Professional Documents
Culture Documents
e Drejta e Punes
e Drejta e Punes
DREJTËS SË PUNËS
PARAQITJA DHE ZHVILLIMI I SË DREJTËS SË PUNËS GJATË HISTORISË
PRESTACIONET SOCIALE
Janë dhënie ose shërbime, të cilat në varësi nga rastet e siguruara mund të jenë
afatshkurtëra dhe afatgjata. Parimet kryesore në të drejtën e sigurimit social janë
reciprociteti dhe solidariteti.
Financimi i sigurimit social bëhet kryesisht nga kontributet në parim ekuivalente
në përqindje të punëtorëve dhe të punëdhënësve, nga burimet e tjera edhe nga baza e
financimit të shtyllave suplementare të kombinuara publike ose private, apo obligative
dhe vullnetare.
Sistemi i sigurimit social përbëhet nga sigurimi pensional e invalidor që përfshinë,
pleqërinë, invaliditetin dhe vdekjen, sigurimi dhe mbrojtja shëndetësore, sigurimi në rast
të fatkeqësisë në punë, papunësisë, dhe mbrojtjes nga ngarkesa e prindërve.
BURIMET E TË DREJTËS SË PUNËS
Në teori ndahen në: burime të krijimit të së drejtës ose faktet reale, dhe burime të
njohjes ose aktet juridike.
Me burime juridike nënkuptohen të gjithë faktorët që e krijojnë të drejtën dhe të
gjitha modalitetet nëpërmjet të cilave fitojmë njohuri për të drejtën.
Elementet e kuptimit-nocionit të burimit juridik janë faktet reale dhe aktet
juridike.
Burimet shtetërore mund të jenë kushtetuta dhe parimet e saj, kodi apo ligji mbi
punën dhe marrëdhëniet e punës, aktet nënligjore, standardet juridike dhe praktika
gjyqësore, vendimet e gjykatës supreme, marrëveshjet e mirëkuptimit dhe vendimet e
arbitrazhës, interpretimi i rregullave juridike.
KONTRATAT KOLEKTIVE
Janë burime specifike të së drejtës së punës, në të cilat rregullohen qështjet e
punës dhe të marrëdhënieve të punës.
Këto kontrata janë paraqitur vonë-në gjysmën e dytë të shek. XIX, fillimisht në
angli, po edhe në Francë ku kontrata e parë kolektive është midis punëtorëve dhe
punëdhënësve është lidhur në Lion në vitin 1831, në Gjermani në vitin 1873 ndërsa në
Austri në vitin 1898.
Me kohë roli dhe rëndësia e tyre shtohet për të qenë aktualisht instrument i
pazëvendësueshëm për përcaktimin dhe rregullimin e kushteve të punës, pozitës dhe të
punësimit të punëtorëve.
NOCIONI, DEFINICIONI DHE KARAKTERISTIKAT E KONTRATAVE
KOLEKTIVE
Kontratat kolektive të punës janë instrument për rregullimin e kushteve të punës
dhe punësimit, burim i të drejtës së punës, por edhe çdo marrëveshje me shkrim
ndërlidhur me kushtet e punës e të punësimit e lidhur në mes të punëdhënësit, grupit të
punëdhënesit në njërën anë dhe të një apo më shumë organizatave reprezentative të
punëtorëve apo sindikatave në anën tjetër.
Dispozitat e kontratës kolektive kanë efekt të përgjithshëm juridik dhe ato i
plotësojnë apo i zëvendësojnë normat ligjore.
Në parim ato nuk aplikohen direkt, por shërbejnë si akte të përgjithshme në bazë
të të cilave lidhen kontratat individuale mbi punën.
Ato përmbajnë normat e përgjithshme mbi kushtet në bazë të të cilave lidhen
kontratat individuale mbi punën.
Kontratat mbi punën janë më të hershme se ato kolektive dhe janë në raport të
ngusht në mes veti përkundër dallimeve midis këtyre dy instrumenteve.
Si kontrata individuale, ashtu edhe kontrata grupore mbi punën, duhet të jenë në
pajtim me dispozitat e kontratës kolektive.
Dallimi kryesor në mes të kontratës mbi punën dhe asaj kolektive qëndron në atë
se:
E para si bazë juridike ka krijimin direkt të marrëdhënies së punës midis punëtorit
dhe punëdhënësit, ndërsa kjo e dyta nuk e ka këtë qëllim, por vetëm përmbajtjen e
marrëdhënies së punës kolektive.
