Ekonometrija je grana ekonomske znanosti koja povezuje ekonomsku teoriju,

matematičku ekonomiju i metode statističke analize, a bavi se razvijanjem i usavršavanjem

metoda i modela za kvantitativnu analizu gospodarske strukture, s ciljem da se ustanove
zakonitosti gospodarskih procesa, te da se omogući predviđanje, planiranje i usmjeravanje
gospodarskih tokova. Općenito, da bi bilo koja teorijska tvrdnja u ekonomiji mogla biti
dokazana, potrebno je koristiti ekonometrijske metode. Ekonometrija se zasniva na
prilagođavanju matematičkih i statističkih metoda potrebama zaključivanja u ekonomiji, kroz
proces modeliranja osnovnih ekonomskih međuzavisnosti. „Ekonomska teorija može se
prikazati kao skup odnosa između ekonomskih varijabli“ (Samuelson, 1947). Ekonometrija
upravo te odnose matematički formulira i kvantificira na bazi empirijskih mjerenja
ekonomskih pojava.
1.METODOLOGIJA RADA

1.1.Predmet rada

Predmet ovog seminarskog rada jeste da teoretski objasnimo ekonometriju, njene

ciljeve i samu metodologiju ekonometrijskog istraživanja.

1.2. Problem rada

Problem rada je utvrditi i analizirati korake ekonometrijskog istraživanja; postavljanje

hipoteze, prikupljanje podataka, specifikacija matematičkog modela, specifikacija statističkog
ili ekonometrijskog modela, procjena parametara ekonometrijskog modela,ispitivanje
pouzdanosti ekonometrijskog modela, testiranje hipoteze te upotreba modela.

1.3. Cilj rada

Cilj ovog rada je analizirati ekonometrijsko istraživanje.

1.4. Zadaci rada

Imajući na umu svrhu i cilj istraživanja potrebno je dati odgovore na ova pitanja:

1. Šta je ekonometrija i ekonometrijski model?

2. Ciljevi ekonometrijskog istraživanja!
3. Objasniti metodologiju ekonometrije!
4. Objasniti varijable i parametre ekonometrijskog modela!

2
2.POJAM EKONOMETRIJE

Ekonometrija se bavi testiranjem utjelovljenih teoretskih tvrdnji u tim odnosima i

procjenjivanjem parametara koje oni sadrže. Može se zaključiti da ekonometrija sjedinjuje tri
discipline: matematičku ekonomiju, ekonomsku statistiku i matematičku statistiku.
 Matematička ekonomija formulira zaključke ekonomske teorije matematičkim
simbolima i koristi matematičke metode da izvede veze ekonomskih zakonitosti, ali u
determinističkom obliku te ne daje numeričke vrijednosti parametrima specijaliziranih
veza.
 „Ekonomska statistika bavi se prikupljanjem, obrađivanjem i predstavljanjem
empirijskih ekonomskih podataka. Uz pomoć metoda matematičke statistike, a na
osnovi empirijskih podataka, ocjenjuju se parametri ekonomskih veza. Budući da
ekonomske veze karakterizira stohastičnost, a matematička statistika se bavi podacima
koji su rezultat kontroliranih eksperimenata, potrebne su prilagodbe. Ove prilagođene
statističke metode zovu se ekonometrijske metode“( Lovrić, 2005).

U ekonometriji se koriste različite statističke metode, no osnovni alat je regresijska analiza.

Osnovni cilj regresijske analize je testiranje hipoteza o statističkoj vezi između dvaju ili više
skupova podataka (varijabli). Regresijska analiza ne dokazuje uzročnost. Uzročnost i tip
funkcijske veze definira ekonomska teorija, a uz pomoć regresijske analize, na bazi
empirijskih podataka, specificira se i kvantificira veza između zavisne varijable (regresand,
varijabla koja se modelom objašnjava) i nezavisnih varijabli (jedne ili više njih,
objasnidbene varijable, regresori). Pomoću tako specificiranih modela moguće je dobiti
kvantitativne informacije o uzročnoj vezi među varijablama. Oni su osnova za ekonomsku
analizu, a uz to menadžerima i nosiocima ekonomske politike također omogućuju kvalitetno
predviđanje.

