1.

Osnove optike vida

Da bi razumjeli optiku moramo poznavati neke njene osnovne pojmove. Prelamanje svjetlosti
se zasniva na indexu prelamanja prozirne supstance – svjetlosti zraci putuju kroz vazduh
brzinom od 300 000 km/s a znatno sporije kroz prozirnu supstancu i tecnost. Indeks
prelamanja prozirne supstance je odnos izmedju brzine svjetlosti u vazduhu i brzine svjetlosti
kroz tu supstancu. Index prelamanja vazduha je 1,00. Savijanje svjetlosnih zraka na kosoj
dodirnoj povrsini zove se prelamanje ( rekfrakcija ) i stepen prelamanja se povecava u
funkciji: 1. Odnos indexa prelamanja dvije prozirne sredine 2. Velicine ugla izmedju dodrine
povrsine i ulaznog snopa talasa. Konveksna sociva fokusiraju svjetlosne zrake.Svjetlosni zraci
koji prolaze kroz centar sociva padaju pod pravim uglom na povrsinu sociva i prolaze bez
prelamanja, al prema krajevima sociva zraci pogadjaju dio povrsine koja je kosa. Spoljasnji
zraci skrecu prema centru sto se zove konvergencija. Polovina savijanja kad zraci ulaze u
socivo a polovina kad izlaze na suprotnu stranu. Zraci na krajevima sociva kod konkavnih
sociva ulaze u socivo prije zraka koji prolaze kroz centar i to uzrokuje rasipanje divergenciju
perifernih svjetlosnik zraka od svjetlosnih zraka koji prolaze kroz centar sociva.. Cilindricna
sociva prelamaju svjetlosne zrake u samo jednoj ravni u poredjenju sa sfernim socivma. Zizna
daljina je udaljenost iza konveksnog sociva na kojoj paralelni zraci skupljaju u zajednicku
zizinu tacku. Odnos zizne daljine sociva, udaljenosti tackastog izvora svjetlosti i udaljenosti
zize formulom 1/f = 1/a + 1/b

2. Receptorska i zivcana funkcija retine

Mreznjaca je dio oka osjetljiv na svjetlost koja ssadrzi: cepice koji zapazaju boje i 2. Stapice
koji su odogovrni za zapazanje bijele i crne boje i za gledanje u mraku. Kad se nadraze signal
se prenosi kroz sukcesivne slojeve neurona u samoj mreznjaci i na kraju u vlakna optickog
nerva i mozdanu koru. Posato svjetlost prodje kroz sistem sociva u oku, zatim kroz staklasto
tijelo ulazi u mreznjacu s unutrasnje strane. Fovejalni dio mreznjace je znacajan za ostrinu
vida. Glavni funkcionalni segmenti stapica i cepica su: spoljasni segnemt, unutrasnji, jedro i
sinapticko tijelo.

3. / 4. Neurofiziologija vida / vidna funkcija mozga

Vidni nervni signali napustaju mreznjacu kroz opticke nerve. U optickoj hijazmi opticka
vlakna iz nazalnih polovina mreznjace prelaze na suprotnu stranu gdje se pridruzuju vlaknima
iz temporalnog dijela mreznjace drugog oka i zajedno sa njima stvaraju opticke traktove.
Vlakna oba vidna trakta zatim grade sinapse u zadnjem lateralnom koljenastom jedru
talamusa, odakle polaze genitokalkarina vlakna u vidu opticke radijacije do primarne vidne
kore u podrucju kalkarine fisure meidjalnog potiljacnog reznja. Vidna vlakna odlaze i u neka
starija podrucja mozga: do suprahijazmatickog jedra hipotalamusa 2. U pretektalna jedra 3 u
gornji kolikus 4. U prednji dio lateralnog koljenastog jedra talamusa i okolna bazalna
podrucja.

4. Bulbomotorika i njegova regulacija.

Da bi se iskoristila mogucnost vidjenja, sistem mozdane kontrole koji usmjerava oci prema
objektu posmatranja je vazan kao i onaj za interpretaciju vidnih signala. Misicna kontrola
pokreta ociju na 3 para misica: 1. Unutrasnji i spoljasnji pravi ( s jedne strane na drugu ) 2.
Gornji i donji pravi ( nagore i nadole )3. Gornji i donji kosi misici ( rotiraju ocnu jabucicu ).
Inervacija se zasniva na 3,4 i 6 mozdani nerv u mozdanom stablu koji zajedno sa vezama sa
perfiernim nervima koji inervisu ocne misice. Svaki od 3 para misica jednog oka je reciprocno
inervisan, tako da je jedan misic u paru relaksiran a drugi se kontrahuje.

