Thực trạng và giải pháp xúc tiến quảng bá du lịch ở

Bình Định hiện nay từ 5 góc độ?

GÓC ĐỘ TÂM LINH
Bước chân về dải đất miền Trung, dừng ngay tại xứ Nẫu Bình Định, du khách sẽ có cơ
hội chiêm ngưỡng vùng biển xanh ngát, nép mình bên các vách núi dựng đứng đầy ma
mị. Được tắm mình vào làn nước trong và mát rượi, hay thả đôi chân trần trên bờ cát
trắng, tham quan các làng chài bình yên thoang thoảng mùi hương hải sản tươi rói.
Không chỉ thế, các danh lam thắng cảnh mang dấu ấn lịch sử và tinh hoa của mảnh đất võ
hào kiệt Tây Sơn đang từng ngày chứng minh được lợi thế của mình trên bản đồ du lịch
cả nước.. Cuộc hành hương của du khách sẽ thực sự thiếu sót nếu không có mặt những
ngôi chùa ở Xứ Nẫu.Bởi những ngôi chùa ở đây không chỉ linh thiêng mà còn đẹp như
chốn bồng lai tiên cảnh. Sau những chuyến đi, còn gì tuyệt vời hơn khi được đắm mình
trong trong bầu không khí an lành nhưng cũng không kém phần trang nghiêm của những
ngôi chùa cổ kính miền đất Võ.
I. Các điểm du lịch tâm linh Phật Giáo của tỉnh Bình Định
1. Chùa Bà – Nước Mặn:
a) Lịch sử hình thành:
Chùa Bà - Nước Mặn với lễ hội hàng năm như một hồi âm phồn vinh của cảng thị Nước
Mặn thuở xưa. Cảng thị này hình thành là nhờ sự cộng sức của người Việt với các thương
nhân nước ngoài.
Theo gia phả dòng họ Quách người Minh Hương (1) ở Bình Định ghi lại: năm 1610, có
các thuyền buôn người Hoa vào cửa Thị Nại theo sông đi vào đất liền vài ba cây số, lập
phố buôn bán cùng người Việt và thương nhân nước ngoài, làm nên một đô thị cảng ven
biển Quy Nhơn, thời bấy giờ dân địa phương gọi là Nước Mặn.
Thông thường, người Hoa tới nước ngoài cư trú ở đâu được một thời gian, họ nhóm họp
đông, tạo nên phố phường thì thành lập Thiên Hậu Miếu và Quan Thánh Đế Miếu để thờ
cúng, nhằm giải quyết nhu cầu đời sống tâm linh và cố kết cộng đồng Minh Hương.
Người Nước Mặn gọi hai ngôi đền linh thiêng này một cách dân gian là Chùa Bà và Chùa
Ông.
Chùa Bà - Nước Mặn được thành lập và trùng tu nhiều lần trải qua thời kỳ lịch sử và thời
gian. Thời điểm ra đời của cảng thị Nước Mặn nêu trên đây phù hợp với sử sách thường
ghi về việc hình thành các cảng thị Đàng Trong vào đầu thế kỷ XVII.
Sau ngày đất nước thống nhất, chùa bị chiến tranh hủy hoại nhiều, mái sập tường xiên,
ngoài bàn thờ và các pho tượng, trong chùa còn một cái ang dùng để đốt vàng mã.. Cho
đến nay người Nước Mặn vẫn tôn sùng, thờ cúng Thiên Hậu Thánh Mẫu. Cứ đến ngày 1
và 2 tháng 2 âm lịch hàng năm họ tổ chức lễ hội.
b) Người khai sơn:

1
Thiên Hậu Thánh Mẫu thất truyền nên mỗi người hiểu một cách, đồn đại về nguồn gốc
của Bà khác xa với lai lịch vốn có từ xưa. Bà là Lâm Mị Châu Dương -. Sinh ngày 23
tháng 3 năm Giáp Thân ,mười một tuổi đã tu theo đạo Phật. Sau đó bà đắt đạo. Bà có khả
năng dự báo được thiên tai và dự báo cho những người đi biển để tránh nạn. Từ đó tin
đồn truyền ra, xa gần đều biết. Mỗi khi ra biển, tàu thuyền gặp nạn họ tin rằng ai van vái
Bà thì tai qua nạn khỏi.Về sau dân gian quá ngưỡng mộ danh Bà liền lập miếu thờ, mỗi
khi gặp tai nạn nguy hiểm họ lại van vái Bà. Ngoài việc thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu,
người Hoa cũng như các làng Minh Hương ở Việt Nam còn có miếu thờ Bà Chúa Thai
Sinh - Bảo Sản
Đa số du khách đế đây, thường cầu xin tiền tài, sức khỏe, công việc thuận lợi. nhưng
chùa Bà ở đây rất nổi tiếng về việc cầu con. Nhiều người đồn thổi rằng nếu đến đây để
xin con thì mong muốn sẽ thành sự thật. Các cặp vợ chồng hiến muộng hoặc không có
con thường đến đây để cầu có con và đặt lòng tin vào những điều linh thiêng. Thông tin
này lang truyền rộng rãi và thu hút rất nhiều du khách trên cả nước.Hằng năm vào ngày
vào ngày 29 tháng Giêng đến ngày 3/2 âm lịch. Hàng nghìn du khách tham quan lễ hội và
hành hương. Lượng khách đến đây chủ yếu tập trung vào các ngày hội.
Mấy năm gần đây, cấp ủy và chính quyền địa phương cho khôi phục lại lễ hội Chùa Bà -
Nước Mặn vốn có từ xưa. Và cũng cần loại trừ những nghi thức, những hành vi mê tín.
Đến dự lễ hội thì đông nhưng người đi cầu con, cầu tài lại nhiều, người quan tâm đến
sinh hoạt văn hóa, văn nghệ lành mạnh trong lễ hội thì ít.
Để khắc phục nhược điểm này, điều cốt yếu là các nhà văn hóa cần giúp đỡ địa phương
về tổ chức, nội dung và hình thức lễ hội cho phù hợp với vẻ đẹp truyền thống vốn có của
nó trong quá khứ mà nhiều cụ già trong vùng vẫn còn nhớ.

2. Chùa Thập Tháp

a) Lịch sử hình thành:
Chùa Thập Tháp nằm trên địa bàn thôn Thuận Chánh, xã Nhơn Thành (An Nhơn, Bình
Định) là nơi có sức thu hút rất lớn với du khách. Ai đã từng một lần đến đây ắt sẽ được
nghe những câu chuyện li kỳ xung quanh Hòn Đá Chém. Tương truyền, khi Nguyễn Ánh
đánh chiếm thành Hoàng Đế, mở cuộc trả thù tàn khốc, nơi máu đổ đầu rơi nhiều nhất
chính là chốn kinh đô xưa, thành Hoàng Đế. Lúc ấy, Nguyễn Ánh chiêu dụ những người
trong hoàng tộc nhà Tây Sơn ra đầu thú với lời hứa hẹn sẽ không trả thù, ai bị trọng tội
thì hình phạt cao nhất là đày vào miền Nam khai khẩn đất mới, ai có tài sẽ được trọng
dụng. Để tránh phải sống chui lủi “ngoài vòng pháp luật”, rất đông người có quan hệ
dòng tộc với nhà Tây Sơn ra trình diện. Sau đó Nguyễn Ánh trở mặt làm trái, mang ra
chém đầu bất kể già trẻ lớn bé rồi chôn tập thể, kê đầu nạn nhân lên đó mà chém. Hàng
trăm đầu người lăn lóc trên hòn đá này, máu tràn ra hết lớp này đến lớp khác đao phủ
không màng đến việc lau chùi. Nỗi oan khuất, đau đớn của hàng trăm người như lặn vào
tảng đá kia khiến sau đó khi đã xong nhiệm vụ hành hình, dù bao nhiêu quân lính cũng

2
không thể nhích hòn đá ấy rời khỏi chỗ đó. Hằng đêm, người ta nghe trong tảng đá vẳng
ra tiếng than khóc ai oán.
Đêm đêm, một chiếc đầu lâu lăn ra từ hòn đá kia rồi lăn lông lốc đến đập vào cửa nhà
từng vị quan triều Nguyễn trong kinh thành, từ đầu lâu phát ra lời đòi mạng thống thiết.
Không chỉ những quan lại triều Nguyễn mà người dân sống quanh thành (nay thuộc xã
Nhơn Hậu, An Nhơn) cũng sống không yên. Quan lại triều Nguyễn sợ hãi, lập đàn cầu
siêu giải oan nhưng đâu lại vào đấy. Một ngày nọ, vị cao tăng trụ trì chùa Thập Tháp đến
thành xin được lập đàn cầu siêu để giải nỗi oan khuất tày trời, lấy lại sự yên bình cho
người dân trong vùng. Mừng như bắt được vàng, quan quân triều Nguyễn đón tiếp vị sư
rất long trọng. Sau 3 ngày đêm kinh kệ, sau đó vị sư xin được mang hòn đá kia về chùa
Thập Tháp, kỳ lạ thay, lúc này chỉ cần 4 người khiêng nhưng hòn đá được chuyển đi nhẹ
tênh
Điểm nổi bật:
Hiện Hòn Đá Chém vẫn còn yên vị ngay cửa chánh điện của chùa Thập Tháp, cao
khoảng 0,38m, dài khoảng 1,58m, rộng 1,3m, toàn thân đen láng như hòn đá mài, 4 góc
được đẽo 4 nét hoa văn đơn giản. Nếu không được kể chuyện về nó, thoạt trông không ai
có thể ngờ trong hòn đá hiền hậu kia đã chứa đựng biết bao nỗi oan khuất của hàng trăm
mạng người. Ngoài Hòn Đá Chém đang ở chùa Thập Tháp, còn một hòn khác cũng có
“lý lịch” tương tự đã được nhà sư Hồng Phương cúng, đưa về một ngôi chùa tại xã Tây
Vinh (Tây Sơn). Khi hòn đá này còn nằm tại Lăng Võ Tánh trong khuôn viên thành
Hoàng Đế thì dân làng quanh vùng đau yếu liên miên, mùa màng thất bát. Để người dân
an cư lạc nghiệp, nhà sư Hồng Phương cũng đã lập đàn cúng giải oan rồi đưa về chùa. Từ
đó người dân xã Nhơn Hậu sống cạnh thành Hoàng Đế mới có cuộc sống thanh thản khi
thoát được nỗi ám ảnh truyền đời.
3. Tịnh Xá Ngo ̣c Hòa
a) Lịch sử hình thành :
Tịnh xá, xã Nhơn Lý, TP Quy Nhơn, được xây dựng từ năm 1960 bởi Trưởng lão Thích
Giác An. Tượng đôi Phật Bà Quan Âm là kiến trúc nổi bật của Tịnh Xá Ngo ̣c Hòa.
Tượng cao gần 30m – và là tượng phật đôi cao nhất Việt Nam. Trong đó, một tượng
hướng về phía Nam), màu vàng, đó là Quan Thế Âm Kiết Tường phù trợ cho rừng vàng
và một tượng hướng về phía Bắc, màu bạc đó là Quan Thế Âm Nam Hải phù trợ cho biển
bạc. Chính vì vậy, ý nghĩa của bức tượng đôi Quan Thế Âm là phù trợ cho Quy Nhơn
rừng vàng biển bạc, bởi rừng và biển chính là hai món quà quý giá nhất mà thiên nhiên
ban tặng cho Quy Nhơn.
Điểm nổi bật:
Đường đế n Tinh
̣ Xá Ngo ̣c Hòa phải đi qua Eo Gió, điể m đế n chẳ ng thể bỏ lỡ khi du lich
̣
Quy Nhơn. Với thắng cảnh Eo Gió nằm cạnh bên càng làm tôn thêm vẻ đồ sộ và uy

3
nghiêm của Tượng đôi Phật Bà Quan Âm, và nơi đây ngày càng thu hút nhiều lượt khách
tham quan.
b) Thực trạng hiện nay:
Nhiều du khách đến Tinh ̣ Xá Ngo ̣c Hòa Nhơn Lý không khỏi băn khoăn về cái tên tịnh
xá, Nguyên nhân bắt nguồn từ cách gọi của người Ấn Độ Phật giáo nói về các tịnh thất
trong các ngôi chùa, là các công trình kiến trúc nhà cửa theo phong cách Phật giáo dành
cho những người tu hành nghỉ ngơi, cầu nguyện, thiền định. Lưu ý rằ ng, nếu du khách
muốn nghỉ ngơi tại Tịnh Xá hoặc muốn nghe thuyết giảng phật pháp hãy nhờ người dân
bản địa hoặc hướng dẫn viên liên hệ trước. Thời gian mở cửa của tịnh xá hầu như cả
ngày, nơi đây hoạt động gần như một ngôi chùa nên các hoạt động sinh hoạt diễn ra bình
thường. Thông thường thì Tịnh Xá không thu vé, tùy tâm mỗi người, tịnh xá cũng thường
tham gia, tổ chức các lễ hội, chung tay góp sức trong các hoạt động từ thiện xã hội, tham
gia mô hình “cơm cháo tình thương” trong địa bàn thành phố Quy Nhơn nên du khách có
̣ Xá Ngo ̣c Hòa .
thể góp một phần vào quỹ từ thiện. Tinh
Chùa Thiên Hưng:
Chùa Thiên Hưng được nhắc cùng Đại đức Thích Đồng Ngộ - Trụ trì chùa, là nhà sư trẻ
sinh ngày 07/7/1977, được biết đến là vị chân tu, có nhiều đóng góp cho phật pháp, nổi
tiếng am tường phong thủy, rất tích cực trong công việc hoằng pháp và trong công tác từ
thiện. Thầy cũng là người có nhiều ý kiến đóng góp thiết thực cho các chính trị gia trong
công tác quản lý điều hành nên thường được các nguyên thủ Quốc gia ghé thăm mỗi lần
đến Bình Định
Điểm nổi bật: Ngôi chùa này hấp dẫn du khách và các phật tử không chỉ bởi yếu tố du
lịch mà còn vì ý nghĩa tâm linh thiêng liêng. Hằng năm, chùa đón nhiều khách du lịch và
các vị nguyên thủ quốc gia về thăm một phần cũng nhờ có danh tiếng của trụ trì Đại đức
Thích Đồng Ngộ vô cùng am hiểu về phong thủy cũng như tích cực trong công việc
hoằng pháp.
4. Chùa Ông Núi
Năm 1702 thiền sư Tịnh Giác tìm đến vùng núi Cát Tiến, Phù Cát tu luyện, chữa bệnh
cho những người dân không lấy tiền, dùng vỏ cây làm quần áo được người dân gọi là ông
núi. Chúa Nguyễn biết được công đức ban cho pháp hiệu, xây dựng chùa Linh Phong.
Điểm nổi bật: Chùa Ông Núi thấp thoáng giữa màu xanh biếc của cây rừng. Đây được
xem là một trong những ngôi chùa lâu năm nhất của Bình Định được nhiều du khách ghé
thăm và trẩy hội. Đến ngày 24 tháng Giêng âm lịch hàng năm, người dân và khách thập
phương lại về Chùa Ông Núi trẩy hội.
Khi đặt chân tới chùa Ông Núi, bạn sẽ bất ngờ với khuôn viên chùa được che mát với
những tán cây cổ thụ khiến không khí thật dễ chịu và thoáng đãng. Tại đây, xưa kia có
những hang chứa cả đoàn quân thời chiến. Hiện nay, nhiều hang đá không ai dám vào vì

4
 có nhiều bụi gai. Đến đây dường như mọi lo toan, phiền muộn cuộc sống đời thường
được gác qua một bên nhường chỗ cho sự thanh tịnh, bình yên đến lạ.

