Mješovita srednja škola „Nordbat 2“

Gimnazija

MATURSKI RAD

Tjelesne tečnosti

Učenik: Profesor:

Alma Rapić Prof. Edina Jusić

Vareš, 2019. godine

Maturski rad

SADRŽAJ

1. UVOD.............................................................................................................................- 3 -

2. TJELESNE TEČNOSTI.................................................................................................- 5 -

2.1. Voda............................................................................................................................- 5 -

2.2. Dehidracija i rehidracija..............................................................................................- 6 -

3. KRV................................................................................................................................- 7 -

3.1. Hematokrit.................................................................................................................- 10 -

3.2. Sastav krvi.................................................................................................................- 10 -

3.3. Eritrociti....................................................................................................................- 12 -

3.4. Leukociti....................................................................................................................- 14 -

3.5. Trombociti.................................................................................................................- 16 -

3.6. Krvna plazma............................................................................................................- 18 -

4. ZAKLJUČAK...............................................................................................................- 20 -

5. LITERATURA.............................................................................................................- 21 -

2
Maturski rad

1. UVOD

Ljudski organzam se sastoji od razlicitih hemijskih jedinjenja u koja spadaju voda,

mineralne materije i razlicita organska jedinjenja: bjelančevine, ugljeni hidrati i masti i
njihove kombinacije. U sljedećoj tabeli prikazan je sastav čovjecijeg tijela osobe od 70kg.

Voda je sastavni dio svih ćelija i tjelesnih tečnosti u organizmu. Ona je rastvarač
organskih i neorganskih materija u tjelu i u njoj se odvijaju svi biohemijski procesi. Voda daje
oblik tjelu. Ona je veoma pogodan medijum za transport materija putem difuzije. Ukupna
količina vode u odraslom ljudskom organizmu iznosi 57% od tjelesne mase. Sadržaj vode
zavisi od godina, pola, konstitucije, tjelesne mase. Kod odraslog muškarca od oko 70kg nalazi
se oko 40 l vode, dok je kod žena istih godina procenat vode nešto manji zbog nešto veće
količine masnog tkiva. Procenat vode u različitim uzrastima dat je u tabeli 1.

Tabela 1. Procenat vode u raznim uzrastima

Uzrast (god) % vode u tijelu

muškarci žene
Fetus 90
Novorođenče 75
10-18 59 57
18-40 61 51
40-60 55 47
60+ 52 46

Voda u čovječijem organizmu je podjeljena u nekoliko odjeljaka:

1. ekstracelularna,

2. intersticijska,

3. intracelularna,

4. voda posebnih odjeljaka.

Ekstracelularna tečnost iznosi oko 27-30% od tijelesne mase bez masnog tkiva i u
njen sastav ulaze krvna plazma, intersticijska tečnost i voda posebnih odjeljaka. Zapremina

3
Maturski rad

krvne plazme iznosi 3L ili 4,5% tjelesne mase, a zapremina intersticijskih tečnosti oko 15L ili
21% tjelesne mase. Ekstracelularna tečnost omogućava razmjenu materija između ćelija, krvi
i spoljašnje sredine.

Intracelularna tečnost iznosi oko 25L ili 45% tjelesne mase bez masnog tkiva i nalazi
se u unutrašnjosti ćelija koje sačinjavaju ljudsko tijelo. U njoj su rastvoreni razni organski i
neorganski sastojci i omogućava normalno funkcionisanje ćelija. Organski i neorganski
sastojci u organizmu se nalaze u obliku rastvora.

Rastvori su homogene smijese dvije ili vise supstanci pomješanih u proizvoljnim

masnim odnosima, do zasićenosti rastvora. Kod rastvora se razlikuje rastvarači rastvorena
supstanca. Rastvarac u ljudskom organizmu je voda. Primarne silekoje pokreću vodu ili druge
supstancesu difuzija, olakšana difuzija, filtracija, osmoza.

Difuzija je proces pri kome se supstanca koja se nalazi u tečnosti iligas širi i ispunjava
cijeli dostupni prostor. Pokretač sile je toplotna energija djelića materije. Olakšana difuzija
zahtjeva interakciju molekula ili jona s proteinskim prenosiocima koji pomažu prelaz
supstance kroz membranu.

Filtracija je kretanje tečnosti (vode) kroz bioloskemembrane pod dejstvom razlike u

hidrostatskom pritisku s obe strane membrane. Količina filtrovane tečnosti u jedinici vremena
je proporcionalna gradijantu pritiska s obje strane membrane i njenoj propustljivosti.

