Οργανική Χημεία

Βασίλης Ντουρτόγλου, Ιούνιος 2014

ΤΕΙ Αθήνας, Τμήμα Οινολογίας

0
 Δυνάμεις Van der Waals 1/2
Δυνάμεις Van der Waals → και τα αποτελέσματα τους
 Όλα τα άτομα και τα μόρια  Τα μεγάλα μόρια έχουν
έχουν μια αδύνατη έλξη το
ένα για το άλλο, που την
ονομάζουμε δύναμη Van
der Waals.
 Αυτή η δύναμη οφείλεται
στην ηλεκτροστατική έλξη
των ηλεκτρονίων του ενός
μορίου ή ατόμου για τον
πυρήνα του άλλου.
περισσότερα ηλεκτρόνια
και πυρήνες τα οποία
δημιουργούν πιο πολλές
δυνάμεις Van der
Waals και έτσι τους οι
ενώσεις έχουν συνήθως
τα υψηλότερα σημεία
βρασμού από παρόμοιες
ενώσεις που
αποτελούνται από
μικρότερα μόρια.
1
 Δυνάμεις Van der Waals 2/2

Ένωση Τύπος Σ.Β Σ.Τ

πεντάνιο CH3(CH2)3CH3 36 -130

εξάνιο CH3(CH2)4CH3 69 -95

επτάνιο CH3(CH2)5CH3 98 -91

οκτάνιο CH3(CH2)6CH3 126 -57

εννεάνιο CH3(CH2)7CH3 151 -54

δεκάνιο CH3(CH2)8CH3 174 -30

Τετραμεθυλβουτάνιο (CH3)3C- C(CH3)3 106 100

2
 Δεσμοί υδρογόνου 1/10
 Δεσμός υδρογόνου
o Όταν το άτομο υδρογόνου είναι μέρος ενός πολικού
ομοιοπολικού δεσμού με ένα πιο ηλεκτραρνητικό άτομο
όπως το οξυγόνο, το μικρό μέγεθός του επιτρέπει στο θετικό
τέλος του δίπολου την δημιουργία δεσμών με τις γειτονικές
πυρηνόφιλες ή βασικές περιοχές σύνδεσης. Η ισχυρότερη
ουδέτερη διαμοριακή δύναμη που επηρεάζει τα μόρια είναι
ο δεσμός υδρογόνου.

R-O-H → O-R
“Hydrogen-bonding-in-water-2D”, από Benjah- 3
bmm27 διαθέσιμο ως κοινό κτήμα
 Δεσμοί υδρογόνου 2/10
 Εάν ίδια μόρια υπάρχουν σε διαφορετικές φυσικές
καταστάσεις, είναι επειδή υπόκεινται σε μοριακές
αλληλεπιδράσεις, όπως διπόλου-διπόλου .
 Μία ειδική περίπτωση διπόλου-διπόλου ενδομοριακή
συναμη, είναι αυτή η «δεσμών υδρογόνου." Αυτό είναι
η ισχυρότερη διαμοριακών δεσμών (5-30kJmol-1).
Αυτή συμβαίνει μόνο μεταξύ ενός μορίου το οποίο έχει
ένα άτομο υδρογόνου συνδεδεμένο με ένα εξαιρετικά
ηλεκτροαρνητικό άτομο Χ (Ν, Ο ή Ρ) και ένα άλλο
άτομο, το οποιο Υ έχει ένα μονήρες ζεύγος (F, Υ ή Ν):
Δεσμοί υδρογόνου 3/10

X H ----------- Y
d- d+ d-

O H O
H
H H
 Δεσμοί υδρογόνου 4/10
 Η διαμοριακή δεσμός υδρογόνου μπορεί να είναι, όπως
στην περίπτωση των μορίων του νερού (αυτό είναι αυτό
που εξηγεί το υψηλό σημείο βρασμού του νερού σε
σχέση με το μοριακό βάρος της), ή ενδομοριακή, όπως
στην περίπτωση του οξέος καρβοξυλικού (εξ ου και
χαμηλή διαλυτότητα τους στο νερό).

H
O H H O H O
H H O O
O R R
H O H O H
H
O
 Δεσμοί υδρογόνου 5/10
 Οι δεσμοί υδρογόνου παίζουν σημαντικό ρόλο στις
φυσικές ιδιότητες των οργανικών ενώσεων ( τήξης και
βρασμού, διαλυτότητα), αλλά επίσης και τη
δραστικότητά τους (π.χ. οξύτητα).

O O

N N
O O

H H
O O

formation de liaisons hydrogènes formation de liaisons hydrogènes

avec l'eau - très soluble dans l'eau intramoléculaires - peu soluble dans l'eau
 Δεσμοί υδρογόνου 6/10
 Οι «δεσμοί υδρογόνου" είναι στην της αντιγραφής του
μορίου του DNA, δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ, το οποίο
περιλαμβάνει το γενετικό κώδικα όλων των ζωντανών
ειδών, ζώων και φυτών. Οι δεσμοί υδρογόνου είναι το
μεγάλο κεφάλαιο της ζώσης ύλης.
Δεσμοί υδρογόνου 7/10

“DNA chemical structure”, από Incnis Mrsi διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

 Δεσμοί υδρογόνου 8/10
 Δότες και δέκτες
o Το μόριο που παρέχει ένα πολικό υδρογόνο για ένα
δεσμό υδρογόνου καλείται δότης. Το μόριο που
παρέχει την περιοχή ηλεκτρονίων από την οποία το
υδρογόνο προσελκύεται καλείται δέκτης. Το νερό και
οι αλκοόλες μπορούν να χρησιμεύσουν και ως δότες
και ως δέκτες, ενώ αιθέρες, οι αλδεΰδες, οι κετόνες και
οι εστέρες μπορούν να λειτουργήσουν μόνο ως δέκτες.

10
 Δεσμοί υδρογόνου 9/10

 Η Αύξηση του σημείου βρασμού είναι η πρώτη συνέπεια

της ύπαρξης των.
 Εάν συγκρίνουμε σημεία βρασμού
του μεθανίου (CH4) -161,
αμμωνίας (NH3) -33 ,
υδροφθορίου (HF) 19 καινερού
(Η2Ο) 100, βλέπουμε μια μεγάλη
διαφορά για αυτά τα παρόμοια
μεγέθους μόρια από τα
αναμενόμενα δεδομένα που condensedconcepts.blogspot.gr

παρουσιάστηκαν προηγούμενα για

τις πολικές ενώσεις.
11
Δεσμοί υδρογόνου 10/10

Δεσμός υδρογόνου σε
αλκοόλες μέσα σε νερό

Πυρηνόφιλες ή
βασικές
περιοχές

Δεσμός υδρογόνου
Δεσμός υδρογόνου
αλκοολών με
αλκοολών με αμίνες
καρβονυλομάδες
12
 Ηλεκτρονική Θεωρία
Η έννοια των ελευθέρων ζευγών ηλεκτρονίων σε οξυγόνο,
άζωτο και αλογόνα.
1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A 8A
1 2
H He
1s2 1s2
3 4 5 6 7 8 9 10
Li Be Β C Ν Ο F Ne
1s2 1s2 1s2 1s2 1s2 1s2 1s2 1s2

2s1 2s2 2s2,2p1 2s2,2p2 2s2,2p3 2s2,2p4 2s2,2p5 2s2,2p6

11 12 13 14 15 16 17 18
Na Mg Al Si P S Cl Ar
[Νe] [Νe] [Νe] [Ne ] [Νe] [Νe] [Νe] [Νe]

3s1 3s2 3s2,3p1 3s2,3p2 3s2,3p3 3s2,3p4 3s2,3p5 3s2,3p6 13

 Ομοιοπολικός δεσμός 1/2

 Το νερό είναι υγρό στη θερμοκρασία δωματίου το

διοξείδιο του άνθρακα και ο τετραφθορίουχος άνθρακας
είναι αέρια. Καμία από αυτές τις ενώσεις δεν
αποτελούνται από ιόντα. Η διαφορετική αυτή ελκτική
αλληλεπίδραση μεταξύ των ατόμων, αποκαλείται
ομοιοπολικός δεσμός. Ο ομοιοπολικός δεσμός
εμφανίζεται με μια συνδιαχείριση των ηλεκτρόνιων
σθένους από τους πυρήνες, παρά από μία ολοκληρωτική
μεταφορά ηλεκτρονίων.

