Osmanlı Türkçesinde Mezidünfih Masdarlar

﴾ ‫﴿ عثمانلى تركچه سى درس مﻼحظه لرى‬
Mezîdünfih Masdarlar
Sülâsî masdarların daha önce gördüğümüz şekilleri mücerred (basit) masdarlar idi. Sülâsîlerin
bunlardan başka mezîdünfih (artırılmış) adıyla anılan masdar şekilleri de vardır. Bunlar aynı zamanda
“Kıyâsî Masdarlar” adıyla da anılırlar. Bu şekilde isimlendirilmelerine sebep, her bir mezidünfih masdar
mücerred masdardan belirli bir anlam kazandırmak amacıyla üretilirler. Herbir mezidünfih masdarın
ayrı bir çatısı olup, basit masdarlara bu çatıya göre anlam kazandırırlar. Her ne kadar basit masdarların
bazılarında zâid harf bulunursa da bunlar mezîdünfih olarak kabul edilmezler. Çünkü Arapça’da asıl
masdar, fiilin görülen yakın görünen geçmiş zaman III. teklik şahıs çekimindeki halidir. Türkçe’de bunu
fiilin emir kipine –mek, -mak; -ma, -me; -ış,-iş, -uş, -üş eklerini ilâve ederek yapıyoruz.
Arapça kelimenin bu çekimli hali sadece üç aslî harften oluşuyorsa buna mücerred masdar (yalın
masdar) adı verilir. Buradaki hâlinde gövdesinde zâid harfler bulunması durumunda kelime mezîdünfih
(artırılmış, ilâve edilmiş) masdar kabul edilir. Sülasî mezidünfih masdarlar, sülâsî mücerred
masdarlardan belirli yapılarla elde edilirler. Bu yapılara bâb adı verilir. Her bâb, kelimenin asıl anlamını
değiştirmeden kelimeye farklı bir anlam yükleyip, kelimenin temel anlamı değişmeden, yeni anlam
şekilleri türetilmesini sağlar. Bunlar, mücerred masdar durumundaki hâli dönüşlü olmayan (lâzım)
kelimeyi dönüşlü (müteaddî) hâle getirmek, zaten dönüşlü olanın dönüşlülüğünü artırmak, geçişsiz
kelimeyi geçişli hâle getirmek veya işdeşlik (müşâreket) kazandırmak gibi anlam değişiklikleri elde
etmek üzere kullanılırlar.
Sülâsî Mücerred Masdarlar ile Mezîdünfih Masdarlar arasındaki farklar: Sülasi mücerred masdarlar ile
mezîdünfih masdarlar arasında iki temel fark vardır. Birincisi yukarıda da bahsettiğimiz gibi, her iki
şekildeki masdarın içerisinde zâid harf bulunabilir se de masdarın çekimli hâli olan yakın görünen
geçmiş zaman III. teklik şahıs çekiminde sülâsî mücerred masdarlar üç harften oluşur. Mezîdünfih
masdarlarda ise ekleme harfler vardır. İkinci önemli fark ise sülâsî mücerred masdarlar semâîdir. Yani
işitilerek ya da sözlük vasıtasıyla öğrenilirler. Kelimelerin anlamları ve hangi vezinde bulunabilecekleri
konusunda herhangi bir kural ya da kıyas yoktur. Mezidünfih masdarlar ise böyle değildir. Kıyasî olup,
her bir bâb kelimenin çatısında belirli değişiklikler yapar. Bu şekilde yapılan değişikliklerde kelimenin
anlamını bilmek için basit masdar anlamını bilmek mezidünfih şeklindeki anlamını kıyas yoluyla tahmin
edebilmemize imkân tanır. Mezidünfih masdarlardaki kıyasîlik genel değildir. Her kelime her istenen
bâba çevrilemez. Her bâbdan ism-i mef‘ûlü elde edilemez. Hangi kelimenin hangi bâb kullanılarak
geçişli hale getirileceği, işteş olmayan bir kelimeye hangi bâbda işteşlik kazandırılacağı vs. gibi hususlar
için belirli kurallar mevcut değildir. Kelimelerin hangi bâb kullanılarak anlamlarının
değiştirilebileceklerini sözlükten öğrenebiliriz. Meselâ: “harb” kelimesine işteşlik kazandırabilmek için,
kelimelere işteşlik kazandıran iki bâbdan istediğimiz herhangi birini kullanamayız. “Müfâ‘ale” ve
“tefâ‘ül” bâblarının her ikisi de işteşlik kazandırdığı hâlde “harb” kelimesi ancak müfâ‘ale bâbında
kullanılabilir ve “muhârebe” şeklini alır. Eğer “tehârüb” şeklinde kullanırsak, yanlış kullanmış oluruz ve
bunun karşılığını sözlükte bulamayız. Arapça’da daha fazla mezidünfih masdar varsa da, Osmanlı
Türkçesi’nde bunlardan 9 adedi kullanılmıştır.
Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 64 / 110

İf'âl ‫ افعال‬Bâbı
Bâb ism-i fâili ism-i mef'ûlü
İf'âl müf'il müf'al
‫افعال‬ ‫ُمﻔ ِعﻞ‬ ‫ُمﻔعَﻞ‬
Binası
Bu bâbda baştaki ve ortadaki elifler “ ‫ ”ا‬zâid, yani ekleme harflerdir.
Hususiyet
Ancak bu bâbdâ kimi geçişsiz masdarlar da vardır
Misâller
‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası ‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası
‫كرم‬ kerem cömertlik ‫اكرام‬ ikrâm ağırlama
‫خروج‬ hurûc çıkma ‫اخراج‬ ihrâc çıkarma, ihraç etme
‫سرف‬ sarf harcama, kullanma ‫اسراف‬ isrâf boş yere kullanma
‫علﻢ‬ ilm ‫اعﻼم‬ i'lâm bildirme
‫ظهور‬ zuhûr görünme ‫اظهار‬ izhâr meydana çıkarma, gösterme
‫سقوط‬ sukūt düşme ‫اسقاط‬ iskāt düşürme
‫سكوت‬ sükût susma, sessiz olma ‫اسكات‬ iskât susturma
‫دخول‬ duhûl girme ‫ادخال‬ idhâl dâhil etme, içeriye sokma
‫فهﻢ‬ fehm anlama ‫افهام‬ ifhâm anlatma
‫شرب‬ şürb içme ‫اشراب‬ işrâb içirme
‫ﻗﻨاعﺖ‬ kanâ‘at razı olma ‫اﻗﻨاع‬ iknâ razı etme
Dikkat
Ancak bu bâbdâ kimi geçişsiz masdarlar da vardır

‫اسﻼم‬ İslâm müslüman olma ‫اسﻼم‬ İslâm müslüman olma
‫اﻗدام‬ ikdâm gayretle çalışmak) ‫اﻗدام‬ ikdâm gayretle çalışmak)
‫انصاف‬ insâf adaletli olma ‫اسﻼم‬ İslâm müslüman olma
‫امكان‬ imkân olabilir olma, olabilirlik ‫اﻗدام‬ ikdâm gayretle çalışmak)

ism-i fâil
müf'il
İf'âl bâbının ism-i fâili ‫ ُمﻔعِﻞ‬müf'il vezninde gelir
‫ُمﻔ ِعﻞ‬
Misâller
‫اكرام‬ ikrâm ‫مكرم‬ mükrim ikram eden, ikram edici
‫اسﻼم‬ islâm ‫مﺴلﻢ‬ müslim İslâm olan, müslüman
‫اسراف‬ isrâf ‫مﺴرف‬ müsrif israf eden, israf edici
‫اخبار‬ ihbâr ‫مﺨبر‬ muhbir haber veren, haber verici
ism-i mef'ûl
müf'il
İf'âl bâbının ism-i fâili ‫ ُمﻔعِﻞ‬müf'il vezninde gelir
‫ُمﻔ ِعﻞ‬
Misâller
‫اثبات‬ isbât ‫مثبﺖ‬ müsbet ispat olunmuş
‫اجمال‬ icmâl özetleme ‫مﺠمﻞ‬ mücmel icmâl olunmuş, özetlenmiş
‫اكرام‬ ikrâm ‫مكرم‬ mükrem ikram olunmuş
‫اخراج‬ ihrâc ‫مﺨرج‬ muhrec çıkarılmış, çıkmış
İ‘lâl
ifâl
İf‘âl bâbına nakledilen mücerred sülâsî masdarların mehmuz ve misalde ‫ أ‬veya‫ و‬olanlar‫ ى‬ye döner.
ْ ‫اِيﻔ‬
‫َال‬ Aslında ‫ ى‬olanlar ise uzatılarak î sesini alır. Bu türdeki kelimelerin vezni ْ‫ اِيﻔَال‬şeklindedir.
ifâle(t) ecveflerde illet harfinin ortasında ‫ و‬veya ‫ ى‬varsa atılması ve veznin sonuna bir zait te ‫ة‬
‫اِفَالَة‬ harfi eklenmesiyle ifâle(t) ‫ افالة‬durumuna gelir:
if'â' nâkıslarda illet harfinin hemzeye dönüşmesiyle if'â' ‫ افعاء‬durumuna gelir ve sondaki hemze
‫اَف ْقعَاء‬ Osmanlıcada okunmaz ve genellikle yazılmaz:
Misâller
‫الﻢ‬ elem َ ‫ا‬

‫ِيﻼ ْم‬ îlâm elem verme
‫وخود‬ vücûd ‫ايﺨاد‬ îcâd
‫يقظه‬ yakaza uyanıklık ‫ايقاظ‬ îkāz uyandırma
‫عودت‬ avdet ‫اعاده‬ i‘âde
‫حواب‬ cevâb ‫اجابﺖ‬ icâbet
‫سيﻞ‬ seyl ‫اساله‬ isâle

Misâller
‫دور‬ devr ‫اداره‬ idare

‫ميﻞ‬ meyl ‫اماله‬ imale
‫حﺊ‬ hayy diri, canlı ‫احيا‬ ihya canlandırmak, şenlendirmek
‫بقﺊ‬ bakī ebedî, sonsuz ‫ابقا‬ ibkā ebedîleştirmek, devamlı etmek
‫ﻏﻨى‬ ganî ‫اﻏﻨا‬ ibkā ibkā
İ‘lâlde İf'âl bâbının ism-i fâili

mû’il
Misâl ve mehmûzü’l-fâ’da vezin, mû’il ْ‫ُمو ِعﻞ‬
‫ُمو ِع ْﻞ‬
müfi‘‘
muzâ‘afta müfi‘‘ ‫ُم ِﻔ ّﻊ‬
‫ُم ِﻔ ّﻊ‬
müfî
ecvefte müfîl ‫ُمﻔِي ّﻞ‬
‫ُم ِﻔي ّﻞ‬
müf’î
nâkısta müf’î ‫ُم ْﻔعِى‬
‫ُم ْﻔ ِعى‬
Misâller
‫ايﺠاب‬ îcâb gerekli ْ‫وجﺐ‬
ِ ‫ُم‬ mûcib gerektiren
‫امداد‬ imdâd ‫ممد‬ mümidd yardım eden
‫اداره‬ idâre ‫مدير‬ müdîr idare eden
‫امضا‬ imzâ mazâ’dan ‫ممضى‬ mümzî imzalayan
A) Aşağıdaki sülâsî masdarları if'âl bâbına naklediniz.

