GV: Chu Đình Nghiệp Phone: 0365 954 459

14 BỔ ĐỀ BẤT ĐẲNG THỨC THƯỜNG GẶP

Bổ đề 1. Cho a , b là hai số thực.

Chứng minh rằng: 4ab   a  b   2 a2  b2 .

2
 
Chứng minh

Xét hiệu:  a  b   4ab  a 2  2ab  b 2  4ab  a 2  2ab  b 2   a  b   0  a , b  .

2 2

  a  b   4ab.
2

 
Xét hiệu: 2 a2  b2   a  b   2a2  2b2  a 2  2ab  b2   a  b   0  a , b  .
2 2

 
 2 a2  b2   a  b  .
2

Vậy: 4ab   a  b   2 a2  b2 .
2
 
Đẳng thức xảy ra khi: a  b.
 a  b . 2 2
a2  b2  a  b 
Lời bình: Ta viết dưới các dạng như:   hoặc ab 
2  2  4

Bổ đề 2. Cho a , b , c là các số thực.

Chứng minh rằng: 3  ab  bc  ca    a  b  c   3 a 2  b2  c 2 .

2
 
Chứng minh

Xét hiệu:  a  b  c   3  ab  bc  ca        
1
 0  .
2 2 2 2

 a  b  b  c  c  a
2  

  a  b  c   3  ab  bc  ca  .
2

 
Xét hiệu: 3 a2  b2  c 2   a  b  c    a  b    b  c    c  a   0, a , b , c.
2 2 2 2

 
 3 a2  b2  c 2   a  b  c  .
2

Dạy trực tiếp tại ngõ 148 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội
GV: Chu Đình Nghiệp Phone: 0365 954 459


Vậy: 3  ab  bc  ca    a  b  c   3 a 2  b2  c 2 .
2

Đẳng thức xảy ra khi: a  b  c.

1
 a  b  c
2
Lời bình: Ta có thể viết dạng: ab  bc  ca 
3

1 1 4
Bổ đề 3. Cho a , b  0. Chứng minh rằng:   .
a b ab

Chứng minh

1 1 4 ab 4  a  b   4ab  a  b 
2 2

Xét hiệu:        0, a , b  0.
a b ab ab a  b ab  a  b  ab  a  b 

1 1 4
   .
a b ab

Đẳng thức xảy ra khi: a  b.

1 11 1
Lời bình: Ta có thể viết dưới dạng:    .
ab 4 a b

1 1 1 9
Bổ đề 4. Cho a , b , c  0. Chứng minh rằng:    .
a b c abc

Chứng minh

 1 1 1  a b   a c   b c 
Xét: P   a  b  c                   3.
a b c b a c a c b

a2  b2  2ab  a  b 
2
a b a b
Xét hiệu:   2    0    2, a, b  0.
b a ab ab b a

a c b c
Tương tự:   2,   2, a, b  0.
c a c b

1 1 1 9
Vậy: P  2  2  2  3  9     .
a b c abc

Dạy trực tiếp tại ngõ 148 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội
GV: Chu Đình Nghiệp Phone: 0365 954 459

Đẳng thức xảy ra khi: a  b  c.

1 1 1 1 1
Lời bình: Ta có thể viết dưới dạng:     .
abc 9 a b c 

1 11 1 1
Mở rộng:  2    ...   ,a1 , a2 ,..., an  0.
a1  a2  ...  an n  a1 a2 an 

Bổ đề 5. Cho a , b  0. Chứng minh rằng: a  b  a  b  2  a  b .

Chứng minh

   
2 2
Xét hiệu: a b ab  a  2 ab  b  a  b  2 ab  0, a , b  0.

Đẳng thức xảy ra khi: ab  0.

     
2
2  a  b  2  a  b   a  2 ab  b 
2 2
Xét hiệu: a b a b  0, a , b  0.

 2  a  b  a  b.

Đẳng thức xảy ra khi: a  b.

Vậy: a  b  a  b  2  a  b .

Lời bình: Hoàn toàn tương tự, ta cũng thu được:

a  b  c  a  b  c  3  a  b  c  ,a , b , c  0.

Bổ đề 6. Cho a , b  0. Chứng minh rằng: a 3  b3  ab  a  b  .

Chứng minh

 
Xét hiệu: a3  b3  ab  a  b    a  b  a2  2ab  b2   a  b  a  b   0, a , b  0.
2

Vậy: a3  b3  ab  a  b  , a , b  0.

Dạy trực tiếp tại ngõ 148 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội
GV: Chu Đình Nghiệp Phone: 0365 954 459

Đẳng thức xảy ra khi: a  b.

Lời bình: Tương tự ta cũng có được: a4  b4  ab  a2  b2  , a , b  0.

Bổ đề 7. Cho a , b  0. Chứng minh rằng: a  b  2 ab .

Chứng minh

     
2 2 2
Xét hiệu: a  b  2 ab  a  2 ab  b 0 a b  0, a , b  0.

Đẳng thức xảy ra khi: a  b.

Bổ đề 8. Cho a , b , c  0. Chứng minh rằng: a  b  c  3 3 abc .

Chứng minh

Ta đặt: x 3  a , y 3  b , z 3  c  x , y , z  0  .

Ta cần chứng minh: x 3  y 3  z 3  3xyz.

Thật vậy: x 3  y 3  z 3  3xyz   x  y   z 3  3xy  x  y  z   0

3

  x  y  z   x  y    x  y  z  z 2  3xy   0
2

 

 
  x  y  z   x 2  y 2  z 2   xy  yz  zx   0
 

1
 x  y  z   x  y    y  z    z  x    0, x , y , z  0.
2 2 2

2  

Đẳng thức xảy ra khi: x  y  z hay a  b  c.