14
 Ομοιοπολικός δεσμός 2/2
 Αμοιβαία συνεισφορά ηλεκτρονίων σθένους άνθρακα
και φθορίου.
6
C
1s2

2s2,2p2

9
F
1s2

2s2,2p5
chemwiki.ucdavis.edu με άδεια CC BY-NC-SA 3.0 US

15
 Το μόριο του τετραφθοριούχου
άνθρακα
 Οι γαλάζιες κουκίδες εκτός  Το ίδιο μόριο με μια
από αυτές των πιθανή διάταξη του στον
ηλεκτρόνιων δεσμού είναι χώρο.
τα ελεύθερα ζευγάρια
ηλεκτρονίων.

CF4

chemwiki.ucdavis.edu με άδεια CC BY-NC-SA 3.0 US

16
 Ο διπλός δεσμός
Αμοιβαία συνεισφορά ενός ζεύγους ηλεκτρόνιων από κάθε
άτομο. Κίνηση των ηλεκτρονίων μεταξύ των ατόμων.

 Το οξυγόνο διαθέτει δυο  Η κατανομή του φορτίου

μονήρη ζεύγη είναι διαφορετική. Η
ηλεκτρονίων. Τα αλλά δυο περιοχή του άνθρακα είναι
δεσμεύονται στον δεσμό ο θετικά φορτισμένη σε
όποιος είναι διπλός. αντίθεση με τα οξυγόνα
που είναι αρνητικά.

chemwiki.ucdavis.edu με άδεια CC BY-NC-SA 3.0 US

Το μόριο του CO2 17

 Κατανομή Φορτίου 1/2
Στην περίπτωση που υπάρχουν κινητά ηλεκτρόνια όπως
αυτά ενός διπλού δεσμού, αυτά μπορεί να βρεθούν
οροθετημένα σε ένα από τα δύο άτομα, δημιουργώντας
έτσι μια κατανομή φορτίου.

Όταν δύο διαφορετικά άτομα συνδέονται ομοιοπολικά, τα

κοινά ηλεκτρόνια έλκονται από το πιο ηλεκτροαρνητικό
άτομο του δεσμού, με συνέπεια μια μετατόπιση της
πυκνότητας ηλεκτρονίων προς το πιο ηλεκτροαρνητικό
άτομο.

18
 Κατανομή Φορτίου 2/2

Ένας τέτοιος ομοιοπολικός δεσμός είναι πολικός, και θα έχει

το α δίπολο (ένα τέλος είναι θετικό και το άλλο τέλος
αρνητικό). Ο βαθμός πολικότητας και το μέγεθος του
δίπολου των δεσμών είναι ανάλογος προς τη διαφορά της
ηλεκτροαρνητικότητας των συνδεδεμένων ατόμων.
Κατά συνέπεια ο δεσμός O-H είναι πιο πολικός από έναν
δεσμό C-H, με το άτομο υδρογόνου του πρώτου όντας
θετικότερος από το υδρογόνο που συνδέεται με τον
άνθρακα.

19
 Κατανομή Φορτίου 3/3

 Η διπολική φύση αυτών των δεσμών δείχνεται συχνά

από το μια μερική σημείωση φορτίων ( δ+/-) ή με μια
υπόδειξη βελών προς στο αρνητικό μέρος του δεσμού.

20
 Ηλεκτραρνητικότητα

H Τιμές Ηλεκτραρνητικότητας ορισμένων

2.20 Στοιχείων
Li Be B C N O F
0.98 1.57 2.04 2.55 3.04 3.44 3.98
Na Mg Al Si P S Cl
0.90 1.31 1.61 1.90 2.19 2.58 3.16
K Ca Ga Ge As Se Br
0.82 1.00 1.81 2.01 2.18 2.55 2.96

21
 Δραστικές Ομάδες
Ομάδες που χαρίζουν ιδιότητες χημικής και βιολογικής φύσης.

 Ομάδες που περιέχουν  Ομάδες που

ένα ετεροάτομο. περιέχουν ένα
διπλό δεσμό.

chemistry.msu.edu
 Ομάδες που
περιέχουν μια
καρβονυλομαδα.

chemistry.msu.edu
22
 Ισομέρεια
 Συντακτική ισομέρεια
 CnH2n-2

 Στερεοϊσομέρεια
CH3 H
 CnH2n-2 CH3 CH3
H H3C

H CH3 H CH3
H3C H3C

23
 Στερεοϊσομέρεια
CH3 H
Γεωμετρική CH3 CH3
Ισομέρεια H H3C
H HC CH3 H H C CH3
3 3

Ονομασία (2E)-5,5-dimethylhex-2-ene
O
H
- (2Z)-5,5-dimethylhex-2-ene (1:1)
H H H
O
H
O
Cis-Trans H O H H
O
O O
H O
O O
H H
O
O H O
H O
O O
H H
Z-E
H

(2E)-but-2-enedioic acid

24
 Στερεοϊσομέρεια

Η έννοια  Ένας γραμμικός ακόρεστος

της υδρογονάνθρακας με δυο ασύμμετρους
ισομέρειας άνθρακες (άνθρακας 8 και ο άνθρακας 4)
cis-trans.
και ένα διπλό δεσμό μεταξύ των
ανθράκων 6 και 5.
CH3
12
11
H έννοια 10 H3C
του H
9
CH3
ασύμμετρου H3C 8
άνθρακα. 7
6 5

H3C 4 CH3
2 3

H3C 25
1
Η αρχιτεκτονική ενός μορίου θεμελιώδης
αρχή των βιολογικών ιδιοτήτων

 Το μόριο γραμμένο  Το μόριο σχεδιασμένο

στο χαρτί. στον χώρο.
H
H H 1 H
H3H 2 H
HH
H 4 H
H
H 5 HH
6
H H H H
H H H
7
H H H H H
H8
H H H
9
H H
H
11 H10
H H
H H12 H
26
H H
Χειρομορφία - Εναντιομέρεια

chemwiki.ucdavis.edu με άδεια
CC BY-NC-SA 3.0 US

chemistry.msu.edu 27
 Ασύμμετρος άνθρακας

 Ο ασύμμετρος άνθρακας

 Ο ασύμμετρος άνθρακας είναι ένας άνθρακας του

οποίου οι τέσσερις υποκατάστατες είναι διαφορετικοί .
Ο άνθρακας αυτός έχει οπτικές ιδιότητες.

“Chiral molecures example”, από Calvero 28

διαθέσιμο ως κοινό κτήμα
Πολωσίμετρο – Ειδική στροφική
ικανότητα
 Η γωνία στροφής, όπως μετριέται με το πολωσίμετρο,
είναι ανάλογη της συγκέντρωσης της οπτικά ενεργής
ουσίας καθώς και του μήκους της κυψελίδας στην οποία
εισάγεται το δείγμα. Η γωνία στροφής εξαρτάται επίσης
από το μήκος κύματος του χρησιμοποιούμενου φωτός
και τη θερμοκρασία του εξεταζόμενου διαλύματος. Για
συγκριτικούς λόγους χρησιμοποιείται η ειδική στροφή
[α]. Κάθε οπτικά ενεργή ουσία έχει τη δική της
χαρακτηριστική ειδική στροφική ικανότητα ή ειδική
στροφή.

29
 Οι ενώσεις που έχουν στο μόριο τους
ασύμμετρους άνθρακες έχουν οπτικές
ιδιότητες που μετρούνται με την στροφή
του πολωμένου φωτός 1/2
 Η μέτρηση της γωνίας στροφής του πολωμένου φωτός
γίνεται με ένα όργανο που λέγεται πολωσίμετρο. Το
όργανο αυτό περιλαμβάνει μια πηγή φωτός, δύο φακούς
πόλωσης και μεταξύ των δύο φακών υπάρχει σωλήνας
στον οποίο προσθέτουμε την προς εξέταση οπτικά ενεργό
ουσία, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα.