Nëse shkelen dispozitat e kontratës kolektive, palët kontraktuese mund të
ushtrojnë padi sindikatës ndërkaq, i njihet e drejta që të kërkoj anulimin e kontratave
individuale mbi punën nëse ato nuk janë në pajtim me dispozitat e kontratës kolektive.
Ato shtrihen mbi të gjithë punëtorët, pozitën e tyre ekonomike dhe sociale.
Në aspektin juridik, kontratat kolektive kanë rëndësi të madhe sepse me to shumë
më shpejt mund të intervenohet në marrëdhëniet e punës se sa me ligj.
Ato kanë rëndësi edhe politike, ngase në sferën e punës sjellin rend e rregull në
rregullimin e marrëdhënieve midis dy subjekteve me interesa të kundërta-punëdhënësit
dhe punëmarrësit, duke e ruajtur kështu qetësine sociale.
NATYRA JURIDIKE E KONTRATAVE KOLEKTIVE
Ekzistojnë tri botëkuptime lidhur me këtë.
A. SIPAS TË PARIT - Teorisë kontraktuese, kontrata kolektive ka të gjitha
karakteristikat e punëve civilo-juridike, dmth të kontratës civile.
B. SIPAS TË DYTIT - Autorët konsiderojnë se, kontrata kolektive është akt
normativ apo ligj në kuptimin material (teoria statusore apo jashtë kontraktuese).
C. SIPAS TË TRETIT - Teoria mikse apo e duplicitetit, kontrata kolektive është
edhe akt normativ edhe kontraktues, apo i ka edhe karakteristikat e të dyja akteve
juridike.
LLOJET E KONTRATAVE KOLEKTIVE
Kontratat kolektive të punës mund të jenë të përgjithshme, të veqanta dhe të
lidhura në nivel të ndërmarrjes.
A. Kontratat e përgjithshme kolektive janë ato që kanë të bëjnë me kushtet e
punës dhe të punësimit.
Dispozitat e saj vlejnë për të gjithë punonjësit dhe punëdhënësit e një shteti,
mirëpo ato mund të vlejnë edhe vetëm për një njësi administrative politike. Këto kontrata
janë tripartite.
B. Kontratat e veqanta kolektive janë lloj i kontratave kolektive të punës që kanë
të bëjnë me të drejtat dhe obligimet nga sistemi i punës dhe i marrëdhënieve të punës që
krijohen brenda një veprimtarie ose degë prodhuese ose joprodhuese, apo nëndegë që
lidhet në mes të organizatës sindikale të veprimtarisë-degës së caktuar dhe organizatës
përkatëse të punëdhënësve, ku për degë të caktuara me interes vital të shtetit me lidhjen e
kësaj kontrate marrin pjesë edhe organet kompetente të pushtetit shtetëror.
Këto lidhen për degët e industrisë, xehetarisë, tregtisë etj, ndërsa në jo ekonomi,
në arsim, shkencë, kulturë, shëndetësi etj.
Kontratat e veqanta kolektive janë me konkretizuese sepse me to rregullohen më
për së afërmi qështjet e punës dhe të marrëdhënies së punës për veprimtari dhe degë të
caktuara.
C. Me kontratat kolektive të punës që lidhen në nivel të ndërmarrjes, rregullohen
qështjet nga sfera e punës dhe e marrëdhënies së punës në nivel të një ndërmarrje apo
institucioni të caktuar.
Ajo lidhet midis sindikatës e cila i përfaqson punëtorët dhe organit udheheqës-
punëdhënësit.
Kontratat kolektive të punës, mund të lidhen për afat të caktuar, rëndom 3-5 vjet,
varësisht nga marrëveshja e palëve kontraktuese, por ato mund të jenë edhe të paafatzuara
dhe të vlejne deri në qastin kur kërkohet ndryshimi eventual nga njëra palë kontraktuese.
MARRËDHËNIET E PUNËS
Marrëdhëniet e punës janë pjesë e marrëdhënieve shoqërore.
E drejta e punës përfshinë tërësinë e normave juridike të cilat rregullojnë një
fushë të caktuar të marrëdhënieve shoqërore-marredhëniet e punës midis njerëzve si
pjesëmarrës në proces të punës ku individi ushtron një aktivitet personal.