So sánh nội tại của các điểm du lịch tâm linh Phật Giáo Bình Định
1. Các chùa có hoạt động du lịch phát triển:
+ Chùa Thiên Hưng: Ngôi chùa này về mặt lịch sử thì hầu như không có gì để nói vì nó
là một ngôi chùa Tân thời. Điểm nổi bật mà khách du lịch ấn tượng là nó gắn liền với tên
tuổi của sư thầy trụ trì Thích Đồng Ngộ nổi tiếng về phương diện xem phong thủy - và đã
bố trí về mặt phong thủy cho ngôi chùa này.
+ Chùa Linh Phong: hay còn gọi là chùa Ông Núi cũng là một ngôi chùa có hoạt động
du lịch phát triển của tỉnh Bình Định. Bên cạnh việc nổi tiếng linh thiêng và có bề dày
lịch sử lâu đời thì ngôi chùa này còn là nơi tổ chức lễ hội chùa Ông Núi vào ngày 24
tháng Giêng Âm lịch hàng năm, thu hút một lượng lớn du khách trong và ngoài tỉnh đến
tham gia. Ngôi chùa này cũng có một vị trí thuận lợi cho việc phát triển du lịch khi nằm
trên địa bàn thôn Phương Thi, xã Cát Tiến, huyện Phù Cát, cách thành phố Quy Nhơn
tầm 30km và nằm trên gần tuyến đường bộ dẫn đến các điểm du lịch khá nổi tiếng như:
khu dã ngoại Trung Lương, Eo gió, Kỳ Co,... Hiện nay dặc biệt thu hút khi có tượng Phật
Thích Ca ngồi lớn nhất Đông Nam Á.
+ Tịnh xá Ngọc Hòa: Tịnh xá Ngọc Hòa nằm kề bên địa danh Eo Gió- một trong những
điểm du lịch hot nhất hiện nay của tỉnh Bình Định- và đều nằm trong tuyến du lịch Quy
Nhơn-Nhơn Lý- Phù Cát đang phát triển rất mạnh. Bản thân tịnh xá Ngọc Hòa cũng
mang những nét đặc trưng riêng về lịch sử, văn hóa và đặc biệt là tượng phật đôi Quan
Thế Âm cao nhất Việt Nam nằm trong khuôn viên tịnh xá thu hút khách du lịch.
+ Chùa Thập Tháp: Hoạt động du lịch tại ngôi chùa này thì về cơ bản không sôi động
bằng chùa Thiên Hưng nhưng xét trên mặt bằng chung thì vẫn khá cao. Ngôi chùa này
cũng có một vị trí thuận lợi là nằm gần trục đường quốc lộ 1A và giá trị văn hóa tâm linh
mà ngôi chùa còn lưu giữ như truyền thuyết Hòn đá chém cũng là một điều gây hứng thú
cho khách du lịch.
2. Các ngôi chùa có hoạt động du lịch chưa phát triển:
- Nằm trong nhóm này là những ngôi chùa còn lại mà nhóm đã trình bày như: chùa Bà
Nước Mặn, chùa Nhạn Sơn, chùa Long Khánh. Những ngôi chùa này đều có những nét
độc đáo riêng về lịch sử, văn hóa, kiến trúc,... Nguyên nhân do không có vị trí thuận lợi
cho việc du lịch như nằm xa các điểm tham quan có tiếng, nằm xa trục đường chính, di
vật lịch sử chưa thu hút, hình ảnh quảng bá chưa lan tỏa rộng.
II. Các điểm du lịch tâm linh Thiên Chúa giáo của Bình Định:
1. Tiểu chủng viện Làng Sông hay còn được gọi là Nhà thờ Lòng Sông. Nhà thờ được đặt,
huyện Tuy Phước, gọi là nhà thờ cũng không hẳn là chính xác, đây là tu viện dành cho tiểu
chủng đến tầm đạo và tu dưỡng. Nhà thờ được xây dựng vào năm 1864 theo lối kiến trúc cổ
Gothic.

5
Từ đằng xa nhìn lại, nhà thờ uy nghiêm hiện lên giữa khung cảnh xanh mát mắt của cây cối,
của đồng ruộng, có thể cảm nhận rõ nét kiến trúc Gothic hiển hiện trên những nét bên ngoài
nhà thờ theo lối kiến trúc của Pháp.
Ngày nay, nhà thờ không còn hoạt động đúng như ban đầu nữa, hầu hết chỉ dành làm địa
điểm cho khách thăm quan gần xa tới vãn cảnh và hành lễ, hoặc những ngày lễ, tết công giáo,
nhân dân trong vùng tới cầu nguyện. Đây là địa điểm tuyệt vời dành cho những bạn trẻ muốn
trải nghiệm không gian cổ kính, những bức ảnh kỉ yếu độc đáo, cũng là địa điểm lý tưởng cho
những cặp đôi muốn sở hữu những shoot hình đẹp lung linh cho bộ ảnh cưới hoặc kỉ yếu.
2. Nhà thờ lớn Quy Nhơn:
Còn gọi là Nhà thờ Nhọn. Xưa kia, tòa Giám mục Giáo phận Quy Nhơn được đặt được tại
nhà thờ Lòng Sông, nhưng đến năm 1930 Giám mục Tardieu về Quy Nhơn. Từ đó, nhà thờ
Chính tòa Quy Nhơn được coi là nhà thờ chính trong vùng, có lối kiến trúc Gothic, mang hơi
hướng của những nhà thờ, cung điện bên châu Âu. Sau hơn một năm xây dựng, vào ngày 10
tháng 12 năm 1939 nhà thờ đã được khánh thành và có tước hiệu là Đức Mẹ Mân Côi.
- Nhìn tổng thể bên ngoài có thể thấy ngay nhà thờ được xây dựng giống một cây thánh giá..
Với điểm nhấn kiến trúc nổi bật ở đây là một tòa tháp nhọn cao tới 47,2 mét, vì lẽ đó có cái
tên nhà thờ Nhọn.
- Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, với nhiều lần trùng tu nhưng nhà thờ vẫn giữ được nét
kiến trúc độc đáo, vốn có của nó. Việc sở hữu lối kiến trúc độc đáo đã thu hút khách đến với
nhà thờ nhiều hơn. Nếu có thời gian bạn cũng có thể tham gia buổi lễ thánh để có thêm những
trải nghiệm đáng nhớ ở nơi này. Giờ lễ nhà thờ Chánh tòa Quy Nhơn sẽ diễn ra vào 5h sáng
hoặc 17h30 đối với các ngày thường, còn lễ Chúa Nhật diễn ra vào 5h, 7h, 8h, 15h30. Bên
cạnh đó, vào những dịp lễ lớn như Giáng Sinh, Chúa Phục Sinh, kỉ niệm ngày thành lập giáo
xứ hay Lễ phong chức…
* Tiềm năng phát triển du lịch của các địa điểm trên:
- Thiên Chúa giáo ở Bình Định phát triển từ khá sớm dẫn đến sự hình thành của các cơ sở
Thiên Chúa giáo cùng lối kiến trúc phương Tây độc đáo đã tạo nên sức hút riêng đối với
khách du lịch.
+ Tiểu chủng viện làng Sông là một trong những điểm sáng du lịch của huyện Tuy Phước.
Tọa lạc tại một vị trí thuận lợi khi nằm giữa 2 tuyến du lịch tất bật nhất nhì của tỉnh là tuyến
Cát Tiến- Quy Nhơn ở phía Đông và tuyến Quy Nhơn- Tuy Phước- An Nhơn ở phía Tây
Nam nên Tiểu chủng viện là một lựa chọn không tồi cho du khách muốn lựa chọn một lịch
trình tour du lịch bao quát cả 2 tuyến trên lại.
Ngoài ra, nơi đây còn nằm trong một chương trình tour một ngày khá độc đáo là tour Quy
Nhơn- Nhà thờ Làng Sông- Khu du lịch sinh thái Nước Mặn. Với chương trình này thì du
khách có thể vừa được tham quan cảnh nhà thờ vừa được trải nghiệm cuộc sống của
những người dân ven vùng đầm Thị Nại, quả thật rất độc đáo và hấp dẫn.
+ Nhà thờ Lớn Quy Nhơn thì không còn gì phải bàn cãi về triển vọng du lịch của nó cả vì
bản thân nhà thờ này đã nằm trong lòng của Quy Nhơn- một thành phố biển đang bùng
nổ về thị trường du lịch rồi. Với diện tích thành phố khá nhỏ thì nhà thờ Lớn trở thành
6
một điểm trong hành trình city tour (tour quanh thành phố) hay một nơi mà du khách ghé
ngang trong hành trình tự do dạo quanh thành phố là chuyện dễ hiểu.
Các di tích tháp Chăm:
1. Tháp Đôi
Tháp Đôi hay còn có tên gọi khác là Tháp Hưng Thạnh còn trong tiếng J’rai gọi là SRI
BANOI. Tháp nằm trong khuôn viên có diện tích khoảng 6.000 m2 được tô điểm với
thảm cỏ xanh và những hàng cây rợp bóng mát, là một nơi lý tưởng cho du khách dừng
chân thưởng lãm.
Tháp Đôi là một công trình tôn giáo của người Chăm xây dựng từ thế kỷ X đến XV, lúc
vương quốc Champa gặp nhiều biến động. Gồm 2 tháp: Tháp lớn cao khoảng 20 m, Tháp
nhỏ cao 18 m nằm liền kề nhau như cặp vợ chồng quấn quýt đầy ân tình. Bên trong tháp
có bộ sinh thực khí theo tín ngưỡng của người Chăm.

Nếu như để ý kỹ du khách tới đây sẽ thấy trong hai ngôi tháp, tháp lớn đươc tạo dáng khá
cân đối, phần thân và mái đều được xử lý tinh tế bằng những đường diềm. Sự tỉ mỉ của
người Chăm sẽ khiến bạn cảm thấy đây thực sự mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc.
Với tháp nhỏ cũng có cấu trúc tương tự như tháp lớn nhưng ở phần diềm mái thay vì các
hình vũ nữ, hình khắc trang trí lại thể hiện một đàn hươu 13 con với những dáng vẻ rất
khác nhau trông rất tinh nghịch và sống động.
Tháp đôi đang ngày càng thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế không chỉ bởi kiến
trúc độc đáo, tinh tế, sắc sảo của người dân Chăm mà nơi đây còn để lại trong lòng du
khách những giá trị văn hóa đặc sắc. Bạn chỉ cần bỏ ra 20.000 đồng mua vé tham quan
Tháp Đôi Quy Nhơn, du khách cũng có thể liên hệ hướng dẫn viên để được nghe giới
thiệu thông tin về nơi này một cách chi tiết. cứ vào tối mùng 2 Tết hàng năm, tại đây diễn
ra chương trình Đêm hội Tháp Đôi
Tháp Bánh Ít
Tháp Bánh Ít là một trong những công trình của người Chăm cổ còn xót lại cho đến
ngày nay trên đất Bình Định. Mang những giá trị văn hóa đậm nét trong kiến trúc của
người Chăm ở khoảng cuối thế kỉ thứ XI đầu thế kỉ XII. Quần thể này tọa lạc trên một
ngọn đồi thoải thuộc xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Quần thể di tích
này gồm 4 tòa tháp lớn nhỏ khác nhau. Độ cao từ điểm xây dựng các tháp so với mực
nước biển chỉ tầm 100m. Tháp có tên Bánh Ít một đặc sản nổi tiếng ở Bình Định được
người dân nơi đây đặt cho, bởi lẽ nếu đứng từ xa nhìn lại quần thể này sẽ thấy các tòa
tháp như những chiếc bánh ít được xếp cạnh nhau. Ngoài cái tên gọi gần gũi, thân thương
được người dân nơi đây đặt cho thì tòa tháp này còn được nhắc đến với cái tên tháp Bạc.
Trên đồi có 4 ngọn tháp lớn nhỏ khác nhau, ở vị trí trung tâm sẽ là tháp chính có kích
thước lớn hơn cả. Xung quanh tháp chính còn 3 tòa tháp nhỏ, các tòa tháp này tạo thành
một quần thể kiến trúc độc đáo. Khiến bất cứ ai khi đặt chân tới nơi này đều có cảm giác
như đang lạc vào một thế giới cổ đại đầy huyền bí cách đây cả chục thế kỉ. Trải qua bao
thăng trầm lịch sử, đến nay bức tượng không còn giữa được hình dạng nguyên vẹn, nhiều
7
chi tiết đã bị sứt mẻ, rơi, vỡ nhưng giá trị văn hóa, tín ngưỡng mà nó đem lại vẫn còn
nguyên vẹn.
Với vẻ đẹp cổ kính, rêu phong, cùng những giá trị văn hóa, tín ngưỡng to lớn mà nó đem
lại tháp Bánh Ít đang dần trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn tại Bình Định. Nếu có dịp
du lịch tới Bình Định, bạn hãy ghé thăm quần thể di tích này, chắc chắn chuyến đi này sẽ
để lại trong bạn những kỉ niệm đáng nhớ.
2. Tháp Dương Long
Tháp Dương Long là một quần thể gồm ba tòa tháp được xây thẳng hàng theo hướng Bắc
Nam, cửa chính các tháp đều quay về hướng Đông. Tồn tại hàng trăm năm và trải qua
bao thăng trầm lịch sử, cho đến nay quần thể này cũng hư hỏng khá nhiều, nhưng nét
kiến trúc độc đáo vẫn được thể hiện khá rõ nét.
Nhiều nhà nghiên cứu dựa trên những họa tiết, cũng như hơi hướng nghệ thuật được xây
dựng ở nơi này đánh giá Tháp Dương Long chịu ảnh hưởng khá nhiều từ kiến trúc nghệ
thuật Kh’mer... Sở hữu vẻ đẹp độc đáo cùng niên đại hàng trăm năm, tháp Dương Long
được xem là địa điểm vô cùng hấp dẫn khách du lịch mỗi khi có dịp đến Bình Định..
* Tiềm năng phát triển du lịch ở các điểm trên
- Tháp Đôi là một trong những điểm có tiềm năng du lịch lớn nhất Quy Nhơn khi hầu như
bất kỳ đoàn khách nào đến với thành phố biển xinh đẹp này thì đều phải ghé qua tháp
Đôi. Nằm ngay sát tuyến quốc lộ 19 để vào đường Trần Hưng Đạo- một trong những
tuyến đường giao thông huyết mạch của thành phố- nên việc di chuyển đến tháp Đôi là
rất dễ dàng.
- Tháp Bánh Ít nằm gần quốc lộ AH1 huyết mạch của cả nước. Bên cạnh giá trị du nằm
giữa tuyến du lịch Tây Sơn- An Nhơn- Tuy Phước- Quy Nhơn tạo nên sự đa dạng cho du
khách chọn lựa các chương trình du lịch.
- Tháp Dương Long tuy không may mắn có được vị trí giao thông thuận lợi như các khu
tháp Chăm đã nêu trên nhưng nó vẫn mang trong mình tiềm năng du lịch rất cao khi được
đánh giá là cụm tháp Chăm có đẹp nhất Bình Định và có sự hài hòa giữa cảnh quan xung
quanh rất cao.
Thực trạng của nền du lịch tâm linh Bình Định:
 Du lịch tâm linh ở Bình Định có nhiều tiềm năng để phát triển. Tuy nhiên việc khai
thác và phát triển du lịch tâm linh chỉ đang dừng lại ở việc thu hút khách ở mặt số
lượng nhưng chưa phát huy hết những lợi thế của điểm đến.
 Việc đẩy mạnh chất lượng du lịch nhằm quảng bá và gia tăng nguồn thu được đẩy
mạnh. Những thông tin về các điểm du lịch tâm linh Bình Định như chùa Thiên Hưng,
chùa Ông Núi,... ngày càng được phổ biến trên các phương tiện truyền thông về du lịch.
 Những dự án đầu tư du lịch tâm linh có quy mô lớn đang được triển khai như: dự án
tâm linh Linh Phong Tự, dự án cải tạo Tịnh xá Ngọc Hòa đang được triển khai và hoàn
thiện. ..