Osmoza je kretanje vode preko polupropustljive membrane iz dijela gdje je manja

koncentracija rastvora u dio s većom koncentracijom rastvora. Pritisak koji bi djelovao preko
membrane u suprotnom smijeru od osmoze mogao bi da zaustavi osmozu.

Faktori koji mogu znatno da promjene zapreminu tijelesnih tečnosti su:

a) pijenje vode,

b) znojenje,

c) mokrenje.

4
Maturski rad

2. TJELESNE TEČNOSTI

2.1.Voda

Ekstracelularna tečnost čini unutrašnju sredinu organizma. Održavanje njenog stalnog

sastava i količine regulišu respiratorni sistem koji izbacuje CO 2 preko pluća i bubrezi koji
održavaju optimalni hemijski sastav tijelesnih tečnosti. Bubrezi obavljaju nekoliko funkcija:

a) izlučuju produkte metabolizma,

b) regulišu sadržaje krvne plazme i vode u tijelu,

c) održavaju jonsku i acido-baznu ravnotežu tijelesnih tečnosti,

d) pored toga oni vrse glikoneogenezu, hidrolizu zatim luče neke hormone...

Održavanje stalnog sastava unutrašnje sredine bubrezi obavljaju putem sljedećih

procesa:

a) glomerularnom filtracijom plazme;

b) selektivnom reapsorpcijom u bubrežnim tubulima materija potrebnih za

održavanje normalne unutrašnje sredine;

c) tubularnom sekrecijom nekih supstanci;

d) izmjenom H+ i stvaranjem NH3 radi regulisanja acido-bazne ravnoteže.

Da bi to ostvario bubreg stvara mokraću čiji se sastav i količina mjenjaju. Regulacija

prometa vode se obavlja zahvaljujući osjećanju žeđi, koji je izazvan sušenjem sluzokože usta i
ždrjela i opštim manjenjem količine vode u tijelu, odnosno povećanjem osmolarnosti tjelesnih
tečnosti. Na to reaguju određeni centri u međumozgu, čije se razdraženje u svjesti prikazuje
kao nagon za unošenjem vode.

5
Maturski rad

U regulaciji prometa vode učestvuju sljedeći organi:

a) jetra – deponuje vodu iz krvi

b) bubreg – reguliše izlučivanje vode mokraćom

c) hormoni kore nadbubrežne žljezde i zadnjeg režnja hipofize

d) koža – znojne žljezde koje se u njoj nalaze luče znoj.

2.2.Dehidracija i rehidracija

Gubitak vode do 1,5 L podnosi se bez ikakvih promjena u fizičkoj radnoj sposobnosti.
Međutim, gubitak 1 % tjelesne mase u obliku tečnosti značajno povećava rektalnu
temperaturu tokom fizičkog rada. Kad gubitak tečnosti iznosi 4 – 5 % tjelesne mase, javljaju
se razni poremećaji fizioloških funkcija i fizičke radne sposobnosti. Nađeno je 48% smanjenih
izdržljivosti pri hodanju i 22% smanjena. VO 2max za 10%. Dehidracija proporcijalno
smanjuje fizičku radnu sposobnost i maksimalnu aerobnu moć kao i izdržljivost pojedinca.

Lučenje mokrace obicno je smanjeno tokom rada. Ispitivanje na osobama koje su

imale veliki protok mokraće prije rada pokazala su da rad maksimalnog intenziteta u trajanju
od 2 min utiče na smanjenje protoka mokraće za 80 % tokom 80 min oporavka čak i da su
osobe uzimale po 200 ml vode svakih 20 min.

6
Maturski rad

3. KRV

Krv je tečno tkivo koje cirkulise kroz zatvoren sistem krvnih sudova. Krv se sastoji iz
tečnog dijela kog čine krvna plazma i uobličeni elementi ili ćelije suspendovani u plazmi.
Kako krv neprekidno kruži kroz sistem za krvotok, dolazi u kontakt sa svim organima,
tkivima i ćelijam u organizmu i predaje im kiseonik i hranjive materije. Iz njih prima produkte
metabolizma i ugljen dioksid nastale u ćeliji, koje zatim prenosi do drugih organa gdje se vrši
njihova potpuna razgradnja ili izlučivanje iz organizma: jetre, bubrega, pluća, znojnih žlijezdi,
sluzokoze debelog crijeva i dr.

