1.

Opšta organizacija i način rada nervnog sistema

Nervni sistem je slozene gradje, prima milione informacija iz razlicith senzornih nerava i
organa, i integrise ih da bi odredio kako ce tijelo odgovoriti. CNS sadrzi vise od 100 milijardi
neurona. Ulazne informacije dolaze u neuron preko sinapsi na neuronskim dendritima i na
tijelu celije, a izlazni signal putuje duz jednog aksona koji odlazi iz neurona. Vecina
aktivnosti nervnog sistema pokrenuta je senzornim dozivljajem koji potice iz senzornih
receptoma. On moze izazvati trenutnu reakciju ili odlozenu. Najvaznija konacna uloga
nervnog sistema je kontrola razlicitih aktivnosti tijela. To se ostvaruje kontrolom: 1.
Kontrakcije odredjenih skeletnih misica svuda u tijelu 2. Kontrakcija glatkih misica u
unutrasnjim organima 3. Sekrecije aktivnih hemijskih supstanci iz egzokrinih i endkronih
zlijezda. Nivoi u funkciji cns-a su: nivo kicmene mozdine, nivo nizih dijelova mozga ili
supkortikalni nivo i nivo visih dijelova mozga ili kortikalni nivo.

2. Nervne sinapse, jonski kanali i neurotransmiteri

Imamo 2 vrste nervnih sinapsi – hemijske i elektircne. Kod ljudi su sve sinapse koje sluze za
prenos signala u cns-u – Hemijske sinapse. U njima prvi neuron sekretuje na sinaptickom
nervnom zavrsetku hemijsku supstancu nazvanu neurotransmiter ( acetilholin, noradrenalin,
adrenalin, histamin, gama aminobuterna kiselina, glicin, serotonin i glutamat). Elektricne
sinapse karakterise postojanje direktnih, otvorenih, tečnošću ispunjenih kanala za
sprovodjenje elektricne struje iz jednog neurona u drugi. Vecina tih kanala grade mali proteini
tubularne strukture, nazvani pukotinaste veze. Hemijske sinapse provode signal u jedno
msmjeru, od neurona koji sekretuje transmiter, nazvan presinapticki neuron, do neurona na
koji transmiter djeluje nazvan postsinapticki neuron.

3. Osnovni mehanizmi ekscitacije i inhibicije nervnog sistema.

Neki postsinapticki receptori kada su aktivisani izazivaju ekscitaciju postsinaptickog

neurona, dok drugi uzrokuju inhibiciju. Oni omogucavaju i kocenje i pobudjivanje nervne
aktivnosti.
Ekscitacija podrazumijeva 1. Otvaranje Na kanala dozvoljava ulazak velike kolicine
pozitivnog naelektrisanja u unutrasnjost postsinapticke celije. 2. Smanjenje propustljivosti
hlornih ili kalijumskih kanala ili oba zajedno. 3. Razlicite promjene unutrasnjeg metabolizma
postsinaptickog neurona, dok kod inhibicije imamo: 1. Otvaranje jonskih kanala za hlor kroz
membranu postsinaptickog neurona, povecanu propustljivost za jone kalijuma iz neurona i
aktivaciju receptorskih enzima koji inhibisu funkcije metabolicke i povecavaju broj
inhibicijskih sinaptickih receptora.

4. Prenos signala obrada informacija u skupinama neurona

CNS je sagradjen od vise hiljada do milion neuronskih skupova. Neuroni u neuronskom

skupu imaju ulazna i izlazna vlakna koja se dijele. Neuronsko podrucje stimulisano jednim
ulaznim nervnim vlaknom zove se stimulacijsko polje. Neka ulazna vlakna inhibisu a ne
stimulisu neurone, ovo cijelo polje inhibicijskih grana zovemo inhibicijskom zonom, to je
suprotno falcitaciiji. Vazno je da slabi signali koji ulaze u neuronski skup nadrzauju mnogo
veci broj nervnih vlakana koji napustaju skup, ovo se zove Divergencija.Konvergencija znaci
da se signali iz veceg broja ulaznih neurona susticu i nadrzauju jedan neuron. Jedan od
najvaznijih krugova jeste Reverberacijski ili oscilacijski krug gdje se signali vracaju i ponovo
nadrzauju ulazni neuron u taj isti krug. Trajni izlazak signala iz nekih neuronskih krugova
mogu izazvati kontinuirano spostveno neuronsko praznjenje i trajni reverberacijski signali.
Neki neuronski krugovi emituju i ritmicne izlazne signale, kao ritmicni respiracioni signal
koji nastaje u respiracionom centru produzene modzine i ponsa.