8
 Tình trạng ăn xin, cướp giật tại các chùa và tình trạng đối vàng mã và thấp hương gấy
xã rác ô nhiễm môi trường. Mê tín dị đoan và sự xuống cấp các công trình phục vụ
khách du lịch.Sự suy đòi về mặt đạo đức của một số giáo dân.
III. Các giải pháp xúc tiến du lịch tâm linh Bình Định
Thực tế thì hiện nay dịch vụ du lịch tâm linh ở Bình Định tự phát và chưa tận dụng
được lợi thế về lợi thế du lịch của Bình Định vốn có, vừa làm cho các điểm du lịch này
mất đi sự linh thiên. Hệ quả tất yếu là thay vì đến Bình Định du lịch du khách lại không
đến các điểm tham quan như chùa, nhà thờ, tháp, đình, miễu của Bình Định mà du
khách lại đến các tỉnh khác để tham quan hay ra ngoài nước để tham quan. Vì thế để du
lịch tâm linh phát triển hơn du lịch cần có những biện pháp và hướng phát triển hiệu
quả như:
 Hạn chế và đưa ra những biện pháp xử lí hiệu quả tình trạng bày bán các mặt
hàng, động vật nơi linh thiên, cảnh rải tiền chen lấn xô bồ, hỗn loạn, đánh nhau khi
tổ chức và tham gia các lễ hội.
 Xử lí tình trạng chặt chém khách, chèo kéo khách du lịch. Hạn chế tình trạng ăn
mày, ăn xin ở các điểm du lịch tâm linh.
 Cần có những sản phẩm, một vật phẩm tâm linh thực thụ, thống nhất, mạng những
nét độc đáo đặt trưng riêng biệt của điểm tâm linh mà khi du khách nhìn thấy sẽ
nghĩ ngay đến Bình Định. Như tranh ảnh và vòng..…
 Cần có chương trình tham quan thực thụ khi đến với điểm du lịch này được tiếp
đoán một cách bài bản có nơi đón tiếp vào và ra theo trình tự. Cần đảm bảo về an
ninh trất tự tạo sự tinh tưởng an tâm cho du khách ở các điểm tham quan.
 Bình Định ta chưa có một sản phẩm quảng bá về du lịch tâm linh một cách bài bản
quy mô như ở chùa Hương, đền Hùng, Yên Tử hay Bá Đính…
 Sự quản lý du lịch chỉ theo tính địa phương chưa có một sự bài bản, chưa có cách
thức, chưa có đề án quản lý thực thụ cho các khu di tích.
 Cần có nguồn nhân lực được đào tạo một cách bài bản chuyên nghiệp để quảng lý
cũng như để hướng dẫn ở các điểm. Thực tế ở nước ta có một số điểm làm khá tốt
về cách quản lý
 Liên kết các điểm du lịch, các tour ở Bình Định như du lịch biển đảo kết hợp với
tâm linh, hay du lịch nghỉ nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa, lịch sử. Tổ chức các sự
kiện, hội hop về tâm linh lớn một cách tổng hợp mang tầm địa phương, quốc gia
và thế giới. Liên kết với các tỉnh bạn như Phú Yên , Quảng Ngãi,.. để tổ chức các
tour liên tỉnh.
 Hạn chế tính thương mại hóa khi tổ chức lễ hội khi phát triển du lịch tâm linh và
tính mùa vụ.
 Xóa bỏ các tập tục lạc hậu không phù hợp với thuần phong mĩ tục văn hóa và
chính trị.

9
  Cần có sự đầu tư mạnh mẽ nguồn vốn xây dựng của các tổ chức, cá nhân trên quy
mô lớn. Cần có sự đồng bộ về cơ sở hạ tầng, giao thông, ý tế ,…để phục vụ khách
du lịch. Các điểm du lịch khi xây dưng không nên mang tính tự phát, nhỏ lẻ mà
phải tập trung vào quy mô, kiến trúc, lịch sử, văn hóa để là nên đặc điểm nổi bậc
của tạo sự thu hút tò mò cho du khách.
 Bình Định cần tập trung về việc đầu tư các hình thức quảng bá về truyền thông
như: các video, hình ảnh, khẩu hiệu, phim, sách báo để du khách biết nhiều hơn về
du lịch tâm linh ở Bình Định.
 Và điều quan trọng nhất nằm ở ý thức của mỗi du khách khi đến tham quan.

GÓC ĐỘ LÀNG NGHỀ

Ngày nay, du lịch Bình Định hiện là một trong nhiều địa phương có nhiều làng nghề
truyền thống với đa dạng ngành nghề, biểu hiện cho sự mày mò, sáng tạo, đôi bàn tay cần
mẫn cùng với khối óc thông minh của người dân nơi đây.
+ Trên toàn tỉnh Bình Định hiện còn lưu giữ được 41 làng nghề truyền thống. Trong đó,
có một số làng nghề có tính đặc trưng cao, là nét tiêu biển cho văn hóa Bình Định.
+ Bình Định đang duy trì tổ chức các sự kiện văn hóa - du lịch lớn như: Festival Tây Sơn
- Bình Định, Liên hoan quốc tế võ cổ truyền, Festival Lâm sản Bình Định… nhằm tạo ra
những thương hiệu du lịch hấp dẫn, mang tính đặc trưng để lại ấn tượng mạnh mẽ trong
lòng du khách.
+ Mục tiêu hàng đầu là khôi phục và khuyến khích phát triển làng nghề một cách bền
vững, gắn với quá trình thực hiện CNH-HĐH Nông nghiệp - nông thôn và xây dựng
Nông thôn mới trong thời kỳ đổi mới đất nước.. Trong đó, phát triển Làng nghề phải gắn
với thu hút và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn theo hướng công nghiệp và
dịch vụ, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho nông
dân. Đồng thời, phát triển làng nghề phải gắn với bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá địa
phương thông qua các sản phẩm phục vụ sự nghiệp phát triển du lịch, cũng như bảo vệ
môi trường sinh thái bền vững.
*Tình hình phát triển và quảng bá sản phẩm du lịch làng nghề:
*Làng nón ngựa Gò Găng:

Nón ngựa còn được gọi là nón Gò Găng bởi nón này thường được bày bán ở chợ Gò
Găng, phiên chợ quê độc đáo chỉ họp từ 3h đến 5h sáng, không có bảng hiệu, không có
đèn đường, người bán kẻ mua mặc cả nhau trong ánh đèn dầu leo lét. Đặc biệt, nón ngựa
ở “xứ Nẫu” còn được dùng làm tín vật giữa nhà trai và nhà gái trong ngày hôn lễ. Chàng
trai lớn lên đi lấy vợ dù giàu hay nghèo cũng phải sắm được cặp nón, dắt theo con ngựa
để đi rước dâu. Vợ chồng về ở với nhau, cặp nón ngựa ấy vẫn theo họ suốt cuộc đời.
10
Ở nước ta, hình ảnh chiếc nón đã gợi lên phong cách trang phục cổ truyền của người
Việt. Đặc biệt là hình ảnh những chiếc nón quai thao của các cô gái xứ Bắc, nón bài thơ
cô gái Huế, nón ngựa Gò Găng của các cô gái Bình Định.
Nếu như chiếc nón Bài Thơ của xứ Huế vốn đã nổi tiếng với sự thanh lịch khi lồng trong
lớp lá là hình ghép hoa lá cùng những câu thơ, câu văn thì nón ngựa Phú Gia là loại nón
mang vẻ đẹp mạnh mẽ của con nhà võ, thường được thêu hoa văn theo các đề tài Long
Lân Quy Phụng, Lưỡng Long Tranh Châu, Mai Lan Cúc Trúc hoặc cảnh vật trên nang
sườn nón.Làng nón ngựa Phú Gia (xã Cát Tường, H.Phù Cát) có tuổi đời hơn 300 năm.
*Làng nghề rượu bàu đá:
Ngày trước, tại An Nhơn, tỉnh Bình Định có một cái bàu (tên địa phương của “ao”,
“trũng”) rộng khoảng 3000 mét vuông – dân trong vùng gọi là Bàu Đá (vì trong bàu có
rất nhiều đá), mọi người thường lấy nước ở trong bàu để sinh hoạt và nấu ăn. Tình cờ, có
một người hành nghề nấu rượu tên là Hương Lễ phiêu bạt về đây, ông là người ở đất Tây
Sơn và được thừa hưởng công thức nấu rượu từ thời vua Quang Trung. Khi về đây sống,
ông đã sử dụng nước của bàu để nấu rượu có hương vị đặc trưng và thơm ngon lạ lùng.
Từ đó ông đã truyền nghề cho những người trong vùng và hình thành ra một làng nghề
nấu rượu và người dân gọi là rượu Bàu Đá.
Tại Hà Nội cũng có những làng nghề nấu rượu nổi tiếng như: nếp cái hoa vàng, rượu táo
mèo...và đặc biệt là rượu làng Tó. Nơi đây hầu hết các hộ nông dân đều biết làm rượu
nếp. Họ làm không phải để ăn, mà chủ yếu là để bán. Có tới cả trăm hộ nông dân làm
nghề truyền thống này. Mỗi buổi sáng vài chục gánh rượu nếp theo các chuyến xe khách,
xe lam vào nội thành để tiêu thụ rượu, đấy là chưa kể đội ngũ bán rượu rong, gánh hoặc
đạp xe tới khắp hang cùng ngõ hẻm của thành phố. Sự hấp dẫn của rượu nếp làng Tó là
hương vị thơm ngon, chất men say nồng, hạt gạo nếp săn tròn, mẩy, nước ngọt, không
chua. Chẳng may có mẻ nào làm hỏng ( dùng men non, hay ủ chưa tốt ) người dân làng
Tó đều giữ lại ăn, “nhường” của ngon cho thiên hạ.

Rượu Bàu Đá từ những hương vị riêng và làm từ thứ nước riêng đã để lại ấn tượng cho
du khách. Rượu ngày trước được nghĩa quân Tây Sơn thưởng thức và dùng vào các buổi
yến tiệc sau những trận chiến đầy cam go. Với nồng độ cao và nặng hơn các loại rượu
khác và cái hương vị đặc trưng của bàu nước trong vùng đã làm nên loại rươu có tên Bàu
Đá. Muốn có rượu ngon, người nấu phải tuân thủ các yêu cầu nghiêm ngặt về nguồn
nước, gạo, men, dụng cụ nấu cộng với kinh nghiệm gia truyền.
Hiện nay, rượu Bàu Đá Bình Định đã và đang được người tiêu dùng trong tỉnh, trong
nước và một số du khách nước ngoài rất ưa chuộng vì chất lượng rượu không thua kém
những loại rượu khác.
-Làng nghề bún song thằn:

