Noli Me Tangere

Isinulat Ni : José Protacio Rizal Mercado

y Alonso Realonda

Ipinasa Ni : Jodel Mae S. Vergara

Baitang At Seksyon : 9 Ivory

Ipinasa Kay : Mrs. Manilyn Rivera

Noli Me Tangere/Kabanata 03 : Ang Hapunan
Dumulog na ang mga panauhin sa hapag-kainan. Tila siyang-siya si Padre Sibyla na lumapit sa
mesa. Si Padre Damaso ay mukhang inis. Sinisikaran ang mga upuang nakaharang sa kanyang
dinaranan. Siniko niya ang isang kadete. Wala namang kibo ang tenyente. Masigla ang usapan
ng mga panauhin at panay ang papuri sa handa ni Kapitan Tiago. Umismid si Donya Victorina at
pinakibot pa ang ilong. Ngunit nagalit na parang ahas ang babae nang matapakan ng tenyente
ang buntot ng kanyang bestida.
"Wala ba kayong mata?" aniya.
"Mayroon po, ginang. Dalawang malinaw kaysa mga mata ninyo. Kaya lang ay nakatingin akó
sa kulay ng inyong buhok," pangangatwiran ng militar sabay layo.
Dalá marahil ng nakaugalian ay sabay na lumapit sa kabisera ang dalawang prayle.
"Para sa inyo ito, Padre Damaso," ani Padre Sibyla.
"Para sa inyo. Padre Sibyla!" tugon ni Padre Damaso.
"Kayo ang dati nang kakilala sa bahay na ito ... kompesor ng maybahay. Para sa inyo ang upuang
ito, alang alang sa katandaan, sa katungkulan, at pamamahala," giit ni Padre Sibyla.
"Hindi po," tutol ni Padre Damaso. "Kayo ang kura sa pook na ito, dagdag pang hindi naman
inaalis ang pagkakahawak sa upuan.
"Yamang iniuutos ninyo ay susunod ako," patapos na wika ni Padre Sibyla na unakmang uupo.
"Hindi ko ipinag-uutos sa inyo," tutol ng Pransiskano. "Hindi ko ipinag-uutos sa inyo."
Uupo na sana si Padre Sibyla at ipagwawalang-bahala ang pagtutol ni Padre Damaso nang
magkatama ang mga paningin nila ng tenyente. Para sa mga prayle sa Pilipinas, ang
pinakamataas mang pinuno ng pamahalaan ay mababa pa kaysa legong kusinero ng
simbahan.Gayunman, palibhasa'y mapagbigay ay inalok ni Padre Sibyla sa tenyente ang
kabisera.
"Ginoong Tenyente, nása lipunan tayo at wala sa simbahan kaya ang upuang ito'y para sa inyo."
Ngunit halata sa pagsasalita ng pari na kahit sa lipunan ay para sa kanya ang upuang iyon.
Mabilis namang tumanggi ang tenyente dahil marahil sa ayaw maabala o kaya'y mapagitna sa
dalawang prayle.
Wala isa man sa dalawang pari ang nakaalala sa may handa. Nasulyapan ni Ibarra si Kapitan
Tiago na nakangiting nanonood sa pangyayari.
"Hindi po ba kayo makikisalo sa amin, Don Santiago?" patanong na tawag ni Ibarra.
Ngunit puno na ang lahat ng upan. Si Luculo ay hindi kumakain sa bahay ni Luculo.
"Aba, huwag kayong titindig." ani Kapitan Tiago sabay diin sa balikat ng binata. "Alalahanin
ninyong ang handang ito ay bilang pasasalamat sa Mahal na Birhen dahil sa inyong pagdating—
oy, isilbi na rin ang tinola!—kaya nagpalit ako ng tinola para sa inyo sapagkat alam kong
matagal na kayong hindi nakatikim noon."
Ipinasok ng utusan ang supera na umuusok na tinola. Bumulong ng dasal ang Dominiko, na hindi
naman sinagot ng iba, bago siya namahagi ng tinola. Sinadya man o hindi, ang napunta kay
Padre Damaso ay panay upo at sabaw na may isang talop na leeg at makunat na pakpak ng
manok, samantalang sa iba ay hita at pitso, at kay Ibarra'y panay na lamang loob. Hindi ito
nakaila sa Pransiskano. Niligis niya ng kutsara ang upo, humigop ng sabaw. Padabog niyang
ibinagsak ang kutsara sa plato na lumikha ng malakas na kalansing at saka sinabayan ng tulak sa
pinggan
"Ilang taon kayong hindi nauuwi?" tanong ni Laruja kay Ibarra.