Masdar bab
‫اﻗرار‬ ikrâr karâr "söyleme"
‫فﺴاد‬ fesâd
‫فﻼح‬ felâh
‫حﻖ‬ hakk
‫حﺴﻦ‬ hüsn
‫حضور‬ huzûr
‫كراهﺖ‬ kerâhet
‫صعود‬ su'ûd

Masdar bab
‫بدع‬ bed'
‫نﻔقه‬ nafaka
‫رجوع‬ rücû'
‫عدم‬ 'adem
‫جبر‬ cebr
‫كمال‬ kemâl
‫عمﻞ‬ amel
‫عمران‬ umrân
‫نعمﺖ‬ ni‘met
‫نﻔقه‬ nafaka
‫ضرر‬ zarar
‫حﺲ‬
ّ hiss
B) Aşağıdaki kelimelerin if'âl bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz.

Masdar bab
‫ابداع‬ ibdâ'
‫ابطال‬ ibtâl
‫ثمره‬ semere
‫اجبار‬ icbâr
‫جرم‬ cürm
‫احراق‬ ihrâk
‫اخبار‬ ihbâr
‫دهشﺖ‬ dehşet
‫امكان‬ imkân
‫انكار‬ inkâr
‫الحاد‬ ilhâd
‫الزام‬ ilzâm
‫امهال‬ imhâl
‫انﻔاق‬ infâk
‫انزال‬ inzâl
‫اسكات‬ iskât

C) Aşağıdaki kelimelerin if'âl bâbından ism-i mef'ûllerini bulunuz.
Masdar bab
‫ابداع‬ ibdâ'
‫ثمره‬ semere
‫اجبار‬ icbâr
‫جرم‬ cürm
‫احراق‬ ihrâk
‫اخبار‬ ihbâr
‫الهام‬ ilhâm
‫الحاق‬ ilhâk
‫انتاج‬ intâc
‫اسﻨاد‬ isnâd
‫اسﻨاد‬ ibrâm
‫ابشار‬ ibrâz
‫ابشار‬ ibşâr
‫افراز‬ ifrâz

Tef'îl ‫ تﻔعيﻞ‬Bâbı
Tef'îl mufa‘‘il müfa‘‘a
‫ﻴﻞ‬ِ ‫ُﻣ َﻔ ّﻌِ ْﻞ‬
ْ ‫ﺗَـ ْﻔﻌ‬ ‫ُﻣ َﻔ ﱠﻌ ْﻞ‬
Binası
Tef‘îl bâbı başına ‫ ت‬ve ikinci aslî harften sonra uzun î sesi veren ‫ ى‬harflerinin eklenmesiyle oluşturulmuştur.
Hususiyet
Bu bâbdaki masdarların çatısı geçişlidir, yani nesne alır. Geçişsiz bir fiil bu bâba nakledildiği zaman geçişli olur ve
nesne alır:
1. Mücerred sülasî masdarlardan geçişsiz olanları geçişli hale getirerek ettirgenlik sağlar
2. Aslında geçişli olan mücerred sülâsî masdarlardan geçişli olanlarının geçişliliğini bir kat daha artırır.
3. Bu bâb bazen saymak, kabul etmek manasını verir
4. Sayıları gösteren masdarlara geçişlilik verir.
Misâller
‫علﻢ‬ 'ilm bilme, 'bilim ‫تعليﻢ‬ ta'lîm öğretme
‫شكﻞ‬ şekl şekil ‫تشكيﻞ‬ teşkîl şekil verme, kurma
‫ﻗرب‬ kurb yakın olma ‫تقريﺐ‬ takrîb yakınlaştırma
‫كذب‬ kizb yalan ‫تكذيﺐ‬ tekzîb yalanlama
‫صدق‬ sıdk doğru olma ‫تصديﻖ‬ tasdîk doğrulama
‫جهﻞ‬ cehl bilmeme ‫تﺠهيﻞ‬ techîl cehaletle suçlama
‫كﻔر‬ küfr kâfir olma ‫تكﻔير‬ tekfîr kâfirlikle suçlama
‫واحد‬ vâhid bir ‫توحيد‬ tevhîd Allah'ı birleme
‫ثﻼثه‬ selâse üç ‫تثليث‬ teslîs üçleme,
‫بلوغ‬ bülûğ erişme ‫تبليغ‬ teblîğ eriştirilen
‫كذب‬ kizb yalan ‫تكذيﺐ‬ tekzîb yalanlama
‫جديد‬ cedîd yeni ‫تﺠديد‬
‫ادب‬ edeb ‫تأديﺐ‬ te’dîb terbiye verme, edeblendirme
‫عرفان‬ irfân bilmek ‫تعريف‬ ta‘rî bildirmek
‫ﻗهﻢ‬ fehm anlamak ‫تﻔهيﻢ‬ tefhîm anlatmak
‫عيﺐ‬ ayb ‫تعييﺐ‬ ta‘yîb ayıp saymak
‫صواب‬ savab ‫تصويﺐ‬ tasvîb doğru kabul etmek
‫وحدت‬ vahdet birlik ‫توحيد‬ tevhîd birlemek
‫اثﻨيﻦ‬ isneyn iki ‫تثﻨيه‬ tesniye ikilemek

Tef'îl ‫ تفعيل‬bâbının ism-i fâili

mufa‘‘il Tef‘îl bâbının ism-i fâ‘ili mufa‘‘il ْ‫ ُمﻔَ ِعّﻞ‬. İlk aslî harfin başına ötreli mim (‫ )م‬ilâve edilir. İkinci aslî harf
‫ُمﻔَ ِعّ ْﻞ‬ ikizleşerek şeddeli okunur.
Misâller
‫تعليﻢ‬ ta'lîm öğretme ‫معلﻢ‬ mu'allim öğretmen,öğretmen
‫تدريﺲ‬ tedrîs ders verme ‫مدرس‬ müderris ders veren, öğretmen
‫تﺴكيﻦ‬ teskîn sakinleştirme ‫مﺴكﻦ‬ müsekkin sakinleştirici
‫تﻔﺴير‬ tefsîr yorumlama ‫مﻔﺴر‬ müfessir tefsir âlimi, yorumlayıcı
‫تدﻗيﻖ‬ tedkīk ‫مدﻗﻖ‬ müdakkık dikkatle araştıran
‫تصديﻖ‬ tasdîk doğrulama ‫مصدق‬ musaddık dogrulayan
Tef'îl ‫ تفعيل‬bâbının ism-i mef'ûlü

müfa‘‘a Tef‘îl bâbının ism-i mef‘ûlü müfa‘‘al ْ‫ ُمﻔَعﱠﻞ‬şeklindedir. lk aslî harfin başına ötreli mim (‫ )م‬ilâve edilir.
‫ُمﻔَعﱠ ْﻞ‬ İkinci aslî harf ikizleşerek şeddeli okunur.
Misâller
‫ترتيﺐ‬ tertîb düzenleme ‫مرتﺐ‬ müretteb düzenlenmiş
‫تعليﻢ‬ ta'lîm öğretme ‫معلﻢ‬ mu'allem öğretilmiş, eğitilmiş
‫تركيﺐ‬ terkîb birleştirme ‫مركﺐ‬ mürekkeb birleştirilmiş
‫تأسيﺲ‬ te’sîs kurma ‫مﺆسﺲ‬ mü’esses kurulu, kurulmuş
‫تثليث‬ teslîs üçleme ‫مثلث‬ müselles üçgen
‫تأجيﻞ‬ te’cîl erteleme ‫مﺆجﻞ‬ mü’eccel ertelenmiş
‫تأديﺐ‬ te’dîb edeblendirme ‫مﺆدب‬ mü’eddeb terbiye edilmiş

İ‘lâl
tef‘i’e Nâkıs-ı elif ve mehmûzü’l-lam'da yani son harfi hemze ‫ ء‬olan köklerde, tef‘îl bâbındaki zâid olan ‫ى‬
‫ﻗَ ْﻔ ِع َية‬ harfi düşerek hemzeden sonra ‫ ة‬gelir ve tef‘i’e ‫ ﻗَ ْﻔ ِعئَه‬veznini alır.
tef‘iye(t) Nâkıs-ı vâvî ve Nâkıs-ı yâyî olan kelimelerde de yine tef‘îl’in uzun olan î harfi düşerek ‫ ية‬harfleri
‫ ت ْﻔ ِعئ َه‬eklenir. Vezni tef‘iye(t) ‫ ﻗَ ْﻔ ِع َية‬halini alır.
Misâller
‫خطا‬ hatâ ‫تﺨطئه‬ tahtı’e hatalı görmek