Ekonometrija je relativno mlada grana ekonomske znanosti koja se intenzivnije počinje

razvijati tridesetih godina prošlog stoljeća. Naziv „ekonometrija“ u ekonomsku literaturu uveo
je 1926. godine Ragnar Frisch, norveški ekonomist i statističar, koji je zajedno s Janom
Tinbergenom dobitnik prve Nobelove nagrade iz područja ekonomskih znanosti.

3
2.1.Historija razvoja ekonometrije

Ekonometrija kao znanstvena grana intenzivnije se počinje razvijati 30-ih godina

prošlog stoljeća, a radi utvrđivanja kvantitativnih odnosa između ekonomskih procesa i
njihovih varijabli pomoću matematičkih i statističkih metoda. Iako su ekonomisti 17. i 18.
stoljeća pokušavali mjeriti ekonomske varijable i primijeniti matematičke metode u
ekonomiji, nije bilo značajnijeg napretka sve do prve polovice prošlog stoljeća, iako primjena
statističkih metoda na ekonomske procese ima dužu historiju. Prva je empirijska studija
objavljena već 1699. godine od Charla Devenanta, dok je prvu modernu statističku studiju
potražnje proveo Rodolfo Enini, talijanski statističar 1907. godine.

Glavni razvojni impuls ekonometriji došao je s osnivanjem Ekonometrijskog društva

pod vodstvom Schumpetera u Clevelandu (SAD) 1930. godine i izdavanjem časopisa
«Econometrica» u siječnju 1933. godine. Taj je časopis i danas relevantan izvor informacija o
razvojnim dostignućima na području ekonometrije. Etimološki, izraz ekonometrija ili
«mjerenje u ekonomiji» nastaje od dvije grčke riječi oikonomia (ekonomija) i metron
(mjerenje). Sam naziv ekonometrija uveo je u ekonomsku literaturu Ragnar Frisch, norveški
ekonomist i statističar, kasnije dobitnik prve Nobelove nagrade za ekonomske znanosti.

2.2. Ciljevi i tok ekonometrijskog istraživanja

Polazeći od definicije ekonometrije, moguće je definirati i cilj ekonometrijskog

istraživanja, koji nije tek sakupljanje činjenica o određenim pojavama, već i njihovo
objašnjenje te predviđanje njihova kretanja u budućnosti. A u suvremenim turbulentnim i
promjenama podložnim ekonomskim procesima raste i potreba za kvantitativnim i preciznim
izražavanjem ekonomskih pojava. Moguće je istaći 3 osnovna cilja ekonometrije:

1. Testiranje ekonomske teorije svodi se na proučavanje ekonomske teorije radi boljeg

razumijevanja i objašnjavanja ekonomskih pojava i aktivnosti. U modernoj ekonomiji
niti jedna teorija, i pored svoje uvjerljivosti i konzistentnosti, ne može se prihvatiti bez
empirijskog testiranja.
2. Pomoć ekonomskoj politici očituje se u dobivanju numeričkih ocjena koeficijenata
ekonomskih odnosa koje se mogu koristiti prilikom donošenja odluka.
3. Predviđanje se odnosi na korištenje numeričkih ocjena koeficijenata kako bi se
predvidjele buduće vrijednosti ekonomskih veličina. Predviđanje pretpostavlja

4
 mogućnost definiranja stanja sustava (u smislu znanja vrijednosti određenih
promjenjivih veličina) i postojanje dinamičke teorije pomoću koje se buduće stanje
sustava izvodi logičkim implikacijama iz poznavanja sadašnjeg stanja.

Navedeni se ciljevi međusobno ne isključuju. Uspješno ekonometrijsko istraživanje

trebalo bi uključiti optimalnu kombinaciju sva tri navedena cilja. U tom se smislu ciljevi
ekonometrijskog istraživanja mogu shvatiti i kao zadaci ekonometrijskog istraživanja, a oni
su: formuliranje ekonometrijskog modela, procjenjivanje i testiranje modela te upotreba
modela za prognoziranje i predviđanje. Složenost ekonometrijskih zadataka i ciljeva
uvjetovala je i njen razvoj u više pravaca, razlikuju se stoga, dvije osnovne grane
ekonometrije: teorijska ekonometrija koja se bavi razvojem i unapređenjem metoda za
kvantificiranje ekonomskih odnosa, te primijenjena ekonometrija koja koristi
ekonometrijski instrumentarij i posebnim granama ekonomske teorije, a uključuje sredstva i
rezultate teorijske ekonometrije. Svako ekonometrijsko istraživanje odvija se u nekoliko
koraka.