Posljedice cirkulacije su male varijacije u sastavu ektracelularne tečnosti. Hemijski

sastav tečnosti koje kupaju ćelije uravnotežen je sa hemijskim sastavom cirkulišuće krvi.
Usljed toga su koncentracija jona H,O2,CO2,elektrolita, hranjivih materija i drugih važnih
supstanci relativno nepromjenjive, a produktima metabolizma se ne dozvoljava da se
akumuliraju, već se kontinuirano uklanjaju iz unutrašnje sredine. Ovakav nepromjenjiv sastav
okoline ćelija je bitan za normalan život. Ako bi citrkulacija krvi prestala za samo nekoliko
minuta, nastupila bi nepopravljiva oštećenja ćelija ili njihova smrt usljed nepopravljivih
promjena u njihovoj okolini. Da bi se održao konstantan sastav ćelijske sredine, krv mora da
ima relativno nepromjenjivu strukturu. Svaka komponenta krvi odražava se u odgovarajućim
fiziološkim granicama pomoću efikasnih regulatornih mehanizama.

Krv je gusta, viskozna, neprovidna tečnost crvene boje. Boja krvi dolazi od eritrocita i
stanja hemoglobina u njemu. Oksigenisana krv čiji je hemoglobin u velikom procentu (90%)
spojen sa kiseonikom, u obliku oksihemoglobina, ima jasno crvenu boju, dok venska krv koja
sadrži znatno manji procenat O2, a time i oksihemoglobina, ima tamnije crvenu boju.

Prosječna zapremina krvi zdravog čovjeka iznosi (ako je tjelesna masa 70kg) oko 8%
od tjelesne mase. U muškaraca raspon zapremine iznosi 5-6L, a u žena 4,5-5L, a izraženo po
kilogramima tjelesne mase za muškarce prosječno iznose 79ml, a u žena prosječno ima 65 ml
po kilogramu mase. Individualne razlike su znatne i mogu da iznose i ± 20%. Time se
objašnava niska korelacija između mase tjela i zapremine krvi. Neka ispitivanja su pokazala
da je korelacija veća između zapremine krvi i površine tjela.

7
Maturski rad

Poznato je da jedna od glavnih antropometrijskih varijabli koja utiče na zapreminu

krvi količina masnog tkiva. Kod adipoznih osoba je nadjeno 18 ml krvi na kg tjelesne mase.
Ako se zapremina krvi izrazi na kilogram mase bez masnog tkiva dobije se vrijednost od 93
ml kg-1.

Varijacije normalne zapremine krvi zavise jos od nekoliko faktora: Godine: u

novorođenceta relativna zapremina krvi iznosi oko 100 ml kg-1 (94-112 ml kg-1). Druga
ispitivanja su pilazala da nema značajnih razlika u relativnoj zapremini krvi (ml kg -1) između
mlađih i starih osoba (tabela 2.). Zapremina krvi u novorođenčeta po nekima zavisi od
količine krvi koja iz placente pređe u plod prije rođenja. Poslije rođenja tokom druge i treće
godine života zapremina krvi po kilogramu nešto opada, a zatim se ustaljuje i ne mijenja do
jedanaeste godine života. Ukupna zapremina krvi se linearno povećava sa msnom tijela u tom
vremenskom intervalu i zato se ne nalaze promjene u relativnoj vrijednosti. Od perioda
adolescencije do odraslog doba relativna zapremina krvi raste sa porastom mase tijela. Od 20.
do 90. godine starosti, kao sto je već pomenuto, nema promjena u relativnoj zapremini krvi u
oba pola.

Tabela 2: Prosječna zapremina krvi, plazme i ćelija u muškaraca i žena u zavisnosti

od godina.

Vol. plazme Vol. ćelija Vol. krvi

Uzrast n
(ml kg-1) (ml kg-1) (ml kg-1)
M 18-24 40 47,9 30,6 78,5
18-35 41 46,0 31,2 77,2
U
19-38 25 48,9 29,2 78,1
S 20-43 25 45,4 30,1 75,5
16-64 57 48,9 30,4 79,3
K
19-52 201 43,2 28,2 71,4
A 35-51 41 41,9 27,8 69,7
R
C 70-94 36 42,7 28,5 71,3

I
Z 20-35 8 43,1 23,4 66,5
19-39 26 43,0 21,7 64,7
E
20-77 97 45,8 25,3 71,1
N
70-94 56 40,6 24,0 64,6
E

8
Maturski rad

Manja zapremina krvi po kg u žena vjerovatno se moze objasniti razlikom u količini

masnog tkiva između polova. Naime, procenat masnog tkiva u žena je veći nego u muškaraca
istih godina. Pored toga, žene menstruacijom gube izvjesnu količinu krvi, pa i to vjerovatno
utiče na razlike u apsolutnoj i relativnoj zapremini krvi između polova.