‫برء‬ ber’ kurtulmak ‫تبرءه‬ tebri’ kurtarmak
‫سمو‬
ّ sümüvv yükseklik ‫تﺴويه‬ tesviye seviyelendirme
‫صﻔوت‬ safvet saf, temiz olmak ‫تصﻔيه‬ tasfiye temizlemek
‫تركيﺐ‬ terkîb ‫مركﺐ‬ mürekkeb karışmış
‫تكريﻢ‬ tekrîm hürmet göstermek ‫مكرم‬ mükerrem ikram olunmuş
‫لتثليث‬ teslîs üçleme ‫مثلث‬ müselles üçlü, üçgen
‫تشريف‬ teşrîf şereflendirmek ‫مشرف‬ müşerref şereflenmiş, şerefli
İ‘lâlde Tef'îl ‫ تفعيل‬bâbının ism-i fâili

mufa‘‘î
Nâkıs kelimelerde mufa‘‘î ‫ُم َﻔعّ ِى‬
‫ُمﻔَعّ ِى‬

‫تربيه‬ terbiye rebevden ‫ربو‬ ‫مربى‬
‫تقويه‬ takviye kuvvetden ‫ﻗوت‬ ‫مقويى‬ mukavvî kuvvetlendiren
İ‘lâlde Tef'îl ‫ تفعيل‬bâbının ism-i mef'ûlü

mufa‘‘â
Nâkıs kelimelerde mufa‘‘â ‫ُمﻔَعﱠا‬
‫ُمﻔَعﱠا‬


‫تبرءه‬ tebri’e berâ’et ‫مبرا‬ müberrâ temiz, noksansız
‫تﺴميه‬ tesmiye ‫مﺴما‬ müsemmâ isimlendirilen
‫طرى‬ tary taze olma ‫مطرى‬ mutarrâ taze, diri

A) Aşağıdaki sülâsî masdarları tef'îl bâbına naklediniz.

Masdar bab
‫بدء‬ bed’ ‫ابتداء‬ ibtidâ’
‫جمﻊ‬ cem'
‫جﺴارت‬ cesâret
‫خصوص‬ husûs
‫نقﻞ‬ nakl
‫نشر‬ neşr
‫ربط‬ rabt .
‫مثﻞ‬ misl
‫نقصان‬ noksân
‫عمران‬ umrân
‫نزول‬ nüzûl
‫شرف‬ şeref
‫فرق‬ fark
‫كثافﺖ‬ kesâfet
‫خﻼصه‬ hulâsa
‫مهلﺖ‬ mühlet
B) Aşağıdaki kelimelerin tef'îl bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz

Masdar bab
‫احتكار‬ ihtikâr ‫محتﮑر‬ muhtekir
‫اختﻼف‬ ihtilâf
‫انتﺴاب‬ intisâb
‫ارتﻔاع‬ irtifâ'
‫احتمال‬ ihtimâl
‫احتشام‬ ihtişam .
‫اﻗتباس‬ iktibâs
‫انتظام‬ intizâm
‫اشتراك‬ iştirâk .
‫اختصار‬ ihtisâr
‫تﻔتيش‬ teftîş
‫توحيد‬ tevhîd
‫تدﻗيﻖ‬ tedkīk

Masdar bab
‫تصديﻖ‬ tasdîk
‫تدريﺲ‬ tedrîs
‫تعليﻢ‬ ta‘lîm
‫تكميﻞ‬ tekmîl
‫تدبير‬ tedbîr
‫تصحيح‬ tashîh
‫تيديﻞ‬ tebdîl
C) Aşağıdaki kelimelerin tef'îl bâbından ism-i mef'ûllerini bulunuz

Masdar bab
‫احتكار‬ ihtikâr ‫محتﮑر‬
‫تقديﻢ‬ takdîm
‫تﺴﺠيﻞ‬ tescîl
‫تكميﻞ‬ tekmîl
‫تكرير‬ tekrîr
‫تصحيح‬ tashîh
‫تزييﻦ‬ tezyîn
‫تربيﻊ‬ terbî‘
‫تركيﺐ‬ terkîb
‫تصﻨيف‬ tasnîf
‫توضيح‬ tavzîh
Tefa''ul ‫ تَﻔَعﱡ ْﻞ‬Bâbı


Tefa‘‘ül mütefa''il mütefa''al
‫ﺗَـ َﻔﻌﱡ ْﻞ‬ ‫ُﻣﺘَـ َﻔ ّﻌِ ْﻞ‬ ‫ُﻣﺘَـ َﻔ ﱠﻌ ْﻞ‬
Binası
Bu vezinde baştaki te ‫ ”ت‬eklemedir. Ayın harfinin yerinde bulunan harf de tekrarlanır, yani şeddeli okunur.
tefa''ul vezninin ye'siz olduğuna dikkat edilmelidir.
Hususiyet
Bu bâbdaki masdarların çatısı özneleri ve nesneleri açısından çeşitlilik gösterir:
Tefa''ul ‫ تﻔعﻞ‬bâbı, tef'îl ‫ تﻔعيﻞ‬bâbının dönüşlüsüdür ve genellikle geçişsiz masdarlar türetir. Bu ikisini karıştırmamak
için yazılışta tefa''ul vezninin ‫ ى‬ye'siz olduğuna dikkat edilmelidir.
Misâller
‫درس‬ ders ‫تدرس‬ tederrüs ders alma
‫جمﻊ‬ cem' toplama ‫تﺠمﻊ‬ tekebbür büyüklenme, kibirlenme
‫كبر‬ kibr büyüklük ‫تكبر‬ tekebbür büyüklenme, kibirlenme
‫شكﻞ‬ şekl ‫تشكﻞ‬ şekl şekillenme, oluşma
‫حركﺖ‬ hareket ‫تحرك‬ taharrük kımıldanma, harekete geçme
‫زوج‬ zevc eş ‫تزوج‬ tezevvüc evlenme
‫جﻨﺖ‬ cinnet ‫تﺠﻨﻦ‬ tecennün cinnet geçirme, delirme
‫جﺴﻢ‬ cism ‫تﺠﺴﻢ‬ tecessüm bir cisim hâlinde ortaya çıkma
‫شكر‬ şükr ‫تشكر‬ teşekkür

‫تكثير‬ teksîr çoğaltmak ‫تكثر‬ tekessür çoğalmak
‫تميﻞ‬ tahmîl yüklemek ‫تحمﻞ‬ tahammül
‫تليك‬ temlîk mülk olarak vermek ‫تماك‬ temellük mülk edinmek
‫شﺠاعﺖ‬ şecâ‘at yiğitlik, cesurluk ‫تشﺠﻊ‬ teşeccü‘ sahte kahramanlık göstermek
Dikkat
Bu bâbdaki masdarlar arasında geçişli olanlar da vardır:
Misâller
‫ذكر‬ zikr anma ‫تذكر‬ tezekkür hatırlama, düşünme, an
‫علﻢ‬ ilm ‫تعلﻢ‬ ta'allüm öğrenme
‫بلوغ‬ bülûğ yetişme, erişme ‫بلوغ‬ tebelluğ eriştirilen haberi alma
ism-i fâil

mütefa‘‘i
Tefa‘‘ül bâbının ism-i fâ‘ili mütefa‘‘il ْ‫ ُمتقَﻔَ ِعّﻞ‬veznidir
‫ُمتقَﻔَ ِعّ ْﻞ‬
Misâller
‫تكلﻢ‬ tekellüm konuşma ‫متكلﻢ‬ mütekellim konuşan
‫تﻔكر‬ tefekkür düşünme ‫متﻔكر‬ mütefekkir düşünen
‫تبﺴﻢ‬ tebessüm gülümseme ‫متبﺴﻢ‬ mütebessim gülümseyen
‫تردد‬ tereddüd kararsızlık ‫متردد‬ mütereddid kararsız, tereddütlü
‫تأسف‬ te’essüf kederlenme ‫متأسف‬ müte’essif kederlenen
‫تأهﻞ‬ te’ehhül evlenme ‫متأهﻞ‬ müte’ehhil evlenen, evli
‫تيقظ‬ teyakkuz uyanık olma ‫متيقظ‬ müteyakkız uyanık, tetikte
‫تعدد‬ ta‘addüd ‫متعدد‬ müte‘addid çoğalan, birçok
‫تحصﻞ‬ tahassul ‫متحصﻞ‬ mütehassıl meydana gelen
‫تكبر‬ tekebbür ‫متكبر‬ mütekebbir kibirli
‫تعهد‬ ta‘ahhüd ‫متعهد‬ müte‘ahhid taahhüd eden
' ism-i mef'ûl

mütefa‘‘al Tefa‘‘ül bâbının ism-i mef‘ûlü mütefa‘‘al ْ‫ ُمتقَﻔَعﱠﻞ‬veznidir. Tefa‘‘ül bâbı dönüşlülük için
‫ُمتقَ َﻔعﱠ ْﻞ‬ kullanıldığından ism-i mef‘ûlü pek fazla kullanılmaz.
Misâller
‫تشبث‬ teşebbüs işe girişme ‫متشبث‬ müteşebbes teşebbüs olunan şey
‫تيمﻦ‬ teyemmün uğurlu sayma ‫متيمﻦ‬ müteyemmen uğurlu sayılan
‫تأسف‬ te’essüf ‫متأسف‬ müte’essef teessüf olunan,
kederlenilen
‫تردد‬ tereddüd ‫متردد‬ müteredded tereddüt edilen
‫تﺴﺲ‬ teşebbüs girişim ‫متﺴﺲ‬ mütecesses gizlice araştırılan
‫تعرض‬ ta‘arruz saldırma, sataşma ‫متعرض‬ müte‘arrez sataşılan, saldırılan
İ‘lâl
tefa‘‘î
Nâkıs ve mehmûzü’l-lâmda tefa‘‘î ‫تَ َﻔعّ ِى‬
‫تَﻔَ ّع ِى‬
Misâller
‫شﻔأ‬ şifâ ‫تشﻔى‬ teşeffî şifa bu
‫جزء‬ cüz’ kısım, parça ‫تﺠزى‬ tecezzî bölünme, parçala

İ‘lâlde tefa''ul bâbının ism-i fâili

mütefe‘‘î
Nâkıs kelimelerde mütefe‘‘î ‫ ُمت َق َﻔ ّع ِى‬şeklindedir
‫ُمتقَﻔَعّ ِى‬
Misâller
‫تعلى‬ te‘allî yükselme, yücelme ‫متعلى‬ müte‘allî yükselen
‫تولى‬ tevellî dost edinme, bir işi ‫متولى‬ mütevellî vakıf idarecisi
üzerine alma
İ‘lâlde tefa''ul bâbının ism-i mef'ûlu

mütefa‘‘â
Nâkıs kelimelerde vezin mütefa‘‘â ( ‫ى‬
َ ّ‫ ) ُمت َق َﻔع‬şeklindedir
َ ‫ُمتقَﻔَ ّع‬
‫ى‬
Misâller
‫توفى‬ teveffî ölme, vefat ‫متوفى‬ müteveffâ ölmüş, vefat etmiş
‫تﺠﺴﺲ‬ tecessüs gizlice araştırmak ‫متﺠﺴﺲ‬ mütecesses gizlice araştırılan
‫تشبث‬ teşebbüs girişi ‫متشبث‬ müteşebbes teşebbüs olunan
A) Aşağıdaki sülâsî masdarları tefa''ul bâbına naklediniz.