5. Neuronski skupovi ekscitacije i inhibicije neurona

Ponekad signal ulazi u neuronski skup koji izaziva nadrazajni izlazni signal koji odlazi u
jednom smjeru i u isto vrijeme inhibicijski signal koji odlazi na drugu stranu. Nadrazajni
izlazni za pokret noge unaprijed a inhibicijski za misice zadnje loze da se ne bi suprostavili.
Ova vrsta neuronskog kruga karakteristicna je za kontrolu svih antagonistickih parova misica
i naziva se krug reciprocne inhibicije. Ulazno vlakno direktno stimulise ekscitacijski izlazni
put ali isto vlakno nadrazuje i inhibicijski interneuron koji luci drugu vrstu transmiterske
supstance koja inhibise drugi izlazni put iz ovog skupa.

6. Osjet i osjetilni receptori

Somatski osjecaji su nervni mehanizmi koji sakupljaju senzorne informacije iz cijelog tijela.
Dijele se na 3 fizioloske vrste: 1. Mehanoreceptivne somatske osjecaje ( dodir i polozaj ) 2.
Termoreceptivne osjecaje ( toplo i hladno ) i 3. osjecaj bola ( ostecenje tkiva ). Takodje
imamo podjelu i na : eksteroreceptivne senzacije, proprioceptivne senzacije, visceralne
senzacije i duboke senzacije. Imamo 6 razlicitih vrsta receptora za dodir, taktilnih, a i njima
slicne. : 2. Slobodni nervni zavrseci u kozi i dr. Tkivima, u stanju su da reakguju na dodir i
pritisak. 2. Taktilni receptor velike osjetljivosti je Majsnerovo tjelasce ( u nekosmatom dijelu
koze, jagodicama prstiju, usnama i dr. ) 3. Vrhovi prstiju i druga podrucja koja sadrze veliki
broj Majsnerovih telasaca sadrze obicno i veliki broj taktilnih receptora sa prosirenim vrhom
u koje spadaju i Merkelovi diskovi. Koj isu grupisani u receptorski organ koj ise zove
kupolasti Igov receptor. 4. Svaka dlaka zajedno sa svojim nervnim vlaknom oko njenog
korijena je receptor za dodir i zove se zavrsni organ dlake. ( za kretanje predmeta po povrsini
tijela i pocetni kontakt s tijelom. 6. Pacinijeva tjelasca.

7. Receptorski i generatorski potencijal

Svi senzorni receptori imaju jedno zajednicko svojstvo. Bilo koja da je vrsta drazi koja djeluje
na receptor, njen neposredni efekat se sastoji u promjeni membranskog potencijala. Ova
promjena se zove receptorski potencijal. Razliciti receptori se mogu nadraziti na razlicite
nacine da bi nastao receptorski potencijal:1. mehanickom deformacijom receptora koja isteze
membranu i otvara jonske kanale 2. Nanosenjem hemijskih supstanci na membranu koje
otvaraju jonske kanale 3. Promjenom temperature membrane sto mijenja njenu propustljivost
i uticajem elektromagnetnih talasa. Maximalna amplituda receptorskog potencijala iznosi
preko 100 mV. Akcioni potencijal nervnog vlakna koje je u vezi sa receptorom nastaju onda
kada receptorski potencijal por5aste iznads praga za izbijanje akcionog potencijala nerva.