Položaj tijela: zapremina krvi se obično mjeri, ako specifični uslovi drugačije ne
zahtjevaju, u mirovanju u ležećem položaju da bi se izbjegle fluktuacije u zapremini plazme
koje koincidiraju sa promjenom položajua ili aktivnosti. Pri mirnom stajanju rastu venski i
kapilarni pritisak u donjim ekstremitetima. Usljed toga povećano se filtrira tečnost kroz
zidove kapilara u okolni međutkivni prostor. Ova filtracija se najprije odigrava brzo pa se
poslije usporava kako raste pritisak u međutkivnoj tečnosti. Poslije izvjesnog perioda mirnog
stajanja zapremina plazme može se smanjiti za 15% u odnosu na vrijednost pri mirnom
ležanju. Zapremina plazme je uvijek manja u uspravnom nego u ležećem položaju.

Nađeno je da je zapremina krvi veća ljeti nego zimi. Kad se temperatura sredine
promjeni niže ka višoj, zapremina plazme se poslije izvjesnog vremena poveća za 15-30%.

Ispitivanje sprovedeno na 32 dobrovoljca koji su 24 nedjelje podvrgnuti

polugladovanju, pokazalo je da je prosječna tjelesna masa opala sa 69,5 na 53 kg. Ukupna
zapremina krvi se smanjila za 8,6%, ali je zapremina plazme porasla za 8,3%.

Ukupna zapremina krvi postepeno raste tokom trudnoće i dostiže vrhunac u IX

mjesecu poslije čega se nešto smanjuje od porođaja. Povećanje u toku trudnoće iznosi 30-50%
ili oko 1.200-1500 ml. U normalnih zdravih osoba koje žive pod istim uslovima, zapremina
krvi se mijenja tokom života.

Zapremina plazme zavisi od brzine filtracije i reapsorpcije tečnosti u kapilarima.

Glavni faktor odogovorni za izmjenu vode uzmeđu krvi i insterticijalne tečnosti su kapilarni
pritisak, pritisak intersticijske tečnosti i efektivni osmotski pritisak plazme.

Određivanje zapremine krvi: određivanje krvi vrsi se najčešće tako što se u venu
ubrzga određena količina supstance koja ne može lako da izađe iz cirkulacije kroz zidove
kapilara i venuta. Kad se poslije izvjesnog vremena ubrizgana supstanca potpuno izmjesa sa
krvi, uzima se suzorak krvi da bi se odredila koncentracija supstance. Zapremina bilo koje
tečnosti u sudu dobija se kad se količina indikatorske supstance podijeli sa koncentracijom
supstance u 1 ml uzorka poslije potpunog miješanja.

9
Maturski rad

3.1.Hematokrit

Hematokrit je zapreminski odnos krvne plazme prema uobičajenim ćelijskim

elementima eritrocitima, leukocitima i trombocitima. Hematokrit se dobija tako što se krv sa
malom količinom antikoagulantnog sredstva stavi u hematokritski sud i centrifugira na 3000
okretaja na minut. Normalna vrijednost hematokrita kod odraslih osoba iznosi: 45%
uobličenih elemenata i 55% plazme (muškarci), 41% uobičajenih elemenata i 59% plazme
(žene).

Specifična gustina krvi kod čovjeka se kreće u granicama od 1,054-1,060, dok je

specifična gustina eritrocita 1,1 a plazme 1,024-1,028. vrijednost specifične gustine krvi se
mijenja sa volumenom unijete i izlučene vode, fizičkim naporom i znojenjem.

Kod čovjeka i drugih sisara krv je stabilna suspenzija ćelijskih elemenata u plazmi.
Kad se krv kojoj je dodato sredstvo za sprečavanje zgrušavanja, ostavi da stoji u
labaratorijskom sudu, posle nekoliko sati dolazi do postepenog taloženja ćelija na dno suda.
Proces taloženja ćelija se naziva sedimentacija. Ona prosječno iznosi kod muškarača 1-3mm
na sat i 4-6mm za dva sata, a kod žena 3-5mm za sat i 8-10mm za dva sata.

