PANTIKAN SA PANAHON NG AMERKANO

Ang mga Pilipinong mapanghimagsik ay nagwagi laban sa mga Kastila na sumakop

sa atin nang higit sa tatlong daang taon. Naiwagayway ang ating bandila noong ika-12
ng Hunyo 1898, tanda ng pagkakaroon natin ng kalayaan. Nahirang si Hen. EMilio
Aguinaldo noon bilang unang pangulo ng Republika ng Pilipinas,subalit ang
kalagayang ito'y naging panandalian lamang sapagkat biglang lumusob ang mga
Amerkano.Nagkaroonng digmaang Pilipino Amerkano na siyang naging sanhi ng
pagsuko ni Hen.Miguel Malvar noong 1903. Gayun pa man, ang kilusang
pangkapayapaan ay nagsimula noog pang 1900.

Mga Thomasites

-isang pangkat ng mga gurong Amerikano na may misyong magturo at magbigay ng

bagong sistema ng edukasyon sa mga Pilipino. Sa paraan ng pamamahala ,
pinaghiwalay ang simbahan at estado na naging dahilan ng pagkakaroon ng bagong
sistema sa lipunan- ang sistemang malaya at Demokrasya ang pinairal. Ang
Tanitikang Tuluyan sa panahong ito , ang napagbuhusan ng panahong sulatin ay ang
sanaysay, nobela, o kathambuhay, maikling kuwento at dula. Noong panahon ng
Kastila ang binigyang diin ay ang tungkol sa relihiyon kaya nagpatupad ang mga
Amerikano ng Batas na nagsasasad na walang sinumang guro ang mang-
iimpluwensya sa mgamag-aaral kung ano dapat at di dapat na relihiyon. Ang ganito ay
hindi naging sapat upang manahimik ang mga Pilipino.Patuloy silang nakipaglaban na
ang sandata ay lakas, paninindigan at prinsipyo. Pinayabong nila at pinaunlad ang
mga araling hindi binigyang pansin at ipinagkait ng mga kolonyalismo ng Kastila sa
mga Pilipino. Nagpatayo sila ng " normal schools " na ang layunin ay hubugin ang
kasanayan ng mga guro. Nagbigay sila ng libreng pag-aaral sa High School. Si Pedro
Gatmaitan- ang unang sumulat ng ganitong uri ng tula tulad ng " kasal ".

Mga Katangian ng panitikan sa panahon ng amerkano

 Hangarin makamit ang kalayaan

 Marubdob na pagmamahal sa bayan
 Pagtutol sa kolonyalismo at imperialismo
 Diwang nanaig sa panahon ng amerkano

 Nasyonalismo
 Kalayaan sa pagpapahayag
 Paglawak ng karanasan
 Paghanap at paggamit ng bagong pamamaraan

Tatlong pangkat ng mga manunulat

1. Maka-kastila
2. Maka-Ingles
3. Maka-Tagalog

Mga impluwensya sa pananakop ng mga amerkano

 Pagpapatayo ng mga paaralan

 Binago ang sistema ng edukasyon
 Pinaunlad abg kalusugan at kalinisan
 Ipinagamit ang wikang Ingles
 Pagpapalahok sa mga Pilipino sa pamamalakad ng pamahalaan
 Kalayaan sa pagpapahayag na may hangganan

Mga Dulang Pinatigil

 KAHAPON NGAYON AT BUKAS- Sinulat ni Aurelio Tolentino

 TANIKALANG GINTO- ni Juan Abad
 MALAYA- ni Tomas Remegio
 WALANG SUGAT- ni Severino Reyes

Mga Pahayagan sa Panahon ng Amerkano

 EL GRITO DEL PUEBLO (Ang sigaw/ Tinig ng Bayan) itinatag ni Pascual
Poblete noong 1900
 EL NUEVA DIA( Ang Bagong Araw) itinatag ni Sergio Osmena noong 1900
 EL RENACIMIENTO( Muling Pagsilang) itinatag ni Rafael Palma noong
1900
  Manila Daily Bulletin-1900

Apat na uri ng tulang nakilala

1. tulang pangkalikasan
2. tulang liriko o pandamdamin
3. tulang pasalaysay
4. tulang pandulaan

Nagsimula noong 1899 kung saan pormal na inilipat ng mga Kastila ang pamamahala
ng bansa sa mga Amerikano.

Elihiya

 Tungkol sa kamatayan. Nagpapahayag ito ng malungkot na damdamin o

pananangis sa paggunita ng isang namatay o sumakabilang buhay.

Ang Batutian

 isang uri rin ng tulang pandulaan na itinanghal bilang parangal kay Jose
Corazon de Jesus ( Huseng Batute).

Mga tulang lirikong umani ng katanyagan

 Pedro Gatmitan- ' Tungkos ng Alaala

 Inigo Regolado- " Laura"
 Lope K. Santos-"Puso at Diwa",
 Julian Balmaseda- " Bukas" at " Ulila
-ito ay nagsasalaysay o nag-uulat ng mga pangyayari o bagay-bagay sa pamamagitan
ng berso.