11
Từ lâu, cùng với phở, bún đã trở thành một trong những món ăn quen thuộc của người
dân Việt Nam và được nhiều người nước ngoài biết tới, ưa thích. Hà Nội có bún Phú Đô
với những sợi bún nhỏ mềm thường được dùng trong những mẹt bún đậu mắm tôm cực
hấp dẫn, Huế có bún bò Huế cọng to tròn và mướt thì tại Bình Định chúng ta có loại bún
không lẫn vào đâu được đó là bún “song thằn”.
Ban đầu, bún có tên gọi “song thằng” do khi làm bún, người ta kéo một lúc hai sợi bún
song song; về sau, bị đọc chệch thành “song thằn”. Quê hương của bún song thằn là làng
An Thái thuộc xã Nhơn Phúc, thị xã An Nhơn, cách thànhphố Quy Nhơn khoảng 34 km
về hướng tây bắc, một trong những làng nghề có truyền thống lâu đời và nổi tiếng nhất
Bình Định.
Khác với các loại bún khác chủ yếu được làm từ bột gạo, bún song thằn lại được làm từ
bột đậu,trong đó, bún làm từ bột đậu xanh có giá trị dinh dưỡng cao nhất và cũng mang
hương vị đặc biệt. Trước đây, người dân An Thái làm bún song thằn chủ yếu làm quà
biếu. Hiện nay, được sự đầu tư của địa phương, bún song thằn đã được sản xuất tập trung
và trở thành một trong những đặc sản ngon nhất của Bình Định vươn ra cả thị trường
nước ngoài.
b)Xúc tiến và quảng bá
- Rượu bàu đá
Vấn đề xúc tiến ở đây là nhằm tiềm kiếm cơ hội cho mọi người dân cả nước biết đến làng
nghề rượu bàu đá, hoạt động này có ý nghĩa xúc tiến phục vụ cho quá trình bán hàng, nội
dung của xúc tiến ở làng nghề rượu bàu đá nhằm quảng bá bán hàng, tạo ra nhiều loại
hình xúc tiến để nhằm thu hút khách thập phương.
+ Quảng bá: Nhằm quảng bá để mọi người dân trên đất nước rằng là nó được xuấtxứ ở
đâu? Nó gắn liền với sự tích nào? Tại sao nó được nổi tiếng và vang truyền ở tỉnh Bình
Định nói riêng và người dân cả nước nói chung, quảng bá về rượu bàu đá nhằm xác định
một thương hiệu riêng cho Bình Định và dù ở đâu cũng có nhưng với rượu Bình Định-
rượu bàu đá mang 1 hương vị đặc trưng riêng biệt.
- Nón ngựa:
+ Xúc tiến: Vấn đề xúc tiến về chiếc nón ngựa là nhằm xúc tiến sản phẩm nón ngựa đến
với các doanh nghiệp và khách hàng nhằm thuyết phục sự tin tưởng khi mua sắm, xúc
tiến về chiếc nón ngựa có những đặc trưng gì?tại sao nó lại khác so với các nón lá khác?
Nó gắn liền với những trang lịch sử nào không? Và nó có truyền thuyết gì không? để
khách có thể biết về cái món hàng này khi bản thân mình xúc tiến đến họ.
+Quảng bá: Vấn đề quảng bá về làng nghề nón ngựa nhằm giúp cho khách hàng và doanh
nghiệp nắm bắt nó được xuất xứ từ đâu? ai là người làm ra chiếc nón này? Nó có ảnh

12
hưởng và kỷ niệm gì đến với quê hương mình? Sản phẩm quảng bá đến tay người sử
dụng có được thõa mãn nhu cầu hay không?
- Bún song thằn:
+ Xúc tiến: Cách xúc tiến bún song thằn ở Bình Định nhằm giới thiệu cho các doanh
nghiệp và du khách biết đến một món ăn ở đâu cũng có nhưng mà chỉ riêng ở Bình Định
nó có một nét riêng.
+ Quảng bá: Cách đóng gói, in bì trên sản phẩm là 1 phần giúp cho thương hiệu được mọi
người biết đến, một phần khác việc mở rộng nhiều hình thức và cách quảng bá giúp
phong phú cho sản phẩm mà mình muốn mọi người biết đến như: Hướng dẫn thực tế
cách làm bún, khuyến mãi khuyến mại, nhiều câu văn từ hay sẽ lưu truyền thông tin bằng
con đường truyền miệng hoặc nhiều con đường khác từ người này đến người kia và dần
dần mọi người đều biết đến món ăn này.
 Như vậy, xúc tiến và quảng bá sẽ giúp cho các làng nghề được truyền thông một cách
rộng rãi, làm nhiều người biết đến đê cho ngành du lịch của cả nước nói chung và tỉnh
Bình Địn nói riêng được truyền bá mạnh mẻ, thu hut được nhiều nhà đầu tư.
Giải pháp
Sau khi được thảo luận và đã đưa ra nhiều giải pháp để phát triển du lịch làng nghề như:
-Xây dựng vùng nguyên liệu ổn định: Đối với những nguyên liệu là sản phẩm nông
nghiệp, trong điều kiện diện tích đất phục vụ cho sản xuất nguyên liệu ngày càng thu hẹp
cần đẩy mạnh áp dụng công nghệ hiện đại để tăng năng suất sản xuất nguyên liệu. Các
làng nghề nên ký kết hợp đồng với đố i tác, trong đó ràng buộc những điều khoản cụ thể,
rõ ràng để xây dựng vùng nguyên liệu ổn định về số lượng và giá cả. Bên cạnh đó kết hợp
với các nhà tour để mở rộng tham quan các làng nghề này, đưa làng nghề đến gần với du
khách, trực tiếp cho khách thấy quy trình nấu rượu Bàu Đá, được thưởng thức rượu và
tham gia vào các quá trình. Hay làng nghề làm nón và bún song thằn cũng vậy, chính tay
du khách làm ra sản phẩm của mình dưới sự hướng dẫ của các nghệ nhân như vậy họ sẽ
rất thích thú. Càng về sau du lịch gắng liền với cộng đồng làng nghề như thế này sẽ phát
huy hiệu quả tối đa cho làng nghề Bình Định. Tạo cho du khách biết đến làng nghề ở
Bình Định nhiều hơn.
-Tìm kiếm thị trường tiêu thụ: Đưa các sản phẩm tham gia vào các hội chợ thương mai
trong và ngoài tỉnh. Tìm kiếm đầu ra bằng cách thực hiện các chương trình dùng thử,
biếu khách và kết hợp với các công ty lữ hành để đưa sản phẩm đi xa hơn. Các cơ sở
đang chiếm lượng khách mua sắm lớn như: Phương Nghi, Phụng Nga, Hiếu Ngọc... các
làng nghề nên kết hợp để quảng bá sản phẩm.

13
- Xây dựng nguồn nhân lực: Thường xuyên mở các lớp đào tạo nghề cho các hộ gia đình
địa phương để có thêm kinh nghiệm. Cử đi học các lớp cơ sở nâng cao tay nghề, thường
xuyên kiểm tra đổi mới máy móc và kĩ thuật của làng nghề. Tạo điều kiện hết sức có thể
để dân địa phương không bỏ làng nghè tham gia các công việc khác.
-Phát triển gắn với bảo vệ môi trường: Chính quyền cần phải có chương trình hỗ trợ xây
dựng các công trình xử lý ô nhiễm cho các làng nghề, trong điều kiện ngân sách hạn chế,
cần thực hiện theo phương châm nơi nào gây ô nhiễm môi trường nặng nề hơn thì được
ưu tiên hỗ trợ trước.
Bên cạnh đó, vấn đề an toàn thực phẩm hết sức được chú trọng ,thường xuyên kiểm định
chất lượng, bảo đảm vệ sinh ( nguồn nước, nguyên liệu... )
-Phát triển gắn với du lịch: Đây là bước đi khôn khéo vì không chỉ mở rộng thị trường,
mở ra nhiều cơ hội để thúc đẩy việc phát triển sản xuất các sản phẩm làng nghề truyền
thống mà quan trọng hơn là còn góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống trong mỗi làng nghề.
-Các chính sách hỗ trợ: Cùng với các giải pháp nói trên, Nhà nước cần có chính sách
thông thoáng để các cơ sở sản xuất có tiềm năng phát triển nhưng thiếu vốn dễ tiếp cận
nguồn vốn như có cơ chế cho vay ưu đãi, ưu đãi thuế…Nhà nước cần có cơ chế, chính
sách giao đất, hợp đồng cho thuê đất để các cơ sở sản xuất ở làng nghề truyền thống có
thể mở rộng quy mô, cầ n tạo điều kiện cho các làng nghề truyề n thố ng tiếp cận được các
thông tin về công nghệ, khoa học - kỹ thuật, thị trường; hỗ trợ và tạo điều kiện cho các
làng nghề tham gia hội chợ, triển lãm, hội thảo… để họ tự tiếp cận thông tin.

- Tăng cường và tổ chức hệ thống quản lý môi trường làng nghề từ quy mô cấp tỉnh,
huyện, xã tới thôn xóm. Vấn đề môi trường làng nghề phải do chính bà con dân làng nghề
tham gia giải quyết, đó là sự sống còn của làng nghề trong tương lai.
- Quảng bá qua Internet: Có rất nhiều kênh quảng bá sản phẩm khác nhau, đặc biệt, trong
xu thế toàn cầu hoá, nhiều địa phương đã đặc biệt quan tâm phương thức quảng bá qua
Iternet và mang lại hiệu quả rất khả quan.
- Chú trọng đên sản phẩm: chủ trương hiện đại hóa công nghệ trong các làng nghề sao
cho vừa bảo đảm tính nguyên tác, nhưng sản phẩm làm ra không mất đi tính truyền
thống, tính độc đáo, độ tinh xảo, vừa đẩy mạnh được việc xây dựng thương hiệu cho các
sản phẩm làng nghề đã trở thành đòi hỏi cấp bách đối với hầu hết các làng nghề truyền
thống.Thay đổi mẫu mã bao bì bún , nón hay rượu cho phù hợp với thực tiễn, sản phẩm
của làng nghề An Nhơn phải bắt mắt hấp dẫn thì mới đến tay du khách một cách hài lòng.
Xây dựng độc quyền các làng nghề, tránh tình trạng làm giả, làm nhái các sản phẩm ảnh
hưởng đến hình ảnh, chất lượng và niềm tin trong khách hàng.

14
 GÓC ĐỘ BIỂN ĐẢO
I. Tình hình và thực trạng hiện tại của du lịch biển đảo ở tỉnh Bình Định.
1. Tình hình.
1.1. Tình hình chung của cả nước:
- Việt Nam có nhiều tiềm năng về du lịch biển đảo khi sở hữu đương bờ biển dài
hơn 3.260km và hơn 3.000 hòn đảo, với những bờ cát trắng, vịnh biển hoang sơ, những
hòn đảo nhiệt đới quanh năm tươi tốt. Vệt Nam đứng thứ 27 trong số 156 quốc gia có
biển trên thế giới và là nước có diện tích ven biển lớn ở khu vực Đông Nam Á. Và có tới
125 bãi biển mà hầu hết là các bãi tắm đẹp, trong đó bãi biển Đà Nẵng đã được tạp chí
Forbes bầu chọn là 1 trong 6 bãi tắm quyến rũ nhất hành tinh. Việt Nam cũng là 1 trong
12 quốc gia có các vịnh đẹp nhất thế giới là Vịnh Hạ Long, Vịnh Nha Trang.
- Biển Việt Nam chứa đựng nhiều tài nguyên phong phú và đa dạng phù hợp cho
việc phát triển nhiều lĩnh vực kinh tế biển. Trong vùng biển nước ta, bên cạnh tiềm năng
lớn về hải sản,sinh vật biển, khoáng sản, dầu mỏ, còn có nhiều vũng, vịnh, hang động
trên đảo, bãi tắm…, là điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch biển, đảo.
- Nắm bắt được thế mạnh, thời gian qua, nhiều điểm du lịch biển nổi tiếng ở nước ta
đã được khai thác đầu tư để phát triển. Để tăng sức hấp dẫn và cạnh tranh cho du lịch
biển, nhiều dịch vụ giải trí, thể thao biển đã được đưa vào hoạt động như: Chèo thuyền,
kéo dù bằng ca nô, lướt ván…đặc biệt là loại hình ngắm biển bằng dù lượn, kinh khí
cầu…( ở biển Nha Trang , Đà Nẵng).
1.2. Tình hình du lịch biển đảo ở Bình Định:
- Trong những năm gần đây , thành phố Quy Nhơn – Bình định nổi lên như một
điểm đến lý tưởng của khách trong và ngoài nước. Cùng với bề dày về văn hóa lịch sử,
văn hóa Chăm thì Thành phố Quy Nhơn thu hút được nhiều du khách về tiềm năng du
lịch biển đảo vô cùng phong phú và hấp dẫn.
- Trước năm 2015, du lịch Bình Định vẫn chỉ ở dạng tiềm năng đang chờ khai phá,
hầu hết du khách trong nước và quốc tế khi tới miền Trung vẫn chọn những điểm đến đã
có thương hiệu như Khánh Hòa, Đà Nẵng... Theo thời gian, cùng với sự quan tâm, tạo
điều kiện tối đa cho việc đầu tư phát triển du lịch, tỉnh Bình Định đã đẩy mạnh quảng bá
tiềm năng du lịch, thu hút các nhà đầu tư lớn trong lĩnh vực này. Với những nỗ lực không
ngừng cùng những lợi thế có sẵn đó, “thiên đường” du lịch Bình Định đã thực sự “tỉnh
giấc” sau nhiều năm “ngủ quên”.

15
 - Với những địa điểm du lịch biển đảo tuyệt đẹp xung quanh thành phố Quy Nhơn
đã tạo nên cơn sốt khám phá du lịch của giới trẻ hiên nay: Biển Kỳ Co, biển Trung
Lương, đảo Hòn Khô, đảo Cù Lao Xanh…
- Cùng với những tiềm năng sẳn có thì các cơ sở hạ tầng, giao thông, nơi lưu trú
được mở rộng ở nhiều nơi phù hợp với mọi đối tương du lịch. Các cơ sở dịch vụ cũng
được đầu tư phát triển để đáp ứng nhu cầu của du khách địa phương trong và ngoài nước.
- Nhờ sự phát triển nổi bật về tài nguyên biển đảo và sự đa dạng của các hệ sinh thái
biển đã hình thành các loại du lịch đặc trưng, du lich khám phá, du lịch nghỉ dưỡng…
Thực trạng:
Qua bảng so sánh giữa du lịch biển đảo Quy Nhơn với du lịch biển đảo Nha Trang,
Phú Yên dưới đây sẽ cho ta thấy phần nào rõ hơn về thực trạng du lịch biển đảo của Bình
Định nói riêng và có cả Phú Yên, Khánh Hòa.
*khách du lịch: Quy NhơnNăm 2018 ngành du lịch đia phương đón hơn 4tr lượt
khách, tăng 10,6% so với 2017 trong đó khách du lịch quốc tế đạt 286,463 lượt tăng 8,3%
khách nội địa 3.805.877 lượt tăng 10,8% so với 2017
* Doanh thu : tổng dianh thu du lịch đạt 3,301 tỷ đồng, tăng 54,7% so với 2017
* Mùa vụ du lịch: Quy nhơn có hai mùa rõ rệt đó là mùa mưa và mùa khô, mùa mưa kéo
dài từ tháng 10 năm trước đến thasng2 năm sau , mùa khô quy nhơn bắt đầu từ tháng 3
đến tháng 9 đây là thời điểm có gió mát và nắng phù hợp để phát triển du lịch
* Tiềm năng: Eo gió được mệnh danh là nơi ngắm hoàng hôn đẹp nhất việt nam, Kì Co
viên ngọc nổi trên bản đồ việt nam, Đông nam á, hòn khô, trung kuongw , mũi vi rồng,
bán đảo Phương mai, cù lao xanh, rềnh ráng...
* Hoạt động xúc tiến quảng bá: Năm 2016 UBND tỉnh bd phối hơp với ngân hàng BIDV
có tổ chức chương trình “ Lễ hội du lịch bd, hè 2016’’khai trương quần thể sân golf,
resort nghỉ dưỡng giải trí cao cấp FLC Quy Nhơn, cuộc thi hoa hậu bản sắc Việt toàn cầu
2016 , các hội nghị và lớp tập huấn chuyên đề quốc tế 2016 , tổ chức ngyaf hội văn hóa
thể thao miền biển lần thứ XIV-2018
* Giao thông:+ đường bộ quốc lộ 1A, quốc lộ 1D, quốc lộ 19..đường ven biển nhơn hội
tam quan, đườn phía tây toàn tỉnh có 13 tuyến đường.
+ Đường sắt: Bắc Nam có ga diêu trì
+ Hàng không: Sân bay phù cát
+ Cảng biển: Cảng quốc tế quy nhơn, Cảng Thị Nại, Cảng Tam Quan, Càng Đống Đa

