I RESPIRACIJA – DISANJE

Jednacina disanja- C6H1206+ 6CO2+6H20---->6CO2 +12H20 +ATP

Glikoliza –oksidacija glukoze do 2 molekule piruvata u CITOSOLU
TCA-oksidacija piruvata do CO2-MATRIX MITOHONDRIJA
Elektron transportni lanac-prenos elektrona sa NADH na O2- UNUTRASNJA MEMBRANA MITOHONDRIJA
GLIKOLIZA-glycos-secer i lysis-razbijanje
-anaerobna razgradnja glukoze do pruvata uz oslobadjanje energije, ne trosi se O2 niti se oslobadja CO2
-skrob i saharoza mogu biti pocetna jedinjenja u procesu disanja
*ukljucivanje saharoze:
1. Saharozo sintetaza-razlaze saharozu na glukozu i UDP glukozu
2. Invertaza -razlaze saharozu na glukozu i fruktozu
*ukljucivanje skroba:
1. Hloropasni skrob-razlaze se do trioza fosfata, odlazi iz hloroplasta u citosol
2. Amilioplasni skrob-razlaze se do heksoza i prelazi u citosol
-glukoza se pomocu izomeraza prevodi u fruktozo-6-fosfat koji se prevodi u fruktozo 1 bIfosfat pomocu 2 enzima
1. ATP zavisna fosfofruktozokinaza-trosi se jedna molekula ATP-a
2. PPI zavisna fosfofruktokinaza-trosi se anorganski fosfat
Aldolaza – razlaze fruktozo-1-bifosfat na 2 trioze –dihidroksiaceton fosfat i gliceraldehid 3 fosfat
-2 fosfogicerat se prevodi u fosfoenol priuvat koji se prevodi u piruvat
*DOBITAK: 2 molekule ATP i NAD od 1 molekule glukoze
-u prisustvu kisika piruvat se prevodi u Acetil-CoA koji se koristi u TCA ciklusu
-u odsustvu se fermentira do acetatne,mlijecne kiseline ili etanola
Oksidacija glukoze –dobivanje ATP-a na 2 nacina:
1. Supstratna fosforilacija -prijenos P na ADP sa neke druge molekule
2. Oksidativna fosforilacija-preko ATP sintetaze i protonskog gradijenta H+
-u glikolizi heksoza(glukoza ili fruktoza) koja ulazi u ciklus se 2 puta fosforilizira i cijepa na 2 trioze- gliceraldehid-3-fosfat, ova
reakcija zahtijeva 2 molekule ATP po molekuli glukoze i ukljucuje 2-3 ireverzibilne reakcije katalizirane hekzoza kinazom i
fosfofrutokinazom
-neto produkcija –2 ATP I 2 NADH: za svaku mol glukoze nastaju 2 mol ATP po 1 za svaku mol 1,3 difosfoglicerata –supstratni
nivo fosforilizacije
TCA CIKLUS –Krebsov ciklus
-piruvat se transportuje u matrix preko OH piruvat antiportnog nosaca
-na piruvat dijeluje piruvat dehidrogenaza, odvaja prvi CO2 i nastaje prvi NADH produkt je Acetil CoA
-acetil CoA se vezuje sa oksalacetatom i nastaje citrat
-na citrat dijeluje akonitaza i nastaje izocitrat
-na izocitrat dijeluje izocitrat dehidrogenaza i odvaja drugi CO2 i nastaje drugi NADH produkt je oksaloglutarat
-na oksaloglutarat dijeluje ketoglutarat dehidrogenaza i odvaja 3 CO2 i nastaje treci NADH produkt je sukcinil CoA
-na sukcinil dijeluje sukcinil CoA sintetaza i nastaje sukcinat i prva molekula ATP-a
-na sukcinat dijeluje sukcinat dehidrogenaza i prevodi ga u fumarat i nastaje FADH2
-fumarat prelazi u malat
-malat pod uticajem malat dehidrogenaze prelazi u oksalacetat, odvaja se NADH2 i dobije se pocetno jedinjenje
* FADH I NADH su nosaci elektrona, prenose elektrone na elektron transportni lanac-zavrsnu fazu disanja
*UKUPNI BILANS-5x NADH 1XFADH-ukupno 12 parova elektrona –zbog 2 piruvata, 3 mol ATP supstratnom fosforilacijom