Vështruar historikisht, marrëdhëniet shoqërore të punës kanë trajtuar aktivitetin e
njerëzve të të gjitha formacioneve ekonomike e shoqërore.
Në këtë kontekst, kontrata mbi punën është e pandashme nga marrëdhëniet e
punës.
Që në sistemin skllavopronar njerëzit me talent për art, aktrim, kuzhinë etj, do të
lidhnin kontratë pune me skllavopronarët. Kjo kontratë quhej locatio-conductio
operarum.
Edhe në sistemin feudal nuk kishte marrëdhënie të punës, por kishte raporte midis
feudalëve dhe bujkërobërve dhe midis tregtarëve, zejtarëve dhe ndihmësve të tyre-
kallfeve dhe shegertëve.
Me fuqizimin e revolucionit industrial, shpikjen e makinave do të avansohet edhe
roli i marrëdhënieve shoqërore të punës fillimisht si marrëdhënie kontraktuese të
karakterit personal, themelimi dhe ndërprerja e të cilave mbështetej në autonominë e
vullnetit të plotë të palëve kontraktuese.
Me vonë kontrata mbi shërbimin, do të emërtohet si kontratë e punës e cila
përcakton raportin në mes të punëdhënësit dhe punëmarrësit dhe njëherit do të paraqes
marrëdhënie të reja shoqërore të punës.
VULLNETARIZMI
Sipas këtij elementi marrëdhënia e punës lind në bazë të vullnetit të lirë të
subjektëve që e vendosin atë në pajtim me parimet e përgjithshme dhe universale.
Vullnetarizmi nënkupton lirinë e punës, ndalimin e punës së detyrueshme apo të
dhunshme. Të dy subjektet lirisht vendosin për vendosjen e marrëdhënies së punës.
PAGA-SHPËRBLIMI
Është element esencial i marrëdhënies së punës. Në shumicën e shteteve
bashkëkohore, parashihen edhe të drejta që kanë të bejnë me sigurimin e obliguar social,
shëndetësor dhe pensional e invalidor.
ELEMENTET JOESENCIALE TË MARRËDHËNIEVE TË PUNËS
Marrëdhënia faktike e punës është ushtrim faktik i punës së caktuar në
ndërmarrje, institucion apo të personit tjetër juridik, në organe shtetërore. ajo
konsiderohet si punë e rregullt, shërbim apo funksion në formen dhe mënyrën e rregullt,
me kusht që të jetë e autorizuar. Legjislacioni ynë nuk e njeh marrëdhënien faktike të
punës.
Ajo përndryshe ekziston kur marrëdhënia e punës nuk është themeluar me akt të
paraparë, ose kur punëtori vazhdon të punoj pa fajin e tij pas ndërprerjes së marrëdhënies
së punës.
Pra, marrëdhënia faktike e punës nuk ka bazë juridike, nuk ka uzurpim, mashtrim
apo lajthim, Te ajo i ka të gjitha elementet e marrëdhënies juridike të punës dhe punën e
kryen vet punëtori. Këto ishin elementet e marrëdhënies faktike të punës.
PRAKTIKANTËT
Në LTHMK nuk është rregulluar qështja e praktikantëve, më herët në kosovë po.
Praktikantët janë persona fizikë, që themelojnë marrëdhënien e punës në kohë të
caktuar.
Stazhi i praktikantit, parashihet parimisht, për punë dhe detyra komplekse dhe
relative.
Edhe lthp e njeh këtë të drejtë të subjektëve të marrëdhënies së punës, madje edhe
për themelimin e organizatave sindikale, të drejten e hartimit të statutit dhe rregullave të
tyre, zgjedhjen e përfaqsuesve, formulimin e programeve etj.
Organizatat e punëtorëve-sindikatat lypset të regjistrohen doemos, për të zhvilluar
aktivitetet dhe veprimtaritë e tyre të lirë.
Këto organizata si dhe ato të punëdhënësve, obligohen që të respektojnë dispozitat
ligjore përkitazi me të drejtën në organizim (neni 5 i LTHP). Ministria e punës nuk mund
ti shpërbej e as ti pezullojë këto organizata sindikale.
LTHP mbron punëtorët nga aktet e diskriminimit sindikal, si dhe ato të ndërhyrjes
nga organizatat tjera.
E DREJTA NË GREVË
Greva është një nga mjetet më të rëndësishme të presionit sindikal kundër
punëdhënësit dhe formë e organizuar e ndërprerjes së punës.