16
* Cơ sở lưu trú: Hiện trên địa bàn có 217 KS gồm khách sạn 1sao đến ks 5 sao đạt chuẩn
du lịch với tổng số 5.307 phòng. Có các homstay phục vụ khách du lịch Quần thể du lịch
nghĩ dưỡng sinh thái FLC với diện tích 1.300 habao gồm biệt thự nghĩ dưỡng và sân golf
36 lỗ .. và khu công viên sinh vật hoang dã
* mục tiêu: Năm 2020 lượng khách du lịch phấ đấu đạt 5,5 tr lượt trong đó có khoảng
800.000 lượt khách quốc tế tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 15% tổng doanh thu du lịch
đạt 10.000 tỷ đồng tốc độ tang trưởng bình quân 25% . Đến 2020 cơ sở lưu trú trên địa
bàn toàn tỉnh đạt 200 cơ sở, có 90% lao động trong lv du lịch được đào tạo chuyên
nghiệp và 7000 lao động làm trực tiếp trong lv du lịch.
* Phú Yên
Khách du lịch: Năm 2018 tổng lượt khách du lịch đến với phú yên hơn 1,6tr lượt khách,
đạt 11,1 % kế hoạch, tăng 14,6% so với năm 2017, trong đó có 41.005 lượt khách quốc tế
tắng 15,5% so với 2017
*Doanh thu: Doanh thu du lịch 2018 ước đạt 1,556 tỉ đồng tăng 25% so với 2017.
* Mùa vụ du lịch: du khach chọn phú yên từ tháng 1 đến tháng 8trong năm để du lịch đây
là mùa hè, thời tiết khô ráo, it mưa biển trong xanh, còn phú yên từ thang9 đén tháng 12
là mùa mưa bất tiện cho việc di chuyển..
* Tiềm năng biển đảo : Vịnh xuân Đài, Vũng Rô, Cù Lao mái nhà, Vịnh Hòa..
* Hoạt động xúc tiến quảng bá: Tuần văn hóa- Du lịch phú yên năm 2019 diễn ra từ ngày
30/3 đến hết ngày 5/4 với nhiều hoạt động văn hóa và du lịch hấp dãn
*Giao thông:+ đường bộ đã được nhựa hóa và bê tông hóa các đường quốc lộ và liên xã
+ Cảng biển : vũng rô đã được đầu tư nâng cấp
+ Đường hàng không: sân bay Tuy hòa đã được đầu tư xây mới nâng cấp đáp ứng đươc
nhu cầu của khách
+ đường sắt: ga Tuy hòa trở thành ga chính đón tất các chuyến tàu BẮc- nam
+ các tuyến giao thông chính nối phú yên và tây nguyên đã được đầu tư và nâng cấp
* Cơ sở lưu trú: chỉ có 146 cơ sở kinh doanh lưu trú du lịch, với 3,019 buồng trong đó có
khoảng 658 buồng đạt tiêu chuẩn 3 sao đến 5 sao
* Mục tiêu: Giai đoạn 2016- 2020 tỉnh phú yên phấn đấu đạt mục tiêu trong 5 năm thu
hút khoảng 1 tr lượt khách đến năm 2020 tiếp đoán khoảng 490.00- lượt khách quốc tế

17
* Khánh hòa:
* khách du lịch: năm 2018 đón gần 6,3 tr lượt khách tăng 37% so với 2017. Trong đó
khách quóc tế khoảng 2,6 tr lượt tăng 37% so với 2017
* doanh thua; từ du lịch ước tính 20.500 tỷ đồng.
* mùa vụ du lịch:Nha trang là thành phố du lịch quang năm vào bất kì thời điểm nào từ
tháng 7 đến tháng 9 dương lịch đặt biiejt là tháng 8 lúc này thời tiết nắng đẹp thích hợp
cho du lịch biển
*Tiềm năng biển đảo:Biển nha trang, vịnh nha trang, đảo Điệp Sơn, vipearl land, vịnh
vân phong
* hoạt động xúc tiến: tổ chức Festival biển nha trang-Khash hòa lần thứ 9 tổ chức định kì
hai năm một lần,. Năm dịch quốc gia 2019-Nha trang , khánh hòa với chủ đề “ Sắc màu
của biển” xây dựng các chuyên mục như: điểm hẹn du lịch, góc nhìn văn hóa..
* giao thông: +Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, các hãng hàng kg mở ra nhiều
chuyến bay
+ hệ thống cơ sở hạ tầng vè đường tương đối pt, nằm, tren các trục giao thông quan trọng
ven biển của VN như: quốc lộ 1A chạy dọc theo biển đến đèo cả , quốc lộ 26 nối Ninh
hòa với Đăk Lawsk...
+ tuyến đường sắt bắc nam chạy dọc các tỉnh khánh hòa dài khoảng 149,2 km
+ đường thủy có 5 cảng biển:cam ranh, nha trang, hòn khói, cảng trung chuyển quốc tế
vịnh vân phong, Đá Tây.
* Cơ sở lưu trú: Địa bàn tỉnh có hơn 680 cơ sở luu trú du lịch với khoảng 31,700 phòng
tromg đó 150 cơ sở lưu trú được xếp hạng 2 đến 65 sao, nhiều khu nghỉ dưỡng đang được
triển khai xây dựng.
* mục tiêu:Năm 2020 phần đấu thu hút8,5 tr lượt khách trong đó có 3,5 tr lượt khách
quốc tế, tổng thu từ khách du lịch đạt trên 70.000 tỷ đồng vè cơ sở lưu trú có trên 40.000
buồng , phòng khách sạn đạt tiêu chuẩn
II. Giải pháp:
- Thực hiện công tác XT-QB trên hệ thống truyền thông đại chúng Trung ương và
địa phương, với nhiều báo, đài, báo điện tử, trang thông tin điện tử… Bên cạnh đó, Trung
tâm đã phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam (VTV1, VTV3), Đài Tiếng nói Việt Nam
(VOV), Đài Truyền hình TP Hồ Chí Minh (HTV7) thực hiện nhiều phóng sự phát sóng

18
trong chương trình S - Việt Nam, chương trình Cà phê sáng… nhằm giới thiệu, quảng bá
DL Bình Định với các chủ đề về điểm đến, danh thắng, văn hóa - lịch sử, làng nghề…
- Tổ chức các tuần lễ du lịch biển đảo hoặc festival biển.
- Nâng cao chất lượng dịch vụ, cơ sở hạ tầng như khách sạn, phương tiện di
chuyển…
- Liên kết tour giữa các tỉnh lại với nhau, ví dụ như tour ghép Quy Nhơn - Phú Yên.
- Tổ chức lễ hội cầu ngư các vùng ven biển, có cano chuyên phục vụ khách du lịch,
các trò chơi trên biển như lướt ván, khinh khí cầu... thu hút khách du lịch hơn,
III. Kết luận:
Biển đảo Quy Nhơn còn hoang sơ, tiềm ẩn, mới được phát hiện gần đây. Tuy không
bằng Nha Trang - Khánh Hòa đã được người phát mở rộng phát triển qua bao thế kỉ
nhưng biển Quy Nhơn - Bình Định vẫn hơn Phú Yên về cả vốn đầu tư, chiến lược quảng
bá… Tiềm năng đang được UBND tỉnh phát triển trọng điểm đưa du lịch biển đảo nói
riêng và du lịch Bình Định phát triển vượt bậc sánh ngang với Đà Nẵng, Nha Trang, Phú
Quốc…

GÓC ĐỘ LỊCH SỬ
Cách phát triển Du lịch Bình Định theo hướng “bền vũng”.
Ngoài lợi thế về thiên nhiên, biển đảo, Bình Định còn có các di sản văn hóa - lịch
sử hàm chứa nhiều giá trị, nhiều di tích liên quan triều đại Tây Sơn oai hùng, bên cạnh
các di sản văn hóa phi vật thể nổi tiếng như bài chòi, tuồng, võ thuật... Vấn đề là làm sao
“du lịch hóa” được các giá trị đó.
Bình Định đang quy hoạch, trùng tu Bảo tàng Quang Trung, hệ thống tháp Chăm,
thành Hoàng Đế, các lò võ thuật cổ truyền… để phát triển du lịch lịch sử. Trong thời gian
tới sẽ kết hợp các khu di tích tâm linh như Đàn tế trời, chùa Ông Núi… để tạo thành
những tour du lịch lịch sử - văn hóa - tâm linh hoàn chỉnh.
Để hiện thực hóa các nhóm sản phẩm du lịch đặc trưng nêu trên, Bình Định đang
tập trung đầu tư nâng cấp hạ tầng, nhất là hạ tầng kết nối đến các điểm du lịch, cũng như
hạ tầng giao thông.
Lượng du khách đến Bình Định tăng mạnh khiến số chuyến bay đến cảng hàng
không Phù Cát được các hãng hàng không khai thác lên tới 49 chuyến/tuần; nhà ga T1
mới xây dựng, diện tích lớn gần gấp ba lần nhà ga cũ đi vào hoạt động từ tháng 5-2018.
Tình hình phát triển du lịch của các di tích lịch sử

19
 Bình Định là vùng đất có bề dày lịch sử và văn hóa lâu đời. Nơi đây còn lưu giữ
được khá nhiều công trình văn hóa vật thể và phi vật thể quý, rất có giá trị. Bình Định đã
từng là cố đô của vương quốc Chăm-pa xưa, với hệ thống Tháp Chăm gồm 7 cụm, 14
tháp với nghệ thuật kiến trúc độc đáo, Bình Định còn là nơi phát tích của phong trào khởi
nghĩa nông dân Tây Sơn (thế kỷ XVIII), quê hương của người anh hùng dân tộc Quang
Trung - Nguyễn Huệ, là nơi nuôi dưỡng tài năng nhiều nhà văn hóa lớn của đất nước như
Đào Duy Từ, Đào Tấn, Hàn Mặc Tử… Bình Định có tới 234 di tích lịch sử - văn hóa,
trong đó có hơn 60 di tích được xếp hạng cấp quốc gia và cấp tỉnh.
Bình Định sẽ tiếp tục duy trì tổ chức các sự kiện văn hóa - du lịch lớn như:
Festival Tây Sơn - Bình Định, Liên hoan quốc tế võ cổ truyền, Festival Lâm sản Bình
Định… nhằm tạo ra những thương hiệu du lịch hấp dẫn, mang tính đặc trưng để lại ấn
tượng mạnh mẽ trong lòng du khách.
Tình hình phát triển du lịch của các di tích lịch sử
Bình Định là vùng đất có bề dày lịch sử và văn hóa lâu đời. Nơi đây còn lưu giữ
được khá nhiều công trình văn hóa vật thể và phi vật thể quý, rất có giá trị. Bình Định đã
từng là cố đô của vương quốc Chăm-pa xưa, với hệ thống Tháp Chăm gồm 7 cụm, 14
tháp với nghệ thuật kiến trúc độc đáo, Bình Định còn là nơi phát tích của phong trào khởi
nghĩa nông dân Tây Sơn (thế kỷ XVIII), quê hương của người anh hùng dân tộc Quang
Trung - Nguyễn Huệ, là nơi nuôi dưỡng tài năng nhiều nhà văn hóa lớn của đất nước như
Đào Duy Từ, Đào Tấn, Hàn Mặc Tử… Bình Định có tới 234 di tích lịch sử - văn hóa,
trong đó có hơn 60 di tích được xếp hạng cấp quốc gia và cấp tỉnh.
Bình Định sẽ tiếp tục duy trì tổ chức các sự kiện văn hóa - du lịch lớn như:
Festival Tây Sơn - Bình Định, Liên hoan quốc tế võ cổ truyền, Festival Lâm sản Bình
Định… nhằm tạo ra những thương hiệu du lịch hấp dẫn, mang tính đặc trưng để lại ấn
tượng mạnh mẽ trong lòng du khách.
Thực trạng phát triển du lịch ở Bình Định những năm gần đây.
Vài năm gần đây, Bình Định đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch trong
nước và nước ngoài. Với mục tiêu đề ra đến năm 2020 du lịch Bình Định sẽ đón 5,5 triệu
lượt khách, trong đó có 800 nghìn lượt khách quốc tế; tốc độ tăng trưởng bình quân đạt
14,5%/năm; doanh thu 10 nghìn tỷ đồng, đến nay gần như hoàn thành.
Theo đánh giá của ngành DL tỉnh, nguyên nhân từ đầu năm tới nay, Bình Định có
lượng khách đến tham quan DL tăng là do ngành du lịch tỉnh nhà đã tích cực triển khai
hoạt động xúc tiến, quảng bá DL đến với thị trường trong nước và quốc tế. Đồng thời, tổ
chức hàng loạt sự kiện văn hóa, du lịch, giải trí liên tục đã tạo sức hút mạnh mẽ đối với
du khách trong và ngoài nước đến tham quan, nghỉ dưỡng tại Bình Định.