Slika 1. Tok ekonometrijskog istraživanja

2.3.Metodologija ekonometrijskog istraživanja

U svakom ekonometrijskom istraživanju metodološki razlikuje se nekoliko koraka:

 postavljanje hipoteze,
 prikupljanje podataka,
 specifikacija matematičkog modela,
 specifikacija statističkog ili ekonometrijskog modela,
 procjena parametara ekonometrijskog modela,
 ispitivanje pouzdanosti ekonometrijskog modela,
 testiranje hipoteze te

5
  upotreba modela.

2.3.1.Postavljanje hipoteze
Svodi se na proučavanje teorijskih ekonomskih postavki u svrhu definiranja
praktičnog problema na koji se traži odgovor, odnosno postavljanja hipoteze. Da bi
ekonometrijski model, kao rezultat ekonometrijskog istraživanja, mogao dati odgovor na
postavljeni problem, odnosno vjerodostojne rezultate, problem mora biti jasno postavljen.
Uspješnost svih daljnjih koraka zavisi od jasnoće postavljenog problema, odnosno od
valjanosti postavljene hipoteze. Hipoteza se formulira temeljem poznavanja analizirane
pojave, rezultata ranijih istraživanja te svakako temeljem poznavanje ekonomske teorije.
Postavljanje znanstvenih hipoteza s ciljem specifikacije ekonometrijskog modela
podrazumijeva prethodno znanje o varijablama koje je potrebno uključiti u model, o
matematičkom obliku njihovih međuzavisnosti i izvjesna znanja o predznaku i intervalima
mogućih vrijednosti parametara modela.

2.3.2. Prikupljanje podataka

Ekonometričari u svojim istraživanjima obično koriste podatke, sakupljene,
sistematizirane i objavljene u statističkim publikacijama. Jasno je da kvaliteta i dostupnost
podataka određuju kvalitetu i uspješnost samog ekonometrijskog istraživanja.

2.3.3. Specifikacija matematičkog modela

Nakon postavljanja hipoteze i prikupljanja podataka prelazi se na specifikaciju
matematičkog modela. Radi se o matematičkoj formulaciji postavljene hipoteze, odnosno
kvantitativnog izražavanja odnosa koji iz hipoteze proizlazi. Ova faza podrazumijeva
poznavanje matematičkog jezika, instrumentarija i načina notiranja, kao i ponašanja
uključenih varijabli te predznaka i veličine parametara modela. Specifikacija modela
podrazumijeva matematičku formulaciju postavljenih znanstvenih hipoteza, koje se određuju
na osnovi poznavanja djelovanja i ponašanja ispitivane pojave u ekonomskoj stvarnosti, na
temelju rezultata ranijih istraživanja dane pojave i, što je osobito važno, temeljem spoznaja
ekonomske teorije o njoj. Prva slika o međuzavisnosti dohotka i osobne potrošnje dobiva se
crtanjem dijagrama rasipanja.

2.3.4.Specifikacija ekonometrijskog modela

Specificiranje ekonometrijskog modela pretpostavlja dobro poznavanje ekonomske
teorije. Na toj osnovi istraživač odlučuje koje varijable uključiti u model, ima a priori
teorijska očekivanja o predznaku i veličini parametara, te odlučuje o matematičkom obliku

6
modela. Pogreška u navedenom postupku naziva se specifikacijska pogreška. To je najteža
pogreška koja se može dogoditi u ekonometrijskom istraživanju, jer ostavlja najteže
posljedice na ocjeni modela. Najčešće greške specifikacije su izostavljanje nekih varijabli iz
funkcije ili upotreba neodgovarajućeg matematičkog oblika modela. Ako nije postignuta
zadovoljavajuća specifikacija modela, ocjene parametara dobivene bilo kojom
ekonometrijskom tehnikom biti će netačne, nepotpune ili neupotrebljive.