“Polarimeter measuring system”, 30

από Antonpaar με άδεια CC BY-SA 3.0
 Οι ενώσεις που έχουν στο μόριο τους
ασύμμετρους άνθρακες έχουν οπτικές
ιδιότητες που μετρούνται με την στροφή
του πολωμένου φωτός 2/2
 Η οπτικά ενεργή ουσία στρέφει το επίπεδο του πολωμένου
φωτός κατά μια γωνία α.

“Polarimeter (Optical rotation)”, από Kaidor

με άδεια CC BY-SA 3.0

𝒂
Ειδική στροφή = 𝒂 𝐃 =
𝒍∗𝒄
με λ=μήκος κυψελίδας σε dm, c=συγκέντρωση σε g/ml
D=589nm μήκος κύματος από έναν λαμπτήρα νατρίου 31
 Στερεοϊσομέρεια 1/6
Κανόνες ονοματολογίας
Προτεραιότητα υποκαταστατών των ανθρακατόμων του
διπλού δεσμού.
1. Όσο υψηλότερο είναι το ατομικός βαρος του πρώτου
ατόμου του υποκαταστάστη, τόσο μεγαλύτερη
προτεραιότητα έχει. Για παράδειγμα, H– < C– < N–
< O– < Cl–. (η προτεραιότητα αυξάνει από αριστερά
προς τα δεξιά). H3C CH3

(Η προτεραιότητα στα
διαφορετικά ισότοπα του ίδιου F
CH3

στοιχείου ορίζεται σύμφωνα H3C H3C CH3

με την ατομική μάζα τους.)
CH3
(4E)-5-fluoro-2,2,8-trimethyl-4-(2-methylpropyl)non-4-ene
32
 Στερεοϊσομέρεια 2/6
Κανόνες ονοματολογίας (συνέχεια)
2. Εάν δυο υποκαταστάτες έχουν τα ίδια αρχικά άτομα τότε
προχωράμε στο δεύτερο κατά σειρά άτομο του
υποκαταστάτη (απομακρυνόμαστε από το διπλό δεσμό)
μέχρις ότου εντοπίσουμε διαφορετικά άτομα.
Για παράδειγμα, CH3– < C2H5– < ClCH2– < BrCH2–
< CH3O–.
H3C CH3

CH3
F
H3C H3C CH3

CH3
(4E)-5-fluoro-2,2,8-trimethyl-4-(2-methylpropyl)non-4-ene
33
 Στερεοϊσομέρεια 3/6
 Είναι χρήσιμο να συνοψίσουμε μερικές σημαντικές
πτυχές της διαστερεοϊσομέρειας σε αυτό το σημείο:
i. Οι περισσότερες εσωτερικές μεταροπές των
διαμορφώσεων σε ενα απλό μόριο λαμβάνουν χώρα
σχεδόν ακαριαία, σε θερμοκρασία δωματίου. Ως εκ
τούτου η απομόνωση καθαρών διαμορφώσεων είναι
πρακτικά αδύνατη στις περισσότερες των περιπτώσεων.
ii. Συγκεκριμένες διαμορφώσεις απαιτούν ειδικά
προθέματα ονοματολογίας όπως για παράδειγμα
διαβαθμισμένο, εκλειπτικό, πλάγιο, αντί όταν
καθορίζονται.

34
 Στερεοϊσομέρεια 4/6
iii. Συγκεκριμένες διαμορφώσεις μπορούν επίσης να
καθοριστούν μέσω των διεδρικών γωνιών. Στις
διαμορφώσεις του βουτανίου παραπάνω, οι διεδρικές
γωνίες που σχηματίζονται απο δυο μεθυλομάδες περι
του κεντρικού δεσμού άνθρακα-άνθρακα είναι: A
180º, B 120º, C 60º & D 0º.

35
 Στερεοϊσομέρεια 5/6
iv. Οι διαβαθμισμένες διαμορφώσεις του απλού δεσμού
είναι πιο σταθερές απο τις αντίστοιχες εκλειπτικές. Η
περίσσεια ενέργειας των εκλειπτικών δεσμών είναι
γνωστή ως εκλειπτική τάση.
v. Στο βουτάνιο, η πλάγια διαμόρφωση είναι λιγότερο
σταθερή απο την αντί κατά περίπου 0.9 kcal/mol. Αυτό
οφείλεται στη συσσώρευση των δυο μεθυλομάδων που
παρατηρείται στην πλάγια διαμόρφωση. Το φαινόμενο
ονομάζεται στερική τάση ή στερική παρεμπόδιση.

36
 Στερεοϊσομέρεια 6/6

 Διαστερεοϊσομέρεια
CH3 H
CH CH3 H
H H 3
H
H H H
H
H H H
H H CH3
HH H
HH H
H
H3C
H
H H
H3C
37
 Διαστεροϊσομερή 1/2

Δυο γειτονικοί ασυμετρικοί άνθρακες ( R,S : S,S :

R,R : S,R)

HO H CH
H OH 3
O
O
H3C
H2N H3C CH3 H3C
CH3 NH2

Καθρέπτης

38
Διαστεροϊσομερή 2/2

39
chemwiki.ucdavis.edu με άδεια CC BY-NC-SA 3.0 US
 Διαμορφώσεις Δακτυλίων
Κυκλοεξάνιο 1/2

 Δομή καράβι  Δομή ανάκλινδρου

H H
H H
H H
H H H H

H H
H H
H
H H H

H H H
H
H H
40
 Διαμορφώσεις Δακτυλίων
Κυκλοεξάνιο 1/2

 Μεσημβρινά και ισημερινά υδρογόνα.

Ισημερινά

Μεσημβρινά

41
 Χειρόμορφες ενώσεις , προβολή
ασύμμετρου άνθρακα και οπτική
ενέργεια 1/2
 Τα εναντιομερή στρέφουν το επίπεδο του πολωμένου φωτός σε
αντίθετες κατευθύνσεις. Το ένα εναντιομερές θα στρέψει το
επίπεδο του πολωμένου φωτός κατά τη φορά του ρολογιού,
δεξιόστροφα δηλαδή ή d- ή (+), ενώ το άλλο εναντιομερές
προς την αντίθετη κατεύθυνση, αριστερόστροφα δηλαδή ή l- ή
(-). Τα γράμματα d και l προέρχονται από τις λατινικές λέξεις
dexter (δεξιά) και laevus (αριστερά). Εάν ίσες ποσότητες από
κάθε εναντιομερές εξεταστεί ξεχωριστά, τότε το πολωμένο φώς
θα στραφεί κατά το ίδιο ποσό, με το ένα όντας θετικό και το
άλλο αρνητικό, τα μείγματα των ενώσεων αυτών καλούνται
ρακαιμικα. CH CH CH
CH3 3 3 3
H HO H H2N OH HO NH2
H2N OH NH2 H H

S R 42
 Χειρόμορφες ενώσεις , προβολή
ασύμμετρου άνθρακα και οπτική
ενέργεια 2/2
 Για να είναι απολύτως σίγουρο εάν μια παρατηρηθείσα
στροφή είναι θετική ή αρνητική είναι συχνά απαραίτητο να
γίνει μια δεύτερη μέτρηση που χρησιμοποιεί ένα διαφορετικό
ποσό ή συγκέντρωση του δείγματος. Στην παραπάνω εικόνα,
παραδείγματος χάριν, η γωνία α μπορεί να είναι –90ο ή +
270ο παρά + 90ο. Εάν η συγκέντρωση του δείγματος μειωθεί
κατά 10%, τότε η θετική στροφή θα αλλάξει σε + 81ο (ή +
243ο) ενώ η αρνητική στροφή θα αλλάξει σε –81ο και το
σωστό α θα προσδιοριζόταν σαφώς.