20
 Đặc biệt, các doanh nghiệp, công ty lữ hành, dịch vụ du lịch tỉnh ngay từ đầu năm
cũng đã có sự chuẩn bị cho hoạt động quảng bá, thu hút du khách, đầu tư, chỉnh trang cơ
sở vật chất kỹ thuật, nâng cao chất lượng các họat động dịch vụ, giữ gìn vệ sinh môi
trường và an toàn thực phẩm, an ninh trật tự và thực hiện nghiêm túc việc bình ổn giá
dịch vụ. Hầu hết các khách sạn lớn trong tỉnh đều đạt công suất sử dụng phòng cao.
Các điểm du lịch di tích lịch sử
Bảo Tàng Quang Trung
Nơi đây không chỉ lưu giữ những hiện vật lịch sử liên quan đến cuộc khởi nghĩa
Tây Sơn mà còn là nơi lưu lại dấu tích ba anh em họ Nguyễn: Nguyễn Nhạc, Nguyễn
Huệ, Nguyễn Lữ. Được khánh thành vào năm 1978 tại làng Liên Mỹ, xã Bình Thành,
huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định, cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 45km theo
đường quốc lộ 19.
Các bạn có thể đến thăm bảo tàng vào tất cả các ngày trong tuần, sáng từ 7h đến
11h, chiều từ 1 rưỡi đến 5 giờ. Giá vé được áp dụng chung cho mọi du khách trong và
ngoài nước đều là 15.000đ/người.
Gía show trống trận và võ Tây Sơn: 400.000vnd/show cho đoàn khách dưới 20
người.
Khu vực bảo tàng Tây Sơn Quang Trung Bình Định được thiết kế với cấu trúc 9
phòng trưng bày lưu giữ khoảng trên 11.000 hiện vật quan trọng liên quan đến khởi nghĩa
Tây Sơn và 3 anh em họ Nguyễn.
Nằm trong quần thể bảo tàng là điện thờ Tây Sơn Tam Kiệt cùng các danh tướng
thân cận, dưới sự chung tay góp sức của đông đảo nhân dân, vào năm 1958 điện thờ
chính thức được khởi công xây dựng và hoàn thành vào năm 1960 ngay trên nền nhà cũ
của ba em nhà Tây Sơn, với diện tích lên tới 2.325m2.
Trước sân có cổng tam quan, kế đó là nhà bia ghi công lao của vị anh hùng Quang Trung
bằng chữ quốc ngữ. Chính điện thời 3 anh em nhà Tây Sơn, hai bên thờ các quan văn, võ
tường của triều đại Tây Sơn…Cho đến nay, trong khu vườn cũ của gia đình nhà vua
Quang Trung vẫn còn lưu giữ 2 di tích cực kỳ quý giá: giếng nước xưa và cây me cổ thụ,
tương truyền lại là có từ thời Hồ Phi Phúc (thân sinh của ba anh em nhà Tây Sơn).
Bảo tàng Quang Trung Bình Định không chỉ là nơi lưu giữ những hiện vật lịch sử
mà còn là nơi lưu truyền tinh thần võ thuật dân tộc Tây Sơn – môn võ thuật truyền thống
của Bình Định. Để làm tăng thêm tính sinh động cho những bài múa võ, người dân nơi
đây còn cho tái hiện màn trống trận năm xưa của vua Quang Trung.
Hàng năm, cứ vào dịp 5/1 âm lịch, nhân dân các nơi lại tựu về bảo tàng để làm lễ tưởng
niệm vị tổng chỉ huy cuộc khởi nghĩa Tây Sơn vĩ đại (hay còn gọi là lễ Đống Đa).

21
Di tíc lịch sử trong phát triển du lịch
Đây là một trong những điểm du lịch được nhiều du khách ghé thăm và xuất hiện
nhiều trong các tour du lịch đến Bình Định.
Địa điểm này rất thích hợp để phát triển du lịch vì trên cùng một tuyến đường ta
có thể sắp xếp một tour du lịch Bến Trường Trầu - Bảo tàng Quang Trung – Đàn Tế Trời
– Khu du lịch sinh thái Hầm Hô. Vì những điểm này rất gần nhau trên một trục đường,
khá thuận lợi cho việc di chuyển và thăm quan. Hơn nữa, các điêm này còn là các di tích
lịch sử nổi tiếng ở Bình Định. Sau khi tham quan xong, du khách còn có thể nghỉ nghơi
và dùng bữa tại khu du lịch sinh thái Hầm Hô.
Nhờ đó Bảo tàng Quang Trung không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là một
điểm du lịch hấp dẫn của tỉnh Bình Định.
Bến Trường Trầu
Đó là bến sông xưa, khi người anh cả Nguyễn Nhạc trong ba anh em nhà Tây Sơn
ngược xuôi dòng sông Côn rồi đậu đò để buôn bán trầu cau. Người dân quen gọi nơi này
là bến Trường Trầu, hoặc gọi tắt là bến Trầu (nay thuộc huyện Tây Sơn, Bình Định).
Bến Trường Trầu, Bình Định cũng là nơi chứng kiến đổi thay của lịch sử các triều
đại phong kiến Việt Nam. Là nơi xuất phát đầu tiên của phong trào nghĩa quân Tây Sơn.
Từ bến Trường Trầu theo sông Côn, ngược lên du khách có thể đi tiếp đến các
vùng Tây Sơn thượng đạo, xuôi về có thể đến đầm Thị Nại – nơi cửa sông ra biển. Vì vậy
bến Trường Trầu xưa còn trở thành nơi hội tụ những anh tài như vợ chồng danh tướng
thiếu phó Trần Quang Diệu - Đô đốc Bùi Thị Xuân, Đại tư đồ Võ Văn Dũng… và cả
những thanh niên các làng vùng thượng đạo giúp cho phong trào khởi nghĩa Tây Sơn
dành thắng lợi.
Năm 1986 bến Trường Trầu đã được Nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử quốc
gia.
Tuy nhiên cho đến nay, bến Trường Trầu đã ngừng hoạt động.
Đầm Thị Nại
Đầm Thị Nại là một đầm nước mặn nằm trên địa phận thành phố Quy Nhơn,
huyện Tuy Phước, huyện Phù Cát thuộc tỉnh Bình Định, có diện tích hơn 5.000 ha. Một
phần nhỏ của đầm Thị Nại được sử dụng làm cảng biển (Cảng Quy Nhơn). Địa danh này
có âm gốc tiếng Champa (Chiêm Thành) gọi đầy đủ là Thi Lị Bi Nại, tên phiên âm chữ
Cri-Banoi là tên hải cảng của Vương quốc Champa, người Hoa gọi cảng này là Tân Châu
(新州). Ngoài ra, đầm còn có các tên khác là Hải Hạc đầm, hoặc đầm Biển Cạn.

22
 Từ lâu, đầm Thị Nại đã đi vào thơ ca và được nhiều người nhớ đến khi nhắc đến
du lịch Quy Nhơn:
“Bình Định có núi Vọng Phu
Có đầm Thị Nại, có Cù Lao Xanh
(Đầm Thị Nại )
Năm Nhâm Tí (1792). trong chiến tranh Tây Sơn-Chúa Nguyễn, quân Gia Định do
chúa Nguyễn Ánh chỉ huy cùng hai tướng người Pháp Dayot và Vannier, tục gọi là
Nguyễn Văn Phấn, Nguyễn Văn Chấn dùng hỏa công đốt cháy thủy trại Tây Sơn. Nguyễn
Ánh đổ bộ, song liền đó bị quân Tây Sơn ở thành Quy Nhơn (thành Đồ Bàn cũ) kéo
xuống đánh lui.Qua năm sau, thủy quân Nguyễn Ánh lại ra đánh Thị Nại lần thứ hai.
Nguyễn Nhạc sai thái tử là Nguyễn Bảo cầm quân chống giữ. Nhơn. Thủy quân vào cửa
Thị Nại và lục quân từ Diên Khánh kéo ra, quân Tây Sơn đại bại. Thành Quy Nhơn và
thành Thị Nại vào tay Nguyễn Ánh.
Năm Canh Thân (1780), quân Phú Xuân do Trần Quang Diệu chỉ huy vào đánh lấy Thị
Nại giao cho Võ Văn Dũng trấn giữ, rồi kéo quân lên vây đánh thành Quy Nhơn (lúc bấy
giờ Nguyễn Ánh đã đổi tên là thành Bình Định). Nguyễn Ánh cho quân ra ứng cứu nhưng
thất bại. Năm Tân Dậu (1801), Nguyễn Ánh cho đại binh ra đánh Thị Nại. Quân của
Nguyễn Ánh dùng mưu đánh bại thủy binh Tây Sơn tại Thị Nại. Trận này là trận lớn nhất
giữa quân Tây Sơn với quân Gia Định ở trên biển Thị Nại và cũng là trận sau cùng mà sử
quan Đại Nam thời Nguyễn ghi nhận là "Đệ nhất vũ công".
Pháp đổ bộ lên Thị Nại, quân Đại Nam không chống cự nổi phải đầu hàng. Thực dân
Pháp dùng thành Thị Nại làm lỵ sở và đổi tên là Quy Nhơn.
Thị Nại là đầm lớn nhất của Bình Định. Phù sa bồi tụ dần theo năm tháng khiến
cho đầm mỗi ngày một đầy thêm. Khi nước triều lên thì mặt đầm nước mênh mông, vào
những hôm trời gió, sóng dập dờn như mặt biển. Những lúc triều xuống, nước rút cạn để
trơ lòng đầm, sình lầy lai láng. Cảnh quan như vậy nên trong các sách cổ nơi đây có tên
đầm Biển Cạn. Đầm Thị Nại nổi tiếng là nhiều cá và cá ngon, nhất là cá Nục. Cá nhiều ăn
không hết, người ta phơi khô, làm mắm. Làm muối, nấu mắm là những nghề truyền thống
có từ lâu đời của cư dân sống quanh đầm. Theo quan niệm phong thủy, đó là một hình thể
đẹp.Đầm nước cạn, dễ bắt cá nên loài chim này kéo về đây kiếm ăn rất nhiều. Lúc mỏi
cách chim thường tụ tập trên các khối đá nên có tên như vậy. Không rõ thực hư ra sao,
cách giải thích nào là đúng, nhưng tháp Thầy Bói nhô lên trên đầm đã làm cho cảnh quan
thêm sinh động, duyên dáng. Mỗi buổi ban mai, trước khi mặt trời nhô lên khỏi dãy Triều
Châu, mặt đầm mờ mờ, huyền ảo như chốn thần tiên.
Thuận lợi phát triển du lịch:

23
Nằm cận kề với Khu Đô thị mới Nhơn Hội và Trung tâm Thương mại và Dịch vụ Du lịch
Nhơn Hội, sở hữu một quỹ tài nguyên du lịch lớn bao gồm một hệ phức hợp cảnh quan tự
nhiên đầm Thị Nại, rừng ngập mặn, vườn thực vật, sinh thái nông nghiệp, sông suối, biển
nhiệt đới, cồn cát nhỏ, đảo nhỏ…Địa điểm dự án thuộc địa bàn có điều kiện kinh tế xã
hội đặc biệt khó khăn nên được áp dụng các chính sách đầu tư cao nhất của Trung ương
và địa phương. Nguồn nhân lực tại chỗ dồi dào, Bình Định còn là địa phương cung cấp
nhiều lao động có tay nghề và năng lực tốt cho các tỉnh phía Nam.

-Ở Phú Yên có đầm Ô Loan. Đây là đầm nước lợ mang vẻ đẹp kỳ ảo thuộc thị trấn Chí
Thạnh, huyện Tuy An. Vì là đầm nước lợ nên Ô Loan có rất nhiều hải sản như hàu, sò
huyết, tôm, mực, sứa, rau câu, điệp, cua… Đến Ô Loan thưởng ngoạn phong cảnh thiên
nhiên tươi đẹp và thưởng thức những món hải sản đậm đà hương vị miền Trung. Có thể
thấy đầm Thị Nại có điểm khác biệt hơn so với đầm Ô Loan. Đầm Ô Loan chủ yếu khai
thác các loại hải sản để phục vụ nhà hàng khách sạn nhưng chưa phát triển mạnh du lịch
sông nước…Còn đầm Thị Nại đang đầu tư phát triển du lịch sông nước, thu hút khách du
lịch hơn.
Hiện trạng du lịch tại đầm Thị Nại ở Bình Định:
+Tại Bình Định, hiện có rất ít các khu du lịch lớn mang tầm cỡ quốc tế. Việc đầu tư xây
dựng Dự án Khu Du lịch Sinh thái Đầm Thị Nại sẽ mang tính đột phá vì nằm trong
Tuyến Du lịch Trọng điểm Quốc gia Phương Mai – Núi Bà nên có vị trí rất thuận lợi
trong việc thu hút du khách đến với các khu du lịch biển khu vực Nam Trung bộ.
Thị trường:
+Phục vụ du khách trên toàn thế giới thông qua Hệ thống Cảng Quy Nhơn, sân bay Phù
Cát, ga Diêu Trì…Việt Nam đã gia nhập WTO, là thành viên của khối ASEAN, có quan
hệ thương mại với 198 nước và vùng lãnh thổ. Do vậy, sẽ có nhiều tour du lịch đến với
Khu Du lịch Sinh thái Đầm Thị Nại.