2.3.5.Procjena parametara ekonometrijskog modela

Nakon specifikacije ekonometrijskog modela prelazi se na njegovo ocjenjivanje.
Ocjenjivanje modela predstavlja tehničku fazu u dobivanju rezultata a obuhvaća:

 ispitivanje problema agregiranja i sličnih problema u svezi s varijablama uključenim u

model,

 ispitivanje uslova identifikacije funkcija korištenih u modelu,

 ispitivanje jakosti međusobne korelacije varijabli korištenih u modelu, odnosno nivoa

multikolinearnosti,

 ispitivanje vezano uz zadovoljenje uslova stohastičnosti slučajnih varijabli te

 odabir i primjenu ekonometrijskih metoda i tehnika za ocjenu modela.

Agregiranjem se jednom vrijednošću predstavljaju ekonomske veličine kvalitativno

različitih objekata. Pojednostavljenja u agregiranju mogu rezultirati agregacijskom
pristranošću kod ocjene parametara modela. Identifikacija funkcija modela postupak je kojim
se provjerava da li svaka funkcija ima svoje jasno značenje, u smislu veza i odnosa
postavljenih teorijom. Identifikacija je problem vezan za ocjenjivanje modela simultanih
jednadžbi. Ispitivanje jakosti međusobne korelacije varijabli korištenih u modelu, te uvjeta
stohastičnosti slučajnih varijabli od presudne je važnosti, jer neispunjenost tih osnovnih
pretpostavki rezultira pogrešnim ocjenama modela. Koja će se ekonometrijska metoda
koristiti u svakom posebnom slučaju zavisi od više faktora. Na taj izbor utiče najprije priroda
razmatrane pojave i uslovi njene identifikacije. Naime, ako se ispituje jednostavna pojava
koje se može zadovoljavajuće prikazati modelom jedne jednadžbe, najčešće se koristi klasična
metoda najmanjih kvadrata. U protivnome se koriste metode koje se primjenjuju na modele
simultanih jednadžbi. Uobičajeno je da se koristi ona metoda koja daje ocjene sa što više
takozvanih poželjnih karakteristika, a koja je od poželjnih karakteristika ocjena i najvažnija,

7
zavisi od cilja ekonometrijskog istraživanja. Postoji više dijagnostičkih mjera (testova). Dvije
su osnovne grupe testova koji se koriste. Prva grupa testova daje opću sliku o tome da li je
model dobro specificiran ili ne. To su tzv. test portmanteau ili testovi specifikacije modela.

Zaključci koji proizlaze iz ovih testova jesu da je model adekvatan za opisivanje podataka
ili, naprotiv tvrde sa određenim stupnjem signifikantnosti da model nije dobro specificiran.
Druga grupa testova odnosi se na osobine slučajne pogreške koje možda govore u kojem
smjeru mijenjati model. Primjeri ove vrste testova jesu testovi normalnosti procijenjenih
grešaka, testovi linearnosti veze između y i xi, testovi korelacije reziduala, itd.

2.3.6.Ispitivanje pouzdanosti ekonometrijskog modela

Dobivene vrijednosti parametara potrebno je testirati. Procjena parametara ili
vrednovanje ocjena parametara, sa ekonometrijskog stajališta i statističke pouzdanosti, vrši se
temeljem tri grupe kriterija i to ekonomskih, statističkih te ekonometrijskih.

Ekonometrijski kriteriji (testovi drugoga reda) određuju pouzdanost statističkih

kriterija. Pomoću njih se utvrđuje da li ocjene parametara imaju svoje poželjne osobine
(nepristranost, konzistentnost, efikasnost). Potpuno ekonometrijsko istraživanje uvijek
obuhvaća i ove sekundarne ekonometrijske testove. Ako pretpostavke primijenjene
ekonometrijske metode nisu zadovoljavajuće, onda ocjene parametara nemaju poželjne
osobine ili statistički kriteriji gube svoju vrijednost te postaju nepouzdani u određivanju
statističke signifikantnosti dobivenih ocjena.

2.3.7.Testiranje hipoteze ekonometrijskog modela

Nakon specifikacije i vrednovanja modela prelazi se na testiranje hipoteze. Testiranje

hipoteze predstavlja način provjeravanja o tome ima li postavljeni model ekonomskog smisla
i da li će dobiveni rezultati biti sukladni s ekonomskom teorijom.