8. Mehanosenzitivni osjet

To je prva fizioloska vrsta somatskog osjecaja u koju spada osjet dodira i polozaja koji se
izazivaju pomjeranjem nekog tkiva u tijelu. Osjecaj dodira uglavnom potice od stimulacije
taktilnih receptora u kozi i tkivu neposredno ispod koze. Dok osjecaji polozaja se cesto
nazivaju i proprioceptivni osjecaji. Mogu se podijeliti na 2 podgrupe: osjecaj statickog
polozaja, sto znaci svjesnu orjentaciju o polozaju razlicitih dijelova tijela u odnosu na druge
dijelove i 2. Osjecaj brzine kretanja, takodje nazvan kinestezija i dinamicka propriocepcija.

9. Prenos somatskih signala u CNS

Senzorne informacije iz somatskih segmenata tijela ulaze u kicmenu mozdinu kroz dorzalne
korjenove spinalnih nerava. Od mjesta ulaska do mozga signali se prenose jednim od 2
moguca puta: sistemom dorzalne kolumne tj. sistemom medijalnog lemniskusa i 2.
Anterolateralnim sistemom. Ova dvas puta se sastaju na niovu talamusa. 1. Put prenosi signla
nagore, u produzenu mozdinu, dorzalnim kolumnama kicmene mozdine, zatim se signali
sprovode sinapsama i prolaze na suprotnu stranu i odlaze medijalnim lemniskusom kroz
mozdano stablo, do talamusa. 2. Put – posle ulaska kroz dorzalne korjenove u kicmenu
mozdinu, stvaraju se sinapse u dorzalnim rogovima sive mase mozdine i posle toga prelaze na
suprotnu stranu i penju se kroz prednje i bocne stubove bijele mase kicmene mozdine.
Zavrsavaju na svim nivoima donjeg dijela mozdanog stavla i u talamusu.

10. Osjet bola i toplinski osjet

Bol je zastitini mehanizam i javlja se uvijek kada postoji ostecenje tkiva, pa zbog toga bol
izaziva reakciju pojedinca kojom se uklanja bolni nadrazaj. Imamo dvije vrste boli: brza bol i
spora bol. Brza bol se osjeti oko 0,1 s posle bolnog nadrzaja, a spora bol pocinje posle jedne
ili vise sekundi a zatim se pojacava. Brzi bol ( ostar, akutni, bockajuci ) Spora bol ( mukli
spori zareci, pulsirajuci ). Receptori za bol u kozi i drugim tkivima su slobodni nervni
zavrseci. Tri vrste stimulusa nadrazuju receptore za bol: mehanicki toplotni i hemijski. Dva
puta za bol u kicmenoj mozdini imozdanom stablu: neospinotalamicki i paleospinotalamicki
trakt. Receptori za hladno i toplo smjesteni su ispod koze u razlicitim odvojenim tackama. 3-
10x vise za hladno nego za toplo. Signali za toplo se prenose preko vlakana tipa C, brzinom
od 0,4 do 2 m/s., dok za hladno preko A-delta nervnih vlakana brzinom oko 20 m/s. Imamo 4
razlicita nervan vlakna: 1. Vlakno za bol stimulisanu hladnocom < 10 - 15 C, 2. Vlakno za
hladno – max. Na 24 C 3. Vlakno za toplo - na 30 C 4. Vlakno za bol stimulisanu toplotom
na 45 C.

11. Visceralna bol

Bol iz razlicitih unutrasnjih organa je bitan faktor u klinickoj dijagnostici. Razlika izmedju
bola sa povrsine tijela i bola iz visceralnih organa jeste da jasno lokalizovani tipovi ostecenja
unutrasnjih organa rijetko izazivaju jaku bol. ( hirurg – crijevo – budan pacijent – ne jaka bol.
) a svaki stimulus koji izaziva difuznu stimulaciju nervnih zavrsetaka za bol u nkom
unutrasnjem organum, izaziva bol koji moze biti jak. To su najcesce ishemije, hemijski
stimulusi, spazam supljeg organa, prekomjerno istezanje supljih organa, neosjetljivi unutrasnji
organi i dr.