Specificna toplota krvi iznosi 3,85 J po gramu. To znači da bi se temperatura krvi

promjenila (povećala) za 1C potrebno je da se uloži 4,85 J toplote po gramu krvi ili 3,85 KJ
po kilogramu krvi.

3.2.Sastav krvi

Krv sadrzi veliki broj neorganskih i organskih sastojaka. U neorganske sastojke

spadaju voda i mineralne soli. Voda je kvalitativno najvažniji sastojak krvi. Voda krvi se kao i
u drugim dijelovima tjela može podijeliti na ekstracelularnu vodu ili vodu krvne plazme i
intracelularnu vodu ćelijskih elemenata krvi. Pored toga voda krvi se može podijeliti na
slobodnu vodu koja igra ulogu rastvarača i zavisi od uslova u organizmu, lako prelazi u tkivne

10
Maturski rad

međuprostore i na vezivnu vodu spojenu sa hidrofilnim bijrlančevinama plazme kao što su

albumini.

Krv sadrzi oko 0,8% a njihov odnos je različit u eritrocitima i plazmi. Od katjona na
prvo mjesto dolazi Na i K, pri čemu je Na najvažniji katjon plazme a K najbitniji katjon
eritrocita. Od anjona najvažniji je hlorid koji se nalazi u plazmi i eritrocitima. Bikarbonati se
nalaze u plazmi i eritrocitima i igraju važnu ulogu u regulisanju acido-bazne ravnoteže.
Fosfati se nalaze u plazmi i eritrocitima. Oni se dijele na neorganske, uglavnom primarni i
sekundarni fosfati natrijuma koji se nalazi u plazmi i fosfati kalijuma koji se nalaze u
eritrocitima, i na organske fosfate čija je fosfatna grupa vezana za nukleoproteide, slobodne
nukleotide (ATP, ADP) ili u obliku estara sa heksozama ili lipidne fosfate.

Svi organski sastojci krvi mogu se podjeliti u više grupa:

1. Bjelančevine krvi su kvantitativno najvažniji organski sastojak plazme i ćelija

krvi.

2. Ugljeni hidrati. Glikoza je najvažniji ugljeni hidrat krvi, a tu su još i

heksozofosfati, pentoza i amino šećera vezanih za glikoproteide plazme.

3. Lipidi krvi se dijele na neutralne masti, fosfatide, steride i njihove estre.

4. pored toga u krvi postoje bezazotna jedinjenja koja su produkti metabolizma

kao organske kiseline.

5. biološki aktivni sastojci kao sto su enzimi, vitamini, tkivni hormoni kao i drugi
hormoni.

Uloga krvi:

1. Respiratorna uloga je jedna od osnovnih funkcija krvi. Krv transportuje gasove od

pluća do kapilara u tkivima i obrnuto.

2. Vutritivna uloga. Krv transportuje hranljive materije, vitamine, vodu i mineralne

materije od digestivnog trakta do jetre i ostalih tkiva i ćelija

3. Eksretona uloga. Putem krvi se transportuju produkti metabolizma od ćelija do

organa za izlučivanje.

11
Maturski rad

4. Transport hormona i vitamina. U krvnoj plazmi se nalaze hormoni svih endokrinih

žljezda kao i tkivni hormoni. Oni se transportuju vezani za albumine plazme do
odgovarajućih tkiva na koja djeluju.

5. Održavanje acido-bazne ravnoteže. Zahvaljujući puferima u plazmi i eritrocitima

odražava se elektro hemijska reakcija krvi na stalnim vrijednostima.

6. Zaštitna uloga. Neke ćelije i proteini krvi učestvuju u odbrani organizma od

infekcije i invazije drugih stranih organizama i agenasa.

7. Regulacija prometa vode u organizmu.

8. Uloga krvi u termoregulaciji.

3.3.Eritrociti

Eritrociti ili crvena krvna zrnca su visoko diferentovane ćelije koje su izgubile jedro i
ostale ćelijske organele tokom procesa sazrjevanja. To su okrugle pločice izdubljene u sredini
s obje strane, čija je sredina tanja od ivica, tako da na presjeku imaju izgled piškote.

Broj eritrocita prosječno iznosi 5,2 * 1012 * L-1 (raspon 4,6 – 6,2*1012 L-1) u muškarca i
4,5*1012 L-1(raspon 4,2-5,4*1012 L-1) u odraslih žena. Novorođenče odmah po rođenju ima
6,5-7*1012 L-1. posle nekoliko sati broj eritrocita opada i posle 12 dana iznosi 5-5,5*1012 L-1.