43
Προβολή ασύμμετρου άνθρακα
1/2

44
 Προβολή ασύμμετρου άνθρακα
1/2
 MΕΤΑΦΟΡΕΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΝΑ ΠΑΕΙ
ΤΟ ΜΙΚΡΟΤΕΡΟ ΚΑΤΩ.
Έχοντας προσδιορίσει τη σειρά προτεραιότητας των
τεσσάρων ομάδων του ασύμμετρου ατόμου άνθρακα,
μπορούμε να απεικονίσουμε στερεοχημικά μια ένωση,
ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία.
Προσανατολίζουμε το μόριο, ώστε ο υποκαταστάτης με τη
μικρότερη προτεραιότητα (Η) να βρεθεί στην κάτω θέση.
Πρώτα το προβάλουμε στο επίπεδο του χαρτιού ώστε οι δυο
οριζόντιοι υποκατάστατες, να είναι μπροστά από το επίπεδο
και οι δυο κάθετοι πίσω. Στην συνεχεία περιστρέφουμε κατά
¼,1/4,1/2 όσες φορές και να χρειαστεί μέχρι το μικρότερο
να πάει κάτω. Αριθμούμε από τον μεγαλύτερο στον
μικρότερο. 45
 Οξέα και Βάσεις
 Arrhenius  Brønsted - Lowry
NH2 NH2 NH2 NH2
H2O H2O +
O O +
H O O H2O
H3C H3C H3C H3C
- -
OH O OH O

 Lewis

Οξύ Lewis: ένα είδος που δέχεται ένα

ζεύγος ηλεκτρονίων (δηλαδή,
ηλεκτρονιόφιλιο) και έχει κενά τροχιακά
Βάση Lewis: ένα είδος που δωρίζει ένα
ζεύγος ηλεκτρονίων (δηλαδή, ένα
πυρηνόφιλο) δηλαδή έχει ένα μονήρες
ζεύγος ηλεκτρονίων Βάση
Οξύ
46
 Θεωρία Brønsted - Lowry

𝐇 − 𝐀 + 𝐁: − 𝐀: − + 𝐁 − 𝐇
(οξύ 1) (βάση 1) (βάση 2) (οξύ 2)

+ 𝐇𝟑 𝐎 + 𝐀: −
𝐇 − 𝐀 + 𝐇𝟐𝐎 𝚮𝟑𝚶 + 𝚨: (−) 𝐊 𝐞𝐪 =
𝐇𝐀 𝐇𝟐 𝐎

𝑯𝑨
Henderson–Hasselbalch equation: 𝒑𝑲𝒂 = 𝒑𝑯 + 𝐥𝐨𝐠
𝑨−

47
 Οξύτητα και επαγωγικά
ηλεκτρονικά φαινόμενα
 Εάν στο γειτονικό άνθρακα (α) μιας καρβοξυλομάδας
υπάρχει , ισχυρό ηλεκτοαρνητικό άτομο τότε τα
ηλεκτρόνια του δεσμού έλκονται από αυτό και συνεπώς
εμφανίζεται θετικό φορτίο στον άνθρακα της
καρβοξυλομάδας.
 Η εμφάνιση του θετικού φορτίου ελαττώνει το αρνητικό
φορτίο του οξυγόνου.
 Ασθενέστερη πρόσδεση του υδρογόνου πάνω στο
υδροξύλιο της καρβοξυλομάδας.
 Άρα μετατόπιση της ισορροπίας δεξιά και συνεπώς
αύξηση της οξύτητας.

48
 Οξύτητα

Ένωση pKa Ένωση pKa chemwiki.ucdavis.edu με άδεια

CC BY-NC-SA 3.0 US
HCO2H 3.75 CH3CH2CH2CO2H 4.82
CH3CO2H 4.74 ClCH2CH2CH2CO2H 4.53

FCH2CO2H 2.65 CH3CHClCH2CO2H 4.05

ClCH2CO2H 2.85 CH3CH2CHClCO2H 2.89

BrCH2CO2H 2.90 C6H5CO2H 4.20

ICH2CO2H 3.10 p-O2NC6H4CO2H 3.45

Cl3CCO2H 0.77 p-CH3OC6H4CO2H 4.45 49

 Οι Ανθοκυάνες σαν οξέα 1/2
HO
5 OH
R
O
+
HO O
4 + H -
R O - Cl
Cl
H OH
3 2
R R
OH
pH=2 κυανιδίνη OH

H O
H
OH H
HO H
H OH

“Indicateur chou rouge”, από Haltopub με 50

άδεια CC BY-SA 3.0
 “Cyanidin - Farbstoff pH-Abhaengigkeit”,
από Drdoht με άδεια CC BY-SA 3.0
Οι Ανθοκυάνες σαν οξέα 2/2

51
 Αρίθμηση και χαρακτηρισμός των
ανθοκυανών
 Οι δακτύλιοι Α,Β,C, οι θέσεις 1,2,3,4,… οι
υποκατάστατες R1

“Anthocyanidin with numbers”, από Ras67 52

διαθέσιμο ως κοινό κτήμα
 Οργανικές Αντιδράσεις 1/4

 Χημική αντίδραση: Ένας μετασχηματισμός με

συνέπεια μια αλλαγή της σύνθεσης, της κατασκευής
και/ ή της διαμόρφωσης μιας ένωσης (αναφερόμενο ως
αντιδραστήριο ή υπόστρωμα).

53
 Οργανικές Αντιδράσεις 2/4

 Αντιδρών ή υπόστρωμα: Η οργανική ένωση που

υποβάλλεται σε αλλαγή σε μια χημική αντίδραση. Άλλες
ενώσεις μπορούν επίσης να συμπεριληφθούν, οι οποίες
παρουσιάζουν συνεργιστική δράση. Το αντιδρών είναι
συχνά (αλλά όχι πάντα) το μεγαλύτερο και πιο σύνθετο
μόριο στο χημικό σύστημα. Το μεγαλύτερο μέρος (ή
όλο) του μορίου του αντιδρώντος ενσωματώνεται
κανονικά ως τμήμα του προϊόντος μορίου.

Συνθήκες,Θερμοκρασία,Πίεση
Αντιδρόν + Αντιδραστήριο Διαλύτες, Καταλύτες
Προιόν + Υποπροιόν

54
 Οργανικές Αντιδράσεις 3/4
 Αντιδραστήριο: Ένας κοινός «συνεργάτης» του
αντιδρώντος σε πολλές χημικές αντιδράσεις. Μπορεί να
είναι οργανικός ή ανόργανος, μικρός ή μεγάλος, αέριο,
υγρό ή στερεό. Το τμήμα του μορίου ενός
αντιδραστηρίου, που μπορεί να ενσωματωθεί στο προϊόν,
μπορεί να κυμανθεί από ολόκληρο το μόριο ως πολύ λίγο
ή και καθόλου.

55
 Οργανικές Αντιδράσεις 4/4
 Προϊόν (-τα): Η τελική μορφή που λαμβάνεται από το
σημαντικότερο αντιδρών (αντιδρώντα) μιας αντίδρασης.

 Συνθήκες αντίδρασης: Οι περιβαλλοντικές συνθήκες,

όπως η θερμοκρασία, η πίεση, οι καταλύτες και ο
διαλύτης, κάτω από τις οποίες, μια αντίδραση προχωρεί
βέλτιστα. Οι καταλύτες είναι ουσίες που επιταχύνουν μια
χημική αντίδραση, χωρίς οι ίδιοι να καταναλώνονται ή να
εμφανίζονται ως τμήμα ή τμήματα των προϊόντων της
αντίδρασης. Οι καταλύτες δεν αλλάζουν τη θέση μιας
χημικής ισορροπίας.

