DÖKÜM TEKNOLOJİLERİ

TEKNOLOJ

Döküm teknolojileri açısından bakıldığında,

bakıldı ında, genel olarak ürün üretilmesinde
kullanılan döküm yöntemleri bir defa kullanılan ve birden fazla defa kullanılan kalıba döküm
olarak iki ana sınıfta toplanmaktadır.

Döküm parçası üretiminde kullanılan yöntemler:

• Kum kalıba döküm

• Vakumlu (kum kalıba) döküm
• Tam kalıba döküm (EPC)
• Kabuk kalıba döküm (shell molding)
• Hassas döküm (investment casting)
• Manyetik kalıba döküm
• Alçı kalıba döküm
• Metal (kokil) kalıba döküm
• Basınçlı döküm
• Savurma (santrüfüj)
füj) döküm
• Sürekli (kontinü) döküm
 Kum Kalıba Döküm
Kum kalıba döküm yöntemi el kalıplama ve makine yardımıyla kalıplama olarak iki
bölüme ayrılır. El kalıplamada kalıp kumuna şekil vermek için modeller, maça kutuları,
döndürme ve sıyırma şablonları kullanılır. Kuma nihai şekil verme işlemi manuel olarak
çeşitli araçlar kullanılmak suretiyle, sıkıştırılarak gerçekleştirilir. Döküm işlemi esnasında yer
çekimi kuvvetinden yararlanılır. Yöntem, döküm parçalarının tek veya küçük çaplı seri
üretimi için uygundur. 400 tona kadar parçaların dökümü mümkündür.

Makineler yardımıyla gerçekleştirilen kum kalıba döküm yönteminde ise; kalıp

kumuna çeşitli makineler kullanılarak şekil verilir. Yine burada da döküm, yerçekimi
kuvvetinin etkisiyle gerçekleştirilir. Bir kaç gramdan bir kaç tona kadar parçaların dökümü
mümkündür.

Vakumlu ( kum kalıba ) Döküm

Kalıplama kumunda bağlayıcı kuvvet olarak vakumun kullanıldığı döküm yöntemi.
Kalıbın model tarafında kalan yüzeyleri plastik bir filmle kapatılır. Tüm döküm işlemi
boyunca vakum işlemi uygulanır. Yöntemde bağlayıcısız kuru kum ve vakum uygulamasının
gerçekleştirilebileceği şekilde dizayn edilmiş dereceler kullanılır. Bütün döküm alaşımlarının
dökümüne uygun olan bu yöntemle 10 tona kadar parçaların dökümü gerçekleştirilebilir.

Tam Kalıba Döküm (EPC)

Bağlayıcısız kalıplama kumu ve döküm esnasında yanarak yok olan köpük modeller
kullanılan döküm yöntemi. Köpük model, kalıplama makinelerinde kalıplanarak hazırlanan ve
döküm parçasını bire bir temsil eden köpük modeller yolluk sistemlerine yapıştırmak suretiyle
salkım oluşturulur. Oluşturulan bu salkımlar refrakter bir boya ile çeşitli yöntemler
kullanılarak kaplanır. Refrakter boya kurutulduktan sonra; bağlayıcısız kuru kum içine
gömülür ve akabinde sıkıştırmak için vibrasyon işlemi uygulanır. Sonra sıvı metalin bu
modeller üzerine dökülmesi sonucu köpük model derece derece gazlaşır ve yerini sıvı metal
doldurarak burada katılaşır. Bu döküm yöntemi özellikle dökme demirlerde ve alüminyum
alaşımlarının dökümünde kullanılır.
 Kabuk Kalıba Döküm
Kabuk kalıpların veya kabuk maçaların üretiminde ısıtmalı model plakaları kullanılır.
Kalıplama kumunda bağlayıcı olarak ısı ile sertleşen reçineler kullanılır. Döküm işlemi
yerçekimi kuvvetinin etkisiyle gerçekleştirilir. Yöntem hemen hemen bütün döküm
alaşımlarına uygulanabilir. 150 kg ağırlığa kadar döküm parçalarının üretimi mümkündür.