Ustvari, eritrociti su vrećice polupropustljivih membrana a koje sadrže viskozni 30%

rastvor proteina. Najveći dio proteina hemoglobin, koji čini 95% suve materije eritrocita.

Hemoglobulin je složen protein, crvene boje koji kod kičmenjaka vezuje za sebe O 2.
prosječna koncentracija u jednom eritrocitu iznosi oko 30pg sa rasponom od 26-34pg po
ćeliji. Prosječna koncentracija hemoglobina iznosi 33g na 100ml eritrocita. U odraslih
muškaraca prosječna koncentracija hemoglobina iznosi 158g L-1 krvi, a u žene 139g L-1 krvi.

Glavna uloga hemoglobina je transport kiseonika. U hemoglobinu se nalazi 0,347

težinskih procenata gvozđa, odnosno oko 50mg gvožđa na 100ml krvi ili 2,5g u ukupnoj
zapremini krvi od 5L. Svakog sata se sintetiše i razradi 3g hemoglobina.

12
Maturski rad

Eritrocit je ćelija bez jedra, mitohondrija, endoplazmičnog retikuluma, ribozoma i

drugih organela. Bez ovih organela eritrocit ne može da se dijeli ni da sintetiše važne enzime i
proteine. Pored toka, posto nema mitohondrija, ni citohroma, ne može da vrši oksidativnu
fosforilaciju kao ni Krebsov ciklus, tako da može samo u ograničenoj mjeri da sintetiše visoko
energetske fosfate. Prosječan vijek eritrocita je 120 dana. Posle tog vremena 90% eritrocita
uklanjaju ćelije retikulo-endotelijlnog sistema, a ostatak se spontano raspada u krvotoku.
Mnogi eritrociti se razrade u slezini dok prolaze kroz crvenu pulpu. Tu su prostori između
trabekula široki samo 3 µm sto izaziva razaranje eritrocita. Glavna uloga eritrocita je da
transportuju hemoglobin koji za sebe vezuje kiseonik ili CO 2. tako se prenosi O2 od pluća do
tkiva i CO2 od tkiva do pluća. Pored transporta hemoglobina eritrociti obavljaju jos neke
uloge.

Tokom nekoliko prvih nedelja embrionalnog stadijuma primitivni eritrociti s jedrom

nastaju u žumančanoj kesici. U drugom tromjesječju intrauterinog života jetra je glavni organ
koji stvara eritrocit. Istovremeno znatan broj eritrocita nastaje u slezini i limfnim čvorovima.
To je tzv. ekstra medularna hematopoieza. Pri kraju trudnoće i posle rođenja eritrociti se
uglavnom stvaraju u koštanoj srži. Do pete godine života eritrociti nastaju u koštanoj srži svih
kostiju. Od pete do približno dvadesete godine života koštana srž dugih kostiju, osim
proksimalnih dijelova humerusa, femura i tibije postaje masna i prestaje da proizvodi
eritrocite. Posle toga eritrocite stvara samo srz pljosnatih kostiju kao sternum, rebra,
pršljenovi, karlica i kosti lobanje. Sto je čovjek stariji srž ovih kostiju stvara manje eritrocita.

Ukupan broj eritrocita u krvotoku održava se u uskim granicama. Broj eritrocita u

normalnim uslovima u zdravih osoba uvijek je dovoljan da obezbijedi potrebe organizma za
kiseonikom, a da koncentracija eritrocita u krvi ne ometa cirkulaciju. Svako stanje organizma
koje smanjuje količinu kiseonika koja se transportuje tkivima, povećava stvaranje eritrocita.
Ako čovjek postane anemičan ili se javi hipoksuja izazvana bolešću ili smanjenjem
parcijalnog pritiska kiseonika u atmosveri iz bilo kojih razloga povećaće se produkcija
eritrocita.

13
Maturski rad

3.4.Leukociti

Leukociti su bezbojne ćelije koj lako mijenjaju svoj oblik i lako se kreću kroz zidove
krvnih sudova i kroz tkiva posto prođu zid krvnog suda. Leukociti sadrže 80-82% vode i 18-
20% čvrstih sastojaka.

Neorganski sastojci su soli Na, K, Ca; Na i Ca su u približno istoj koncentraciji kao u

plazmi, a K je u nižoj koncentraciji nego u eritrocitima. Od anjona nalaze se bikarbonati i
fosfati.

