Professional Documents
Culture Documents
741100 ΙΟΝΤΙΣΜΟΣ
741100 ΙΟΝΤΙΣΜΟΣ
Κρυσταλλικό πλέγμα
χλωριούχου νατρίου.
H 2O
NaCl( s )
Na ( aq ) Cl
( aq )
HCl H 2O H 3O Cl
Μερικός ιοντισμός: η αντίδραση του ηλεκτρολύτη με το νερό
είναι αμφίδρομη και το σύστημα καταλήγει σε ισορροπία. Στο
διάλυμα συνυπάρχουν ιόντα και μόρια του ηλεκτρολύτη.
NH 3 H 2O NH OH
4
NH 3 H 2O NH OH
4
HA H A
B H HB
HCOOH H 2O HCOO H 3O
Το μεθανικό ή μυρμηγκικό οξύ είναι ένα ασθενές οργανικό οξύ
O βαθμός ιοντισμού εξαρτάται από:
α. Τη φύση του ηλεκτρολύτη.
β. Τη φύση του διαλύτη.
γ. Τη θερμοκρασία Τ.
δ. Την αρχική συγκέντρωση C του ηλεκτρολύτη.
ε. Την παρουσία κοινού ιόντος στο διάλυμα.
Για να συγκρίνουμε την ισχύ δύο ηλεκτρολυτών, με βάση το
βαθμό ιοντισμού, πρέπει οι δύο ηλεκτρολύτες να βρίσκονται στον
ίδιο διαλύτη, με την ίδια αρχική συγκέντρωση, στις ίδιες
συνθήκες θερμοκρασίας και να μην υπάρχει παρουσία κοινού
ιόντος.
Όταν ισχύουν τα παραπάνω, ισχυρότερος είναι ο ηλεκτρολύτης
που έχει μεγαλύτερη τιμή βαθμού ιοντισμού.
Ας υποθέσουμε ότι έχουμε μια αντίδραση ανταλλαγής πρωτονίου
μεταξύ ενός οξέος και μιας βάσης που καταλήγει σε μια
κατάσταση χημικής ισορροπίας.
HA B A HB
A HB
Kc
HA B
A HB
HA B A HB Kc
HA B
Το κλάσμα αυτό έχει βέβαια θετικό αριθμητή και παρονομαστή
(οι συγκεντρώσεις είναι πάντοτε θετικές), και επομένως θα
κυμαίνεται ανάμεσα στο μηδέν και στο άπειρο.
0 < Kc < ∞
Όταν η σταθερά ισορροπίας τείνει στο μηδέν, ο αριθμητής του
κλάσματος γίνεται πρακτικά μηδέν πράγμα που σημαίνει ότι δεν
γίνεται καν αντίδραση.
Αντίθετα όταν η σταθερά τείνει στο άπειρο, ο παρονομαστής του
κλάσματος πρακτικά μηδενίζεται και έτσι η αντίδραση
χαρακτηρίζεται μονόδρομη ή ποσοτική.
Έστω αραιό υδατικό διάλυμα ασθενούς μονοπρωτικού οξέος ΗΑ.
Ο ιοντισμός του ΗΑ περιγράφεται από τη χημική εξίσωση:
HA H 2O A H 3O
Η σταθερά ισορροπίας Κc της αντίδρασης αυτής θα δίνεται από
την σχέση:
Επειδή η συγκέντρωση του νερού
A H 3O είναι πολύ μεγάλη (55,5 mol/L) σε
Kc σχέση με την συγκέντρωση του
HA H 2O ασθενούς οξέος (Cοξ ≤ 1) θεωρείται
σταθερή και ενσωματώνεται μέσα
στην τιμή της Kc.
