 Bionote Dalawang katangian ng bionote/tala ng may akda

 Katitikan ng Pulong 1. Maikling tala ng may akda

 Talumpati
 Posisyong papel  Ginagamit para sa journal at antolohiya.
 Sanaysay  Maikli ngunit siksik sa impormasyon.
BIONOTE Pangalan ng may akda
TALAMBUHAY Pangunahing trabaho
(autobiography) Edukasyong natanggap
• Isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng Akademikong pangaral
kasaysayan ng buhay ng isang tao hango sa mga
tunay na tala, pangyayari at impormasyon. Dagdag na trabaho

KATHAMBUHAY Organisasyon na kinabibilangan

Katha sa buhay ng isang tao Tungkulin sa komunidad

(biography) Mga proyekto na iyong ginagawa

• Nobela 2. Mahabang tala ng may akda

• Isang mahabang kwentong piksyon na binubuo  Mahabang prosa ng isang Curriculum Vitae
ng iba’t- ibang kabanata. Mayroon itong 60,000-
 Karaniwan ito ay naka dobleng espasyo.
200,000 na salita o 300-1,300 na pahina.
Kasalukuyang Posisyon
Ano ang BIONOTE?
Pamagat ng mga nasulat
Ay isang maikling impormatibong sulatin (karaniwan
isang talata lamang) na naglalahad ng mga klasipikasyon Listahan ng parangal
ng isang idibidwal at ng mga kredibilidad bilang
propesyunal. Taglay nito ang pinaka maikling buod ng Edukasyong natamo
mga tagumpay, pag-aaral, pagsasanay ng may akda. Pagsasanay na sinalihan
• Pananaliksik Karanasan sa propisyon o trabaho
• Antolohiya Gawain sa pamayanan
• Pag apply ng Scholar Gawain sa organisasyon
• Pagdalo sa mga workshops Mga Bahagi
• Journal • Personal na impormasyon- mga pinagmulan,
• Blog at Websites ang edad, ang buhay kabataan hanggang sa
kasalukuyan.
Ayon kay Duenas at sanz (2012)
• Kaligirang pang- edukasyon- ang paaralan,ang
• Tala sa buhay ng isang tao na naglalaman ng digri at karangalan.
buod ng kanyang academic career na madalas ay
makikita o mababasa sa mga journal , aklat, • Ambag sa larangang kinabibilangan- ang
abstrak ng mga sulating papel, websites at iba kanyang kontribusyon at adbokasiya.
pa.
• Kadalasan, ito ay ginagamit sa paggawa ng bio-
data, resume, o ano mang kagaya ng mga ito
upang ipakilala ang sarili para sa isang business o KATITIKAN NG PULONG
propesyunal na layunin.
Ano ba ang Katitikan ng Pulong?
• Social Network o Digital communication sites
(bionote o pagpapakilala sa sarili ng mga  Ang dokumentong nagtatala ng mahalagang
gumagawa ng blog) diskusyon at desisyon,

• Ito rin ay maaaring magamit ng taong  Ibinabatay sa adyendang unang inihanda ng

naglalathala ng isang aklat o artikulo. Tagapangulo ng lupon,
 Maaaring gawin ng kalihim, typist, o reporter
sa korte,
 Maaaring maikli at tuwiran o detalyado,