Organski sastojci:

1. Ugljeni hidrati

2. Lipidi

3. Azotni sastojci-bjelančevine.

Broj leukocita prosječno iznosi 5x10-9 - 11x109L-1 ( u litri krvi). Vrijednost iznad
11x109L-1 znak su leukocitoze (povećanog broja leukocita), a ispod 5x10-9 su znak
leukopenije (smanjenog broja leukocita). Bol, muka i povraćanje izazivaju leukocitozu. Strah,
uznemirenost i uzbuđenje imaju isti efekat zbog povećanog prelaska leukocita iz pluća,
slezine i jetre u perifernu krv, vjerovatno pod uticajem kateholamina. Sličan efefkat imaju
povećanje spoljašnje temperature i vlage, sunčeva svjetlost i nadmorska visina, ali se po
njihovom uklanjanju taj efekat gubi.

U novorođenčeta broj leukocita iznosi 18x109 - 25x109L-1, a može se povećati do

45x109L-1 . najveća vrijednost je 24 sata posle rođenja, a najviše su zastupljeni neutrofilni
granulociti. Do četvrtog dana života broj leukocita pada na 14x10-9 - L-1 , da bi se do
dvanaestog dana popeo na 17x109L-1. Posle toga broj leukocita postepeno opada do dvanaeste
godine i dostiže vrijednost odraslih. U nedonoščadi broj leukocita je manji.

U trudnoći često postoji leukocitioza između 12 x 109 i 15 x109 L-1, češće kod
prvorotkinja. U toku porođaja leukocitioza dostiže 25 x 10 9 L-1, a u toku prve nedjelje posle
porođaja se smanjuje na normalne vrijednosti.

14
Maturski rad

Granulociti i monociti se stvaraju u koštnoj srži iz pluripotentnih ćelija od kojih

postaju usmjerene praćelije ili unipotentne ćelije, a iz njih nastaju mijeloblasti. Oni su
progenitori promijelocita i monocita. Iz promijelocita nastaju megakariociti (ćelije od kojih
nastaju trombociti) i mijelociti granulocitne loze iz kojih se dalje razvijaju granulociti
periferne krvi.

Stvaranje leukocita precizno je regulisano u zdravih osoba i njihova produkcija se

naglo povećava u infekciji. Njihov rast regulišu glikoproteinski faktori rasta ili hormoni koji
izazivaju ćelije da brže proliferišu i sazrjevaju.

Posto napuste koštnu srž, granulociti u cirkulaciji žive 4-8 sati, a u tkivima još 4-5
dana. za vrijeme teške infekcije životni vijek granulocita se skraćuje na svega nekoliko sati,
jer odlaze u inficirano područje da uništavaju mikroorganizme i gdje na kraju i sami
propadaju.

Limfociti ulaze u krv zajedno sa limfom koja dolazi iz limfnih čvorova i u krvotoku
ostaju svega nekoliko sati. Iz krvotoka dijapedezom prolaze kroz zid kapilara u tkiva i ponovo
se limfom vraćaju u krvotok. Ove ćelije žive 100-300 dana, a nekad čak i nekoliko godina.

Leukociti su prave ćelije sa jedrom, citoplazmom i organelama. U svježoj krvi i na

obojenom preparatu se razlikuje nekoliko vrsta leukocita.

1. Granularni (granulociti): neutrofilni, eozinofilni i bazofilni i slobodni

makrofagi.

2. Agranulirani (agranulociti): limfociti i monociti.

Ove razne vrste leukocita zastupljene su u različitim procentima u krvnoj slici i taj
međusobni odnos je leukocitarna formula. Leukociti imaju svojstva ameboidnog kretanja,
dijapedeze, hemotakse i fagocitoze.

Neutrofilni granulociti prolaze kroz zidove kapilara i ulaze u tkiva. Oni se najprije
priljube uz endotelne ćelije kapilara, a zatim se provuku između njih na drugu stranu kapilara.

Sposobnost prolaska ćelija kroz zid kapilara zove se dijapedeza. Leukociti to obavljaju
zahvaljujući ameboidnom kretanju. To je kretanje ćelije u odnosu na okolinu kako to čini

15
Maturski rad

ameba. Kretanje započinje pruzanjem pseudopodija (lažnih nožica) na jednom kraju ćelije, a
zatim se prostali dio ćelije pokrene za njom.

U tkivima niz hemijskih materijala koje izazivaju kretanje neutrofila i makrofaga

prema njihovom izvoru. Ovo svojstvo se naziva hemotaksa. Ako se leukociti kreću u smjeru
izvora hemotaksicke materije, onda je hemotaksa pozitivna, a ako se kreću u suprotnom
smjeru onda je negativna.