Qëllimi i saj është realizimi i të drejtave dhe interesave ekonomike e sociale për
punëtorët, atëherë kur ato nuk mund të realizohen me mjete paqësore. E drejta në grevë
përcaktohet me ligj të punës ose me ligje të veqanta.
LTHP nuk e rregullon qështjen e grevës, ndërsa ligji mbi shërbimin civil me nenin
5 e përcakton antarsimin sindikal, por përjashton të drejtën e policëve dhe korrektusve që
të mund të bëjnë grevë ose ndonjë veprim tjetër sindikal i cili do të pengonte qenësisht
shërbimet përkatëse.
LLOJET E GREVAVE
Ekzistojnë disa lloje syresh siq janë:
- Grevat e ligjshme dhe të kundërligjshme, Grevat paralajmëruese, Grevat befasuese,
Grevat qarkore, Grevat me ndërprerje, Grevat e paorganizuara dhe Grevat trombozoide
(për nga forma e ushtrimit),
GREVAT TROMBOZOIDE
Te grevat trombozoide, punën e ndërprejnë vetëm punëtorët e një njësie të
ndërmarrjes e cila ndërprerjen e shkakton ndërprerjen totale dhe funksionimin e
ndërmarrjes.
GREVAT POLITIKE
Konsiderohen të gjitha ato që organizohen me qëllim të plotësimit të kërkesave
nga marrëdhëniet e punës, por organizohen për qëllime tjera. Me to kërkesat i drejtohen
shtetit.
PËRGJEGJËSIA E PUNËDHËNËSVE
Nëse punëdhënësi për shkak të grevës gjendet në situatë që të mos mund ti
përmbush obligimet ndaj klientit të tij psh. pamundësia e dërgimit të prodhimeve e cila i
dëmton klientët dhe punëdhënësit, atëherë përjashtohet përgjegjësia e punëdhënësit për
dëmin e shkaktuar nga greva e fuqisë madhore.
Mirëpo, në pajtim me dispozitat juridike-civile, punëdhënësi përgjigjet për dëmin
që punëtorët e tij grevistë ua shkaktojnë dëmin personave të tretë.
LLOJET E LOCK-OUTIT
Kemi këto lloje të llock outit: Të karakterit preventiv ose ofenziv, Mbrojtes ose
defanziv, Kompenzues ose retorzive dhe Lock-outi i solidaritetit.
ORGANET DISCIPLINORE
Janë: komisioni disciplinor i cili mund të shqiptoj masa adekuate punëtorit
varësisht nga pesha e veprës disciplinore, deri te ndërprerja e marrëdhënies së punës.
Anëtarët e komisionit kanë mandatin dhe kompetencat përkatëse për të vepruar
sipas ligjit dhe akteve të përgjithshme juridike.
EVIDENCA E PUNËTORËVE
Sipas dispozitave të nenit 23 të lthp-së, punëdhënësi është i obliguar që të mbajë
evidencë për punëtorët, me të gjitha të dhënat relative për ta.
Këtë evidencë punëdhënësi duhet ta ruaj 3 vjet pas mbylljes së saj.
Për ta kuptuar më drejtë dhe më mirë të drejtën e sigurimit social dhe rëndësinë e saj,
është e nevojshme që paraprakisht ta përkufizojmë nocionin e së drejtës sociale.
E drejta sociale është tërësi e rregullave juridike, me të cilat rregullohen të drejtat dhe
detyrimet e personave të siguruar nga sigurimi social si dhe tërësi e masave të mbrojtjes
sociale, të cilat ju takojnë qytetarëve, me qëllim të përmbushjes së nevojave të tyre
sociale.
Qëllimi i së drejtës sociale është sigurimi i ekzistencës jetësore të njeriut si titullar i së
drejtës, që ti ndihmohet atij tejkalimi ose zbutja e nevojave të tij sociale.
Bazuar në përcaktimin e së drejtës sociale në kuptim të ngushtë ajo ndahet në:
1. Sigurimin social dhe
2. Mbrojtjen sociale
TË SIGURUARIT
Në sigurim social mund të ndahen:
- A. Në të siguruar,
- B. Në anëtarë të familjes së tij dhe
- C. Personat e siguruar në rastet e caktuara dhe rrethanat e caktuara.
Të siguruarit janë personat që sigurohen në bazë të cilësisë së tyre vetanake, duke u
mbështetur në parimin e obligueshmërisë ose të vullnetshmërisë.