ELEKTRON TRANSPORTNI LANAC
Kompleks I- NADH-dehidrogenaza
Prenosi elektrone sa NADH na ubikinon
Četiri protona se pumpaju iz matriksa u intermembranski prostor za svaki elektronski par koji prođe kroz kompleks
Ubikinon, mali u mastima rastvorljiv nosač elektrona i protona – put mobilnih prenosilaca elektrona između kompleksa I i II
Kompleks II – Sukcinat (ćilibarna) dehidrogenaza (pripada Krebsovom ciklusu)
Nalazi se na unutrašnjoj membrani (za razliku od ostalih enzima Krebsovog ciklusa)
Ne pumpa protone (za razliku od ostalih kompleksa)
Prima elektrone sa FADH2 i prebacuje na ubikinon (prenosi između kompleksa II i III)
Kompleks III – Citohrom bc1 kompleks (reduktaza)
Dva tipa citohroma b (b565 i b560)
Redukuje molekulu citohroma c
Citohrom c-periferni protein mobilni prenosilac-prenosi elektrone između kompleksa III i IV
Kompleks IV – Citohrom c oksidaza
Citohrom a i a3, dva bakar centra (CuA i CuB)
Terminalna oksidaza, prenosi 4 elektrona sa citohroma c na citohrom a, a zatim na a3 pa na molekularni kiseonik, redukujući ga
do dvije molekule vode
Kompleks V – ATP sintaze, F0 i F1 čestice
Alternativni putevi elektrona
Eksterne (vanjske) dehidrogenaze
Rotenon neosjetljiva dehidrogenaza
Bz ili bypass ili citohrom tipa c
Alternativna oksidaza funkcioniše kao ubikinon O2 oksidoreduktaza, prima elektrone od ubikinona i prenosi ih na O2
*Fiziološka funkcija alternativnog respiratornog puta: termogeneza i put oslobadjanja viska energije
Aerobna respiracija-krajnji akceptor elektrona je oksigen (O2).
Anaerobna respiracija-krajnji akceptor elektrona je anorganska molekula (ne O2).
Fermentacija-krajnji akceptor elektrona je organska molekula (piruvat).
Anaerobna respiracija
Anaerobna respiracija metanogena,metanogeni koriste CO2 koji se redukuje do CH4
Anaerobna respiracija sumpornih bakterija -anorganski sulfat (SO4) se redukuje do hidrogen sulfida (H2S)
Etanolna fermentacija se javlja kod kvasaca, produkti su: CO2, etanol i NAD+
Laktatna fermentacija se javlja kod animalnih ćelija (u mišićima). Elektroni se transportuju sa NADH do piruvata i produkuju
mliječnu kiselinu. Laktat pod djelovanjem laktat dehidrogenaze prelazi u LAKTIT.
Sličnosti između aerobne i anaerobne respiracije:razgradnja secera i oslobadjanje energije, oba su enzimski regulisana
Regulacija respiracije
Vrši se preko povratne inhibicije.
Korak u glikolizi je alosterično inhibiran sa ATP i citratom. Visok nivo NADH inhibira piruvat dehidrogenazu. Visok nivo ATP-a
inhibira citrat-sintetazu.
aktivnost enzima koji katalizuje početnu fazu metaboličkog puta moze biti inaktiviran produktima tog puta -alosterični.
Posjeduju mjesto za efektor i mjesto za supstrat. Vezivanje efektora može da smanji (alosterična inhibicija) ili poveća ( aktivacija)
afinitet za supstrat.
Katabolizam proteina
Aminokiseline prolaze deaminaciju u cilju odvajanja amino grupe,ostatak se konvertuje u mol za glikolizu ili TCA
Faktori koji utiču na respiraciju: tip celije(> respiraciju imaju meristemi), temperatura, O2, svijetlost, glukoza