Bakit mahalaga ito?
 Naipapaalam sa mga sangkot ang mga nangyari
sa pulong,
 Nagsisilbing gabay upang matandaan ang lahat
ng detalye ng pinag-uusapan o nagyari sa pulong,
 Maaring maging mahalagang dokumentong
pangkasaysayan sa paglipas ng panahon,
 Ito’y magiging hanguan o sanggunian sa mg
susunod na pulong (nagsisilbing permanenteng
record ito),
 ito’y batayan ng kagalingan ng indibidwal,
 Bilang ebidensya sakaling magkaroon ng
pagkatalo sa dalawa o higit pang indibidwal o
grupo,
 Upang ipaalala sa mga indidwal ang kanilang mg
papel o responsibilidad sa isang particular na
proyekto o Gawain.
Nakatala sa katitikan ang mga sumusunod:
 Paksa
 Petsa
 Oras
 Pook ng pinagdarausan ng pulong
Mga uri ng Talumpati
 Mga taong dumalo o di dumalo
Talumpati na Nagpapaliwanag
 Oras ng pagsisimula
 Oras ng pagtatapos(sa bandang huli)
Gabay sa pagsulat ng Pulong:
 BAGO ANG PULONG
• Siguraduhing hindi ang sarili ang pangunahin o
pinakaimportanteng kalahok rito,
Talumpati na Nanghihikayat
• Mahahati ang atensyon,
• Lumikha ng isang template sa pagtatala upang
mapadali sa pagsulat,
• Maglaan ng maraming espasyo,
• Basahin ang mga inihandang agenda,
• Mangalap ng mga impormasyon tungkol sa mg
layunin ng pulong,
• Maaaring gumamit ng lapis o ballpen at papel,
laptop o tape recorder.
HABANG NAGPUPULONG
• Magpokus sa pag-unawa sa pinag-uusapan at sa
pagtala ng mga desisyon o rekomendasyon,
• Itala ang mga aksiyon habang nangyayari ang
mga ito, hindi pagkatapos,
 Tandaan: hindi kailangan itala ang bawat
salitang maririnig sa pulong. Nagsusulat nito
upang ibigay ang balangkas ng mga nangyari sa
pulong, hindi ang irekord ang bawat sasabihin ng
kalahok
 PAGKATAPOS NG PULONG
• Ipabasa ito sa namumuno ng pulong,
• Repasuhin ang isinulat,
• Maaaring magdagdag ng dokomento,
• Kung may mga bagay na hindi naiintindihan,
lapitan at tanungin agad pagkatapos ng pulong
ang namamahala rito o ang iba pang dumalo.
Talumpati
• Isang buod ng kaisipan o opinyom ng
isang tao na pinapabatid sa
pamamagitan ng pagsasalita sa
entablado para sa mga pangkat ng
mga tao
• Ito ay may layuning manghikayat,
tumugon, mangatwiran, magbigay,
magbigay ng kaalaman o
impormasiyon, maglahad ng isang
paniniwala.
 Pagbibigay kaalaman
 Nag-uulat, naglalarawan at tumatalakay
para maintindihan ng tagapakinig ang
paksa
 May katibayan na katotohanan na
pagpapaliwanag nang mabuti an paksa
 Makainpluwensiya sa pag-iisp at kilos ng
nakikinig at para makumbinsi ang
nakikinig
 Mayroon din katibayan
 Dapat na may buhay ang pamamaraang
humihimok sa nakikinig
 Uri ng Talumpating Naghihikayat
 1.Magkintal (impress)
 Ang posisyon ng tagapagsalita ay ayon sa
posisyon ng nakikinig. Pinagtitibay niya ang
 Posisyon, konbiksyon o paniniwala. (Pari sa
katoliko sa isyu ng pagtatanggal ng death
penalty)
 2. Magpapaniwala (Convince)
  May posisyon ang tagapgsalita na gusto
niyang panigan ng nakikinig. Layunin niyang
 Baguhin ang paniniwala o konbiksyon ng publiko,
naghahain siya ng isang alternatibong
 Proposisyn, gumagamit siiya ng mga patibay.
(Pari sa Muslim sa isyu ng mga pagtatanggal ng
 Death penalty)
3. Magpakilos (Actaute)
 Layunin ay makamit ang kagyat na
reaksiyon, ang tagumpay ay kung epektibong
 Napapakilos ang nakikinig. (pari at samahang pro
life)
Talumpati ng Pagpapakilala
 Tungkol sa panauhin, ditto nakasalalay