Masdar bab
‫عبد‬ abd ‫تعبد‬ ta'abbüd
‫عﻔونﺖ‬ ufûnet
‫عﺠﺐ‬ aceb
‫عهد‬ ahd
‫حمﻞ‬ haml
‫نزول‬ nüzûl
‫زوج‬ zevc
‫صرف‬ sarf
‫شﮑر‬ şükr
‫نﻔﺲ‬ nefes
‫نوع‬ nev
‫فكر‬ fikr
‫جبر‬ cebr
‫جﺴﻢ‬ cism

Masdar bab
‫درس‬ ders
‫ديﻦ‬ deyn
‫فهﻢ‬ fehm
B) Aşağıdaki kelimelerin tefa''ul bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz

Masdar bab
‫تشبث‬ teşebbüs ‫متشبث‬ müteşebbis
‫ترصد‬ tarassud
‫تصدق‬ tasadduk
‫تعﻨد‬ ta'annüd
‫تﺴتر‬ tesettür
‫تميز‬ temeyyüz
‫تعﺠﺐ‬ ta‘accü
‫تعهد‬ ta‘ahhüd
‫تبدل‬ tefahhum
‫تﺠبر‬ tefahhum
‫تﻔهﻢ‬ tefahhum
‫تﻔرع‬ teferru‘
‫تمدن‬ temeddün
‫تمكﻦ‬ temekkün
‫تمرد‬ temerrüd
‫تﻨدم‬ teneddüm
C) Aşağıdaki kelimelerin tefa''ul bâbından ism-i mef'ûllerini bulunuz

Masdar bab
‫تصور‬ tasavvur ‫متصور‬ mutasavver
‫تشبث‬ teşebbüs
‫تعلﻢ‬ ta'allüm
‫تﺠرد‬ tecerrüd
‫تﺴلﻢ‬ tesellüm
‫توهﻢ‬ tevehhüm

Tefâ‘ul ‫ع ْﻞ‬
ُ ‫ تَﻔَا‬Bâbı
tefâ‘ül mütefâ‘il mütefâ‘al
‫ﺎﻋ ْﻞ‬ ِ ‫ﻣﺘـ َﻔ‬
ُ ‫ﺗَـ َﻔ‬ ‫ﺎﻋ ْﻞ‬ َُ ‫ﺎﻋ ْﻞ‬
َ ‫ُﻣﺘَـ َﻔ‬
Binası
Bu vezinde baştaki te ‫ ”ت‬ve ortadaki elif ‫ ”ا‬harfleri eklemedir.
Hususiyet
Bu bâbdaki masdarların çatısı özneleri ve nesneleri açısından çeşitlilik gösterir:
a) Bir kısım masdarlar özneleri açısından işteşlik ifade eder:
Misâller
‫ ﻋﺮﺑﻲ‬latini manası ‫ ﻋﺮﺑﻲ‬latini manası
‫شركﺖ‬ şirket ortaklık ‫تشارك‬ teşârük ortaklaşma
‫صدمه‬ sadme çarpma ‫تصادم‬ çarpışma
‫عون‬ avn yardım ‫تعاون‬ te'âvün yardımlaşma
‫نظر‬ nazar bakmak ‫تﻨاضر‬ tenâzur bakışmak
b) Bir kısım masdarlar ise özneleri bakımından dönüşlüdür:

Misâller
‫كمال‬ kemâl olgunluk ‫تكامﻞ‬ tekâmül olgunlaşma
‫زياده‬ ziyâde ‫تزايد‬ tezâyüd artma, çoğalma
‫نقصان‬ noksân ‫تﻨاﻗﺺ‬ tenâkus noksanlaşma, eksilme
c) Nesneleri açısından bu bâbdaki masdarlar genellikle geçişsizdir:

Misâller
‫ميﻞ‬ meyl eğilim ‫تمايﻞ‬ temâyül meyl etme
‫فﺨر‬ fahr övün ‫تﻔاخر‬ övünme
‫نﺴبﺖ‬ nisbet ‫تﻨاسﺐ‬ tenâsüb uygun olma, nispette olma
ç) Kimi örnekler geçişlidir, yani nesne alır :

Misâller
‫تدارك‬ tedârük elde edip hazırlama
‫تﻨاول‬ tenâvül yeme
haddini aşma, öteye
‫تﺠاوز‬ tecâvüz
geçme

d) Bu bâbdaki masdarlarda sıkça görülen bir anlam özelliği, gerçekte olmayan bir hâli varmış gibi gösterme,
yapmacıklık ifadesidir:
Misâller
‫ ﻋﺮﺑﻲ‬latini manası ‫ ﻋﺮﺑﻲ‬latini manası
‫ شعر‬şi‘r ‫ تشاعر‬teşâ'ür şairlik taslama
‫ جهالﺖ‬cehâlet ‫تﺠاهﻞ‬
‫مارض‬ maraz hastalık ‫تمارض‬ temâruz hastaymış gibi davranma
‫ﻏﻔلﺖ‬ gaflet ‫ تﻐافﻞ‬tegâfül bilmezlikten gelme
ُ ‫ تَفَﺎ‬bâbının ism-i fâili

Tefâ‘ul ‫ﻋ ْل‬
mütefâ‘il
Tefâ‘ül bâbının ism-i fâ‘ili mütefâ‘il ْ‫ ُمتقَﻔَا ِعﻞ‬şeklindedir.
‫ُمتقَﻔَا ِع ْﻞ‬
Misâller
‫تصادف‬ tesâdüf rastlama ‫متصادف‬ mütesâdif rastlayan
‫تشاعر‬ teşâ'ür şairlik taslama ‫متشاعر‬ müteşâ'ir şairlik taslayan
‫تمايﻞ‬ temâyül temâyül ‫متمايﻞ‬ mütemâyil meyleden, eğilimli
Misâller
‫تﺠاوز‬ tecâvüz haddi aşma ‫متﺠاوز‬ mütecâvez tecavüz edilen, aşılan
‫تداول‬ tedâvül elden ele dolaşma ‫متداول‬ mütedâvel tedâvül olunan
‫تعارف‬ te‘ârüf tanışmak ‫متعارف‬ müte‘âref meşhur, ünlü
İ‘lâl
tefâ‘‘
Müzâ‘aflarda vezin tefâ‘‘ ‫ع‬
ّ ‫ تَﻔَا‬şeklinde olur
ّ ‫تَﻔَا‬
‫ع‬
tefâ‘î
Nâkıslarda tefâ‘î ‫ تَﻔَاعِى‬şeklindedir
‫تَﻔَا ِعى‬
Misâller
‫ضد‬ zıdd ‫تضاد‬ tezâdd iki şeyin birbirine zıt olması

‫مﺲ‬ mess yapışmak, değmek ‫تماس‬ temâss birbirine değme
‫دوا‬ devâ ‫تداوى‬ tedavi
‫نهايﺖ‬ nihâyet son ‫تﻨاهى‬ tenâhî son bulma

ُ ‫ تَفَﺎ‬bâbının ism-i fâili

İ‘lâlde tefâ‘ul ‫ﻋ ْل‬
mütefâ‘‘
Müzâ‘aflarda vezin mütefâ‘‘ ‫ع‬ ّ ‫ ُمتَﻔَا‬şeklinde olur
ّ ‫ُمتَﻔَا‬
‫ع‬
mütefâ‘î
Nâkıslarda mütefâ‘î ‫ ُمتَﻔَاعِى‬şeklindedir
‫ُمتَﻔَا ِعى‬
Misâller
‫تضاد‬ tezâdd iki şeyin birbirine zıt ‫متضاد‬ mütezâdd birbirine zıt olan
olması
ّ‫حﺐ‬ hubb ّ‫متحاب‬ mütehâbb birbirine dost olan
‫تداوى‬ tedavi ‫متداوى‬ mütedâvî tedavi eden
‫تباﻗى‬ tebâkī artma ‫متباﻗى‬ geri kalan, artan) geri kalan, artan)
‫تﺴاوى‬ mütesâvî iki şeyin birbirine denk ‫متﺴاوى‬ mütesâvî mütesâvî
olması
A) Aşağıdaki sülâsî masdarları tefâ‘ul ْ‫عﻞ‬

ُ ‫ تَﻔَا‬bâbına naklediniz.
Masdar bab
‫شركﺖ‬ şirket
‫نضر‬ nazar
‫زياده‬ ziyâde
‫مرض‬ maraz
‫جهالﺖ‬ cehâlet
‫هﺠوم‬ hücûm
‫كثرت‬ kesret
‫صلح‬ sulh
‫نقﺾ‬ nakz
‫درس‬ ders

B) Aşağıdaki kelimelerin tefâ‘ul ْ‫عﻞ‬

ُ ‫ تَﻔَا‬bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz
Masdar bab
‫تعادل‬ te‘âdül
‫تعاﻗد‬ te‘âkud
‫تبادل‬ tebâdül
‫تباعد‬ tebâ‘üd
‫تﺠاسر‬ tecâsür
‫تﺠاور‬ tecâvür
‫تداخﻞ‬ tedâhül
‫تدارك‬ tedârük
‫تﺨاصﻢ‬ tehâsüm
‫تكابر‬ tekâbür
C) Aşağıdaki kelimelerin tefâ‘ul ْ‫عﻞ‬