A H 3O
HA H 2O A H 3O Kc
HA H 2O
Έτσι προκύπτει :
Σταθερά ιοντισμού Κα του οξέος ΗΑ ονομάζεται η τιμή του
παρακάτω κλάσματος στην ισορροπία:
A H 3O
Ka
HA
H Κα έχει μονάδες mol/L, οι οποίες όμως παραλείπονται χάριν
ευκολίας. Η τιμή της Κα για ορισμένο οξύ σε υδατικό διάλυμα,
εξαρτάται μόνο από τη θερμοκρασία.
Επειδή οι αντιδράσεις ιοντισμού είναι ενδόθερμες, αύξηση της
θερμοκρασίας μετατοπίζει την ισορροπία προς τα δεξιά, με
αποτέλεσμα η τιμή της Κα να αυξάνεται και αντίστροφα.
A
H O
HA H 2O A H 3O Ka
3
HA
Όταν θέλουμε να συγκρίνουμε την ισχύ δύο ασθενών οξέων,
ισχυρότερο είναι αυτό που έχει μεγαλύτερη τιμή Κα σε ορισμένη
θερμοκρασία.
Ο ιοντισμός ασθενούς μονόξινης βάσης περιγράφεται από τη
χημική εξίσωση:
B H 2O BH OH
Η σταθερά ισορροπίας Κc της αντίδρασης αυτής θα δίνεται από
την σχέση:
Επειδή η συγκέντρωση του νερού
BH OH είναι πολύ μεγάλη (55,5 mol/L) σε
Kc σχέση με την συγκέντρωση του
B H 2O ασθενούς οξέος (Cοξ ≤ 1) θεωρείται
σταθερή και ενσωματώνεται μέσα
στην τιμή της Kc.
BH OH
B H 2O BH OH Kc
B H 2O
Έτσι προκύπτει :
Αντίστοιχα με την Κα, ορίζεται η σταθερά ιοντισμού Κb, που
δίνεται από τη σχέση:
BH OH
Kb
B
BH OH
B H 2O BH OH Kb
B
Για τη σταθερά Κb ισχύει ότι και για την Κa. Δηλαδή η τιμή της
εξαρτάται μόνο από τη θερμοκρασία. Αύξηση της θερμοκρασίας
προκαλεί αύξηση της Κb. Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή της Κb μίας
βάσης, σε ορισμένη θερμοκρασία, τόσο ισχυρότερη είναι η βάση.
Όταν θέλουμε να συγκρίνουμε την ισχύ δύο ασθενών βάσεων,
ισχυρότερη είναι αυτή που έχει μεγαλύτερη τιμή Kb στην ίδια
θερμοκρασία.
Στα ισχυρά οξέα και βάσεις δεν αποκαθίσταται χημική ισορροπία,
συνεπώς δεν ορίζονται οι σταθερές Κa και Kb.
Στο καθαρό νερό υπάρχουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ–) και
κατιόντα υδροξωνίου (Η3Ο+). Τα ιόντα αυτά προκύπτουν
λόγω του ιοντισμού του νερού, σύμφωνα με την χημική
εξίσωση:
H 2O H 2O OH H 3O
Στην παραπάνω αντίδραση που ονομάζεται και αυτοϊοντισμός
του νερού, το ένα μόριο του νερού δρα ως οξύ (δότης
πρωτονίων) και το άλλο ως βάση (δέκτης πρωτονίων).
pH = –log[H3O+]
[H3O+]
1 10-7 10-14
0 7 14
[OH-]
10-14 10-7 1
14 7 0
Σχέση μεταξύ pH και pOH
2
a C
Ka Αν α < 10-1 ή Κα / C < 10-2 τότε θα
1 a ισχύει κατά προσέγγιση:
2
Ka a C
O νόμος αραίωσης του Ostwald ισχύει και για ασθενείς
μονόξινες βάσεις, με μαθηματικές εκφράσεις:
2
a C Αν α < 10-1 ή Κα / C < 10-2 τότε θα
Kb ισχύει κατά προσέγγιση:
1 a 2
Kb a C
Ka Kb
a ή a
C C