56
 Το Βέλος στις Χημικές Εξισώσεις

 Το βέλος στις χημικές εξισώσεις δείχνει πάντα την

φορά της κίνησης των ηλεκτρονίων.

chemistry.msu.edu
57
Κατηγορίες Αντιδράσεων

Προσθήκη Απόσπαση

Υποκατάσταση Μετάθεση

chemistry.msu.edu
58
 Αντιδράσεις Προσθήκης
Ο ρόλος των υποκατάστατων στον διπλό δεσμό στον
προσανατολισμό της προσθήκης
Οι αντιδράσεις H A
H
Α-Β
πρόσθεσης η +
C CH3 CH3

προσθήκης, είναι ως OHC OHC

Β
H
H
επί το πλείστον
αντιδράσεις Η πρόσθεσηΗσεπρόσθεση σε ένα
ενα διπλό δεσμό ενόςδιπλό
μορίου δεσμό ενός
Α-Β ορίζει μια αντίδρ
πρόσθεσης μορίου Α-Β ορίζει μια αντίδραση
ανόρθωσης των
πρόσθεσης.
διπλών δεσμών.
H
H - A
ΑΒ
Η ελκτική ομάδα
+
C CH3 CH3
ελκτική ομάδα
έλκει τα ηλεκτρόνια OHC OHC
H Β
H
του διπλού δεσμού
προς το μέρος της. Ελκτική ομάδα
59
 Τα ηλεκτρονικά φαινόμενα και η
μετατόπιση των ηλεκτρονίων στους
διπλούς, τριπλούς κλπ

+ Ε έλκουν τα Ομάδες με +E Ομάδες με -E

ηλεκτρόνια. αποτέλεσμα
CHO,NO2,CN OCH3
COR OH
-Ε απωθούν COOR OCOR
τα CONH2
ηλεκτρόνια.
NH2
Τίποτα δεν OH
είναι απόλυτο.
F>Cl>Br>I

60
 Θεωρία Lewis
 Βάσεις η ισχυρά πυρηνόφιλα αντιδραστήρια μπορούν
να προσβάλουν φτωχούς σε ηλεκτρόνια άνθρακες η
καρβοκατιόντα και να δημιουργήσουν δυο τύπους
προϊόντων, Προϊόντα πρόσθεσης, η δημιουργίας διπλού
δεσμού.
CH2
H H H3C
H H
+ H CH3
C -
H OH
H H
H CH3
H3C OH
OH

61
 Παράμετροι Αντιδράσεων 1/3

 Δομή αντιδρώντων:

HO CH3
CH2

CH3 +Aντιδραστήριο του Lucas , ZnCl2

HC
HO CH3
CH3 Μονο η τριτοταγής αντιδρά
CH3
HO C CH3 Cl C CH3
CH3 CH3

62
 Παράμετροι Αντιδράσεων 2/3

 Χαρακτηριστικά αντιδραστηρίων:

chemistry.msu.edu

63
 Παράμετροι Αντιδράσεων 3/3

 Εκλεκτικότητα Θέσεως:
“RegioselectivityInhalohydrinformation, από File Upload
Bot (Magnus Manske) με άδεια CC BY-SA 3.0

 Στερεοεκλεκτικότητα:

“Alkene-bromine-addition-2D-skeletal”,
από Benjah-bmm27 διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

 Στερεοειδικότητα:

“Walden-inversion-3D-balls”, από Benjah- 64

bmm27 διαθέσιμο ως κοινό κτήμα
Ενδιάμεσα Προϊόντα
Τα ενδιάμεσα προϊόντα • Μερικά χαρακτηριστικά
των αντιδράσεων είναι ενδιάμεσα προϊόντα
δομές που μπορούν να
φέρουν ένα θετικό η
αρνητικό φορτίο, έχουν H
πολύ μικρό χρόνο ζωής , O
+ CH3 -
αλλά κυρίως μας H CH 2 O CH3
C
διευκολύνουν να
καταλάβουμε τους H CH3
μηχανισμούς των CH3
αντιδράσεων, π.χ. ένα +
C CH3
άλας του οξονίου, ένα
καρβοκατιόν, ένα αρνητικό CH3
φορτίο στο οξυγόνο.
65
 Αιθανόλη

“Ethanol-3D-balls”, από Benjah-bmm27

διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

66
“Ethanol CPK ani”, από JeanMi με άδεια CC BY-SA 3.0
 Αλκοόλες

faidherbe.org με άδεια GNU General

Public License (GPL) version 3

faidherbe.org με άδεια GNU General

Public License (GPL) version 3
67
 Ονοματολογία Αλκοολών
Πρόθεμα-θέση (αριθμός)-ολ

 H Έννοια των πρωτοταγών ,δευτεροταγών ,τριτοταγών

αλκοολών.
CH3 CH3
H3C HO CH3
H3C CH3
OH HO OH
propan-2-ol ethanol 2-methylpropan-2-ol cyclopropanol

HO
H2C HO
H3C
O CH3
H3C OH OH
HO HO
ethenyl methyl ether hexane-2,3,4-triol propane-1,2,3-triol

68
 Αντιδράσεις Αλκοολών

Πυρηνόφιλη
περιοχή

Ηλεκτρόφιλη
περιοχή

“Ethanol-3D-balls”, από Benjah-bmm27

chemwiki.ucdavis.edu με άδεια CC BY-
διαθέσιμο ως κοινό κτήμα
NC-SA 3.0 US

69
Υποκατάσταση στο Οξυγόνο 1/3

chemwiki.ucdavis.edu με άδεια CC BY-NC-SA 3.0 US

70
 Οξείδωση 1/2

Αιθανόλη Αιθανάλη

Ενδιάμεσο σύμπλοκο Ενυδατωμένη μορφή

71
Οξείδωση σε ετερογενές περιβάλλον
1/2
 Πάρτε χάλκινο σύρμα (ηλεκτρικό σύρμα ή καλώδιο) και
τυλιχτέ το σε ένα μολυβί σε σχήμα τιρμπουσόν γύρω
από μία ράβδο. Συνδέστε το ένα άκρο στη μέση μιας
σπάτουλας και να δώσει το συνεστραμμένο μήκος, έτσι
ώστε, μόλις το άκρο στηρίζεται πάνω στην άκρη του
ποτηριού, το μέσο του σύρματος στη μέση του
ποτηριού. Τοποθετήστε μια μικρή ποσότητα αιθανόλης
στο πάτο του ποτηριού. Θερμάνετε το σύρμα χαλκού
στη φλόγα του γκαζιού μέχρι να είναι λαμπερό κόκκινο.

72
Οξείδωση σε ετερογενές περιβάλλον
2/2
 Τοποθετήστε τη σπάτουλα στην άκρη του ποτηριού.
Έχει παρατηρηθεί ότι το σύρμα χαλκού παραμένει
κόκκινο πορτοκαλί για καιρό, με διακυμάνσεις της
έντασης και του χρώματος, και η μυρωδιά του πράσινου
μήλου προέρχεται από την αντίδραση δημιουργίας της
αιθανάλης.
Αφαιρέστε το σύρμα χαλκού: παρατηρούμε ότι σταματά
λάμψη του (είναι πολύ ζεστό) και γίνεται μαύρη η
επιφάνεια του (αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ ζεστό).
Η μυρωδιά του πράσινου μήλου συνεχίζει να
προκύψουν.

73
 Οξείδωση 2/2
Ο μηχανισμός της οξείδωσης μπορεί να είναι και
καταλυτικός μέσω μέταλλων όπως ο χαλκός.
 2 CH3-CH2-OH(g) + O2(g) → 2 CH3-CH=O(g) + 2
H2O(g)

 2 Cu(s) + O2(g) → 2 CuO(s)

 CuO(s) + CH3-CH2-OH(g) → Cu(s) + CH3-CH=O(g) + H2O(g)
 Καύση
 CH3-CH2-OH(g) + 3 O2(g) → 2 CO2(g) + 3 H2O(g)
74
 Υποκατάσταση στο Οξυγόνο 2/3

 Σχηματισμός Αιθέρων

H2SO4
2CH3CH2OH CH3CH2OCH 2CH3+H2O
Δυο μόρια αιθανόλης δίνουν ενα μόριο διαιθυλαιθέρα
μετα απο βράσιμο με θειικό οξύ

H
H H
H Η+ H +
H
H
OH O
H3C O
+ Η2Ο
H3C H3C
H

CH3
O
H3C H

75
 Υποκατάσταση στο Οξυγόνο 3/3

 Σχηματισμός Εστέρων

organicavirtuale.altervista.org με άδεια CC BY-NC-ND 2.0

76
Αντιδράσεις Απόσπασης

chemistry.msu.edu

77
 Αντιδράσεις Απόσπασης –
Υποκατάσταση Υδροξυλίου

 H μενθόλη
“Menthol skeletal”, από File
Όταν την θερμάνουμε με Upload Bot (Magnus Manske)
διαθέσιμο ως κοινό κτήμα
αραιό θεϊκό οξύ παίρνουμε
μείγμα ισομερών μενθένης.
Η απόσπαση του υδρογόνου
γίνεται από τον πιο πλούσιο
Κανονας του Zaitsev
αρνητικά άνθρακα .
H2SO4

90% 10% 78
 Η Ακετυλομάδα

 Οι ιδιότητες της ομάδας αυτής επηρεάζονται από την

ύπαρξη του διπλού δεσμού άνθρακα οξυγόνου. Το Η
στον άνθρακα α είναι όξινο.