2.3.8.Predviđanje i prognoziranje

8
 Ocjena valjanosti modela sa aspekta njegove moći predviđanja podrazumijeva
ispitivanje stabilnosti ocjene parametara u modelu, odnosno njihove osjetljivosti na promjenu
veličine uzorka. To ispitivanje treba odgovoriti na pitanje da li ocjena veza adekvatno
predstavlja odnose u stvarnosti i izvan uzorka čiju prosječnu varijaciju predstavlja. Čak i kada
model zadovoljava ekonomske, statističke i ekonometrijske kriterije vrednovanja ocjena,
moguće je da ima slabu moć predviđanja. Takvi modeli mogu se koristiti u svrhe analize
postojeće ekonomske strukture, ali ne i za predviđanja, najčešće zato što su statični. Da bi
model uspješno mogao predstaviti promjenu strukturnih parametara, mora odražavati i
dinamičnost promatrane pojave. Ekonometrijski model može koristiti za predviđanje budućih
vrijednosti zavisne varijable na osnovi očekivanih budućih vrijednosti eksplanatornih
varijabli. Model može također poslužiti u ekonomskoj analizi te za kontrolu i donošenje
ekonomskih odluka i mjera.

2.4.Ekonometrijski modeli

2.4.1.Deterministički i stohastički modeli

U prirodnim naukama ponašanje analiziranog sistema opisuje se determinističkim
(matematičkim) modelima. Deterministički modeli pretpostavljaju da je istraživana pojava
potpuno determinirana određenim uzročnim vezama. U društvenim naukama mora se uvažiti
stohastičko ponašanje, budući da se vrijednosti nekih varijabli ponašaju slučajno. Stoga se
istraživana pojava ne može egzaktno predvidjeti sistemom jednadžbi, već samo procijeniti.
Uključivanjem članova slučajnih pogrešaka (disturbance terms) deterministički model
pretvara se u stohastički model, odnosno ekonometrijski model. Ekonometrijskim modelom
djelomično se nadoknađuje pomanjkanje preciznosti uslijed stohastičkog ponašanja varijabli i
pojednostavljenja empirijskih veza. Matematička ekonomija izražava ekonomske odnose i
strukture u egzaktnom (determinističkom) obliku, tzv. obliku funkcionalne zavisnosti.
Ekonomska teorija kaže koje veze tvore model, koje je varijable potrebno uključiti u svaku
pojedinu vezu i koji je predznak nekih parcijalnih derivacija. No, ekonomska teorija može
vrlo malo reći o funkcionalnom obliku veza, uključenim pomacima i vrijednostima
parametara. Pored toga, veze su determinističke pa ne dopuštaju prisutnost stohastičkog
odstupanja. Da bi se ekonomski model doveo u oblik provjerljive hipoteze, nužno je
specificirati funkcionalni oblik veza, odabir vremena varijabli i stohastičku karakterizaciju
odstupanja. Dobije se tako ekonometrijski model spreman za ocjenjivanje i testiranje.

9
 Pri datom stanju ekonomske nauke to se prethodno znanje djelomično izvodi iz
ekonomske teorije i djelomično iz ad hoc rasuđivanja ili procjenjivanja.

2.4.2.Ekonomski model
Ekonomisti se u svojim istraživanjima koriste eksperimentima ili pokusima. No
budući je stvarni svijet iznimno kompleksan, ekonomisti ne eksperimentiraju sa realnim
ekonomskim sistemima, već se okreću laboratorijima i kontroliranim eksperimentima da bi
proučavali ekonomske pojave. Stoga, ekonomska teorija konstruira ekonomske modele
kojima, na pojednostavljeni način, prikazuje ekonomske odnose u stvarnosti. Ti su modeli
idealni i takvi da omogućavaju uočavanje zakonitosti koje vladaju ekonomskim odnosima.
Model se može definirati kao pojednostavljeni prikaz realnog sistema ili procesa koji se
proučava. „Sve definicije modela sadrže nekoliko zajedničkih elemenata:

 pretpostavka da je prisutno određeno znanje empirijske prirode,

 pojednostavljenje kompleksne stvarnosti u razumljiv sistem fundamentalnih veza,

koristeći aksiome,

 mogućnost postavljanja pretpostavki o konstrukciji i ponašanju analiziranih pojava, te

 matematičke metode predstavljanja veza i hipoteza“ (Jovičić, 1989.)