Anëtarët e familjes së të siguruarit, sigurohen në bazë të marrëdhënies me të
siguruarin.
Personat e siguruar për raste dhe rrethana të caktuara, janë ata që sigurohen vetëm në
disa rreziqe si psh. si pasojë në fatkeqësi në punë dhe sëmundjes profesionale, aksionet
punuese rinore, praktika e obligueshme, fatkeqësitë elementare etj.
RREZIQET E SIGURUARA OSE RREZIQET SOCIALE
Janë të gjitha ndodhitë-ngjarjet të cilat, kanë të bëjnë kushtet e punës e të jetës së
njeriut, të cilat ia zvoglojnë atij/asaj gjasat dhe mundësitë për përparim në jetë.
Këto raste apo rreziqe sociale, shkaktojnë te njeriu, të cilin e godasin, një vistër
vështirsish si: keqsimin e kushteve të jetës, zvoglimin e mjeteve për jetë, zvoglimine
gjasave për progres, keqsimin e statusit shoqëror.
Reziku apo rasti social nënkupton, qdo rast ose ndodhi-fatkeqësi, që mund ti ndodhë
njeriut gjatë punës dhe jetës dhe shkaktimi i të cilit implikon nevojen e mbrojtjes
shoqrore.
Mirpo, intervenimi i tillë i shoqërisë duhet të jetë i paraparë me ligj gjegjës, nga sfera
e sigurimit social.
Rreziqet sociale në sigurimin pensional e invalidor janë: invaliditeti, rreziku direkt
nga invaliditeti, aftësia e ndryshuar për punë, dëmtimi trupor, vdekja dhe pleqëria.
Varësisht nga organizimi i shtetit, njësitë e tij mund ti zgjerojnë rreziqet me ligjet e
tyre.
Disa nga rreziqet e sipërmendura, mund të ndodhin si pasojë e lëndimit në punë,
sëmundjes profesionale, fatkeqësisë jashtë punës ose sëmundjes.
Për ti realizuar të drejtat e caktuara nga sigurimi social, nuk mjafton vetëm shkaktimi
i rrezikut social, por ai/ajo duhet të jetë person i siguruar dhe duhet ti plotësojë kushtet e
caktuara ligjore.
TË DREJTAT PROVIZORE
Janë ato që pranohen si zëvëndësim për një të drejtë themelore, derisa ajo të mos
realizohet.
Shfrytëzohen si prestacione sociale të përkohëshme, të njëherëshme. psh, pagëtyra e
vejës ose kompenzimi monetar i saj (si paradhënie), derisa të bëhët pensioni familjar etj.
TË DREJTAT SUBSIDIARE
Janë ato që njihen bashkë me ndonjë të drejtë themelore dhe të cilat si të pavarura,
nuk munden asnjëherë të pranohen-njihen psh. në sigurim shëndetësor është e drejta në
kompenzim të shpenzimeve të transportit lidhur me realizimin e të drejtës në mbrojtjen
shëndetësore ose pash. në spi. e drejta në shtesë mbrojtëse të pensionit.
TË DREJTAT TË TJERA NGA SIGURIMI SOCIAL
Janë të gjitha ato të drejta, të cilat nuk mund të inkorporohen në ndonjerën grup të
të drejtave të sipërelaboruara e të cilat janë paraparë më rregulativën e njësive federale
psh, nëse shteti është federal dhe njësitë e tij, kanë mëvetësi legjislative për ti rregulluar
fushat e caktuara në atë nivel.
KONVENTAT MULTILATERALE
Kanë për qëllim zgjidhjen e problemeve sociale të punëtorëve të huaj, midis disa
shtetesh.
Këto konventa mund të kenë vlerën në fushë të përgjithshme dhe vetëm për
ndonjë profesion ose fushë.
Në grupin e parë bëjnë pjesë: kontratat evropiane mbi sigurinë sociale,
marrëveshjet evropiane për ndihmën sociale dhe mjekësore dhe konventa evropiane mbi
sigurinë sociale.
Në grupin e dytë bejnë pjesë marrëveshja mbi sigurinë sociale të personelit
lundrues detarëve në rajnë dhe konventa evropiane mbi sigurinë sociale të punëtorëve në
transportin ndërkombëtar.
PARIMI I DETYRUESHMËRISË
Nënkupton sigurimin obligativ të punëtorëve dhe të siguruarve të tjerë, por edhe
të anëtarëve të familjeve të tyre në sigurim social.