H CH3 OH

C CH3 C CH3 C CH3

O CH O CH O CH

R R R

ΑΛΔΕΥΔΗ ΚΕΤΟΝΗ ΟΞΥ

H CH3 OH

C CH3 C CH3 C CH3

O CH O CH O CH

CH3 CH3 CH3

3-methylbutan-2-one 2-methylpropanoic acid
2-methylpropanal

79
Αλδεΰδες - Κετόνες

80
Φυσικές Αλδεΰδες - Κετόνες

Τρεις φυσικές αλδεΰδες σιναμαλδεύδη, βανιλίνη, και

κιτράλη

chemistry.msu.edu

81
 Ιδιότητες Αλδεϋδών - Κετονών

Διαλυτότητα
Ένωση ΜΒ Σ.Ζ.
στο νερό
(CH3)2C=CH2 56 -7.0 ºC 0.04 g/100
(CH3)2C=O 58 56.5 ºC άπειρη
CH3CH2CH2CH=CH2 70 30.0 ºC 0.03 g/100
CH3CH2CH2CH=O 72 76.0 ºC 7 g/100

96 103.0 ºC αδιάλυτο

98 155.6 ºC 5 g/100
chemistry.msu.edu

82
 Αντιστρεπτές Αντιδράσεις 1/3
 Σχηματισμός Ακετάλης
R2C=O + R'OH R'O–(R2)C–O–H (μια ημιακετάλη)
R2C=O + 2 R'OH R2C(OR')2 + H2O (μια ακετάλη)

chemistry.msu.edu
83
 Αντιστρεπτές Αντιδράσεις 2/3
 Σχηματισμός Ιμινών και παραγώγων. (AMADORI)

R2C=O + R'NH2 R'NH–(R2)C–O–H R2C=NR' + H2O

“AmadoriRearrangement1”, από File Upload Bot (Magnus Manske) με άδεια CC BY-SA 3.0 84
 Αντιστρεπτές Αντιδράσεις 3/3

 Σχηματισμός Εναμίνης

chemistry.msu.edu

 Σχηματισμός Κυανυδρίνης

RCH=O + H–C≡N RCH(OH)CN (μια κυανιδρίνη)

85
 Αναγωγή
 Με μικτά μεταλλικά υδρίδια
RCH=O + H:(–) RCH2O(–) + H3O(–) RCH2OH
Αντιδραστήριο Καλύτερος Διαλύτης Ομάδα που Ανάγεται Χειρισμοί Αντίδρασης

Μικτό υδρίδιο Αιθανόλη, H2O/ETOH Αλδεΰδες σε 1ο-αλκοόλες 1. Απλή

Νατρίου – Βορίου 15% NAOH Κετόνες σε 2ο-αλκοόλες εξουδετέρωση
NaBH4 Όχι ισχυρά οξέα Δεν αντιδρά με άλλες 2. Εκχύλιση
ομάδες προϊόντος
Μικτό υδρίδιο Aιθέρας, THF Αλδεϋδες σε 1ο-αλκοόλες 1. Προσεκτική
Νατρίου – Αργιλίου Όχι αλκοόλες & αμίνες Κετόνες σε 2ο-αλκοόλες προσθήκη νερού
LiAlH4 Όχι αλογονομένες ενώσεις Καρβοξυλικά οξέα σε 1ο- 2. Διάλυση αλάτων
Όχι ισχυρά οξέα αλκοόλες αργιλίου
Εστέρες σε αλκοόλες 3. Εκχύλιση
Εποξείδια σε αλκοόλες προϊόντος
Νιτρίλια & αμίνες σε
αμίνες
Αλκυλαλογονίδια &
τοσυλένια σε αλκάνια
Οι περισσότερες ομάδες
αντιδρούν 86
 Οξείδωση

RCH=O + [O] RC(OH)=O

RCH=O + 2 [Ag(+) OH(–)] RC(OH)=O + 2 Ag (μεταλλικός καθρεύτης) + H2O

87
 Καρβοξυλικά οξέα

1.23 Å
120ο

1.36 Å

Αναδημιουργία από:“Carboxylic-acid”, από Nobelium διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

88
 Ονοματολογία
Μοριακός
Εμπειρικό Όνομα Πηγή Όνομα κατα IUPAC Σ.Τ. Σ.Ζ.
Τύπος
HCO2H Μυρμηκικό οξύ Μυρμήκια (l. Formica) Μεθανοϊκο οξύ 8.4 ºC 101 ºC

CH3CO2H Οξικό οξύ Ξίδι (l. Acetum) Αιθανοϊκο οξύ 16.6 ºC 118 ºC

CH3CH2CO2H Προπιονικό οξύ Γάλα (gk. Protus prion) Προπανοϊκο οξύ -20.8 ºC 141 ºC

CH3(CH2)2CO2H Βουτυρικό οξύ Βουτυρο (l. Butyrum) Βουτανοϊκο οξύ -5.5 ºC 164 ºC

CH3(CH2)3CO2H Βαλερικό οξύ Ρίζα βαλεριάνας Πεντανοϊκο οξύ -34.5 ºC 186 ºC

CH3(CH2)4CO2H Καπρονικό οξύ Αίγες (l. Caper) Εξανοϊκο οξύ -4.0 ºC 205 ºC

CH3(CH2)5CO2H Enanthic acid Άμπελοι (gk. Oenanthe) Επτονοϊκο οξύ -7.5 ºC 223 ºC

CH3(CH2)6CO2H Καπρυλικό οξύ Αίγες (l. Caper) Οκτανοϊκο οξύ 16.3 ºC 239 ºC

CH3(CH2)7CO2H Πελαργονικό οξύ Πελαργόνιο (an herb) Εννιανοϊκο οξύ 12.0 ºC 253 ºC

CH3(CH2)8CO2H Καπρινικό οξύ Αίγες (l. Caper) Δεκανοϊκο οξύ 31.0 ºC 219 ºC

89
 Λιπαρά Οξέα
Κορεσμένα
Τύπος Εμπειρικό Όναμα Σ.Τ.
CH3(CH2)10CO2H Λαουρικό οξύ 45 ºC
CH3(CH2)12CO2H Μυριστικό οξύ 55 ºC
CH3(CH2)14CO2H Παλμιτικό οξύ 63 ºC
CH3(CH2)16CO2H Στεαρικό οξύ 69 ºC
CH3(CH2)18CO2H Αραχιδικό οξύ 76 ºC
Ακόρεστα
Τύπος Εμπειρικό Όναμα Σ.Τ
CH3(CH2)5CH=CH(CH2)7CO2H Παλμιτελαϊκο οξύ 0 ºC
CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7CO2H Ελαϊκό οξύ 13 ºC
CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7CO2H Λινελαϊκό οξύ -5 ºC
CH3CH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CH(CH2)7CO2H Λινολενικό οξύ -11 ºC
CH3(CH2)4(CH=CHCH2)4(CH2)2CO2H Αραχιδονικό οξύ -49 ºC 90
Σημαντικά Φυσικά Οξέα

chemistry.msu.edu

91
Καρβοξυλικά Παράγωγα

chemistry.msu.edu

92
 Αντιδράσεις 1/2
 Υποκατάσταση της Υδροξυλομάδας

chemistry.msu.edu 93
 Αντιδράσεις
Εστεροποίηση η υδρόλυση κατά Fischer

 Μια αντίδραση που συμβαίνει κατά πολύ μεγάλο

ποσοστό στα κρασιά, και κυρίως κατά την παλαίωση
των.
H- υποκατάσταση HO-υποκατάσταση
H2O + CH3CO-OCH2CH3 CH3CO-OH + CH3CH2-OH CH3CO-OCH2CH3 + H2O

chemistry.msu.edu

“Fischer Esterification-Hydrolysis Equilibrium”, από Ckalnmals με άδεια CC BY-SA 3.0 94

 Μηχανισμός Εστεροποίησης
 Η όξινη κατάλυση είναι το βασικό στοιχείο του μηχανισμού
αυτού.