12. Analgezijski sistem mozga

Stepen reakcije na bol nije isti kod svih osoba, on ovisi o sposobnosti mozga da aktivacijom
sistema za kontrolu bola ( anelgezijski sistem ) vrsi supresiju ulaska signala za bol u nervni
sistem. Sistem anelgezije 3 komponente: periakveduktalne sive mase i periventrikularne
oblasti mezencefalona i gornjeg ponsa oko Silvijevog akueduktusa i dijelova oko 3 i 4
komore.. Neuroni iz ovih oblasti slaju signale do 2. Nukleusa raphe magnusa, tankog
sredisnjeg jedra u donjem ponsu i gornjem dijelu produzene mozdine i nukleusa retikularisa
paragigantocelularisa u lateralnom dijelu medule oblongate. Iz ovih jedara signali drugog reda
se prenose niz dorzolateralne kolumne kicmene mozdine do 3. Kompleksa za inhibiciju bola
koji se nalazi u dorzalnim rogovima kicmene mozdine.

13. Osjecaji polozaja - se cesto nazivaju i proprioceptivni osjecaji. Oni se mogu

podijeliti u 2 podgrupe: 1. Osjecaj statickog puta, sto znaci svjesnu orjentaciiju o
polozaju razlicitih dijelova tijela u odnosu na druge dijelove tijela i 2. Osjecaj brzine
kretanja, nazvan kinestezija ili dinamicka propriocepcija. Da da bi smo znali u kom je
polozaju nase tijelo moramo znati stepen savijenosti svih zglobova, u odredjivanju
ugla pod kojim se nalaze zglobovi sudjeluju razlicite vrste receptora i svi zajedno cine
osjecaju polozaja kao i taktilni receptori koze i duboki receptori u blizini zglobova.Pri
extremnom savijanju zglobova i istezanju ligamenata koriste se dodatni faktori i
senzorni zavrseci tipa: Pacinijevih tjelasaca, Rufinijevi zavrseci i receptori slicni
Goldzijevim tetivnim receptorima koji se nalaze u tetivama misica.

14. Motorne funkcije kickmene mozdine, spinalni refleksi

Kicmena mozdina nije samo provodnik signala sa periferije tijela u mozak i obrnuto. I po
cnjenom presjecanju visoko u nivou vrata mnoge funkcije ostaju sacuvane. Neuronske veze u
mozdini mogu izazvati: pokrete koracanja, reflekse uklanjanja dijela tijela od bolnog objekta,
reflekse koji ukrucuju noge da bi se poduprlo tijelo nasuprot sili zemljine teze i reflekse koji
kontrolisu lokalne krvne sudove, pokrete u GIT-u i uriranu exkreciju. Visi nivo nervnog
sistema ne salje signale na periferiju nego u kontrolne centre kicmene mozdine komandujuci
im da izvrsavaju zadatke. Najvaznija konacna uloga nervnog sistema jeste kontrola razlicitih
aktivnosti tijela kontrolom 1. Kontrakcije skeletnih misica svuda u tijelu, kotrakcije glatkih
misica u unutrasnjim organima i sekrecije aktivnih hemijskih supstanci iz egzokrinih i
endokrinih zlijezda u mnogim dijelovima tijela. Ove aktivnosti se zovu motorne funkcije
nervnog sistema.

15. Motorne funkcije retikularne formacije

Vecinu aktivnosti tijela koju mi zovemo podsvjesnim kontrolisu nizi dijelovi mozga, u
meduli, ponsu, mezencefalonu, hipotalamusu, talamusu, cerebelumu i bazalnim ganglijama.
Podsvjesnu kontrolu arkterijskog krvnog pritiska i disanja obavljaju medula i pons, kontrola
ravnoteze se ostvaruje zajednickom funkciojom starih dijelova cerebeluma i retikularne
formacije medule ponsa i mezencefalona. Reflekse uzimanja hrane, lucenje pljuvacke i
oblizivanje usana kao odgovor na ukus hrane kontrolisu regioni u meduli, ponsu,
mezencefalonu, amigdalama i hipotalamusu.Posle razaranja velikog dijela cerebralnog
korteksa mogu se pojaviti emocionalni obrasci ponasanja i dalje...