ُ ‫ تَﻔَا‬bâbından ism-i mef'ûllerini bulunuz
Masdar bab
‫تعادل‬ te‘âdül
‫تعاﻗد‬ te‘âkud
‫تبادل‬ tebâdül
‫تباعد‬ tebâ‘üd
‫تﺠاسر‬ tecâsür
‫تﺠاور‬ tecâvür
‫تداخﻞ‬ tedâhül
‫تدارك‬ tedârük
‫تﺨاصﻢ‬ tehâsüm
‫تكابر‬ tekâbür

Müfâ'alet ‫ع َلة‬
َ ‫ ُمﻔَا‬Bâbı
müfâ'alet müfâ‘il müfâ‘al
‫ع َلة‬
َ ‫ُمﻔَا‬ ‫ُمﻔَا ِع ْﻞ‬ ‫ع ْﻞ‬
َ ‫ُمﻔَا‬
Binası
Bu bâbda baştaki mim, ilk aslî harften sonraki elif ‫ ا‬ve sondaki ‫ ة‬harfleri eklemedir. ‫ ة‬harfi bazı kelimelerde ‫ه‬
yazılarak –e, -a sesi verir, bazı kelimelerde de açılarak te ‫ ت‬şeklinde kullanılır.
Hususiyet
Bu bâbdaki masdarların çatısı, nesnesi bakımından geçişli veya geçişsiz olabilir;
Bu bâb, masdarın belirttiği iş veya hareketin iki veya daha fazla kişi arasında karşılıklı olarak yapıldığını ifade
ederek kelimeye işdeşlik (müşâreket) kazandırır.
Bir diğer hususiyetide kelimeyi geçişsiz yapmaktır.
Misâller
‫عهد‬ 'ahd söz verme ‫معاهده‬ mu'âhede anlaşma
‫خبر‬ haber ‫مﺨابره‬ muhâbere haberleşme, iletişim
‫حرب‬ harb ‫محاربه‬ muhârebe savaşma
‫سبقﺖ‬ sebkat geçme ‫مﺴابقه‬ müsâbaka yarışma
‫طبﻖ‬ tıbk uygun, aynı ‫مطابقﺖ‬ mutâbakat uyuşma, uygun olma
‫ترك‬ terk bırakma ‫متاركه‬ mütâreke mütâreke
‫شركﺖ‬ şirket (ortaklık ‫مشاركﺖ‬ müşâreket ortaklaşma
‫عون‬ avn yardım ‫معاونﺖ‬ mu‘âvenet yardımlaşma
Dikkat
Müfâ'alet ‫ع َلة‬
َ ‫ ُمﻔَا‬bâbı her zaman işteşlik ifade etmez
Misâller
‫دوام‬ devâm ‫مداومﺖ‬ müdâvemet devam etme
‫حﻔظ‬ hıfz ‫محافظه‬ muhafaza koruma
‫هﺠرت‬ hicret göç ‫مهاجرت‬ muhacerat göç etme, göç
‫عمﻞ‬ 'amel iş ‫معامله‬ mu'âmele davranışta bulunma

ism-i fâil
müfâ‘il
Müfâ'alet bâbının ism-i fâ‘ili müfâ‘il ْ‫ ُمﻔَا ِعﻞ‬dir. Vezin, bâbdaki ikinci aslî harfin esreli
‫ُمﻔَا ِع ْﻞ‬ okunması ve sondaki ‫ ة‬nin atılması ile elde edilir.
Misâller
‫مﺨابره‬ muhâbere haberleşme ‫مﺨابر‬ muhâbir haber veren
‫محاربه‬ muhârebe savaşma ‫محارب‬ muhârib savaşan, savaşçı
‫مشاهده‬ müşâhade gözleme, gözlem ‫مشاهد‬ müşâhid gözlemci
‫محاسبه‬ muhâsebe ‫محاسﺐ‬ muhâsib hesap yapan
‫مداومﺖ‬ müdâvemet devam etme ‫مداوم‬ müdâvim devam eden, devamlı
‫مافظه‬ muhâfaza ‫مافظ‬ muhâfız

‫مبادله‬ mübâdele değiştirmek ‫مبادل‬ mübâdil değiştirilen
‫مقابله‬ mukabele karşılamak, karşılık ‫مقابﻞ‬ mukābil
' ism-i mef'ûl

müfâ‘al Müfâ‘ale bâbının ism-i fâ‘ili müfâ‘al ْ‫عﻞ‬ َ ‫ ُمﻔَا‬dir. Vezin, bâbdaki ikinci aslî harfin üstünlü
‫ع ْﻞ‬
َ ‫ُمﻔَا‬ okunması ve sondaki ‫ة‬ nin atılması ile elde edilir
Misâller
‫مﺨاطبه‬ muhâtaba söyleşme ‫مﺨاطﺐ‬ muhâtab söyleşilen, hitab edilen
‫مباركه‬ mübâreke tebrikleşme, birbirini ‫مبارك‬ mübârek kutlu, uğurlu
kutlama
‫مشاهده‬ müşâhede gözleme ‫مشاهد‬ müşâhed gözlenilmiş, görülen
İ‘lâl
müfâ‘ât
Nakıs ve lefîf kelimelerde vezin müfâ‘ât ( ْ‫ ) ُمﻔَا َعات‬şeklinde olur.
ْ ‫ع‬
‫ات‬ َ ‫ُمﻔَا‬
Misâller
‫جزا‬ cezâ ‫مﺠازات‬ mücâzât cezâlandırma
‫سوى‬ sevî birlik, beraberlik ‫مﺴاوات‬ müsâvât eşitlik, denklik
‫كﻔايﺖ‬ kifâyet ‫مكافات‬ mükâfât

İ‘lâlde müfâ'alet ‫ﻋﻠَﺔ‬

َ ‫ ُﻣفَﺎ‬bâbının ism-i fâili
müfâ‘î
Nâkıs ve lefîf kelimelerde vezin müfâ‘î ‫ ُمﻔَاعِى‬şeklindedir.
‫فَا ِعى‬
müfâ‘‘
Muzâaflarda vezin müfâ‘‘ ‫ع‬
ّ ‫ ُمﻔَا‬şeklinde olur
‫ع‬
ّ ‫ُمﻔَا‬
Misâller
‫نﻔى‬ nefy sürmek, uzaklaştırmak ‫مﻨافى‬ münâfî ayrı, muhalif olan
‫مﻨادات‬ münâdât bağırışma ‫مﻨادى‬ münâdî nidâ eden, seslenen
A) Aşağıdaki sülâsî masdarları müfâ'alet ‫علَة‬

َ ‫ ُمﻔَا‬bâbına naklediniz.
Masdar bab
‫عدل‬ adl ‫معادلﺖ‬ mu'âdelet
‫عرفان‬ irfân
‫بلوغ‬ bülûğ
‫ترك‬ terk
‫جدل‬ cedel
‫حكﻢ‬ hükm
‫سﻔر‬ sefer
‫صحبﺖ‬ Sohbet
‫عشﻖ‬ aşk

B) Aşağıdaki kelimelerin müfâ'alet ‫علَة‬

َ ‫ ُمﻔَا‬bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz
Masdar bab
‫مﻐايرت‬ mugāyeret
‫مبادله‬ mübâdele
‫مﺨالﻔﺖ‬ muhâlefet
‫مﺨاصمﺖ‬ muhâsamet
.
‫مقاومﺖ‬ mukāvemet
‫مشاهده‬ müşâhede
‫معاونﺖ‬ mu‘âvenet
‫مقاتله‬ mukātele
‫مﺨالﻔﺖ‬ muhâlefet
‫مقارنﺖ‬ mukārenet
‫مﻼزمﺖ‬ mülâzemet
‫مهاجرت‬ muhâceret
‫معارضه‬ mu‘âraza

ْ َ‫ اِ ْن ِﻔع‬Bâbı
İnfi‘âl ‫ال‬
İnfi‘âl münfa‘il -
ْ ‫اِ ْن ِﻔ َع‬
‫ال‬ ‫ُم ْﻨﻔَ ِع ْﻞ‬ -
Binası
Bu bâbda baştaki ilk kök harfinden evvelki elif ‫ا‬, nûn ‫ ن‬ve ortadaki kök harfinden sonraki elif ‫ ا‬ilavedir
Hususiyet
Bu bâbdan türeyen masdarların çatıları özneleri bakımından genellikle dönüşlü, bazen de edilgendir.
Nesneleri bakımından ise geçişsizdir, yani nesne almazlar.
Misâller
‫بﺴط‬ bast açma ‫انبﺴاط‬ inbisât açılma, ferahlanma
‫جذب‬ cezb çekme ‫انﺠذاب‬ incizâb çekilme, çekim
‫ حصر‬hasr bir şeye mahsus kılma ‫ انحصار‬hasrolunma
‫دفﻊ‬ def' kovma ‫اندفاع‬ indifâ' defolma, ortadan kalkma
‫ضﻢ‬ zamm katma, ilâve etme ‫انضمام‬ inzimâm ilâve olunma
‫عكﺲ‬ aks ‫انعكاس‬ in'ikâs yansıma, aksetme
‫ﻗطﻊ‬ kat' kesme ‫انقطاع‬ inkıtâ' kesilme, kesintiye uğrama
‫كشف‬ keşf ‫انكشاف‬ inkişâf açılma, meydana çıkma
‫شرح‬ şerh açma, açıklama ‫انشراح‬ inşirâh açılmak, ferahlanmak