“Fischer esterification mechanism”, από File Upload Bot (Magnus 95

Manske) με άδεια CC BY-SA 3.0
 Αντιδράσεις 2/2
 Οξείδωσης με την παρουσία ισχυρών οξειδωτικών.

article.sapub.org

 Αναγωγής

96
 Υδατάνθρακες
Αμυλοπηκτίνη

97
Γλυκόζη

chemistry.msu.edu

98
 Στερεοϊσομέρεια

 Ένα σάκχαρο, όπως η H OH

γλυκόζη μπορεί να γραφεί H OH
με 4 διαφορετικούς τρόπους. HO H
O

H OH
OH
H

HO O H CH 2OH

H O OH
H H
HO
H OH
OH OH H OH HO OH

HO O OH
HO H H
H
H OHOH 99
 Προβολές Fischer
O O

H
H
OH
OH (Nobel
HO
H χημείας
H
OH 1902)
O OH O OH
D-Ερυθρόζη D-Θρεόζη
H OH HO H

Όλες είναι D, διότι ο

OH OH O H OH O O

H OH OHHO H HOH OH HO H
H
D-Ερυθρόζη
OH H OH HO
D-Θρεόζη
H HO H πιο απομακρυσμένος
H O OH HO OH HO OH H
O OH
άνθρακας από την
H
H
OHOH
OH
HO
H
H OH H
OH HO
OH OH HO
HD-ΞυλόζηHO
H OH
H D-Λυξόζη
Αλδευδομάδα έχει
D- Ριβόζη D-Αραβινόζη
H OH H OH H OH H OH στερεοδιάταξη D.
OH OH OH OH
D- Ριβόζη D-Αραβινόζη D-Ξυλόζη D-Λυξόζη

O O O O O

H OH HO H H OH HO H H OH
H OH H OH HO H HO H H OH
O O O O O
H OH H OH H OH H OH HO H
H H OHOH HO H H OH H HOH OHHO H
H OHH OH
H OH
H OH H OH HO H HO H H OH
H OHOH H OH OH H OH OH H OH HOOH H OH
H OH
Αλλόζη H OH
Αλτρόζη H OH
Γλυκόζη H H
OHΜανόζη OHΓουλόζη
100
OH OH OH OH OH
Προβολές Fischer

101
Οξείδωση

chemistry.msu.edu

102
 Βάσεις του Schiff, προϊόντα
Amadori

 Το μαύρισμα του
μούστου κατά την
θέρμανση του προς
συμπύκνωση

 Αντίδραση αλδευδομάδος
σακχάρου με αμινομάδα
αμινοξέως.
103
societechimiquedefrance.fr
 Κετόζες

Παραδείγματα κετοζών
Παραδείγματα κετοζών

chemwiki.ucdavis.edu με άδεια CC BY-NC-SA 3.0 US

104
Η Πραγματική Δομή των
Σακχάρων 1/3

qfa.uam.es

chemistry.msu.edu 105
 Η Πραγματική Δομή των
Σακχάρων 2/3

chemwiki.ucdavis.edu με
άδεια CC BY-NC-SA 3.0 US 106
Η Πραγματική Δομή των
Σακχάρων 3/3

chemwiki.ucdavis.edu με άδεια CC BY-NC-SA 3.0 US

107
 Προβολές Haworth

Εξόζες σε πυρανική μορφή με τις δυο γραφές

α-D-γλυκοπυρανόζη β-D-γαλακτοπυρανόζη α-D-μανοπυρανόζη β-D-αλοπυρανόζη

chemistry.msu.edu

108
 Σχηματισμός Γλυκοζίτη

chemistry.msu.edu

 Παραδείγματα Φυσικών Γλυκοζιτών

sivabio.50webs.com 109
 Ανθοκυάνες σαν γλυκοζίτες
 Ο γλυκοζιτικός δεσμός μεταξύ της γλυκόζης και
ανθοκυανιδίνης.

“Cyanidin 3-O-glucoside”, από Yikrazuul διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

110
Δισακχαρίτες 1/2

chemistry.msu.edu

111
Δισακχαρίτες 2/2

sivabio.50webs.com

112
Πολυσακχαρίτες 1/2

qfa.uam.es

113
Πολυσακχαρίτες 2/2

myttex.net
114
Πρωτεΐνες

115
α-Αμινοξέα 1/2

chemistry.msu.edu

116
α-Αμινοξέα 2/2

chemistry.msu.edu 117
Ισοηλεκτρικό Σημείο 1/2

bhschemistry.wikispaces.com με άδεια CC BY-SA 3.0

118
 Ισοηλεκτρικό Σημείο 2/2

Τιμές pK των Αμινοξέων

α-CO2H α-NH3 Πλευρική αλυσίδα
Αμινοξύ pI
pKa1 pKa2 pKa3
Αργινίνη 2.00 9.00 13.20 11.15
Ασπαρτικό οξύ 2.01 9.82 3.83 2.80
Κυστεϊνη 1.71 10.78 8.33 5.02
Γλουταμινικό οξύ 2.19 9.67 4.25 3.22
Ιστιδίνη 1.82 9.17 6.04 7.59
Λυσίνη 2.17 9.00 10.80 9.65
Τυροσίνη 2.20 9.11 10.07 5.66

119
Εστεροποίηση του Καρβοξυλικού
οξέος

chemistry.msu.edu

120
 Η Αντίδραση Νινυδρίνης είναι
χαρακτηριστική αντίδραση ελεύθερων
αμινοξέων

Το διμερές
αυτό έχει μπλε
χρώμα και
είναι ένα
αντιδραστήριο
εμφάνισης της
θέσης των
αμινοξέων
στην
χρωματογραφί organicavirtuale.altervista.org με
άδεια CC BY-NC-ND 2.0
α λεπτής
στοιβάδας
121
 Σύνθεση των α - Αμινοξέων

1.