Ngoài ra độc giả có thể tham khảo cách chứng minh khác như sau:

 a  b  c    
4
3
abc  2 ab  2 c. 3 abc  4 4 abc. 3 abc  4 4 3
abc  4 3 abc .

 a  b  c  3 3 abc .

Dạy trực tiếp tại ngõ 148 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội
GV: Chu Đình Nghiệp Phone: 0365 954 459

Đẳng thức xảy ra khi: a  b  c.

Bổ đề 9. Cho a , b , c là các số thực dương.

Chứng minh rằng:  a  b  c  ab  bc  ca   9abc.

Chứng minh

a  b  c  3 3 abc  0
  a  b  c  ab  bc  ca   9 3  abc   9abc.
3
Ta có: 
ab  bc  ca  3 3  abc   0
2

Vậy:  a  b  c  ab  bc  ca   9abc.

Đẳng thức xảy ra khi: a  b  c.

Bổ đề 10. Cho a , b , c là các số thực dương.

Chứng minh rằng:  a  b  b  c  c  a   89  a  b  c  ab  bc  ca  .

Chứng minh

Ta có:  a  b  b  c   c  a    a 2 b  a 2 c    b2 a  b 2 c    c 2 a  c 2b   2abc.

    
Ta có:  a  b  c  ab  bc  ca   a 2 b  a 2c  b 2 a  b 2c  c 2 a  c 2b  3abc. 
  a  b  b  c  c  a    a  b  c  ab  bc  ca   abc.

1
Mặt khác:  a  b  c  ab  bc  ca   9abc  abc    a  b  c  ab  bc  ca  .
9

Vậy:  a  b  b  c  c  a    a  b  c  ab  bc  ca  .
8
9

Đẳng thức xảy ra khi: a  b  c.

Dạy trực tiếp tại ngõ 148 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội
GV: Chu Đình Nghiệp Phone: 0365 954 459

3
a3  b3  a  b 
Bổ đề 11. Cho a , b là các số thực không âm. Chứng minh rằng:   .
2  2 

Chứng minh

a3  b3  a  b 

3
 
4 a3  b3   a  b  3  a 3  b 3  ab  a  b  
3

Xét hiệu:     0.
2  2  8 8

Vì ta đã biết: a 3  b3  ab  a  b  .

3
a3  b3  a  b 
Vậy:   .
2  2 

Đẳng thức xảy ra khi: a  b.

1
 a  b .
3
Lời bình: Ta có thể viết dạng: a3  b3 
4

1 1 8
Bổ đề 12. Cho a , b là hai số thực dương. Chứng minh rằng:  2 .
 
2 2
a b a  b

Chứng minh

1 1 2 8
Ta có:  2  .
2
a b ab  a  b 2

 a  b 2 1 4 2 8
Vì: 0  ab    2   2 .
4 ab  a  b  ab  a  b 

Đẳng thức xảy ra khi: a  b.

1 1 2
Bổ đề 13. Cho ab  1. Chứng minh rằng:   .
1 a 1 b
2 2
1  ab

Chứng minh

1 1 2
Xét hiệu :  
1  a 1  b 1  ab
2 2

Dạy trực tiếp tại ngõ 148 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội
GV: Chu Đình Nghiệp Phone: 0365 954 459

 1 1   1 1 
     
 1  a 1  ab   1  b 1  ab 
2 2

a b  a b a  b
 
1  a  1  ab  1  b  1  ab 
2 2

  
 b 1  a2  a 1  b2 
  a  b 

   a  b .
2  ab  1
  2
 
 1  a 1  b  1  ab  
2
  
1  a 1  b 2  1  ab 
2

1 1 2
Vậy với ab  1 thì:   .
1 a 1 b
2 2
1  ab

1 1 2
Lời bình: Với 1  ab  1 thì:   .
1 a 1 b
2 2
1  ab

Bổ đề 14. Cho a , b là hai số thực dương.

1 1 1
Chứng minh rằng:   .
1  a  1  b  1  ab
2 2

Chứng minh

 a  12   b  1
2
1
2 
Ta có:
 ab  a  b  1 ab  1

  a  1   b  1   ab  1   ab  a  b  1
2 2 2

 

 
 a2  b2  2a  2b  2  ab  1   ab  a  b   2  ab  a  b   1
2

Mặt khác:  a2  b2  2a  2b  2   ab  1

  a3b  ab3  2a2 b  2ab2  2ab    a2  b2  2a  2b  2  .

Ta có:  ab  a  b   2  ab  a  b   1  a 2 b 2  a 2  b 2  2a 2b  2ab 2  4ab  2a  2b  1.

2

Xét hiệu:  a2  b2  2a  2b  2   ab  1   ab  a  b   2  ab  a  b   1

2

Dạy trực tiếp tại ngõ 148 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội
GV: Chu Đình Nghiệp Phone: 0365 954 459

 a 3 b  ab3  1  2ab  a 2 b 2

 ab  a2  2ab  b2    a 2 b2  2ab  1

 ab  a  b    ab  1  0, a , b  0.
2 2

Đẳng thức xảy ra khi: a  b  1.

(Sưu tầm và biên soạn bởi thầy Nghiệp ĐZ- 148 Trần Duy Hưng)

Dạy trực tiếp tại ngõ 148 Trần Duy Hưng - Cầu Giấy - Hà Nội