DESCRIPTION OF THE MODIFIED PUBLIC STO...
WEATHER AND CLIMATE
FORCES THAT SHAPE THE EARTH’S CRUST
SOIL PROBLEMS & WATER PROBLEMS
ECOLOGY
CELL THEORY
BIOLOGY
STEPS OF SCIENTIFIC METHOD
ALGEBRA
ORDER OF OPERATIONS
FUNDAMENTAL OPERATIONS
MATHEMATICS REVIEW
TIPS AND STRATEGIES IN SOLVING MATHEMATICAL PROBLEMS
DEVELOPING PROBLEM SOLVING SKILLS