Manyetik Kalıba Döküm

Kalıp kumunda bağlayıcı olarak manyetik kuvvetlerin kullanıldığı döküm yöntemi. Bu
yöntem tam kalıba döküm yönteminin değişik bir türüdür. Bağlayıcı olarak manyetiklenebilen
kalıplama malzemesi ve döküm esnasında yanarak yok olan köpük modeller kullanılır. Köpük
dökümün uygulanabileceği bütün alaşımlar için uygulanabilir.

Hassas Döküm
Bir defalığa mahsus kullanılan, balmumu veya termoplastik malzemelerden imal
edilmiş modellerin kullanıldığı döküm yöntemi. Bu modeller seramik malzemelerle kaplanır
ve bu seramik sertleştikten sonra eritilerek sistemden geri çıkarılır. Geride kalan ve dökülecek
parçanın şeklini ihtiva eden boşluğa sıvı metal yerçekimi kuvvetinin etkisiyle dökülerek sıvı
metalin burada katılaşması sağlanır. Yöntem çelik, bakır, alüminyum gibi malzemelerin
dökümüne uygundur. 1 gram' dan 75 kg' a kadar olan parçaların dökümü mümkündür.

Alçı Kalıba Döküm

Kum kalıba dökümde olduğu gibi modeller birden fazla kullanılabilir. Kalıplama
malzemesi olarak kumla karıştırılmış alçı kullanılır. Demir dışı metal alaşımlarının
dökümünde kullanılan bu yöntemde; kum kalıba göre özellikle yüzey hassasiyetinin iyi
olması avantajdır. Ancak kum kalıba döküme göre daha pahalı bir yöntemdir.

Metal ( kokil ) Kalıba Döküm

Genellikle dökme demir veya çelikten imal edilmiş ve birden fazla defa kullanılabilen
kalıplar kullanılır. Parçanın boşluk kısımlarını şekillendirmek için metal maçalar
kullanılabileceği gibi; kum yada kabuk maçaların kullanımı da mümkündür. Döküm işlemi
yerçekimi kuvvetinden yararlanılarak gerçekleştirilir. Seri halde alüminyum, magnezyum,
çinko ve bakır alaşımlarının dökümüne uygundur.
 Basınçlı Döküm
Sıvı metalin çelik kalıplar içine basınçla gönderilmesi şeklinde uygulanan döküm
yöntemi. Döküm parçası içindeki boşluklar çelik maçalar yardımıyla oluşturulur. kalıp ve
maçalar defalarca kullanılabilir. Yöntem çinko, alüminyum, bakır ve bakır alaşımlarının
dökümü için uygulanır. Yüzey düzgünlüğü ve boyutsal kararlılık yöntemin en büyük
avantajıdır.

Savurma ( santrifüj ) Döküm

Dökme demir veya çelikten imal edilmiş ve dönen kalıplarda santrifüj kuvvetinin
etkisiyle döküm işleminin gerçekleştirildiği yöntem. Büyük kalıplar refrakter bir malzeme ile
kaplanarak ta kullanılabilir. Yöntem boru, bilezik vb. gibi yuvarlak parçalara uygulanır.
Dökme demir, çelik ve bakır alaşımları 2 ton ağırlığa kadar bu yöntemle dökülebilir.

Sürekli ( kontinü ) Döküm

Kalıp olarak grafit veya metalik malzemeler kullanılır. Sıvı metal sürekli olarak su
soğutmalı kalıba dökülürken, katılaşan metal ise alt tarafından yine sürekli olarak alınır.
Kalıba döküm işlemi yine yer çekim kuvvetinin etkisiyle gerçekleştirilir. Kalıp defalarca
kullanılabilir. Yöntem çubuk, boru ve profillerin dökümüne uygundur.