‫ﻗلﺐ‬ kalb çevirme, değiştirme ‫انقﻼب‬ inkılâb değişmek
‫جذب‬ cezb çekme ‫انﺠذاب‬ incizâb çekilmek, câzibesine kapılmak
‫حلﻞ‬ halel bozukluk, eksiklik ‫انحلﻞ‬ inhilâl çözülme, dağılma
ism-i fâil
münfa‘il
İnfi‘âl bâbının ism-i fâ‘ili münfa‘il ْ‫ ُم ْﻨﻔَ ِعﻞ‬dir.
‫ُم ْﻨﻔَ ِع ْﻞ‬
Misâller
‫انكﺴار‬ inkisâr kırılma ‫مﻨكﺴر‬ münkesir kırılan, gücenen
‫انعكاس‬ in'ikâs yansıma, aksetme ‫مﻨعكﺲ‬ mün'akis yansıyan, akseden
‫انقﻼب‬ inkılâb dönme, değişme ‫مﻨقلﺐ‬ munkalib dönen, değişen
‫انﻔﺴاخ‬ infisâh bozulma, hükmü kalmama ‫مﻨﻔﺴﺦ‬ münfesih hükmü kalmayan
' ism-i mef'ûl

İnfi‘âl bâbının ism-i mef‘ûlü yoktur.
İ‘lâl
infiyâl
Ecvef kelimelerde vezin ortadaki ‫ و‬harfi ‫ ى‬ye dönüşerek infiyâl ْ‫ اِ ْن ِﻔ َيال‬olur.
ْ ‫اِ ْن ِﻔ َي‬
‫ال‬
infi‘â Nâkıs kelimelerde sondaki illetli harfler kaldırılarak ‫ أ‬ye dönüşür ve infi‘â ‫اِ ْن ِﻔ َعا‬
‫اِ ْن ِﻔ َعا‬ veznini alır.
Misâller
‫جﻞ‬ cilâ ‫انﺠﻼ‬ incilâ cilâlanma, parlama
‫خﻔى‬ hafî gizlilik ‫انﺨﻔا‬ inhifâ gizlenip saklanma

münfa‘î
Nakıs’ta münfa‘î ‫ ُم ْﻨﻔَعِى‬veznini alır.
‫ُم ْﻨﻔَ ِعى‬
münfâ‘
ْ ‫ ُم ْﻨﻔَا‬veznini alır
Ecvef’te münfâ‘ ‫ع‬
ْ ‫ُم ْﻨﻔَا‬
‫ع‬
münfa‘‘
Misalde münfa‘‘ ‫ ُم ْﻨﻔَ ﱠﻊ‬vezni olur.
‫ُم ْﻨ َﻔ ﱠﻊ‬
Misâller
‫انقضاء‬ inkızâ sona erme, tamamlanma ‫مﻨقضى‬ münkazî bitmiş, sona ermiş
‫انزوا‬ inzivâ ‫مﻨزوى‬ münzevî
‫انحﻨا‬ inhinâ eğilme, kavislenme ‫مﻨحﻨى‬ münhanî eğilen, eğrilen
‫انقياد‬ inkıyâd kavd, boyun eğme ‫مﻨقاد‬ münkād boyun eğen
‫انﺴياق‬ insiyâk sevk, gönderilmek ‫مﻨﺴاق‬ münsâk gönderilen
‫اشتياق‬ ştiyâk şevk, özlemek ‫مشتاق‬ müştâk özleyen, arzulayan
‫انشقاق‬ inşikāk çatlama, yarılma ‫مﻨشﻖ‬ münşakk çatlamış, yarılmış
‫انﻔكاك‬ infikâk ‫مﻨﻔك‬ münfekk ayrılan, sökülen

A) Aşağıdaki sülâsî masdarları if'âl bâbına naklediniz. Bulduğunuz kelimelerin manalarını öğreniniz:
Masdar bab
‫فعﻞ‬ fi'l
‫فﺴﺦ‬ fesh
.‫حصر‬ hasr
‫ﻗلﺐ‬ kalb
. ‫ﻗيد‬ kayd
‫ضبط‬ zabt
‫عقد‬ akd
‫دفﻊ‬ def
‫هدم‬ hedm
‫فهﻢ‬ fehm
‫فرد‬ ferd
‫هزيمﺖ‬ hezîmet
‫ﻗبﺾ‬ kabz
‫كشف‬ keşf
ّ
‫شﻖ‬ şakk
B) Aşağıdaki kelimelerin tef'îl bâbından ism-i fâ'illerini bulup manalarını öğreniniz:

Masdar bab
‫مﻨﺠمد‬ incimâd
‫اندماج‬ indimâc
‫انهدام‬ inhidâm
‫انحراف‬ inhirâf
‫انقطاع‬ inkıtâ'
‫انكﺴار‬ inkisâr
‫انعطاف‬ in‘itâf
‫انذاب‬ incizâb
‫اندفاع‬ indifâ
‫انﻔراد‬ infirâd
‫انﻔتاح‬ infirâd
‫انعزم‬ inhizâm
‫انقﺴام‬ inkısâm
‫انكشاف‬ inkişâf
‫انشراح‬ inşirâh

ْ َ‫ اِ ْفتِع‬Bâbı
İfti‘âl ‫ال‬
İfti‘âl müfte‘il müfte‘al
ْ ‫اِ ْف ِت َع‬
‫ال‬ ‫ُم ْﻔت َ ِع ْﻞ‬ ‫ُم ْﻔت َﻨ َع ْﻞ‬
Binası
Birinci aslî harfin önüne ‫ أ‬, sonrasına ‫ ت‬ve ikinci harften sonra ‫ ا‬ilâvesiyle elde edilir.
Hususiyet
Bu bâb masdarları dönüşlü ve geçişsiz yapmak için kullanılır.
Bazen de geçişli kelimeler elde edilir.
Misâller
‫عبرت‬ ibret ‫اعتبار‬ i‘tibâr
‫فرﻗﺖ‬ firkat ayrılık ‫افتراق‬ iftirâk ayrılmak, dağılmak
‫مﻨﻊ‬ men‘ durdurmak, bırakmamak ‫امتﻨاع‬ imtinâ‘ çekinme, istememe
‫نظر‬ nazar bakmak, düşünmek ‫انتظار‬ intizâr gözlemek, beklemek
Dikkat
İfti‘âl bâbına giren masdarların ilk harfine göre vezindeki ’ ‫ ت‬de bazı değişiklikler meydana gelir.
Kelimenin aslî ilk harfi ‫ ض‬ve ‫ ص‬ise vezindeki ‫ت‬harfi ‫'ط‬ya dönüşür:
Misâller
‫ضرب‬ darb ‫اضطراب‬ ıstırap
‫ضرورت‬ zarûret ‫اضطرار‬ ıztırâr çaresiz ve muhtaç olma
‫صلح‬ sulh ‫اصطﻼح‬ ıstılâh barışma
‫صيد‬ sayd avlanmak ‫اصطياد‬ ıstıyâd avlamak
Kelimenin aslî ilk harfi ‫ ط‬ise vezindeki ekleme ‫ ت‬harfi ‫ ط‬dönüşür ve iki tı birleşir (idgam olur)
Misâller
‫طلوع‬ tulû' doğma ‫اطﻼع‬ ıttılâ kişinin içine doğma
‫طرد‬ tard kovma ‫اطراد‬ ıttırâd

Kelimenin aslî ilk harfi ‫ ز‬,‫ ذ‬,‫ د‬ise vezindeki ekleme ‫ ت‬harfi ‫ د‬dönüşür.
Kelimenin aslî ilk harfi ‫ د‬ise vezindeki baştaki ‫ د‬harfi şeddeli okunur.
Misâller
‫زوج‬ zevc ‫ازدواج‬ izdivâc evlenme
‫زحمﺖ‬ zahmet ‫ازدحام‬ izdihâm
‫زراعﺖ‬ zirâ’at ‫ازدراع‬ izdirâ zirâat etme, ekme
‫زياده‬ ziyâde ‫ازدياد‬ izdiyâd artma, çoğalma
‫ىدعوى‬ da'vâ ‫ادعا‬ iddi'â
‫ديﻦ‬ deyn borç ‫اديان‬ iddiyân borçlanma
‫دخﻞ‬ dahl ‫ادخال‬ iddihâl dâhil olma
‫ذخيره‬ zahire ‫ادخار‬ iddihâr ilerisi için biriktirme
Kelimenin aslî ilk harfi ‫ ت‬ise aslî harf olan ‫ ت‬ile vezindeki ‫ ت‬şedde ّ‫ ت‬konularak bir kez yazılır.
Misâller
‫تابﻊ‬ tabi ‫اتباع‬ ittibâ‘ tabi olma, itaat etme
‫تﺠارت‬ ticaret ‫اتﺠار‬ itticâr ticâret yapma
ism-i fâil
müfte‘il
İfti‘âl bâbının ism-i fâ‘ili müfte‘il ْ‫ ُم ْﻔتَ ِعﻞ‬şeklindedir
‫ُم ْﻔت َ ِع ْﻞ‬
Misâller
‫اعتدال‬ i'tidâl ölçülü davranma ‫معتدل‬ mu'tedil ölçülü davranan
‫انتشار‬ intişâr yayımlanma ‫مﻨتشر‬ münteşir yayımlanan
‫افتﺨار‬ iftihâr övünme ‫مﻔتﺨر‬ müftehir övünen
‫انتﺴاب‬ intisâb bir yere, bir kimseye mensup olmak ‫مﻨتﺴﺐ‬ müntesib intisab eden, alâkası olan
‫امتﻨاع‬ imtinâ‘ çekinme, istememe ‫ممتﻨﻊ‬ mümteni çekinen, imkânsız
‫اشتمﻞ‬ iştimâl içine almak, kaplamak ‫مشتمﻞ‬ müştemil kavrayan, içine alan
‫انتقال‬ intikāl nakletmek, göçmek, bulaşmak ‫مﻨتقﻞ‬ müntakıl göç eden, taşınan