Với môi trường thiên nhiên thân thiện, đến đầm Thị Nại - bán đảo Phương Mai,
du khách sẽ trải nghiệm và thưởng thức tất cả các ý nghĩa do cảnh quan thiên nhiên và
sinh thái nơi đây mang lại, ghé Cồn Chim, “lá phổi xanh” của TP Quy Nhơn, cái tên quen
thuộc và hấp dẫn du khách khi đến Bình Định, nhất là những du khách yêu thích loại hình
du lịch sinh thái.
Du khách cũng có thể tổ chức cắm trại, giao lưu văn hóa, văn nghệ; một ngày làm
ngư dân; nghỉ ngơi, thư giãn ở các chòi sinh thái được xây dựng dưới tán rừng ngập mặn,

24
thưởng thức thủy đặc sản đầm Thị Nại… hoặc thả sức nô đùa với sóng biển xanh trong
vắt.
Tỉnh Bình Định đang kêu gọi đầu tư xây dựng khu du lịch sinh thái đầm Thị Nại với quy
mô 6.440 ha gồm các hạng mục: bãi tắm, khu biệt thự, khách sạn, bến thuyền, rừng ngập
mặn (trong đó có 200 ha thuộc dự án bảo tồn rừng ngập mặn), mức đầu tư khoảng 400
triệu USD.
Thành Đồ Bàn
Trên đất các thôn Nam Tân, Bắc Thuận và Bá Canh của xã Nhơn Hậu thuộc huyện
An Nhơn và cách thành phố Quy Nhơn 27 km về hướng bắc. Thành Đồ Bàn được xây
dựng năm 982 do Chiêm vương Ngô Nhật Hoan, kiến trúc thật kiên cố. Bên trong có
dựng tháp Bảo chướng, bên ngoài có dãy đồi Kim Sơn án ngữ mặt tây, có núi Long Cốt
làm tiền án và gò Thập Tháp yểm hậu. Theo sách “Đồ Bàn Ký” của Nguyễn Văn Hiển
thì: “Thành hình vuông xây bằng gạch, mở bốn cửa, chu vi hơn mười dặm”.
Sau khi kinh đô cũ Indrapura bị quân đội Lê Hoàn của Đại Cồ Việt tấn công và
phá hủy năm 982. Triều đình Chăm Pa lánh nạn vào phương nam.
Ở phía nam, người Chăm đã tôn một vị lãnh đạo của mình lên ngôi với tên hiệu là
Harivarman II vào năm 988. Ông đã cho xây dựng Vijaya là quốc đô của mình.
Trong 5 năm thế kỷ là kinh đô, Vijaya phải chịu nhiều cuộc tấn công từ Đại Việt,
Chân Lạp, Xiêm, Nguyên Mông. Người Khmer đã tấn công vào rất nhiều lần, có những
thời gian Vijaya chịu sự cai trị của Chân Lạp từ 1145-1149 và 1190-1192. Xiêm La dưới
thời vương triều Sukhothai cũng góp phần vào trận chiến năm 1313 nhưng sau đó đã rút
lui bởi sự can thiệp của nhà Trần... Trận chiến tại thành Vijaya vào năm 1471 với quân
đội nhà Lê (Đại Việt) cũng chấm dứt sự tồn tại sau 5 thế kỷ là quốc đô của Vijaya,
Thành cổ Đồ Bàn là kinh đô cuối cùng của vương quốc Chiêm Thành vốn tên là
Vijaya từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 15. Năm 1471, vua Lê Thánh Tông đem một quân hùng
mạnh đánh Chiêm Thành . Sau khi chiếm được, Lê Thánh Tông ra lệnh phá hủy thành Đồ
Bàn đổi thành phủ Hoài Nhơn trực thuộc Quảng Nam thừa tuyên. Thành cổ Đồ Bàn là
một trong những di tích giá trị. Ngày nay, du khách đến thăm thành cổ Đồ bàn chứng
kiến tạn mắt cảnh tang thương dâu bể không khỏi chạnh lòng hoài cổ, tiếc thương cho
một triều đại đã lùi vào dĩ vãng xa xăm
Qua các di tích và sử liệu ghi chép, du khách có thể tìm lại hình ảnh thời xa xưa.
Giữa năm 1786, quân Tây Sơn cũng dưới quyền chỉ huy của Nguyễn Huệ, từ
thành Hoàng đế tiến ra Bắc Hà lật đổ chế dộ chúa Trịnh, lập lại nền thống nhất quốc gia.
Từ năm 1786 đến năm 1793, thành Hoàng đế là kinh đô của chính quyền trung
ương hoàng đế Nguyễn Nhạc.

25
 Đứng về phương diện lịch sử, thành Hoàng đế là một kiến trúc quân sự quan trọng
gắn liền với quá trình phát triển thắng lợi của phong trào Tây Sơn trong giai đoạn
đầu.Thành Hoàng đế gồm ba vòng thành: thành nội, thành ngoại và tử cấm thành.
Thành ngoại là vòng thành ngoài cùng, hình chữ nhật nhưng các cạnh uốn lượn,
không thẳng, chu vi do được 7400m. Thành mở 5 cửa,
thành nội cũng hình chữ nhật, chu vi đo được 1600m. Hai cạnh đông và tây, mỗi
cạnh dài 430m, hai cạnh bắc và nam, mỗi cạnh dài 370m.
Tử Cấm Thành là vòng thành trong cùng, hình chữ nhật, chu vi đo được gần
600m. Thành chỉ mở một cửa phía nam, rộng chừng 15m, gọi là cửa Nam Lâu hay cửa
Quyển Bồng.
Năm 1793, Nguyễn Nhạc mất, thành Hoàng đế đổi tên là thành Quy Nhơn, lệ
thuộc vào kinh đô Phú Xuân. Năm 1799, sau khi đánh bại quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh
đổi tên là thành Bình Định.Thành cổ Đồ Bàn hay thành Bình Định từ ấy đến nay chỉ còn
trơ một dãy gò sỏi đá cùng ngọn tháp Chàm Cánh Tiên ngạo nghễ với nắng mưa
Hiện nay các dịch vụ du lịch không còn nửa và dấu tích xưa thành Đồ Bàn nay
khá mờ nhạt, chỉ còn bãi đất trống cùng vài di chỉ khảo cổ học. Mở rộng tầm nhìn hơn,
thì xung quanh còn hào cạn, còn gò Thập Tháp, tháp Cánh Tiên .Gọi đây là di tích hỗn
hợp vì đã trải qua nhiều lần đổi thay, xây dựng trùng lấp như vậy, Di tích Đồ Bàn hiện
nay không còn mấy ngoài tường lũy bằng đá ong, ngoài là hào cạn. Trong thành vẫn còn
lối đi lát đá hoa cương, một thửa giếng vuông, tượng voi đá, và bên cửa hậu là gò Thập
Tháp.
Đặc biệt có ngôi tháp Cánh Tiên cao gần 20 mét, góc tháp có tượng rắn làm bằng
đá trắng,. Kiến trúc tháp này được coi là tiêu biểu cho phong cách Bình Định có niên đại
nửa sau thế kỷ 11 sang đầu thế kỷ 12, Phía Bắc thành có Chùa Thập Tháp Di Đà (được
xây trên nền của mười tháp Chăm cổ); phía Nam thành có chùa Nhạn Tháp, đều là những
ngôi chùa cổ.
Mộ Đào Tấn
Mộ Đào Tấn được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia
Từ thị trấn Tuy Phước (cách thành phố Quy Nhơn gần 20km về phía Bắc), đi theo
đường 19 chừng hai cây số là tới làng Vinh Thạnh, quê hương của Đào Tấn - ông tổ nghề
tuồng Việt Nam. sau đó đi tiếp về hướng đầm Thị Nại, du khách sẽ gặp nhà thờ Lòng
Sông, một di tích của những giáo sĩ Bồ Đào Nha khi đến truyền giáo ở Quy Nhơn vào thế
kỷ XVII.

26
 Đào Tấn sinh năm 1845, là người yêu nước nổi tiếng thanh liêm, đồng thời là nhà
thơ, nhà biên soạn và đạo diễn tuồng xuất sắc của Việt Nam cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ
XX, được suy tôn là “Hậu Tổ” của nghệ thuật tuồng Việt Nam.
Mộ Đào Tấn được khởi dựng sau khi ông qua đời tại quê nhà ngày 15.7.1907 theo
nghi lễ Quốc Triều. Mộ của ông toạ lạc trên núi Huỳnh Mai, thuộc thôn Huỳnh Mai, xã
Phước Nghĩa, huyện Tuy Phước, cách thành phố quy Nhơn 15 km. Mộ nhìn về hướng
nam, hướng về ngôi làng nơi ông từng sinh sống.
Mộ Đào Tấn dài 3 mét, rộng 2 mét, trước mộ có bia ghi thời điểm lập mộ và bình
phong che chắn.. Di tích này đã được Bộ Văn hoá – thông tin xếp hạng ngày 24.1.1998.
Năm 1994, Sở Văn hoá – Thông tin Bình Định phối hợp với UBND huyện Tuy
Phước cùng với xã Phước Nghĩa tiến hành gia cố, trùng tu mộ Đào Tấn dựa trên nguyên
bản.– Thông tin tỉnh và UBND huyện Tuy Phước tổ chức ngày 15.7 âm lịch hàng
năm.Trước đây, cứ đến ngày giỗ Đào Tấn, đình làng lại tổ chức hát hội, biểu diễn các vở
tuồng của ông trong mấy đêm liền, thu hút cả khách từ những làng xã xung quanh.
Giải pháp tăng cường xúc tiến quảng bá du lịch lịch sử ở Bình Định
Thực hiện công tác quảng bá, tuyên truyền trên báo, đài và các phương tiện truyền
thông đại chúng, phối hợp đăng nhiều bài viết quảng bá, giới thiệu về du lịch Bình Định
đến du khách trong và ngoài nước, xúc tiến và quảng bá du lịch Bình Định bằng các ngôn
ngữ Việt - Anh - Trung - Nga - Nhật - Hàn - Pháp - Đức. Quảng bá giới thiệu về du lịch
các tỉnh trên các tạp chí, website và trên đài phát thanh - truyền hình.
Định hướng nhận thức, thay đổi hành vi, hình thành thói quen, thái độ ứng xử văn
minh, lịch sự, mến khách cho các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động dịch vụ du lịch,
cho cộng đồng dân cư, xây dựng hình ảnh Bình Định là điểm đến du lịch chuyên nghiệp,
chất lượng và uy tín, thân thiện, an ninh, an toàn cho du khách. Tổ chức hội nghị tập
huấn, bồi dưỡng kiến thức về du lịch và trách nhiệm của người làm du lịch đối với môi
trường, xã hội, kinh tế theo định hướng phát triển du lịch bền vững trên địa bàn tỉnh.
Tăng cường nhận thức về vai trò của cộng đồng trong công tác bảo vệ môi trường và tài
nguyên du lịch nghiên cứu, nắm bắt nội dung Bộ Quy tắc ứng xử văn minh du lịch cùng
các quy định của pháp luật trong hoạt động du lịch và kinh doanh dịch vụ du lịch.
Phát triển nhiều loại hình, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, Bình Định là mảnh đất
trầm tích nhiều giá trị văn hóa lịch sử, thuận lơi phát triển du lịch văn hóa, kết hợp với
tuyến du lịch sinh thái, du lịch biển đảo,… Các di tích lịch sử đều gắn với những lễ hội
độc đáo, bảo tồn những giá trị văn hóa đặc sắc của cư dân bản địa qua nhiều thế kỷ thích
hợp với việc liên kết với loại hình du lịch tâm linh. Tập trung phát triển các loại hình du
lịch sinh thái, du lịch văn hóa gắn với chuỗi các di tích lịch sử - lễ hội văn hóa ở Tây Sơn

27
như lễ hội chiến thắng Ngọc Hồi, Đống Đa, bảo tàng Quang Trung, đền thờ Tây Sơn tam
kiệt, festival võ thuật Bình Định.
Phát triển du lịch tâm linh trên cơ sở phát huy giá trị các di sản, khai thác tối ưu
các hạ tầng du lịch lịch sử, như Bảo Tàng Quang Trung cần thu hút đầu tư vào khu dịch
vụ, cần củng cố hệ thống giao thông ở các điểm du lịch thuận lợi kết hợp các tuyến du
lịch với nhau. Thu hút nhà đầu tư để phát triển đa dạng hơn nữa các sản phẩm du lịch
mang đặc trưng văn hóa địa phương. Thu hút các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực
tổ chức sự kiện, hay doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại đến các điểm tổ
chức các hoạt động, các sự kiện,… các công ty thương mại đầu tư kết hợp với điểm du
lịch phát triển dịch vụ thương mại phục vụ du lịch.
Liên kết, hợp tác phát triển du lịch kết nối các tour du lịch với các vùng lân cận
như Phú Yên, Khánh Hòa, Quảng Ngãi, Gia Lai,.. đồng bộ hệ thống giao thông, nâng cao
chất lượng du lịch. Tạo lập chuỗi sự kiện có quy mô lớn của các tỉnh hình thành các
chuỗi sự kiện: Festival Tây Sơn - Bình Định, Festival cá ngừ đại dương Phú Yên,
Festival biển Nha Trang. Tổ chức những buổi gặp gỡ giữa các doanh nghiệp du lịch với
các cơ quan quản lý, lãnh đạo các địa phương để có thể kịp thời tháo gỡ khó khăn, cũng
như đề xuất những ý kiến đóng góp nhằm thúc đẩy sự phát triển du lịch toàn vùng. Liên
kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp kinh doanh lữ hành, lưu trú và dịch vụ du lịch khác
trong vùng. Liên kết đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực du lịch để tạo nên nguồn nhân
lực chất lượng.
Liên kết phát triển các tuyến du lịch nội địa, tuyến du lịch liên vùng và quốc tế,
tuyến du lịch đường biển, tuyến hàng không.
Thực hiện liên kết với các trung tâm lữ hành, các cơ sở dịch vụ, các địa điểm vui
chơi giải trí để phát triển các điểm du lịch. Nhằm thực hiện tốt các công tác tổ chức như
dịch vụ ăn uống, nghỉ ngơi, vui chơi giải trí phục vụ khách du lịch.

GÓC ĐỘ ẨM THỰC
Nói đến ẩm thực Bình Định là nói đến phong cách ăn uống, là nói đến cách chế biến các
món ăn mang đậm nét Bình Định. Sự qua lại rõ nét nhất là các tỉnh kế cận như Phú Yên,
Quảng Ngãi.
Về cách ăn, từ Quảng Nam vào đến Bình Thuận, xưa kia từ giàu đến nghèo, đều dọn
ăn ở dưới đất. Có trải chiếu hay không là tùy vào hoàn cảnh. Đó là theo phong tục Chiêm
Thành, và thủ nghĩa rằng: Nhờ đất mà có ăn, nên phải ăn gần đất mới có mà ăn mãi mãi.
Lúc ngồi ăn, ở dưới đất thì đàn ông thường ngồi chòm hỏm, ở trên phản thì ngồi xếp
bằng. Còn phụ nữ thì co một chân xếp một chân, dưới đát cũng như trên phản, chặt chẽ

28
nhưng gọn gàng khoan thai. Đàn ông cũng như phụ nữ, dù ngồi dưới đát hoặc trên phản,
phải ngồi ngay ngắn, ăn thong thả, không được cười to nói lớn. Và ngồi theo thứ tự trong
gia đình, lớn trước nhỏ sau. Không theo đúng là bị chê trách. Bình Định kg ăn những
quán sang trọng mà hay ăn vỉa hè.
Những bữa cơm thường dọn ở nhà bếp, nhà bầu, có khách thì dọn ở nhà trên. Khi có
khách, những khi đám tiệc, ngoài một vài ly rượu bọt, hoặc rượu thuốc, còn có bánh tráng
nướng để khai vị. Tục này từ Thừa Thiên Huế trở ra không có…
Ngoài ra, về điều kiện khí hậu nên người Bình Định có thói quen ăn uống theo
mùa. Vào mùa nắng, người Bình Định thích ăn các món nước, có vị thanh mát. Vào mùa
mưa, họ lại thích ăn các món khô, cay, mặn và ít nước,.. và mắm là một lựa chọn. Vì có
vị trí địa lý nằm sát biển, nhiều đầm nên hải sản ở vùng đất này khá phong phú.
Ở Phù Mỹ, phía tây đàm thị nại ,xã Cát Khánh là những nơi sản xuất ra muối.. Muối
Bình Định chẳng những bán trong tỉnh và các tỉnh không sản xuất muối mà còn xuất
khẩu sang thị trường Nhật Bản và Trung Quốc.
Tiếp đến là các loại cá, phần để ăn, phần làm mắm. Nơi đây có món chả cá đã tạo
điểm nhấn cho nền ẩm thực.Thiên nhiên khá ưu ái cho vùng đất này, nên lương hải sản ở
đây nhiều vô kể, , nhiều nhất và ngon nhất chắc có lễ là mắm ở Gò Bồi, Đề Gi, Tam
Quan. Giọt nước mắm thơm, độ mặn vừa phải.
Bình Định có những món ăn được gọi là đặc sản như bánh ít lá gai, nem chợ Huyện,
bánh hỏi cháo lòng, bún Song Thằng …Nhưng đâu phải chỉ riêng Bình Định có những
thức ăn này thôi đâu. Các địa phương khác vẫn có nhưng chỉ khỉ khác đi một vài nét. Đó
là đặc trưng là phong vị của Bình Định.