„Svrha modeliranja je objašnjavanje, predviđanje i kontrola proučavanih pojava, te

pojednostavljenje složenih realnih situacija i utvrđivanje uzročnih veza koje izgledaju
najznačajnije za određeni problem“ (Lovrić, 2005). Temeljeći svoje zaključke o nekoj pojavi
na modelu, istraživač može ispitivati logičke posljedice pretpostavki od kojih polazi, testirati
postavljene hipoteze, odnosno uspoređivati ih sa opažanjima iz stvarnosti, i tako bolje
upoznati stvarnost i omogućiti uspješno djelovanje i reagiranje na pojave iz stvarnosti.
Neuređen skup tvrdnji o ekonomskoj stvarnosti ne može činiti ekonomsku znanost.
Ekonomska znanja moraju imati određenu aksiomatsku strukturu, tako da je ograničen broj
propozicija dovoljan da se ostale izvedu logičnim zaključivanjem. Takav ograničen skup
propozicija, iz kojih se preostale deduciraju predstavlja ekonomski model. Ako kažemo da
količina potražnje za jabukama zavisi od cijene jabuka, pojednostavljujemo stvarnost, stoga
što postoji niz drugih varijabli od kojih potražnja za jabukama zavisi. Te varijable mogu biti
dohodak potrošača, promjene u razmišljanju potrošača, povećanje svijesti o zdravoj prehrani,
porast ili pad cijene ostalog voća itd. Propozicije koje se iz modela izvlače jesu teze. „Model
se smatra konzistentnim, ako dedukcijom ne rezultiraju teze koje su protivne aksiomima
10
korištenim kod njegova sastavljanja“ (Jovičić, 1989.). Iz navedenoga proizlazi i definicija
ekonomskog modela. „Ekonomski model je : formalizirana prezentacija ideja, propozicija ili
znanja o specifičnom fenomenu čiji je cilj da obuhvati suštinu i način djelovanja kompleksa
realnosti u lakše razumljiv sistem. Ekonomski model je stoga, skup pretpostavki koje
pojednostavljeno prikazuju ponašanje određene ekonomske pojave ili procesa“ (Jovičić,
1989.) Kada ekonomski model poprimi oblik matematičkih odnosa, moguće je upotrijebiti
podatke o analiziranoj pojavi, te temeljem tih podataka, procijeniti valjanost modela, odnosno
provjeriti da li model adekvatno predstavlja stvarnost. Empirijska provjera valjanosti
ekonomskih modela predstavlja jedan od osnovnih ciljeva ekonometrijske analize.

2.4.3.Ekonometrijski model
Cilj analiziranja ekonomskih pojava, procesa, odnosa, veza i struktura te konstruiranja
ekonomskih modela, je upoznavanje njihove suštine i utvrđivanja zakonitosti u njihovom
ponašanju i kretanju. No, tek ekonometrijske metode omogućuju da se spomenute zakonitosti
numerički izraze i statistički testiraju. Ekonometrija dakle, analizira ekonomske procese,
njihove strukture i kretanja, a ta se analiza temelji na statističkim podacima i instrumentariju,
koji su racionalno koordinirani u ekonometrijskom modelu. Ekonometrijski model je krajnji
rezultat svakog ekonometrijskog istraživanja, predstavlja skup hipoteza koje dozvoljavaju
donošenje statističkog zaključka na osnovi uočenih vrijednosti ekonomskih varijabli.
Ekonometrijski model može se definirati kao skup relacija upotrijebljenih za reprezentiranje
ekonomskih procesa koji se mogu izraziti u matematičkoj formi. „Ekonometrijski model
definira se kao skup jednadžbi i različitih numeričkih vrijednosti strukturnih koeficijenta koji
izražavaju ekonomsku strukturu procesa“ (Maddala, 1992.). Ekonometrijski model mora biti
dovoljno eksplicitan da omogući:

 istraživanje ekonomskih procesa,

 kontrolu ekonomskih procesa, te

 predviđanje ponašanja istraživanog procesa u različitim promjenjivim uvjetima

budućnosti.