' ism-i mef'ûl

müfte‘al
İfti‘âl bâbının ism-i mef‘ûlü müfte‘al ْ‫ ُم ْﻔت َﻨعَﻞ‬şeklindedir.
‫ُم ْﻔت َﻨعَ ْﻞ‬
Misâller
‫اكتﺴاب‬ iktisâb ‫مكتﺴﺐ‬ mükteseb kazanılmış
‫اختصار‬ ihtisâr kısaltma ‫مﺨتصر‬ muhtasar kısaltılmış
‫انتﺨاب‬ intihâb seçme ‫مﻨتﺨﺐ‬ müntahab seçilmiş
‫اشتراك‬ iştirâk ortak olma ‫مشترك‬ müşterek ortak olunmuş
İ‘lâl
itti‘âl
Misalde (Asli ilk harfi‫ و‬veya ‫ ى‬olan kelimelerde) vezin itti‘âl ْ‫ ِا ِّنعَال‬olur.
ْ ‫اِنِّ َع‬
‫ال‬
iftiyâl
Ecvefte vezin iftiyâl ْ‫اِ ْف ِت َيال‬şeklinde olur.
ْ َ‫اِ ْفتِي‬
‫ال‬
ifti‘â
Nâkısta ise son harfi ‫ و‬ve ‫ى‬olanlar ‫ ء‬ye dönüşerek ifti‘â ‫ اِ ْف ِتعَا‬veznini alır.
‫اِ ْفتِعَا‬
itti‘â Lefîf-i mefrukda (Aslî harflerinin birinci ve üçüncüsü aynı anda illetli olan kelimelerde vezin
‫اِنِّ َعا‬ itti‘â ‫ ِا ِّنعَا‬şeklindedir.
Misâller
‫وطﻦ‬ vatan ‫اتطان‬ ittitân vatan edinme
‫وحدت‬ vahdet ‫اتحاد‬ ittihâd
‫شوق‬ şevk ‫اشتياق‬ iştiyâk arzu, şevk, özlemek
‫عود‬ avd dönme, geri gelme ‫اعتياد‬ i‘tiyâd huy, âdet edinmek
‫نﻔى‬ nefy ‫انتﻔا‬ intifâ uzağa sürülmek
‫علو‬ ulüvv ‫اعتﻼ‬ i‘tilâ yükselmek, yukarı
çıkmak
‫وﻗايا‬ vikāye koruma, arka çıkma ‫اتقا‬ ittikā sakınma, çekinme


mütte‘il
misalde mütte‘il ْ‫ ُمتﱠ ِعﻞ‬veznindedir
‫ُمت ﱠ ِع ْﻞ‬
müftâl
ecvefte müftâl ْ‫ ُم ْﻔتَال‬veznindedir
ْ ‫ُم ْﻔت‬
‫َال‬
müftâ‘‘
ّ ‫ ُم ْﻔتَا‬veznindedir
muza‘afta müftâ‘‘ ‫ع‬
ّ ‫ُم ْﻔتَا‬
‫ع‬
müştâkk
nâkıs ve mehmuzda müfta‘î ‫ ُم ْﻔتَعِى‬veznindedir
‫ُم ْﻔتَ ِعى‬
Misâller
‫اتﻔاق‬ ‫متﻔﻖ‬
‫اختيار‬ ‫مﺨتار‬
‫اشتقاق‬ ‫مشتاق‬
‫افترا‬ ‫مقترى‬
‫التوا‬ ‫ملتوى‬
İ‘lâlde İf'âl bâbının ism-i mef'ûlu

mütte‘âl
misâlde mütte‘âl ْ‫ ُمت ﱠﻨعَﻞ‬olur.
‫ُمت ﱠﻨعَ ْﻞ‬
müftâl
ecvefte müftâl ْ‫ ُم ْﻔتَال‬veznindedir. (ism-i fâil ile aynı şekildedir)
ْ ‫ُم ْﻔت‬
‫َال‬
müftâ‘‘
ّ ‫ ُم ْﻔتَا‬veznindedir. (ism-i fâil ile aynı şekildedir)
muza‘afta müftâ‘‘ ‫ع‬
ّ ‫ُم ْﻔتَا‬
‫ع‬
müştâkk
nâkısta müfte‘â ‫ ُم ْﻔت َﻨعَا‬veznindedir
‫ُم ْﻔتَ ِعى‬

‫امتﺴاب‬ iktisâb kazanmak, elde etmek ‫مكتﺴﺐ‬ mükteseb kazanılmış, elde edilmiş
‫التماس‬ iltimâs tavsiye, kayırmak ‫ملتمﺲ‬ mültemes kayırılan
‫اشترام‬ iştirâk ortaklık etmek ‫مشترك‬ müşterek birlikte, ortak kullanılan
‫انتﺨاب‬ intihâb seçmek ‫مﻨتﺨﺐ‬ müntehab seçilmiş
‫اتحد‬ ittihâd ‫متحد‬ müttehad üzerinde birleşilen
‫اتﻔاق‬ ittifâk ‫متﻔﻖ‬ müttefak üzerinde ittifak edilen
‫اتﺨذ‬ ittihâz kabullünmek ‫متﺨذ‬ müttehaz kabul edilen, alınan
‫اﻗتدا‬ iktidâ uymak ‫مقتدا‬ muktedâ kendisine uyulan
‫اجتبا‬ ictibâ seçmek ‫مدتبا‬ müctebâ seçilmiş


Masdar bab
‫بدء‬ bed’ ‫ابتداء‬ ibtidâ’
‫جمﻊ‬ cem'
‫جﺴارت‬ cesâret
‫خصوص‬ husûs
‫نقﻞ‬ nakl
‫نشر‬ neşr
‫ربط‬ rabt .
hürmet
rıhlet
redd
nizâm
mihnet
rabt
halel
hakāret
lüzûm
medh
B) Aşağıdaki kelimelerin tef'îl bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz.

Masdar bab
‫احتكار‬ ihtikâr ‫محتﮑر‬ muhtekir
‫ارتﻔاع‬ irtifâ

Masdar bab
‫ابتراج‬ ibtihâc
‫ابتﺴام‬ ibtisâm
‫اجتهاد‬ ictihâd
‫اجتﻨاب‬ ictinâb
‫افتﺨار‬ iftihâr
‫اﻗتراق‬ iftirâk
‫اكتﺴاب‬ iktisâb
‫التﻔات‬ iltifât
‫التماس‬ iltimâs
B) Aşağıdaki kelimelerin tef'îl bâbından ism-i mef'ûllerini bulunuz.
Masdar bab
‫احتكار‬ ihtikâr ‫محتﮑر‬

İf‘ilâl ‫ اِ ْف ِعلَ ْﻞ‬Bâbı

İf‘ilâl müf‘all -
‫اِ ْف ِعلَ ْﻞ‬ ‫ُم ْﻔ َع ّﻞ‬ -
Binası
Bu bâbda başta ve ortadaki elifler ‫ ”ا‬eklemedir. Üçüncü aslî harf ise tekrarlanır. Anlam bakımından geçişsiz
masdarlar türetir.
Hususiyet
Bu kalıpla daha çok renk ve fizikî noksanlıkları ifade eden kelimeler türetilir:
Misâller
‫عوج‬ ivec eğrilik ‫اعوجاج‬ i'vicâc eğrilme
‫حمرت‬ humret kırmızılık ‫احمرار‬ ihmirâr kızarma
‫صﻔرت‬ sufret sarılık ‫اصﻔرار‬ ısfırâr sararma
‫سمرت‬ sumret esmerlik ‫اسمرار‬ ismirâr esmerleşme
‫ﻏبار‬ gubâr toz ‫اﻏبرار‬ iğbirâr tozlanma, toz renkli olma;
gücenme
‫شهﻞ‬ şehel şaşı olmak ‫اشهﻼل‬ işhilâl şaşılık
‫عور‬ aver tek gözü kör olmak ‫اعورار‬ i‘virâr tek gözlü olmak
‫حدب‬ hadeb kambur ‫احدباب‬ ihdibâb kamburluk
ism-i fâil
müf‘all
İf‘ilâl bâbının ism-i mef‘ûlü müf‘all ( ‫ ) ُم ْﻔعَ ّﻞ‬şeklindedir.
‫ُم ْﻔ َع ّﻞ‬
Misâller
‫اﻏبرار‬ iğbirâr gücenme ‫مﻐبر‬ muğberr gücenen
‫اسوداد‬ isvidâd kararma ‫مﺴود‬ müsvedd kararan
‫ابيضاض‬ ibyizâz beyazlama, ağarma ‫مبيﺾ‬ mübyazz beyazlaşan
' ism-i mef'ûl
Bu bâbda ism-i mef‘ûl kullanılmamaktadır.

A) Aşağıdaki sülâsî masdarları bâbına naklediniz.

Masdar bab
‫فعﻞ‬ fi'l
‫فﺴﺦ‬ fesh
.‫حصر‬ hasr
‫ﻗلﺐ‬ kalb
. ‫ﻗيد‬ kayd
‫ضبط‬ zabt
‫عقد‬ akd
‫دفﻊ‬ def
‫هدم‬ hedm
‫فهﻢ‬ fehm
‫فرد‬ ferd
‫هزيمﺖ‬ hezîmet
‫ﻗبﺾ‬ kabz
‫كشف‬ keşf
ّ
‫شﻖ‬ şakk
B) Aşağıdaki kelimelerin bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz.