"Mga pitong taon po."
"Maaaring nalimot na ninyo ang Pilipinas!"
"Malayo pong mangyari. Maaaring nalilimot ako ng aking bayan ngunit lagi ko naman siyang
naaalaala."
"Ano ang ibig ninyong sabihin?" tanong ng panauhing may pulang buhok.
"Isang taon na akong hindi nakababalita tungkol sa ating bayan. Mistulang isang dayuhan na ni
hindi nakaalam kung kailan at kung paanong namatay ang aking ama!"
"A, gayon pala!" bulalas ng tenyente.
"Saan naman kayo naroroon at ni hindi nagpahatid ng kablegrama? tanong ni Donya Victorina
na biglang sumabad sa usapan. Nang ikasal kami ay kumable kami sa Espanya."
"Ginang, nitong huling dalawang taon ay nasa Alemanya at Polanya Rusa ako," tugon ni Ibarra.
Sinalo ni Doktor de Espadaña ang usapan. "Na ... na ... nakilala ko sa Espanya ang isang
Polakong taga-Bar ... Barsobya, nagngangalang Stadnitziki. Kilala ba ninyo sya?" Namumula sa
pagkahiya ang nagtanong.
"Puwedeng kilala ko siya," pagbibigay-loob ni Ibarra. "Lamang ay hindi ko maalala ngayon.
Pero ... hindi ninyo siya mapag ... mapag ... mapaglakamalan," dugtong ng doktor na sumigla-
sigla. "Kulay ginto ang kanyang buhok at masamang magsalita ng Kastila."
"Maganda nga po sanang pagkakitantan iyan ngunit sa kasamaang palad ay hindi ako
nakapagsalita ng Kastila roon, maliban na lamang kung nása konsulado"
"Pa'no kayo nakikipag-usap?" nagtatakang tatlong ni Donya Victoria.
"Wika po ng bansang kinaroroonan ko ang aking ginagamit."
"Marunong din kayo ng Ingles?" agaw ng Dominiko na nanirahan sa Hong Kong at mahusay
magsalita ng Pidgin English, ang sinampay-bakod na wika ni Shakespeare.
"Isang taon po akong nanahanan sa Inglatera na kahalubilo ng mga taong Ingles lamang ang
sinasalita."
"Alin po naman sa mga bansa sa Europa ang higit ninyong nagustuhan?" tanong ng binatang
may mapulang buhok.
"Bukod po sa Espanya na pangalawa kong bayan ay ang alin mang bansa sa malayang Europa."
"Sa paglalakbay ninyo sa maraming bansa, anong pinakamahalagang bagay ang nakita ninyo?"
usisa naman ni Laruja. Waring nag-isip si Ibarra. "Tungkol po saan?"
"Halimbawa'y tungkol sa kabuhayan, lipunan, politika, relihiyon, at iba't iba pang bagay...?"
Matagal-tagal din bago sumagot si Ibarra. "Bago ako maglakbay sa isang bayan ay sinisikap ko
munang malaman ang kanyang kasaysayan o unti-unting pagbabago tungo sa kaunlaran nito.
Dito ko natutuklasan ang lahat. Nakikita kong ang kasaganaan at paghihikahos ng mga bansa ay
may tuwirang relasyon sa kanilang kalayaan o pagkaalipin. Kung gayon ay may kinalaman iyon
sa pagsusumakit o sobrang pag-ibig sa sarili ng mga ninuno."
"Wala ka bang nakita kundi iyan?" May pangungutya ang ngiti ng Pransiskano na noon lamang
nagsalita, siguro'y dahil sa kaabalahan sa pagkain "Hindi dapat aksayahin ang iyong salapi para
lamang sa napakaliit na bagay. Kahit munting batang nag-aaral ay nakaaalam niyan!"
Napatingin Ibarra sa prayle. May pangambang nagkatinginan ang mga kumakain sa takot na
baka may mangyaring gulo. Ibig-ibig na sanang sabihin ni Ibarra na "Magtatapos na ang hapunan
at busog na ang kanyang Reverencia" ngunit nakapagpigil siya. Sa halip ay sinabing "Mga ginoo,
huwag niyong ipagtaka ang pagiging palagay ang loob sa akin ng dati naming kura. Ganyang-
ganyan din ang pagpapalagay niya sa akin noong bata pa ako, ngunit pinasasalamatan ko rin
siya. Sinasariwa niya sa isip ko ang mga araw noong ang Kanyang Reverencia ay madalas na