5. Osnovne funkcije vanjskog, srednjeg i unutrasnjeg uha

Vanjsko uho čine uška i zvukovod. Oni odovde zvuk do srednjeg uha. U zvukovodu se nalaze
sitne dlacice koje stite uho od vanjskih uticaja. Vanjski zvukovod dugacak je oko 3 cm. Uska
hvata zvukove iz okolisa i usmjerava zvucne valove ka zvukovodu. Srednje uho na cijem je
pocetku bubnjic koji sluzi kao opna zatim tri sicusne koscice ( cekic nakovanj i uzengija ) i
eustahijeva cijev koja izjednacava pritiska u srednjem uhu. Plocica stremena zatvara ovalni
prozorcic sto je i granica izmedju srednjeg i unutrasnjeg uha. Srednje uho se opisuje kao tijelo
sa 6 stranica. Unutrasnje uho il ilabirint sastoji se od kostanog i membranskog dijela.
Kostani labirint cine puznica cohlea predvorje ( vestibulum i polukruzni kanalici ( canales
semicirkulare ). Mebranski labirint se nalazi unutar kostanog. Do sad se vjerovalo da je
jedina funkcija unutrasnjeg uha u odrzavanju ravnoteze , medjutim moze uticati i na protok
krvi u mozgu kao i odrzavanje pritiska.

6. Centralni slusni mehanizam

Nervna vlakna iz Kortijevog spiralnog gangliona ulaze u dorzalno i ventralno kohlearno jedro
u gornjem dijelu produzene mozdine. Na tom mjestu sva se vlakna prekidaju i neuroni drugog
reda prelaze na suprotnu stranu mozdanog stabla i zavrsavaju u gornjem olivarnom jedru. Od
gornjeg olivarnog jedra slusni put ide nagore kroz lateralni lemniskus gdje nastavlja do
medijalnih genikulatnih jedara i siri se putem slusne radijacije do slusne kore. Signali oba uha
prenose se putevima na obje strane mozga . slusni putevi se ukstraju na najmanje 3 razclitita
mjesta u mozdanom stablu: Trapezoidnom tijelu 2. U komisuri izmedju 2 jedra lateralnog
leminskusa 3. U komisuri koja povezuje 2 donja kolikusa. Mnoga kolateralna vlakna iz
slusnih puteva dolaze direktno u retikulatni aktivacijski sistem mozdanog stabla.

7. Funkcija slusne kore u osjetu sluha

Projekcija slusnih signala u kori velikog mozga kazuje da slusna kora lezi u supratemporalnoj
ravni gornje temporalne vijuge, ali se proteze i na lateralnu stranu temporalnog rijeznja preko
velikog dijela kore insule i u lateralne dijelove parijetalnog operkuluma. Vide se 2 podrucja:
primarna slusna kora i asocijaciona slusna kora. Primarnu slusnu koru direktno podrazuju
vlakna iz korpusa genikulatuma medijale, dok asocijaciona podrucja se podrzauju
sekundarno, impulsima iz primarne kore i bvlaknima koja dolaze iz talamusnih asocijacionih
podrucja u blizini korpusa genikulatum medijale.. U primarnoj slusnoj kori je nadjeno barem
6 tonotopicnih mapa.. Raspon frekvencije na koju reaguje svaki pojedinacni neuron u S.K je
manji nego u kohlearnim jedrima i relejnim jedrima mozdanog stabla. U asocijacionoj kori
veliki dio neurona ne reaguje na zvuke specificne frekvencije u uhu.

8. Osnovne funkcije okusa

Osjecaji ukusa i mirsa nam omogucavaju da razlikujemo hranu koja nije pozeljna ili je cak
otrovna od one prijatne i hranjive. Ukus je funkcija ukusnih pupoljaka u ustima. Fizicka
konzistencija hrane kao taktilna senzacija u ustima i prisustvo supstanci u hrani koje stimulisu
zavrsetke za bole kao biber, uuticu na kvalitet ukusa. Na celijama ukusa: 2 receptora za Na,
2 za K, i1. Za hlorid, 1 adenozinski, 1 inozinski, 2 za slatko, 2 za gorko 1 glutamat i 1 za jon
vodonika. To su primarne senzacije okusa. Imamo 4 vrste ukusa: kiselo, slano, gorko, slatko i
„umami.“ Kiselo – kiseline konc. H jona, slano – jonizovane soli , slatko – vise hemijski
faktora i gorko isto. A Umami japanska rijec – izvandredno prijatna senzacxija.

9. Osnovne funkcije mirisa

Miris je najslabije proucena senzacija. Receptorske celije za senzaciju mirisa su mirisne

olfaktivne celije to su ustvari bipolarne celije iz samog CNS-a. Mukozni kraj mirisne celije
stvara izbocenje u obliku dugmetaiz kojeg strci od 4-25 mirisnih cilija. Dio svake mirisne
celije koji reakguje na mirisni hemijski stimulus je mirisna cilija. Kada mirisna supstanca
dodje u kontakt sa povrsinom mirisne membrane, prvo difunduje u mukus koji pokriva ciliju a
zatim se vezuje za receptorski protein. Mirisni recpetori se adaptiraju za oko 50 % u toku prve
sekunde ili priblizno nakon stimulacije. Prepostavlja se dsa sdu primarni mirisni stimulusi
sljedeci: kamforni, mošusni, cvijetni, mentolni, etarski, jetki i gnjili.