2.

chemistry.msu.edu
122
 Ο Πεπτιδικός Δεσμός

N-τελικό C- τελικό
chemistry.msu.edu

Ο πεπτιδικός δεσμός είναι αποτέλεσμα της συνένωσης δυο

αμινοξέων.
Δυο αμινοξέα μας δίνουν ένα διπεπτίδιο τρία ένα
τριπεπτίδιο,ν αμινοξέα ένα πολυπεπτίδιο.
Στο πολυπεπτίδιο τα άκρα χαρακτηρίζονται, σαν Ν-τελικό η
C-Τελικό
123
Τριτοταγείς Δομές: α-Ελικα

124
Τριτοταγείς Δομές: β-Πτυχωτή

chemistry.msu.edu

125
 Δομή Πρωτείνης
 Στο διπλανό σχήμα
βλέπουμε την πρωτοταγή
δομή, δηλαδή την
αλληλουχία των αμινοξέων,
την δευτεροταγή δηλαδή
“Main protein structure levels en”, από
LadyofHats διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

την α έλικα η την πτυχωτή

δομή, την τριτοταγή δομή
που είναι η αρχιτεκτονική
στον χώρο και τέλος την
τεταρτοταγή δομή, που
ορίζεται από την συνένωση
πολλών τριτοταγών δομών

126
 Παραδείγματα

αγγειοτανσίνη θειορεδοξίνη
“PBB Protein ANG image”, από ProteinBoxBot “PBB Protein TXN image”, από Jacopo Werther
διαθέσιμο ως κοινό κτήμα 127
διαθέσιμο ως κοινό κτήμα
Η αιμογλομπίνη, μια
μεταλλοπρωτείνη

“1904 Hemoglobin”, από CFCF με άδεια CC BY 3.0

128
 Μετουσίωση των Πρωτεϊνών
Δράση Μηχανισμός
Θέρμανση Σπάσιμο δεσμών υδρογόνου λόγο αυξημένης
ενέργειας δόνησης .
(πήξη αλβουμίνης αυγού κατά το τηγάνισμα.)
Υπέρυθρη Ακτινοβολία Παρόμοια με τη θέρμανση
(κάψιμο δέρματος από τον ήλιο)
Ισχυρά οξέα και βάσεις Σχηματισμός αλάτων, διάταξη δεσμών
υδρογόνου.
(φουσκάλες δέρματος και καψίματα)
Ουρία Συναγωνισμός κατά τον σχηματισμό δεσμών
υδρογόνου.
(καθίζηση διαλυτών πρωτεϊνών.)
Μερικοί οργανικοί διαλύτες Μεταβολή της διηλεκτρικής σταθεράς και
(πχ αιθανόλη, ακετόνη) ενυδάτωση των φορτισμένων ομάδων.
(απολυμαντική δράση.)
Ανακίνηση Διάτμηση δεσμών υδρογόνου.
(μετατροπή της αλβουμίνης του αυγού σε
μαρέγκα.) 129
 Τριγλυκερίδια, λιπαρά οξέα
Τα τριγλυκερίδια  Τριγλυκερίδιο
είναι εστέρες της
γλυκερίνης με O
H

λιπαρά οξέα. Στο

H
O O
CH2 CH2 O
διπλανό παράδειγμα H
H
CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH3
τα τρία οξέα είναι το H O CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2
CH2 CH2
λαουρικό ( C10 ),το
CH2 CH2
ελαϊκό (C18=) και
CH2 O
H2C
H3C CH2
το καπρονικό (C10). CH2
H2C

1% του συνολικού H2C

CH2

βάρους των CH CH
CH2 CH2CH 2C
κουκουτσιών της H3C
CH2 CH2CH
CH2 2
CH
2 2
H
ράγας.

130
 Κορεσμένα λιπαρά οξέα

Κορεσμένα Λιπαρά Οξέα

Τύπος Εμπειρικό όνομα Σημείο τήξης

CH3(CH2)10CO2H Λαουρικό οξύ 45 ºC

CH3(CH2)12CO2H Μυριστικό οξύ 55 ºC

CH3(CH2)14CO2H Παλμιτικό οξύ 63 ºC

CH3(CH2)16CO2H Στεατικό οξύ 69 ºC

CH3(CH2)18CO2H Αραχιδικό οξύ 76 ºC

131
 Ακόρεστα Λιπαρά Οξέα

Ακόρεστα Λιπαρά Οξέα

Εμπειρικό Σημείο
Τύπος
όνομα τήξης
Παλμιτελαϊκ
CH3(CH2)5CH=CH(CH2)7CO2H 0 ºC
ό οξύ
CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7CO2H Ελαϊκό οξύ 13 ºC
CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7CO Λινελαϊκό
-5 ºC
2H οξύ
CH3CH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CH( Λινολενικό
-11 ºC
CH2)7CO2H οξύ
Αραχιδονικό
CH3(CH2)4(CH=CHCH2)4(CH2)2CO2H -49 ºC
οξύ

132
 Σαπούνια & Απορρυπαντικά
 Διαφορές μορφές σαπουνιών  Υδρόφιλες και υδρόφοβες
ομάδες
o Διάφοροι τύποι σαπουνιών

Κλασικό σαπούνι, στεατικό

νάτριο

Συνθετικό απορρυπαντικό
ανιονικό και κατιονικό

Ουδέτερο
σαπούνι
chemistry.msu.edu

133
 Φυσικά Λίπη & Έλαια
Κορεσμένα οξέα (%) Ακόρεστα οξέα (%)
Πηγή C10 C12 C14μυρι C16παλμ C18στε C18ελ C18λινε C18ακόρ
& λαο στι ιτικ ατι αϊ λαϊκ εστ
λιγότερ υρικ ό ό κό κό ό ο
οι ό
Ζωικά λίπη
βούτυρο 15 2 11 30 9 27 4 1
λαρδί - - 1 27 15 48 6 2
ανθρώπινο
- 1 3 25 8 46 10 3
λίπος

έλαιο ρεγγών - - 7 12 1 2 20 52

Φυτικά έλαια
καρύδα - 50 18 8 2 6 1 -
καλαμπόκι - - 1 10 3 50 34 -
ελιά - - - 7 2 85 5 -
φοίνικας - - 2 41 5 43 7 -
φιστίκι - - - 8 3 56 26 7
ηλιέλαιο - - - 3 3 19 76 -
134
Φωσφολιπίδια 1/4

chemistry.msu.edu

135
 Φωσφολιπίδια 2/4
Λιπίδια της
κυτταρικής
Λιπίδια
μεμβράνης
αποθήκευσης
ενέργειας

Φωσφολιπίδια Γλυκολιπίδια

Τριγλυκερίδια Γλυκεροφωσφολιπίδια Σφιγγολιπίδια

FA FA
γλυκερίνη

σφίγγοζίνη
γλυκερίνη

σφίγγοζίνη
FA FA FA FA
FA PO ROH PO χολίνη Glu, Gal

136
 Φωσφολιπίδια 3/4
 Τα δομικά μέρη ενός φωσφολιπιδίου

“Phosphatidyl-Choline”, από File Upload Bot (Magnus Manske) διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

137
 Φωσφολιπίδια 4/4
 Η οργάνωση μιας μεμβράνης, το υδρόφιλο μέρος , το
υδρόφοβο και η οργάνωση της διπλής στοιβάδας.

“Phospholipid TvanBrussel”, από Lomita “Phospholipid Chemicalmakeup”, από Veggiesaur

διαθέσιμο ως κοινό κτήμα διαθέσιμο ως κοινό κτήμα

138
 Τερπένια

Τερπένια, είναι υδρογονάνθρακες των φυτών που

προέρχονται από την επανάληψη της ίδιας δομική μονάδα
το ισοπρένιο.

Μυρκένιο (θυμάρι ) Γερανιόλη (τριαντάφυλλο) Καρβόνη Χρυσανθεμικό οξυ

chemistry.msu.edu

139
 Οξυγονωμένα τερπένια –
Πως δημιουργούνται
Είναι προϊόντα πρόσθεσης μιας υδροξυλομάδος στα
αντίστοιχα μη οξυγονωμένα τερπένια. Με τη σειρα
παρουσιάζονται η Λιναλοόλη, Μυρσενόλη, Νερολιδόλη. Με
γαλάζιο η μια μονάδα, με ροζ η άλλη του ισοπρένιου. Στην
συνέχεια έρχεται η οξυγόνωση σε περιβάλλον κρασιού.

140
Τερπένια - Η αντίδραση δημιουργίας

CH3
H2C
C
CH3 O O
H2C CH2 CH2
C -
O O O P O P O
CH2 CH2 -
- -
O P O P O O O
- -
O O

141
Άλλα φυτικά παράγωγα
ανάλογα των Τερπένιων

chemistry.msu.edu

142
Στεροειδή

143
chemistry.msu.edu
Λιποδιαλυτές Βιταμίνες

chemwiki.ucdavis.edu με άδεια
CC BY-NC-SA 3.0 US
144
Βιοσύνθεση Λιπιδίων 1/2

chemistry.msu.edu

145
 Βιοσύνθεση Λιπιδίων 2/2

 Αλκυλίωση

chemistry.msu.edu
146