ang pagtanggap sa kanya, ipakita ang
awtoridad ng ispiker sa paksa
 Tungkol sa paksa inihahanda ang
tagapakinig sa kahalagahan ng paksa
Talumpati sa Pagkakaloob ng Gantimpala
 Ang binibigyang-diin ang
kahalagahan ng gawaing siyang
nagbigay-daan sa okasyon
 Binabanggit din ang entidad na
nakapaloob ng gantimpala
Talumpati ng Pagsalubong
 Uri ng talumpati na ginagawa sa mga
okasyon tulad ng pagtanggap sa
pinagpipiganang panauhin, dinadakilang
nagtapos sa paaralan, pagbati sa isang
delegasyon ngapapaliwanag sa
kabuluhan ng okasyon, pagpapakita ng
layunin ng organsasyon, pagpaparangal
sa taong sinasalubong
Talumpati ng Pamamaalam
 Kapag aalis na sa isang lugar o
magtatapos na sa ginampanang
tungkulin anu-ano ang mga kasiyasiyang
karanasan? Ano ang damdamin sa
sandaling yon? Pasasalamat kung
tataggap ng ala-ala o gantimpala
 Pagpasok ng pangalan o nominasyon sa
mga kombenasyong pulitikal, sa
nominasyon ng isang indibidwal,
binibigyang diin ay ang mabubuting
katangian, mga papuri, kakayahan na
may kaugnayan sa tungkulin, layunin ng
nagsasalita na nagnonomina na
tanfkilikin din ng mga nakakarami ang
taong ito.
Pagpasok ng Pangalan o Nominasyon
 Sa mga kumbinyong pulitikal, sa
nominasyon sa isang indibidwal,
binibigyang diin ay
Ang mabubuting katangian,mga papuri, kakayahan na
may kaugnayan sa tungkulin
 Layunin ng nagsasalita na nagnonomina
a tangkilikin din ng mga nakararami ang
taong ito
Talumpati sa Eulohiya
 Ito ay binibikas sa mga taong namayapa
na
 Binibigyan-diin ang mga nagawa niya
noong siya’y nabubuhay pa
Anyo ng Talumpati
Biglaan o Daglian (Impromptu)
 Halos walang paghahanda sa
pagsulat at pagbigkas
Maluwag (Extemporaneous)
 Pinaghandaan sa
pamamagitan ng pagsulat sa
speech plan
Handa (Prepared)
 Mahabang panahon ang
binibigay para
makapaghanda nag
mananalumpati
Bahagi ng Talumpati
 Pamagat o Introduksyon- ditto sinasaad ang
layunin ng talumpati
 Katawan- ditto nakasaad ang paksang
tatalakayin ng mananalumpati
 Katapusan- ditto ilalahad ang pinakamatibay
na katwiran o katibayan upang mahkayat
ang mga tao
POSISYONG PAPEL AT PANGANGATWIRAN
Ang posisyong papel ay isang sanaysay na
naglalahadng opinyon hinggil sa isang usapin,
karaniwan ang awtor ng isang tiyak na entidad tulad
ng isang partidong politikal. Ang mga posisyong
papel ay inilalathala sa akademya, sa politikal, sa
batas at ibang pang domeyn.
“Ang posisyong papel ay ang pagsalig o pagsuporta
sa katotohanan ng isang kontrobersiyal na isyu sa
pamamagitan ng pagbuo ng isang kaso o usapin para
sa inyong pananw o posisyon.”
-Grace Feming-
Katangian ng Posisyong Papel
 Naglalarawan ng posisyon sa isang partikular
na isyu at ipinapaliwanag ang basehan sa
likod nito.
 Nakabatay sa fact na nagbibigay ng matibay
na pundasyon sa mga inilatag na argumento.
 Hindi gumagamit ng mga personal na atake
upang siraan ang kabilang panig.
 Gumagamit ng mga sanguniang
mapagkakatiwalaan at may awtoridad.
Mga Mungkahing Hakbang sa Pagsulat ng Posisyong
Papel
1. T iy a kin a n g p a k s a . May dalawang
posibleng paraan kung paano nabubuo ang
paksa ng posisyong papel. Una, puwedeng
reaksiyon ito sa isang mainit na usaping
kasalukuyang pinagtatalunan. Pangalawa,
puwedeng tugon lamang ito sa isang
suliraning panlipunan.
2. G u m a w a n g p a nim ula n g s alik sik.
Matapos matiyak ang paksa, gumawa ng