16. Vestibularni aparat i odrzavanje ravnoteze

Vestibularni aparat je senzorni organ koji detektuje osjecaj ravnoteze. To je zatvoren sistem
kostanih cijevi i komora u supljini petroznog dijela sljepocne kosti nazvan konstani lavirint.
Unatar su membranske cijevi i komore nazvane mewmbranski lavirint – funkcionalni dio. On
je sastavljen od ductusa cohlearisa, tri polukruzna kanala i 2 velike komore utrikulusa i
sakulusa. Cohlea je glavni senzorni organ za sluh, ali nije povezan sa ravnotezom za razliku
od polukruznih kanala, utrikulusa i sakulusa. Znacajno je da su sve celije sa dlacicama
orjentisane u razlicitim pravcima u makuli utrikulusa i sakulusa tako da se pri razlicitim
polozajima glave stimulisu razlicite cijelije sa dlacicama. Stimulacijom se obavjestavaju
mozak o polozaju glave u odnosu na gravitaciju. Onda vestibularni, cerebelarni i retikularni
motorni nervni sistem mozga razdrazuje odgovarajuce posturalne misice da odrze
odgovarajucu ravnotezu.

17. Motorne funkcije bazalnih ganglija

Jedna od glavnih uloga bazalnih ganglija u kontroli motorike je u kontroli slozenih obrazaca
motorne aktivnosti zajedno sa kortikospinalnim sistemom ( nrp. Pisanje slova alfabeta ).
Drugi motorni obrazac koji zahtjeva bazanlne ganglije jest rezanje papira makazama,
ubacivanje lopte u obruc, dodavanje lopte, bacanje kao i druge vjeste radnje koje se izvode
podsvjesno. Bazalne ganglije su drugi motorni pomocni sistem koji ne funkcionise
samostalno vec i kao cerebelum u bliskoj vezi sa cerebralnim korteksom i kortikospinalnim
sistemom.

18. Funkcije malog mozga u kontroli motorike

Mali mozak pomaze da se motorne radnje nadovezuju jedna na drugu i prati njihovo
izvodjenje i obezbjedjuje korektivno prilagodjavanje u toku izvodjenja kako bi motorne
aktivnosti bile u skladu sa signalima iz cerebralnog motornog korteksa i drugih dijelova
mozga. On takodje uporedjuje stvarno izvedene pokrete tijela sa pokretima koje namjerava da
izvede motorni sistem. Takodje pomaze kori mozga da planira naredni pokret za djelic
sekunde unaprijed, dok se pokret koji je u toku jos izvodi. Ako se pokret ne izvodi kako treba,
cerebelarno neuronsko kolo sljedeci put pojaca ili smanji obim izvrsenja pkreta. Nervni
sistem posredstvom cerebeluma vrsi uskladjivanje motornih kontrolnih funkcija na 3 nivoa: 1.
Vestibulo cerebelum, spinocerebelum i cerebrocerebelum.

19. Uloga retikuloaktivacijskog sistema mozga, budnost i spavanje

Spavanje se definise kao nesvjesno stanje iz koga osoba moze biti probudjena senzornim ili
drugim stimulusima. Imamo 2 vrste spavanje: sporotalasno spabvanje i 2. Spavanje sa brzim
pokretima ociju. Kada centri za spavanje nisu aktivni, retikularna jedra mezencefalona i
gornjeg dijela ponsa koja vrse aktivaciju bivaju oslobodjena inhibicije, sto omogucuje
spontanu aktivnost tih jedara. Nastaje aktivacija i mozdane kore i perifernog nervnog sistema,
a oba ova podrucja salju brojne signale povratnom pozitivnom vezom na ista ta retikularna
jedra da ih jos vise aktivisu. Tako kad jednom nastane stanje budnosti, ono zbog pozitivne
povratne sprege ima sklonost da se odrzi. Ako mozda ostane aktivan mnogo sati, postaju
zamoreni i sami neuroni unutar aktivacijskog sistema. Posljedicno ciklus pozitivne povratne
sprege izmedju mezencefalickih retilkularnih jedara i mozdane kore nestaje. Tada
prevladavaju dejstva iz centara za spavanje koja pokrecu spavanje sto vodi brzom prelazu iz
stanja budnosti u ponovo stanje spavanja.