Masdar bab
‫مﻨﺠمد‬ incimâd
‫اندماج‬ indimâc
‫انهدام‬ inhidâm
‫انحراف‬ inhirâf
‫انقطاع‬ inkıtâ'
‫انكﺴار‬ inkisâr
‫انعطاف‬ in‘itâf
‫انذاب‬ incizâb
‫اندفاع‬ indifâ
‫انﻔراد‬ infirâd
‫انﻔتاح‬ infirâd
‫انعزم‬ inhizâm
‫انقﺴام‬ inkısâm
‫انكشاف‬ inkişâf
‫انشراح‬ inşirâh

ْ َ‫ اِ ْستِ ْﻔع‬Bâbı
İstif‘âl ‫ال‬
İstif‘âl müstef‘il müstef‘al
ْ ‫اِ ْستِ ْﻔ َع‬
‫ال‬ ‫ُمﺴْتﻨَ ْﻔ ِع ْﻞ‬ ‫ُمﺴْتﻨَ ْﻔ َع ْﻞ‬
Binası
Bu bâbda ilk aslî harften evvel ‫ ا‬,‫ س‬,‫ ت‬eklenmesi, ikinci aslî harften sonra da ‫ ا‬eklenmesi ile oluşturulur
Hususiyet
Bu bâbdaki kelimeler çoğunlukla geçişlidir yani nesne alır.
Bu bâbdaki masdarların ürettiği şu iki anlama dikkat edilmelidir:
a) Bu bâbdaki kimi masdarlar bir şey isteme, dileme” anlamını üretirler.
Bu bâbdaki kimi masdarlar sayma, addetme” anlamını üretirler
Misâller
‫ملك‬ mülk ‫استمﻼك‬ istimlâk mülk edinme, mülk olarak alma
‫ﻗبﻞ‬ kabl ön, önce ‫استقبال‬ istikbâl gelecek; birini yola çıkıp karşılama
‫خروج‬ hurûc çıkma ‫استﺨراج‬ istihrâc çıkarma, meydana çıkarma
‫خدمﺖ‬
‫ﻗﺴر‬
‫بدل‬
‫كمال‬
Dikkat
bâbdâ kimi geçişsiz masdarlar da vardır:
Misâller
‫حﻖ‬ hakk ‫استحقاق‬ istihkak hak etme, hak edilen şey
‫فائده‬ faide ‫استﻔاده‬ istifâde faydalanma

Bu bâbdaki kimi masdarlarda sayma, addetme” anlamı vardır:

Misâller
‫استيذان‬ istîzân izin isteme
‫استمداد‬ istimdâd yardım isteme
‫استرحام‬ istirhâm merhamet isteme,
yalvarma
‫استقراض‬ istikrâz borç isteme
borçlanma
Misâller
‫استﺨﻔاف‬ istihfâf hafif sayma,
küçümseme,
‫استحﻼل‬ istihlâl helâl sayma,
‫استكراه‬ istikrâh iğrenç görme
ism-i fâil
müstef‘il
İstif‘âl bâbının ism-i fâ‘ili müstef‘il ْ‫ ُمﺴْت َﻨ ْﻔ ِعﻞ‬veznidir.
‫ُمﺴْتﻨَ ْﻔ ِع ْﻞ‬
Misâller
‫استحصال‬ istihsâl üretme ‫مﺴتحصﻞ‬ müstahsil üreten, üretici
‫استﻨﺴاخ‬ istinsâh bir eserin kopyasını yazma ‫مﺴتﻨﺴﺦ‬ müstensih istinsah eden
‫استﺨدام‬ istihdâm bir işte çalıştırma ‫مﺴتﺨدم‬ müstahdim işveren
' ism-i mef'ûl

müstef‘al
İstif‘âl bâbının ism-i mef‘ûlü müstef‘al ( ْ‫ ) ُمﺴْت َﻨ ْﻔعَﻞ‬şeklindedir.
‫ُمﺴْتﻨَ ْﻔ َع ْﻞ‬
Misâller
‫استﺨدام‬ istihdâm ‫مﺴتﺨدم‬ müstahdem hizmette kullanılan
‫استهﺠان‬ istihcân çirkin görme ‫مﺴتهﺠﻦ‬ müstehcen çirkin görülen
İ‘lâl
istîfâl
mehmûzü’l-fâ ve misâlde vezin ( ‫ا‬ve‫ و‬ile başlayan kelimelerde) istîfâl ْ‫ اِسْت ِيﻔَال‬şeklindedir.
ْ ‫اِسْتيِﻔ‬
‫َال‬
istifâle
Ecvefte vezin istifâle ‫ اِ ْس ِتﻔَالَه‬şeklinde olur.
‫اِ ْستِﻔَا َله‬
isti‘fâ
Nâkısta isti‘fâ ‫ اِ ْس ِت ْعﻔَا‬şeklindedir.
‫اِ ْستِ ْعﻔَا‬
Misâller

müstefi‘‘
Muzâ‘afda müstefi‘‘ ‫ ُم ْﺴتَ ِﻔ ّﻊ‬şeklindedir
‫ُم ْﺴت َ ِﻔ ّﻊ‬
müstefîl
Ecvefte müstefîl ْ‫ُم ْﺴتَ ِﻔيﻞ‬
ْ ‫ُم ْﺴت َ ِﻔ‬
‫يﻞ‬
müstef‘î
Nâkıs ve mehmûzü’l-lâmda müstef‘î ‫ ُمﺴْت َﻨ ْﻔعِى‬şeklindedir.
‫ُمﺴْتﻨَ ْﻔ ِعى‬
Misâller
İ‘lâlde İf'âl bâbının ism-i mef'ûlu

müstefa‘‘
Muzâ‘afda vezin müstefa‘‘ ‫ ُمﺴْت َﻨﻔَ ّْﻊ‬şeklindedir.
‫ُمﺴْتﻨَ َﻔ ّْﻊ‬
müstefâl
Ecvefte müstefâl ْ‫ ُمﺴْت َﻨﻔَال‬şeklindedir.
ْ ‫ُمﺴْتﻨَﻔ‬
‫َال‬
müstef‘â
َ ‫ ُمﺴْت َﻨ ْﻔ‬şeklindedir
Nâkısta müstef‘â ‫عى‬
َ ‫ُمﺴْتﻨَ ْﻔ‬
‫عى‬
Misâller
Masdar bab
‫عﺠله‬ acele ‫استعﺠال‬ isti'câl
‫دﻻلﺖ‬ delâlet
‫فهﻢ‬ fehm
‫خبر‬ haber
‫ﻏﻔران‬ gufrân .
‫لزوم‬ lüzûm
‫نﺴﺨه‬ nüsha
‫رحﻢ‬ rahm
B) Aşağıdaki kelimelerin tef'îl bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz.
Masdar bab
‫استعمال‬ isti'mâl ‫مﺴتعمﻞ‬ müsta'mel
‫استﺨدام‬ istihdâm
‫استحكام‬ istihkâm
‫استحضار‬ istihzâr
‫استﻔهام‬ istifhâm

Osmanlı Türkçesinde Mezidünfih Masdarlar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Osmanlı Türkçesinde Mezidünfih Masdarlar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

﴾ ‫﴿ عثمانلى تركچه سى درس مﻼحظه لرى‬

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 64 / 110

‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası ‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 65 / 110

‫اسﻼم‬ islâm ‫مﺴلﻢ‬ müslim İslâm olan, müslüman

‫اسراف‬ isrâf ‫مﺴرف‬ müsrif israf eden, israf edici

‫اخبار‬ ihbâr ‫مﺨبر‬ muhbir haber veren, haber verici

‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası ‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası

‫الﻢ‬ elem َ ‫ا‬

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 66 / 110

‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası ‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası

‫دور‬ devr ‫اداره‬ idare

İ‘lâlde İf'âl bâbının ism-i fâili

A) Aşağıdaki sülâsî masdarları if'âl bâbına naklediniz.

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 67 / 110

B) Aşağıdaki kelimelerin if'âl bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz.

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 68 / 110

C) Aşağıdaki kelimelerin if'âl bâbından ism-i mef'ûllerini bulunuz.

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 69 / 110

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 70 / 110

Tef'îl ‫ تفعيل‬bâbının ism-i fâili

‫تدريﺲ‬ tedrîs ders verme ‫مدرس‬ müderris ders veren, öğretmen

‫تﺴكيﻦ‬ teskîn sakinleştirme ‫مﺴكﻦ‬ müsekkin sakinleştirici

‫تﻔﺴير‬ tefsîr yorumlama ‫مﻔﺴر‬ müfessir tefsir âlimi, yorumlayıcı

‫تدﻗيﻖ‬ tedkīk ‫مدﻗﻖ‬ müdakkık dikkatle araştıran

‫تصديﻖ‬ tasdîk doğrulama ‫مصدق‬ musaddık dogrulayan

Tef'îl ‫ تفعيل‬bâbının ism-i mef'ûlü

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 71 / 110

‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası ‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası

‫خطا‬ hatâ ‫تﺨطئه‬ tahtı’e hatalı görmek

İ‘lâlde Tef'îl ‫ تفعيل‬bâbının ism-i fâili

‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası ‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası

İ‘lâlde Tef'îl ‫ تفعيل‬bâbının ism-i mef'ûlü

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 72 / 110

‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası ‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 73 / 110

A) Aşağıdaki sülâsî masdarları tef'îl bâbına naklediniz.

B) Aşağıdaki kelimelerin tef'îl bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 74 / 110

C) Aşağıdaki kelimelerin tef'îl bâbından ism-i mef'ûllerini bulunuz

Tefa''ul ‫ تَﻔَعﱡ ْﻞ‬Bâbı

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 75 / 110

Bâb ism-i fâili ism-i mef'ûlü

‫جمﻊ‬ cem' toplama ‫تﺠمﻊ‬ tekebbür büyüklenme, kibirlenme

‫كبر‬ kibr büyüklük ‫تكبر‬ tekebbür büyüklenme, kibirlenme

‫شكﻞ‬ şekl ‫تشكﻞ‬ şekl şekillenme, oluşma

‫حركﺖ‬ hareket ‫تحرك‬ taharrük kımıldanma, harekete geçme

‫زوج‬ zevc eş ‫تزوج‬ tezevvüc evlenme

‫جﻨﺖ‬ cinnet ‫تﺠﻨﻦ‬ tecennün cinnet geçirme, delirme

‫جﺴﻢ‬ cism ‫تﺠﺴﻢ‬ tecessüm bir cisim hâlinde ortaya çıkma

‫شكر‬ şükr ‫تشكر‬ teşekkür

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 76 / 110

' ism-i mef'ûl

‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası ‫ﻋﺮﺑﻲ‬ latini manası

‫شﻔأ‬ şifâ ‫تشﻔى‬ teşeffî şifa bu

‫جزء‬ cüz’ kısım, parça ‫تﺠزى‬ tecezzî bölünme, parçala

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 77 / 110

İ‘lâlde tefa''ul bâbının ism-i fâili

İ‘lâlde tefa''ul bâbının ism-i mef'ûlu

A) Aşağıdaki sülâsî masdarları tefa''ul bâbına naklediniz.

Şakir Çetintaş Kütübhanesi \Hususi Derslerim\Şakir Çetintaş, Makina Mühendisi 78 / 110

B) Aşağıdaki kelimelerin tefa''ul bâbından ism-i fâ'illerini bulunuz

C) Aşağıdaki kelimelerin tefa''ul bâbından ism-i mef'ûllerini bulunuz