nagtutungo sa amin at nakakasalo namin sa hapag ng aking ama."
Sinulyapan ng Dominiko ang Pransiskano na napansin niyang nanginig. Tumayo si Ibarra.
"Ipahintulot ninyong magpaalam na ako, mga ginoo. Kararating ko lamang at kailangang umalis
din ako bukas. Marami pa akong dapat tapusin. Tapos na ang pinakamahalagang bahagi ng
hapunan. Bahagya na akong uminom ng alak, ngunit para sa karangalan ng Espanya at Pilipinas
ay ..." At tinungga niya ang wala pang batas na laman ng kopita. Nakigaya rin sa pagtungga ang
walang kibong tenyente.
"Huwag muna kayong umalis!" marahang wika ni Kapitan Tiago. Darating si Maria Clara;
sinundo siya ni Isabel. Darating din ang banal na bagong kura ng inyong bayan!"
"Daraan ako rito bukas bago umalis. May dadalawin ako ngayon na hindi ko
ipagpapabukas."Nakahinga nang maluwag si Padre Damaso nang makaalis si Ibarra. "Nakita
n'yo na," baling niya sa binatang may puláng buhok habang ikinukumpas ang kutsilyo. "lyan ay
kayabangan. Hindi matanggap na mapagsalitaan ng kura. Ang palagay sa sarili ay edukado! Iyan
ang masamang epekto ng pagpapadala sa Europa ng kabataang Indio! Kailangan itong ipagbawal
ng gobyerno!"
Mga Talasalitaan
panauhin - bisita
siyang-siya - may kaligayahan
umismid - inusli ang labi upang ipahiwatig ang
paglibak o pagtuya sa kapwa
kabisera - tawag sa magkabilang dulo ng
mahabang mesa
legong kusinero - tagapag-luto ng pagkain ng
mga prayle na karaniwan ding tumutulong o
nakikialam sa ilang mga gawain ng mga pari sa
simbahan
nasulyapan - napagmasdan; nakita
Luculo - isang heneral na Romano na mahilig
sa masasarap na pagkain at mararangyang
mga piging.
supera - lalagyan
niligis – dinurog
bulalas - sambit; nasabi
sumabad - nakisali sa usapan
kahalubilo - laging kasama o kausap
pagsusumakit - pagsasakripisyo
Noli Me Tangere Tauhan Kabanata 3
Padre Sibyla – Isang Dominikong pare na umupo sa kabisera ng
hapagkainan. Siya ay isang taong pino ang ugali at pasensyoso.
Siya rin ang namigay ng laman ng supera o nagparte ng tinola sa
mga bisita.
Donya Victorina – Maarte at masungit na babae na hindi
makalimutan ang pagkakatapak ng Tinyente sa kanyang damit at
mga sinabi tungkol sa kanyang kulot na buhok.
Padre Damaso – Isang pransiskanong pare na madaling mabagot
sa konting bagay lang at nairita sa pagkakabigay sa kanya ng upo
at sabaw na may maliit na leeg at pakpak ng manok sa supera.
Siya ang kura sa bayan nila Crisostomo Ibarra na madalas
buimisita sa bahay nila noon. Mapagdikta at galit kay Crisostomo
Ibarra.
Tinyente Guevarra – Ang inaway ni Donya Victorina dahil
natapakan niya ang damit nito at nagsalita tungkol sa kanyang
kulot na buhok. Hindi siya gaanong mapagpasensya sa mga
babae.
Crisostomo Ibarra – Isang balik-bayan na galling Europa. Pitong
taon na itong nawala sa Pilipinas kaya para siyang dayuhan at
hindi niya alam ung anong nangyari sa kanyang ama. Siya ang
nasa gitna ng diskusyon sa kainan. Siya matalino, magalang at
mapagtimpi. Siya ang unang umalis at pinag-initan ni Padre
Damaso pag-alis niya.
Doktor de Espadaña – Isa siyang pilantod at utal na doctor. Hindi
magaling magsalita at mahiyain.
G. Laruja – Siya ay may buhok-mais na siyang tanong ng tanong
kay Crisostomo Ibarra tungkol sa kanyang mga karanasan sa
iba’t ibang bansa.
Kapitan Tiago – Siya ang may-ari ng bahay na hindi naka-upo sa
mesa dahil wala ng pwesto. Pinigilan niya si Ibarra sa kanyang
pag-alis dahil gusto niyang ipakilala si Maria Clara.