Nhiều nơi trong nước làm bánh lá gai. Nhưng Bánh lá gai của Bình Định gọi là bánh
ít lá gai. Bánh ít lá gai làm từ bột nếp thơm ngon, giã nhuyễn với đường và nước vắt từ lá
gai tươi, giữa có nhân đậu xanh hay sợi dừa trắng tinh, gói như bánh ú, hấp chín bằng
thưng.. Người các miền khác đã khéo ca ngợi món ăn nổi tiếng này bằng câu ca dao:
"Muốn ăn bánh ít lá gai
Lấy chồng Bình Định cho dài đường đi"
Nem chua Chợ Huyện làm bằng thịt nạc giã nhuyễn, ướp với nước mắm ngon gói lá
ổi ở trong, và nhiều lớp lá chuối bên ngoài để vài ngày ăn thơm ngon. Nem không chỉ
dùng nhậu trong các tiệc tùng, cưới hỏi, giỗ kỵ mà còn là món ăn thông dụng dân dã.
"Nem chua chợ Huyện nướng phồng
Chấm tương Thập Tháp, con rồng Ngưỡn quan"
Nem chợ Huyện có vị ngon rất riêng và độc đáo, không mềm như nem Thủ Đức,
cũng không ngọt như nem Lai Vung, nem An Cựu. Nem có vị dai dai, sần sật, chua chua,

29
giòn giòn, vị thơm béo. Nem hoàn toàn bằng thịt nạc nên ta có thể ăn no mà không sợ
hàn.
Ngoài các làng Tân Dân, Bàu Đá (An Nhơn) còn có nhiều xã ở Phù Mỹ cũng nấu
rượu nồng độ cao. Rượu này thường dùng cho y học.
Những đặc sản như thơm (dứa), mít của Hoài Ân, xoài tượng của An Nhơn, Tây
Sơn… ăn tươi đã rất ngon. Nhưng qua bàn tay chế biến càng có nhiều món ăn mặn mà
tình quê.
Nếu người các vùng khác nhớ quê hương qua hình tượng "nhớ canh rau muống, nhớ cà
dầm tương", người Bình Định ở vùng trung du, huyện Phù Cát đi xa nhớ về quê hương
với món ăn quen thuộc mà hấp dẫn:
"Thạch Bàu (Cát Hiệp), nhớ gỏi đa đa
Hội Sơn (Cát Sơn) rượu nếp, mắm cà Soi Duyên (Cát Hiệp)"
Cũng như ở vùng biển vào dịp trời yên bể lặng ta sẽ được thưởng thức món ăn đặc
sản gỏi cá Phường Mét (Mỹ Thắng), nhớ gỏi cá thu. Gỏi cá thường dùng cá cơm, cá thu,
cá rựa… xắt nhỏ lạng bỏ xương (trừ cá cơm) ướp với nước mắm ngon và gia vị, nhúng
vào lẩu nước dấm, nước dừa đun sôi rồi vớt ra bát ăn với rau mùi, bánh tráng, nhấm tí
rượu Bầu Đá, còn gì thú vị hơn
Ở Bình Định, mỗi địa phương đều có những món ăn đặc sản hợp với khẩu vị của
người vùng đó và cũng thích thú đối với các người vùng khác.
Người Bình Định hay khách vãng lai, nếu chưa được thưởng thức món ăn đặc sản
quê hương chế biến từ sơn hào hải vị địa phương này cũng chưa hiểu hết con người và
đất đai Bình Định.
 Một số món ăn đặc trưng của Bình Định đã được tạp chí Ẩm thực của Việt Nam
xếp loại:

a) Bún chả cá

Bún chả cá có ở nhiều nơi, từ Bắc vào Nam, nhưng ở đây, bún chả cá lại có hương vị rất
riêng. Sự khác biệt này phải bắt đầu từ món chả cá. Cá sau khi được lấy từ cảng Quy
Nhơn, còn tươi roi rói sẽ phải qua khá nhiều công đoạn chế biến, chủ yếu là các thu chọn
những con tươi sau đó sơ chế và dùng thìa nạo lấy thịt .Trộn cá vào âu thêm gia vị rùi
thêm da heo, mỡi heo trộn và để tủ lạng 1 tiếng sau đó cho vào cấu quết đến khi cá dẻo
,làm sao để chả cá vừa tươi, ngon, vừa dai, miếng chả tròn trịa, mịn màng khi chiên
không bị phồng, bị nứt. khác với chả cá hà nội chủ yếu la xay chứ kg quết như chả cá
bình định. Nước ninh không phải nước xương của các loại thịt mà ninh từ xương cá tươi,
cho thêm hành tím, quả dứa vào khiến nước trong veo, ngọt của cá và chua chua vị của
30
quả. Bát bún chả cá múc ra với những sợi bún trắng, chả cá chiên vàng, nước dùng trong
không bị tanh. Khi ăn, có thể ăn kèm với rau xanh, xà lách hành ngò, rau muống chẻ,
thêm ít chua chua của chanh, cay cay của ớt , tạo nên một món ăn khá cân bằng về dinh
dưỡng, phù hợp với một chế độ ăn lành mạnh. . Hương vị nồng nàn của bát bún chả cá
chứa đầy tình cảm, sự thi vị của người dân nhất là vùng biển nhơn lý, nhơn châu và phố
biển Quy Nhơn.

b) Bánh xèo Mỹ Cang

Cách Quy Nhơn 25km, có quán bánh xèo tôm nhảy của bà Năm ở thôn Mỹ Cang, xã
Phước Sơn (huyện Tuy Phước, Bình Định) được ví von là bánh xèo “chảnh”. Muốn ăn
bánh xèo bà Năm, khách phải đi từ 5 giờ sáng, ra tới nơi vẫn phải xếp đợi tới lượt.quán
bà phục vụ số khách có quy định , với lượng bột nhất định để đưa ra những chiếc bánh
ngon nhất.
Bánh xèo Mỹ Cang nổi tiếng từ lâu cũng bởi sự tỉ mỉ của người làm bánh, hơn 30
năm nay bao nhiêu chiếc bánh làm ra đều được xay ra thủ công mà không có bất cứ sự hỗ
trợ nào từ máy móc, Bánh xèo bà Năm có tên bánh xèo tôm nhảylà bởi ngay khi lên
khuôn dầu nóng vẫn còn sống nhảy lách tách, loại tôm làm bánh là tôm đất của vùng
không thể thay thế bằng tôm biển hay thứ nào khác, bếp củi để tráng bánh và chảo là loại
làm bằng chất liệu gang để bánh ngon, giòn và thơm. Bánh xèo Mỹ Cang được làm thủ
công hoàn toàn Bánh xèo Mỹ Cang được làm thủ công hoàn toàn Bánh được làm ra có
mùi thơm hấp dẫn của bột chiên, ăn vào giòn tan trong miệng mà không hề cứng cộng
thêm vị bùi bùi quả thật rất ngon.
Khác với bánh xèo miền Nam khá to, bánh xèo của người dân miền Trung có kích
thước khoảng bàn tay người lớn.Không hấp dẫn nguời ăn bởi màu vàng tươi của nghệ,
cũng không có vị béo đặc trưng của nước cốt dừa như bánh xèo miền Nam hay
làm. Bánh xèo ở đây hấp dẫn người ăn bởi hương vị thơm ngon của chiếc bánh, bên cạnh
đó là vi đậm đà của chén nước chấm ăn kèm với rau sống làm cho món ăn thơm ngon.

c) Bánh hỏi cháo lòng

Bánh hỏi là món khá quen thuộc với nhiều địa phương. Ví dụ như Phan Thiết có
bánh hỏi heo quay, Phú Yên có bánh hỏi chà bông... Thế nhưng, món bánh hỏi gắn bó
mật thiết đến nỗi người dân bảo rằng "đến đây mà chưa ăn qua món này thì coi như chưa
tới", đó chính là bánh hỏi lòng heo của Quy Nhơn, Bình Định.
Không biết cái tên "bánh hỏi" ra đời trong hoàn cảnh nào, nhưng có người kể loại
bánh này có từ rất lâu, khi mới nhìn ai cũng thấy lạ nên hỏi bánh tên gì. Từ đó họ gọi đây
là bánh hỏi.

31
 Bánh hỏi lòng heo dường như mang đậm hương vị của đất võ, vừa đặc sắc nhưng
cũng không kém phần dung dị, mộc mạc.Bánh hỏi được làm từ gạo đem vô ngâm 10 đến
12 t rùi xay xong bỏ vào túi vải cho hết nước trong một đêm sau đó pha bột với nước cho
lủa khấy đều , khi bột đã đặc sệt thì vô thành viên vừa khuôn ép ra thành sợi nhỏ dùng
tay hứng cho vào vỉ và hấp,sau đó rưới lên trên một chút dầu có lá hẹ xắt nhỏ để điểm
màu xanh và hương vị. Khi gọi món, người bán sẽ đem ra dĩa bánh cùng với lòng heo
gồm tim, gan, cật, dồi, phèo...
Cái ngon đậm đà của bánh hỏi lòng heo phải kể đến nước chấm.. Nước chấm thường
là loa ̣i nước mắm ngon mộc nhĩ ngon pha loãng cùng với ớt, tỏi, đường, chanh nhìn sóng
sánh đẹp mắt trong từng giọt nâu đượm. Một phần bánh hỏi đầy đủ không thể thiếu chén
cháo lỏng sóng sánh. Cháo thường được nấu bằng huyết ninh với thịt nạc băm, vừa ngọt
lại loãng thơm. .
3. Thực trạng của du lịch ẩm thực tại Bình Định:

Trong những năm gần đây du lịch Bình Định đã bứt phá mạnh mẽ , được xếp vào
nhóm tăng trưởng mạnh của ngành. Bình Định có tiềm năng lớn về nhiều mặt để phát
triển du lịch, có điều kiện thiên nhiên phong phú, có nhiều điểm đến hấp dẫn, có truyền
thống văn hóa lâu đời với nhiều lễ hội, nhiều di tích lịch sử, tôn giáo, kiến trúc nghệ thuật
đặc sắc, giàu bản sắc nhân văn, người dân nhiệt tình hiếu khách.

Cũng như các tỉnh duyên hải, Bình Định được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho một nguồn
thủy hải sản vô cùng đa dạng và phong phú. Điều này, chính là yếu tố quan trọng tạo nên
sự hấp đẫn của ẩm thực Bình Định. Các món ăn ngon ở Bình Định phần nào được chế
biến từ nguồn lợi thủy hải sản, nuôi trồng và đánh bắt tại vùng biển địa phương, nên
nguyên liệu thường rất tươi ngon và không phải trải qua quá trình cấp đông hay vận
chuyển nhiều.

Ẩm thực Bình Định tuy tươi ngon, nhưng vẫn chưa đủ để níu chân du khách. Thứ
nhất là quy mô các hàng quán khá nhỏ, đa phần chỉ đủ để phục vụ dân địa phương, nếu
khách du lịch không đặt chỗ trước thì khó mà thưởng thức trọn vẹn hương vị của các món
ăn.

Thứ hai là vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm. Với văn hóa ngồi bệt, cộng thêm cái
thời tiết nắng nóng, thì người Bình Định các hàng quán vỉa hè sẽ là sự lựa chọn của đa số
người dân nơi đây, vừa rẻ lại vừa thoáng mát. Tuy nhiên nếu đưa du khách đến các hàng
quán vỉa hè liệu có đảm bảo được chất lượng dịch vụ, và các vấn đề về an toàn vệ sinh
thực phẩm không.

Thứ ba, hiện nay tình trạng “chặt chém” về giá cả đối với khách du lịch cũng đang
diến ra tại nhiều địa điểm. Lượng khách du lịch đến với Bình Định đang có xu hướng gia
tăng, trong đó có cả khách du lịch nước ngoài. Một số tiểu thương vì đồng tiền mà cố tình

32
bán giá cao cho khách du lịch, hay một số tài xế và hướng dẫn bắt tay với nhau để moi
tiền của khách… vô tình đã tạo nên cái nhìn không tốt cho du lịch Bình Định.

4. Giải pháp

Để thu hút thêm nhiều sự chú ý từ du khách chúng ta cần tăng cường nhiều biện pháp
xúc tiến. Ngày nay số lượng người dùng internet rất nhiều, trên các trang mạng, du lịch
Bình Định cần đẩy mạnh truyền thông trên các trang mạng xã hội như facebook, twitter,
instagram,…

Gia tăng đầu tư nâng cao sức cạnh tranh cho du lịch. Trong đầu tư du lịch thì đầu tư cho
cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng dịch vụ để phục vụ phát triển du lịch có yếu tố quan
trọng đảm bảo thúc đẩy phát triển du lịch, đặc biệt là tạo điều kiện thu hút khách du lịch
và cải thiện điều kiện dân sinh cho cộng đồng dân cư.

Du lịch tỉnh nhà các hàng quán cần phải nâng cao về chất lượng vệ sinh, an toàn thực
phẩm, nghiêm cấm các trường hợp vi phạm để không ảnh hưởng đến nền du lịch tỉnh
nhà.

Các nhà hàng phải đảm bảo không gian thoáng mát, thức ăn phải đảm bảo vệ sinh an
toàn thực phẩm để phục vụ du khách các món ăn tạo nên nét đặc trưng của văn hóa ẩm
thực Bình Định.

Du khách đến với Bình Định bằng đường hành không ngày càng phổ biến. Du lịch
Bình Định cần liên kết với các hãng hàng không như in tờ rơi, dán các biển quảng cáo
kèm địa chỉ các món ăn của Bình Định đẻ du khách biết đến nhiều hơn.

Ngoài ra, Bịnh Định cần tổ chức tham gia các gian hàng hội chợ ẩm thực trong và ngoài
nước, nhằm góp phần quảng bá cho nền du lịch, nét đẹp văn hóa ẩm thực của tỉnh nhà.

33