panimulang saliksik. Lalo na kung
napapanahon ang isyu, maaaring
magbasabasa ng diyaryo o magtatanong-
tanong ng opinyon sa mga taong may
awtoridad sa paksa para mapalalim ang
pagkaunawa sa usapin. Sikaping maging
bukas muna ang isip para makabuo ng
matalino at makatuwirang posisyon.
3. B u m u o n g p o sis y o n o p a ninin dig a n
b a t a y s a inih a n a y n a m g a k a t u wir a
n . Maglista ng mga argumento o katuwiran
ng magkabilang panig upang matimbang ang
dalawang posisyon. Mas makabubuting
isulat sa papel ang mga katuwiran sa
dalawang hanayan para magkaroon ng
biswal na representasyon ng mga ito. Maaari
ding pagtapat- tapatin ang bawat katuwiran
at kontra-katuwiran para makita kung alin
ang walang katapat o hindi pa nasasagot.
4. G u m a w a n g m a s m alalim n a s alik sik.
Sa yugtong ito, maaaring pagtuunan na ang
mga katuwiran para sa panig na napiling
panindigan. Maaaring sumangguni sa mga
aklat at akademikong journal. Maaaring
makipanayam sa mga taong may awtoridad
sa paksang pinagtatalunan. Mahalaga ring
gumamit ng mga ulat ng ahensiya ng
pamahalaan, NGO, pribadong organisasyon,
pahayagan, at magasin upang
makapagtampok ng napapanahon mga
datos o impormasyon.
5. B u m u o n g b ala n g k a s. Matapos matipon
ang mga datos, gumawa ng balangkas para
matiyak ang direksiyon ng pagsulat ng
posisyong papel. Maaaring gamiting gabay
ang sumusunod na huwaran: Introduksiyon:
Ipakilala ang paksa. Dito rin ipaliwanag ang
konteksto ng usapin. Maaari na ring
banggitin dito ang pangkalahatang
paninindigan sa usapin.
Pangangatwiran
Ito ay isang pagpapahayag na nagbibigay ng sapat na
katibayan o patunay upang ang isang panukala ay
maging katanggap-tanggap o kapani-paniwala.
Binubuo ito ng mga matitibay na argumento o mga
dahilan upang mapasang-ayon ang mga
mambabasa. Sinusuportahan naman ng mga
ebidensya ang mga argumento upang mapatibay ito
at mas makumbinsi ang mga mambabasa.
Sanaysay
Pinagmulan:
 Sanay
 Pagsasalaysay
Isang piraso ng papel na kung saan ay
naglalaman ng punto de vista (pananaw) ng may
akda.
Nilalaman:
 Pagpuna, opinion, impormasyon, kuro- kuro,
pang araw- araw na pangyayari, alaala ng
nakaraan at pagmumuni- muni ng isang tao.
Uri ng Sanaysay
1. Personal na Sanaysay
2. Mapanuri o Kritikal na Sanaysay
3. Patalinhagang Sanaysay
Personal na Sanaysay
  Ito ay tungkol sa mga nararamdaman,
kaugnay ng mga nakikita o naoobserbahan.
Ang Mapanuri o Kritikal
 Ito ay tungkol sa mga naiisip ng manunulat
kaugnay sa kanyang nakikita o
naoobserbahan.
Patalinhagang sanaysay
 Ang Patalinhagang sanaysay ay tungkol
sa mga kasabihan o sawikain.
Pormal
 Seryoso
 Kinakailangan ang malalim na pagkaunawa
sa paksa.
 Naglalaman ng mahahalagang kaisipan
 Ang mga salita ay akma sa mga isyung
tinatalakay.
Di- Impormal
 karaniwan
 Nagtataglay ng opinion o kuro- kuro
 Pang araw- araw
Lakbay – Sanaysay
 Ito ay sanaysay na kung saan ang mga ideya
nito ay mula sa mga pinuntahang lugar.
Tinatampok din ang kultura, tradisyon at
pamumuhay ,maging ang iba’t ibang aspeto na
kaniyang natutuhan sa lugar na pinuntahan.
Mga dapat nakapaloob sa isang lakbay- sanaysay….
 Lugar
 Pagkain
 Taong nakasalamuha
 Mga ginawa (mas nakatutok sa mga pandiwa
gaya ng umakyat sa bundok, lumangoy at iba
pa)
 Tradisyon
Bahagi ng Sanaysay
 Panimula
 Katawan
 Wakas
Solo sa Oslo
Will P. Ortiz