20. Osnove encefalograma

Elektricni zapis sa povrsine mozda ili sa spoljne povrsine glave pokazuje neprekidnu
elektricnu aktivnost mozga. Intenzitet i oblik odredjeni su stepenom ekscitacije razlicitih
dijelova mozga, koja je posljedica spavanja, budnosti ili bolesti mozga kao sto su epilepsije ili
psihoze. Talasaste promjene u registrovanim elektricnim potencijalima nazvani su mozdani
talasi a zapis EEG. Mozdani talasi su nepravilni a inntenzitet se krece od 0-200 yV sa
frekvencom 50 il i vise talasa u sekundi U zdravih ljudi vecina Eeg talasa moze se
klasifikovati kao alfa, beta, teta i delta talasi.

21. Fizioloska anatomija mozdane kore i funkcija posebnih podrucja mozdane kore

Funkcionalni dio cerebralnog korteksa je tanak sloj neurona koji pokriva povrsinu vijuga
velikog mozga. Vecina neurona pripada jednoj od 3 vrste: granularni ( zvjezdasti ),
fuziformni i piramidalni. Granularne imaju uopsteno kratke aksone i funkcionisu kao
interneuroni prenoseci nervne signale na kratkim udaljenostima u samoj kori. Piramidalne i
fuziformne daju skoro sva izlazna vlakna iz korteksa. Razliciti kortikalni regioni imaju
razlicite funkcije. Primarne motorne regije imaju direktne veze sa specificnim misicima za
izazivanje diskretnih misicnih pokreta. Primarne senzorne regije primjecuju senzacije,
vizuelne auditivne ili tjelesne sprovedene do mozga od perfierije. Sekundarne regije stvaraju
odredjeni smisao signalima u primarnim regijama. Na senzornoj strani sekundarni senzorni
regioni koji se nalaze nekoliko cm od primarnih analiziraju znacenje senzornih signala kao sto
su 1. Interpretacija oblika i materije predmeta u necijoj saci 2. Tucanje boje, intenziteta
svjetlosti, smjera linija i uglova i dr. Aspekata vida 3. Interpretacija znacenja zvucnosti tonova
i sekvence tonova u zvucnim signalima.

22. Intelektualne funkcije, proces pamcenja

Tu glavnu ulogu imaju prefrontalni regioni za koje se smatra da su zasluzni za elaboraciju

razradu misli i vise intelektualne funkcije. Sposobnost prefrontalnih regiona da istovremeno
zadrze vezu izmedju mnogih dijelica informacija i kada je potrebno za sledecu misao prizovu
tu informaciju, naziva se radna memorija mozga. Zahvaljuci kombinaciji ovih kratkotrajnih
djelica u radnoj memoriji imamo sposobnost za: predvidjanje, planiranje buducnosti,
odlaganje akcije u odgovoru na pristizuce senzorne signale, tako da informaciju mozemo
procjenjivati dok ne nadjemo najbolji nacin reakcije, zatim razmatranje posljedica motornih
aktivnosti prije izvedbe, rjesavanje komplikovanih matematickih, pravnih i filozofskih
problema, uporedjivanje svih izvora informacija u dijagonostici rijetkih oboljenja i kontrolu
nasih aktivnosti u skladu sa normalnijm normama. U mozgu se pamcenje deponuje kao
promjena osnovne senzivinosti sinapticke transmisije izmedju neurona a kao posljedica
prethodne nerve aktivnosti. Novi ili falcilitarni putevi zovu se tragovi pacenja. Imamo
kratkotrajno pacenje, srednje dugo i dugotrajno....kao i deklarativno pacenje ( detalja ) i
pacenje vjestine – povezano s motornim sposobnostima.