II RAST I RAZVICE
Razvoj –promjene kroz koje prolazi organizam tokom zivota
Rast –ireverzibilne promjene zapremine i velicine
Diferencijacija –kvalitativni termin koji ukazuje na uspostavljanje sustinskih razlika celija, tkiva i organa
Dediferencijacija-vracanje diferenciranih celija u meristemsku dormu
Totiopoentnost-osobina da su celije zadrzale mogucnost stvaranja svih tipova celija –regeneracija
-rast moze biti: diferenciran-unaprijen odredjen i nediferenciran-biljka raste nekontrolisano tokom cijelog zivota
Apikalni meristemi –zona celija izdanka i korijena,embrionalne celije od kojih jedna ostaje meristemska druga se diferencira
REGULACIJA RASTA I RAZVICA
Unutrasnja :
1. Intracelijski nivo-geneticka kontrola ekspresije gena
2. Intercelijski nivo-translokacija signalih materija –hormona
Vanjska –reakcija organizma na stimulanse vanjske sredine,mehanizam percepcije i odgovora na signal
Geneticka kontrola
Histon –DNK obmotana oko globularnog agregata
Hromatin-omogucava kondenzaciju i pakovanje DNK u malu zapreminu
Epigeneticka kontrola-promjena expresije gena i podrazumjeva-metilaciju DNK,metilaciju histona i acetilaciju histona
Ekspresija gena Murphy Thopson-aktivacija gena(razmotavanje DNK),Transkripcija DNK u RNK, isjecanje introna,translacija RNK
u AK, prerada proteina
REGULATORI RASTA-HORMONI
Hormoni-organske supstance koje u malim koncentracijama stimuliraju,inhibiraju ili na bilo koji nacin modificiraju razvice
Fitohormoni –sintetiziraju se u cijeloj biljci dijeluju lokalno
Animalni hormoni-peptidi,sintetiziraju se u zlijezdama, dijeluju dalje od mjesta nastanka,pod regulacijom su CNS-a
Glavni fitohormoni-auksini,giberlini,citokinoni, ABA, etilen
Hormoni nesitrazenog dejstva-bilamini,jasmonati
Hormoni nejasnog statusa-kofaktori oziljavanja,hipoteticni hormon
Realizacija signala koji prenose hormoni-percepcija –prijem incijalnog signala, transdukcija-prenos,zavrsni odgovor-na signal
AUKSINI - auksen-rast,izduzivanje
-izuzivanje celija-stabla kao cjeline
-adventivno oziljavanje-grananje korijena
-apikalnu dominaciju
-medijator pokreta bilke tropizmi i fototropizmi
-ucestvuje u diferencijaciji ksilema i floema
Mehanizam djelovanja-hipoteza kiselinskog rasta :auksini stimulisu H+ pumpu u celijskoj membrani koja pumpa H+ u celijski zid i
smanjuje pH, aktiviraju se pH zavisni enzimi i prekidaju veze izmedju miofibrila-labavljenje i turgor izduzuju stanicu
-prirodni-inidoil-3-sircetna kiselina i penil sircetna kiselina
-vjestacki -inidol-3-buterna kiselina i naftinil sircetna kiselina
GIBERLINI
-izduzivanje stabla patuljastih genetskih mutanata
-izduzivanje cvijetnog stabka
-pojava muskih cvijetova
-imbibicija sjemena
-izazivaju produkciju alfa amilaze u proklijalom sjemenu zitarica
CITOKINONI
-stimuliraju celijsku diobu
-podsticu prevazilazenje apikalne dominacije
-odlazu starenje listova
-ekspanzija povrsine lista
-povisena koncentracija citokinona i smanjena auksina –inicira razvice aksilarnih adventivnih pupova
-ista koncentracija formira kalus
ABCIZENSKA KISELINA –ABA
-hidroaktivno zatvaranje stoma zbog nedostatka vode
-inducira sintetzu rezervnih proteina u sjemenu
-pojava i odrzavanje dormancije sjemena
-usmijerava transport asimilata ka sjemenu a zatim preuzimanje od strane embriona
-ponistava efekat giberlina na sintezu alfa amilaze u proklijalom sjemenu zitarica
ETILEN
-starenje, dozrijevanje i opadanje sjemena i plodoba
-inhibicija izuzivanja sijanaca
-epinastija –savijanje listova
-stimulacija rigogeneze
JASMONSKA KISELINA
-utice na tuberizaciju pojavu krtole kod krompira
-pojavu lukovice i ostalih organa za magacioniranje
-po hemijskom sastavu je derivat linolne kiseline koja ulazi u sastav membrana