Marami pang mga manunulat ang nag-ukol ng panahon sa pagsusulat ng tulang

pasalaysay tulad nina:

Florentino Collantes na nakilala sa tulang " Lumang simbahan".

Ilan sa mga manunulat ng Elehiya ay sina:

 Manuel A. Viray at ilan Ilan sa mga manunulat

 Bienvenido Ramos.

PANITIKAN SA KASTILA
1. CECILIO APOSTOL- may pinakamabuting tulang papuri kay Jose Rizal ; OBRA-
MAESTRA- A Rizal
2. FERNANDO MA. GUERRERO- unang hari ng panulaan sa Kastila; OBRA-
MAESTRA-Crisalidas (Mga Higad)
3. JESUS BALMORI – “Batikuling”; OBRA-MAESTRA- El Recuerdo y el Olvido;
nahirang siyang “poeta laureado” sa wikang Kastila
4. MANUEL BERNABE- makatang liriko
5. CLARO M. RECTO-Obra-maestra-BAJO LOS COCOTEROS ( Sa Lilim ng
Niyugan)
6. TRINIDAD PARDO DE TAVERA- ang nagpasok ng titik W at K sa abakadang
Pilipino

IBA PANG MANUNULATSA WIKANG KASTILA

 ADELINA GURREA – kauna-unahang makatang babae sa Pilipinas na

magaling sa Kastila; Obra-maestra- EL NIDO
 ISIDRO MARPORI –obra-maestra-AROMAS DEL ENSUENO ( Halimuyak
ng Pangarap)
 MACARIO ADRIATICO –obra-maestra-alamat”LA PUNTA DE SALTO
( Ang Pook na Pamulaan )
 EFIFANIO DELOS SANTOS- nakilala sa tawag na DON PANYONG; kilala
bilang mahusay na mananalambuhay
 PEDRO AUNARIO –sumulat ng DECALOGO DEL PROTOCIONISMO

PANITIKAN SA TAGALOG

 Ang “FLORANTE AT LAURA” ni Francisco Balagtas

 “URBANA AT FELIZA”ni Modesto de Castro
 MAKATA NG PUSO : Lope K. Santos; Inigo Ed Regalado;Carlos Gatmaitan;
Pedro Gatmaitan; Jose Corazon de Jesus; Cirio H. Panganiban; Deogracias A.
Rosario; Ildefonso Santos; Amado V. Hernandez; Nemecio Carabana; Mar
Antonio
 MAKATA NG BUHAY: Lope K. Santos; Jose Corazon de Jesus; Florentino
Collantes; Patricio Mariano; Carlos Gatmaitan; Amado V. Hernandez
 MAKATA NG DULAAN : Aurelio Tolentino; Patricio Mariano, Severino
Reyes; Tomas Remegio
 MGA MANUNULAT

 LOPE K. SANTOS – Ama ng Balarilang Tagalog; OBRA-MAESTRA-

Banaag at Sikat
 JOSE CORAZON DE JESUS- Huseng Batute; OBRA- MAESTRA-Isang
Punungkahoy
 FLORENTINO COLLANTES- Kuntil Butil; OBRA- MAESTRA- Lumang
Simbahan •AMADO V. HERNANDEZ- Makata ng mga Manggagawa;
 MGA OBRA-MAESTRA- Isang Dipang Langit;Mga Ibong Mandaragit;
Luha ng Buwaya; Bayang Malaya; Ang Panday
 VALERIANO HERNANDEZ-PENA- Tandang Anong at Kintin Kulirat;
OBRA-MAESTRA- Nena at Neneng
 INIGO ED REGALADO – Odalager; OBRA-MAESTRA- Damdamin

ANG DULANG TAGALOG

 SEVERINO REYES – Lola Basyang; Ama ng Dulang Tagalog; OBRA-

MAESTRA- Walang Sugat
 AURELIO TOLENTINO – ipinagmamalaking mandudula ng
Kapampangan; OBRA-MAESTRA- Luhang Tagalog at Kahapon, Ngayon at
Bukas
 HERMOGENES ILAGAN- nagtayo ng samahang “COMPANA ILAGAN”
na nagtanghal ng maraming dula sa kalagitnaang Luzon
 PATRICIO MARIANO- sumulat ng “NINAY” at “ANAK NG DAGAT” na
siya niyang OBRA-MAESTRA
 JULIAN CRUZ-BALMACEDA- “Bunganga ng Pating” ang siya niyang
OBRA-MAESTRA

PANITIKANG FILIPINO SA INGLES

 JOSE GARCIA VILLA – “Doveglion”; pinakatanyag na Pilipinong

manunulat sa Ingles
 JORGE BACOBO – sinulat-”Filipino Contact with America”;
 ZOILO GALANG – sumulat ng kauna-unahang nobelang Pilipino sa wikang
Ingles na pinamagatang “A Child of Sorrow”
 ZULUETA DE COSTA-nagkamit ng unang gantimpala sa tulang “Like the
Molave”
 NVM GONZALES- may-akda ng “My Islands” at “Children of the Ash
Covered Loom”.