23. Limbicki sistem i njegova funkcija

On kontrolise nivoe aktivnosti u razlicitim dijelovima mozga, uzorke motivacionog nagona,

posebno motivacionu kontrolu procesa ucenja i osjecanja zadovoljstva i kaznjavanja. Ove
funkcije nervnog sistema obvavljaju uglavnom bazalni regioni mozga koji se zajednicki zovu
limbicki sistem ( granicni sistem ) Ako nema kontinuirane transmisije nervnih signala iz
mozdanog stabla u cerebrum veliki mozak postaje beskoristan . Nervni signali u mozdanom
stablu aktivisu cerebralni dio mozga na 2 nacina: 1. Dirketnom stimulacijom osnovnog nivoa
aktivnosti u prostranim podrucjima mozga i aktivacijom neurohormonskog sistema koji
oslobadja facilitacijske ili inhibicijske hormonima slicne neurotransmiterske supstance u
odredjena podrucja mozda. Kontrola ponasanja je funkcija cijelog nervnog sistema. Glavni
dio limbickog sistema je hipotalamus zajedno s okolnim pridruzenim strukturama. Pored
uloge u kontroli ponasanja kontrolisu mnboga stanja u unutrasnjoj sredini organizma kao sto
su tjelesna temperatura, osmolarnost tjelesnih tecnosti, nagoni uzimanja hrane, pijenje i
kontrola tjelsne mase. Sve ove funkcije se zove vegetativne funkcije mozga, i kontrola im je
povezaa sa ponasanjem.

24. Funkcija hipotalamusa

Hipotalamus je glavno kontrolno srediste limbickog sistema. Posjeduje svoje vegetativne i

endokrine kontrolne funkcije. Razliciti mehanizmi hipotalamusa kontrolisu mnogobrojne
funkcije tijela. 1. Kardiovaskularna regulacija – Stimulacijom razlicitih podrucja moze se
izazvati uticaj nervnog sistema na kvs..npr. stimulacija zadnjeg i laterlanog rijeznja
hipotalamusa povecava arterijski pritisak i frekvencu dok stimulacija propoptickog podrucja
ima suprotan efekat. 2. Regulacija tjelesne temperature – prednji dio hipotalamusa posebno
preopticko podrucje. 3. Regulacija tjelesne vode: Hipotalamus regulise sadrzaj vode na 2
nacina – 1. Podsticanjem osjecaja zedji, koji navodi da se pije voda 2. Kontrolom izlucivanja
urina. Podrucje koje se naziva centar za zedj nalazi se u lateralnom hipotalamusu. 4.
Regulacija kontraktilnosti materice i istiskivanja mlijeka iz dojki. Stimulacijom
paraventrikularnih jedara nervne celije luce oksitocin. 5. Regulacija GIT funkcija i uzimanja
hrane preko lateralnog podrucja hipotalamusa. Centar koji potiskuje zelju za hranom nazvan
je centar za sitost u ventromedijalnom jedru, KAO I HIPOTALAMUSNA KONTROLA
SEKRECIJE HORMONA PREDNJEG RIJEZNJA HIPOFIZE.

25. Osnove kontrakcije poprecnoprugastih misica

Poprecno prugasti skeletni misice se obicno hvataju na kostima, i prelaze preko nekog zgloba
tako da njihovim kontrakcijama dolazi do primicaanja hvatista. Mehanizam kontrakcije se
odvija u etapama: 1. Akcioni potencijal putuje duz motornog ner4va do njegovih zavrsetaka
na misicnim vlaknima 2. Na svakom zavrsetku nerv sekretuje malu kolicinu
neurotransmiterske supstance zvane acetilholin. 3. Acetilholin djeluje na lokalno podrucje
membrane misicnog vlakna i otvara „ acetilholin – zavisne „ kanale kroz proteinske molekule
u membrani. 4. Otvaranje acetilholin zavisnih kanala omogucava velikoj kolicini natrijumovih
jona da difunduje u unutrasnjost misicnog vlakna. To inicira akcioni potencijal u misicnom
vlaknu. 5. Akcioni potencijal putuje duz membrane misicnog vlakna na isti nacin na koji
akcioni potencijal putuje duz membrane nervnih vlakana. 6. Akcioni potencijal depolarise
misicnu membranu, a dosta elektriciteta akcionog potencijala tece kroz centar misicnog
vlakna. Tu uzrokuje oslobadjanje velike kolicine kalcijumovih jona iz sarkoplazmatskog
retikuluma koji su usklasisteni unutar retikuluma. 7. Kalcijumovi joni iniciraju privlacne sile
izmedju aktinskih i miozinskih filamenata koje uzrokuju njihovo klizanje jednih duz drugih,
sto je kontraktilni proces. 8. Posle dijela sekunde Ca joni se pumpaju nazad u sarkoplazmatski
retikulum ca 2+ membranskom pumpom i ostaju uskladisteni u retikulumu sve dok novi
misicni akcioni potencijal ne doputuje, to uklanjanje kacijumovih jona iz miofibrila uzrokuje
prestanak misicne kotrankcije.