Ekonometrijski model mora biti tako konstruiran da omogući :

 modeliranje ekonomskog sistema i testiranje hipoteza o njegovim parametrima,

11
  prognoziranje i predviđanje,

 analiziranje ekonomskih kretanja i simulacija mjera ekonomske politike,

simulacija,teorije ekonomskih ciklusa, ekonomskog rasta, itd.

Ekonometrijski model sastoji se iz slijedećih elemenata :

 skupa strukturnih jednadžbi koje objašnjavaju ponašanje ekonomske varijable, a koje

proizlaze iz ekonomskog modela; takve jednadžbe uključuju i «odstupanja» (koja
uključuju sve one, za specifični model nevažne varijable, kao i neke nepredvidive
čimbenike);

 iskaza o eventualnim pogreškama u opažanjima analiziranih varijabli;

 specifikacije distribucije vjerojatnosti «odstupanja».

Navedeni elementi omogućuju testiranje empirijske valjanosti ekonometrijskoga modela i

njegovo korištenje za predviđanja i donošenje odluka.

„Poželjne osobine ekonometrijskog modela su :

 relevantnost, odnosno zasnovanost cilja;

 teorijska uvjerljivost: model treba biti usuglašen sa postulatima ekonomske teorije i

adekvatno predstavljati ekonomske pojave;

 sposobnost razjašnjavanja: model mora objašnjavati opažanja iz stvarnosti, biti

konzistentan sa opaženim ekonomskim ponašanjem;

 tačnost ocjene parametara: ocjene trebaju na najbolji mogući način aproksimirati

stvarne parametre modela, te posjedovati osobine nepristranosti, konzistentnosti i
efikasnosti;

 mogućnost predviđanja endogenih varijabli;“ (Jovičić, 1989.)

 jednostavnost: model treba predstavljati određenu ekonomsku vezu sa najvećom

mogućom jednostavnošću, da bi se lako moglo razumjeti njegovo značenje, uz uslov
da se druge željene osobine ne gube simplifikacijom modela.

12
2.5. Klasifikacija ekonometrijskih modela

Postoji niz kriterija klasifikacije ekonometrijskih modela.

S obzirom na složenosti pojave koja je predmetom izučavanja, ekonometrijski model

može biti:

 model jedne jednadžbe te

 model sistema jednadžbi ili model sistemna simultanih jednadžbi: takav se model
sastoji od više linearnih ili nelinearnih jednadžbi međusobno povezanih na određeni
specifičan način.

S obzirom na dužinu vremenskoga razdoblja koje obuhvaćaju, ekonometrijski modeli

mogu biti:

 kratkoročni ekonometrijski modeli te

 dugoročni ekonometrijski modeli.

S obzirom na stepen agregiranja ekonomskih varijabli te formuliranja osnovnih

ekonomskih veza analizirane ekonomske pojave, ekonometrijski modeli mogu biti:

 mikro ekonometrijski modeli te

 makro ekonometrijski modeli.

S obzirom na svrhu primjene koju model ima, ekonometrijski model može biti:

 deskriptivni ekonometrijski model: takav se model konstruira sa svrhom definiranja

odnosa između uzroka i posljedica temeljem kojih se mogu donijeti sudovi o
funkcioniranju ekonomske pojave te

 analitički ekonometrijski modeli: pokazuju kako se analizirana ekonomska pojava

promijenila kada bi se promijenila bilo koja od njenih veza.

S obzirom na metode statističke analize ekonometrijski modeli mogu biti:

 linearni ekonometrijski modeli,

13
  nelinearni ekonometrijski modeli koji se prikladnom transformacijom mogu
linearizirati te
 nelinearni ekonometrijski modeli.

2.6.Notiranje i struktura ekonometrijskog modela

Opći oblik ekonometrijskog modela je slijedeći:

𝑌� = �(𝑋� ) + 𝜀� , � = 1, 2, … , � (1) gdje:

 Yi predstavlja vektor (n x 1) varijabli koje model želi objasniti (endogene, zavisne

varijable), a koje se odnose na i-to opažanje

 f je funkcija zbog koje Yi zavisi od vektora (k x 1) nezavisnih varijabli Xi i

  - je vektor (n x 1) slučajnih pogrešaka.