III METABOLITI BILJAKA

Primarni –fitosteroli,kiseli lipidi,nukleotidi,AK-esencijalne molekule za rast i razvoj
Primarni metabolizmi-glikoliza,fotosinteza,TCA,dezaminacija.sinteza proteina i koenyima,duplikacija gen.mat,reprodukcija celija
Sekundarni-komponente koje nisu neophodne za rast i razvice
-izvode se iz primarnih, npr iz AK alkaloidi
-na osnovu strukture,biosintetskih puteva i biljke koja ih produkuje dijele se u slijedece klase:
1. terpenoidi –hidrofobni, izomeri izoprena
2. Alkaloidi –derivati alfa AK-triptofan,tirozin,fenilanalin,lizin,arginin
3. Fenoli (fenolpropanoidi)-flavonoidi,lignini,lignani,kumarini
-nekada se javljaju u kombinaciji sa secerima-glikozidi
Funkcija :
-ekoloska-interakcija biljaka i drugih organizama
-antocijan koji produkuje crvenu i plavu boju cvijeta privlaci oprasivace i raznosace sjemena
-nikotin i drugi toksini stite od herbivora i mikroba
-guma i tetrahidroksikanab nemaju poznatu ulogu
ALKALOIDI–alkalne supstance sa azotom kao sastavnim dijelom prstena(fabaceae,solenaceae,asteraceae)
Dijele se na :
1. Otrove-kokain,nikotin,akonitin
2. Stimulanse –kofein,teofilin
3. Droge –morfin,kodein,narkotinin, derivati lizergne kis-LSD,psihoaktivne tvari-amarin
4. Citostatici –kolhicin
Hemotaksonomija –slicnost alkaloida
Uloge alkaloida : odbrana od herbivora i parazita ,alelopatija,odgovor na stres, farmaceutska i kozmeticka industrija
Pr; listovi paradaiza sadrze –tomatin,kofein i teofilin-blokiraju neurotransmitere i produzuju stanje pobudjenosti neurona,
kokain-stimulans za CNS,blokira apetit i djeluje kao lokalni anestetik, kimin se upotrebljava protiv malarije,nikotin se veze za
acetilholinske receptore povisi dopamin i izaziva ovisnost
TERPENOIDI-izvedeni iz izoprenskih jedinica multiciklicne strukture koje se medjusobno razlikuju po funkcionalnim grupama i
karbonskom skeletu
-vrse evaporaciju iz biljaka narocito u suncanim podrucijima
Vezuju dvostruko vise C atoma fiksacijom u fotosintezi sto se moglo iskoristiti za produkciju primarnih metabolita secera
Pr:eukaliptus-metnol,likopen -crveni pigment paradaiza
Neki od terpenoida:
C5 izopren-hemiterpen
C10 limonem-monoterpen
C15 ABA-sekviterpen
C20-Giberlini –diterpen
C40 –karoten –tetraterpen
Politerpeni –preko 40 C atoma npr gume
Meroterpeni –mjesovitog biosintetskog porijekla –citokinon i vitamin E
Biosinteza terpenoida se odvija u 2 faze :
1. Mevalonatni –put izopentil pirofosfat IPP u citosolu
2. MED put-stvaranje IPP u plastidima

FENOLI-jedinjenja koja se sastoje od OH skupine vezane za aromatski C prsten

Salicinska kiselina najjednostavniji fenol

Flavonoidi su slozeni fenoli,rutin-heljda

Antocijani – flavonoidi koji daju crvenu i plavu boju cvijecu

Tanini-formiraju izomere: daju oporost vinu, u hrastovima i borovima

Lignin predstavlja osnovnu strukturnu komponentu drveca

Fenol i derivati su osnova za sintezu fenilpropanoida, ishodiste sinteze AK fenilanalin i tirozin

Uloge fenola:

 Odbrana od herbivora i patogena

 Mehanička potpora
 Apsorpcija štetnih UV zraka
 Alelopatija- redukcija rasta kompetitorskih biljnih vrsta
 anti-mutagena i anti-kancerogena svojstva

Klase biljnih fenola : flavonoidi, lignini, lignani, kondenzovani tahini

 Uloge biljnih fenola:

 interakcija biljke i okoline
 Razlicita boja cvijetova-privlacenje oprasivaca
 Zaštita biljke od UV zraka
 Antioksidativno svojstvo- spriječavanje peroksidacije biljaka
 Blokiraju progresiju kancerogenih stanica

Flavonoide dijelimo na:

1. Antocijanini
2. Flavoni
 3. Flavonoli
4. Izoflavoni

Flavonoidi u crvenom vinu su resveratroli, i smatra se da imaju antikancerogeno svojstvo.