Pra, sigurimi social është obligativ, për të gjithë personat që me ligje ose me
dispozita të tjera juridike, janë të përcaktuar si të siguruar.
Krahas zhvillimit të sigurimit social, vjen e zgjerohet numri i kategorive të
personave, të përfshirë në sigurim social të detyrueshëm.
Në sigurim shëndetësor, me format e detyrueshme të mbrojtjes shëndetësore,
rëndom përfshihen të gjtihë qytetarët.
Krahas parimit të detyrueshmërisë, në të gjitha degët e sigurimit social, vjen në
shprehje edhe parimi i vullnetshmërisë.
PARIMI I VULLNETSHMËRISË
Përfshinë në sigurim social të gjithë ata që, në degë të caktuara të sigurimit social,
nuk janë përfshirë në sigurim të obligueshëm social.
Nëse paguajnë kontribute të veqanta, të siguruarit vullnetar, mund të sigurohen
për disa ose për të gjitha rreziqet sociale.
PARIMI I UNIKUESHMËRISË-JETËRËSISHMËRISË
Nënkupton nevojën dhe arsyen e rregullimit unik për tërë vendin e sigurimit
social.
Pra, jo vetëm të drejtave themelore në një nivel, rëndom atë qëndror e të tjerave të
drejta, në nivele më të ulëta psh në republika dhe krahina etj.
PARIMI I LIGJSHMËRISË
Ligjshmëria dhe siguria juridike e personave të siguruar dhe shfrytëzuesve të të
drejtave në sigurim social, janë shumë relevante.
Ato arrihen me një varg masash, sidomos përmes mbikqyrjes dhe kontrollit të
kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë.
Formë e veqantë të ligjshmërisë, paraqet dyshkalllshmëria dhe mbrojtja gjyqësore
(si parime).
SIGURIMI SHËNDETËSOR
Të drejtat nga sigurimi shëndetësor, si pjesë e të drejtave nga sigurimi social,
paraqesin, tërësi të dispozitave juridike, me të cilat rregullohen të drejtat, obligimet dhe
përgjegjësitë në sigurimin shëndetësor.
Objekt i të drejtave nga sigurimi shëndetësor janë: raportet shoqërore, të cilat i
rregullon e drejta e sigurimit shëndetësor.
Janë të drejta, që paraqiten lidhur me realizimin e mbrojtjes shëndetësore,
mbrojtjes në rast sëmuarje, sëmuarjes profesionale, lëndimit dhe fatkeqsisë në punë,
mbrojtjes lidhur me shtatëzeninë dhe lehoninë, dhe mbrojtjes në rast të vdekjes. Mjet i
mbrojtjes, janë prestacionet e caktuara sociale.
MBROJTJA SHËNDETSORE
Është objekt i së drejtës nacionale dhe ndërkombëtare siç është organizata
ndërkombëtare e punës dhe ajo e shëndetësisë. Mbrojtja shëndetësore është sigurisht e
drejtë themelore e puntorit. Është edhe objekt i rregullimit autonom.
Kjo mbrojtje zbatohet me një vistër masash: Primare, Specifike, Poliklinike-
konziliare, Stacionare.
Për mbrojtjen preventive shëndetësore, veqmas janë relevante masat e mbrojtjes
primare.
Mbrojtja primare shëndetësore është pjesë relative e mbrojtjes shëndetësore dhe
pjesë integrale e sistemit shëndetsor dhe e zhvillimit të përgjithshëm shoqëror-ekonomik
të vendit.
SIGURIMI PENSIONAL E INVALIDOR
Si degë e sigurimit social, përbëhet nga dy degë kryesore: sigurimin pensional dhe
atë invalidor.
Të drejtat nga sigurimi invalidor, poqese përmbushen kushtet e caktuara ligjore,
fitohen dhe realizohen në rast të këtyre rreziqeve:
Invaliditetit, dëmtimit trupor, nevojës për ndihmë e kujdes të personit tjetër,
rrezikut direkt nga invaliditeti, ndryshimit të aftësisë punuese.
Rreziqet e sigurimit pensional janë: pleqëria dhe vdekja.
TË SIGURUARIT
Persona të siguruar në sigurim social, janë:
- Të siguruarit - punëtorët, Anëtarët e familjes së të siguruarit, Personat e siguruar në raste
të caktuara dhe rrethana të caktuara.