Svaki ekonometrijski model sastavljen je od dva karakteristična dijela:

 deterministički dio modela: sistemski dio modela f(Xi) koji izražava postuliranu
teorijsku vezu datu ekonomskom teorijom pri kojoj je Yi zavisna od Xi, ako su drugi
faktori konstantni (ceteris paribus klauzula), predstavlja dakle, sistematske varijacije Y
u zavisnosti od promjene u X; i:

 stohastički dio modela   nesistemski dio modela (slučajno odstupanje), koji

predstavlja slučajne varijacije kojima se uzima u obzir djelovanje promjena ostalih
varijabli koje su izostavljene iz modela; slučajna su odstupanja pojedinačno posve
beznačajna, ali njihov zajednički utjecaj može biti zamjetljiv.

2.7.Varijable ekonometrijskog modela

14
 Varijabla čije se varijacije objašnjavaju pomoću drugih naziva se zavisnom varijablom,
a varijable kojima se objašnjava varijacija zavisne varijable nazivaju se nezavisnim
varijablama. Zavisne varijable su one koje su determinirane sistemom. Model je i tako
konstruiran da ih objasni, pa je broj jednadžbi jednak broju endogenih varijabli. Nezavisne
varijable formirane su van sistema. Pri svakoj konstrukciji ekonometrijskog modela javlja se
problem odabira, odnosno klasifikacije varijabli na zavisne i nezavisne. Status varijabli u
modelu, to jest proces određivanja koja je varijabla zavisna, a koje su varijable nezavisne,
zavisi o danoj primjeni modela i izvire iz poznavanja područja primjene. Ima više različitih
naziva za pojam zavisna i nezavisna varijabla. Kadšto su ti nazivi u vezi s područjem
primjene modela. U sljedećoj tablici su dati izrazi koji se najčešće koriste za pojam zavisne i
nezavisnih varijabli.

Nazivi varijabli čije se varijacije objašnjavaju – Nazivi varijabli pomoću kojih se objašnjavaju
varijabla Y varijacije Y – varijabla X
zavisna varijabla nezavisne varijable
regresand varijabla regresorske varijable
endogena varijabla egzogene varijable
output varijabla input varijable
prediktand varijabla prediktorske varijable
varijabla cilja kontrolne varijable
varijabla efekata kauzalne varijable
varijabla odziva stimulus varijable
objašnjena varijabla eksplanatorne varijable

Tabela 1. Različiti izrazi za zavisnu i nezavisnu varijablu

2.8.Parametri ekonometrijskog modela

U svakom ekonometrijskom modelu pojavljuju se određeni parametri ili koeficijenti
regresije modela. Jednadžba pravca, odnosno funkcionalni dio modela određen je ako su
poznati mjeri vrijednost varijable Y koja odgovara vrijednosti 0 varijable X.parametri.

Parametar  , nagib funkcije, mjeri promjenu vrijednosti varijable Y koja odgovara

jedinici promjene vrijednosti varijable X.

15
ZAKLJUČAK

Ekonometrija kao znanstvena grana intenzivnije se počinje razvijati 30-ih godina

prošlog stoljeća, a radi utvrđivanja kvantitativnih odnosa između ekonomskih procesa i
njihovih varijabli pomoću matematičkih i statističkih metoda. Ekonometrija se bavi
testiranjem utjelovljenih teoretskih tvrdnji u tim odnosima i procjenjivanjem parametara koje
oni sadrže. U ekonometriji se koriste različite statističke metode, no osnovni alat je regresijska
analiza. Ekonometrija, te posebno primijenjena ekonometrija, danas je važan alat u ekonomiji,
a njeno učenje početnicima često predstavlja problem. Posebno je to očito kada pojedinac ima
averziju prema kvantitativnim metodama.

16
LITERATURA

 Bahovec, V. Erjavec, N. (2009) Uvod u ekonometrijsku analizu. Zagreb

 Jovičić, M. (2002) Ekonometrijski metodi , Beograd

 Lovrić, Lj. (2005) Uvod u ekonometriju. Ekonomski fakultet Sveučilišta u Rijeci,

Rijeka

 Bellulo, A. Uvod u ekonometriju,(2011) Sveučilišni udžbenik ,Pula

Preuzeto sa https://fet.unipu.hr/images/50016022/Belullo-Ekonometrija.pdf

Očitano 23.12.2019.

17