26. Jacina, snaga i izdrziljivost misica

U svim sportovima koliku silu mogu razivit, koliku snagu postici i kolik odugo to moze da
traje. Jacinu misica odredjuje njegova velicina ( masa ) sa maximalnom silom kontrakcije 30-
40 N/cm2 povrsine poprecnog presjeka. Testosteron, trening, veca misicna snaga. Sila
odrzavanja duzine misica veca je oko 40 % od sile kontrakcije, sto znaci da sila koja nastoji
da istegne vec kontrahovan misic mora biti 40 % veca od sile kontrakcije koja se postigne
skracivanjem. ( doskok posle odskoka ) Mehanicki rad koji misic vrsi jeste prozivod sile koju
misic razvije i duzine puta na kojoj ta sila djeluje. Maksimalna snaga koju sportisti visoko
utrenirani mogu da ostvare svim misica u tijelu je pocetnih 10-15 s 1200 W sledeci minut 650
W a nakon pola sata 300 W . Idrzljivost ovisi od kolicine glikogena prije aktivnosti i ko se
hrani U-H. Max snaga se pored sile misicne kontrakcije ovisi i brzina i broj kontrakcija u
minuti

27. Efekat sportskog treninga na misice i misicni rad, na rad srca i disanja

Snaga misica koji se kontrahuje bez opterecenja povecava se veoma malo cak i posle
dugotrajnog treninga. Misic koji se kontrahuje s vise od 50 % max snage brzo ce povecati
jacinu i kada se kontrakcije izvode samo nekoliko puta na dan. Velicinu misicne mase neke
osobe odredjuje nasljede, testosteron kao i trening. Treningom misic mogu hipertrofisati 30-
60 procenata. Brza ( 2x veci dijametar ) i spora misicna vlakna ( idrzljivost ). Disanje bitno.
Maksimalni minutni volumen disanja je tokom max intenzivne fizicke aktivnosti veci od
plucne ventilacije za 50 % To je faktor sigurnosti za sportiste jer obezbjedjuje povecanu
ventilaciju tokom fizikce aktivnosti na velikim visinama, velikim vrucinama ili tokom
poremecaja respiratornog trakta. Protok krvi u misicima moze se max povecati 25 puta u toku
vrlo intenzivnog misicnog rada. Utice na hipertrofiju srca. Kod maratonaca max minutni
volumen 40 % veci nego kod netreniranih osoba i povecanje srcanih supljina. I mase srca
paralelno

28. Fiziologija vegetativnog ( autonomnog nervnog sistema)

Dio nervnog sistema koji kontrolise vecinu visceralnih funkcija tijela zove se autonomni
nervni sistem. Pomaze u kontroli arterijskog pritiska, motiliteta i lucenja GIT-a, praznjenja
mokracne besike, znojenja, tj. temperature dal' u potpunosti ili djelimicno. Autonomni nervi
sistem je aktivsan uglavnom centrima u kicmenoj mozdini, mozdanom stablu i hipotalamusu.
Cesto djeluje putem visceralnih refleksa. Eferentni autonomni singlai se prenose do organa
putem 2 dijela...parasimpatickog i simpatickog nervnog sistema. Simapticka i parasimpaticka
nervna vlakna luce jednu od dvije sinapticke transmiterske materije, acetilholin i noradrenalin.
Ona koja luce acetilholin su holinergicka a noradrenalin adrenergicka. Svi preganglijski
neuroni su holinergicki, postganglijski parasimp. Su holinergicki, dok postganglijski
simpatickog su adrenergicki.