Glikozidi iz senfa su komponente koje sadrže N-S spojeve koji se javljaju u kupusu, brokuli – Brassicaceae

Cijanogeni glikozidi – Rosaceae, Fabaceae; sadrže šećer i otpuštaju plin cijanid kada hidroliziraju

Biosinteza glavnih grupa:

 TERPENI – porijeklom od C5 prekurzora IZOPENTIL DIFOSFATA (IPP)

 ALKALOIDI – porijeklom od aminokiselina
 FENOLI – malonat/acetatni put

IV FOTOMORFOGENEZA –reakcija na svijetlost

Fotomorfogeneza-promjene u rastu i razvicu biljke uzrokovane kvalitetom odnosno bojom svijetlosti
Fitohrom –apsorbuje crvenu R i dalekocrvenu FR svijetlost
Kriptohorm –aposrbuje plavu i UV-A dio spektra 320-400nm
UVB –280-320nm
Fitohrom –pigment koji kontrolise razvice biljaka , pojavljuje se u dvije forme
Pr-660nm crvena svijetlost i pfr 730nm daleko crvena svijetlost
Fotoreverzibilnost –konverzija pr u pfr dijelovanjem crvene svijetlosti
Pfr je aktivna forma fitohroma koja inhibira klijanje sjemena a pf ga potice
Funkcije crvene svijetlosti u razvicu
1. Germinacija sjemena
2. Razvice hloroplasta
3. Formancija pupova
4. Vrijeme svijetanja
5. Regulacija elongacije internodija
FOTOPERIODIZAM-biljke dugog i kratkog dana
-efekat mijedanja svijetlosti ucesce fitohroma u fotoperiodizmu
Dugi dan-16h svijetla 8h mraka, biljke dugog dana cvijetaju, a kratkog su u vegetativnoj fazi
Kratki dan –8h svijetla 16h mraka,biljke dugog dana su u veg fazi, a kratkog svijetaju
-dugi mrak kratkog dana prekinut je svijetlom crvenom svijetloscu –biljke dugog dana cvijetaju, a kratkog su u veg fazi
-nakon izlaganja svijetlom crvenom svijetlu biljke su izlozene tami-biljke kratkog dana cvijetaju, a dugog su u veg fazi
VERNALIZACIJA
Stratifikacija –nize temperature za germinaciju sjemena, vernalizacija –za cvijetanje
Vernalizacija –razvojni stadij u kojem su biljke izlozene niskim temperaturama sto im omogucava prijelaz i vegetativne u
generativnu fazu
-niske temperature ne dijeluju na suho sjeme
-bez dijelovanja niske temperature na biljke koje zahtijevaju vernalizaciju ostaju u vegetativnoj fazi u obliku su rozete i bez
elongacije stabla
SENESCENCIJA I PROGRAMIRANA SMRT STANICE
-u jesen lisce mijenja boju zbog promjene duzine dana i niske temperatura koje pokrecu procese koji vode ka senescenciji i smrti
-razlikuje se od nekroze mada obje vode u smrt
Nekroza –smrt izazvana fizickim ostecenjem,toksinima i ekstremnim ostecenjima
Senescencija –normalan dio razvojnog ciklusa kontroliran genomom biljnog organizma
-listovi su geneticki programirani da umru i senescencija moze biti inicirana spoljasnjim signalima
-tokom senescencije hidroliticki enzimi razgradjuju proteine,ugljikohidrate i nukleinske kiseline, produktii razgradnje se preko
floema transportuju nazad u biljku i ponovo iskorstavaju za sintetske procese
-senescencija je povezana sa abcisijonm koja omogucava da se senescentni organ odvoji od biljke, pod uticajem enzima
Hloroza-zucenje listova

V FOTOTROPIZMI
VI MINERALNE KOMPONENTE BILJAKA
VII METABOLIZAM MASTI
VIII VJEZBE
IX PITANJA