Fagocitoza je jedna od najvažnijih funkcija neutrofila i makrofaga. To je proces pri

kome ćelija uvlači u sebe neku ćeliju ili drugu česticu. Da bi se fagocitoza normalno odvijala
u organizmu, fagocit mora da bira materijal koji ce fagocitovati.

3.5.Trombociti

Trombociti su mala tjelašca koja se nalaze u cirkulaciji. Njihov broj se kreće od

25x109L-1 i zavisi od vrste krvnih sudova-najveće vrijednosti su nađene u kapilarima jetre i
pluća, a u arterijama ruku broj je veći nego u venama i kapilarima. Broj se mijenja u toku
dana za 6-10%. Novorođenče ima manji broj trombocita, a normalan broj dostiže u prva tri
mjeseca. Prvog dana menstruacije broj padne ispod 1011L-1.

Dnevno se stvori 4x1010L-1 pločica, a njihov prosječan život je 9-11 dana, dok se
dnevno ukloni 5-15% pločica. Jedna trećina ukupne mase trombocita nalazi se u depoima u
slezini, a 2/3 u cirkulaciji.

Pločice nastaju od džinovskih ćelija megakariocita koje se nalaze u koštnoj srzi sisara.
To su dijelovi koji se otkinu od citoplazmicnog dijela ćelije i ulaze u cirkulaciju. Supstance
koje one sadrže izazivaju kontrakciju povrjeđenog krvnog suda da bi se spriječilo izlivanje
krvi.

Osobine trombocita:

1. Fragilnost

2. Adhezivnost

16
Maturski rad

3. Agregacija

4. Viskozna metamorfoza.

Trombociti sadrže veliki broj enzima i bioloski aktivnih sastojaka kao i supstanci koje
učestvuju u koagulaciji krvi.

1. III ili ipoidni faktor tromboplastina, je termostabilni lipoproteid, koji posle

raspadanja trombocita reaguje sa nekim proteinima plazme i daje krvi
tromboplastin.

2. serotonin (5-oksitriptamin) je supstanca koja pripada tkivnim hormonima.

Izaziva konstrkciju (suženje) kapilara i sprječava krvarenje. Sintetiše se u
trombocitima ili u njih naknadno ulazi.

3. kateholamini-adrenalin i noradrenalin.

Kad se manji krvni sud presječe ili ošteti, započinje niz procesa koji dovode do
zaustavljanja krvavljenja (hemostaze) stvaranjem krvnog ugruška. Time se zatvara oštećeno
područje i sprječava dalje gubljenje krvi. Proces započinje konstrikcijom krvnog suda koja
kod malih arterija ili arteriola može biti tako izražena da se potpuno izgubi otvor suda.
Konstrukcija krvnog suda nastaje usljed refleksnog uticaja i lokalnog miogenog spazma.
Nervne reflekse vjerovatno izrazavaju bolni ili drugi nadražaji. Iz povrjeđenog krvnog suda ili
okolnog tkiva.

U osnovi procesa koagulacije postoje tri faze:

1. formira se kompleks supstanci nazvan aktivator protombina kao posljedica

oštećenja krvnog suda ili oboljenja krvi.

2. aktivator protombina pomaže pretvaranje protombina u trombina.

3. trombin djeluje kao enzim i pretvara fibrinogen u niti fibrina koje prave
mrežu u koju se upliću trombociti, ostale krvne ćelije i bjelančevine plazme
stvarajući krvni ugrusak (tromb).

17
Maturski rad

3.6.Krvna plazma

Krvna plazma je bistra žućkasta tečnost slabo alkalne reakcije (pH 7,5-7,6), koja
nastaje zato što se u prepariranju plazme gubi izvjesna količina CO 2. Serum je tečni dio krvi
koji ostaje posle koagulacije krvi. Razlika u sastavu između plazme i seruma je u tome što u
serumu nema fibrinogena, protrombina, proakcelerina i faktora VIII i sadrži veću
koncentraciju serotonina usljed razgradnje trombocita u procesu koagulacije.

Specifična gustina plazme iznosi 1,025-1,030 i zavisi od koncentracije bjelančevina.

Viskoznost plazme iznosi 1,7-1,9. količina plazme je oko 5% tjelesne mase ili oko 3.500 ml u
prosječnog čovjeka od 70kg.

Katjoni:

Soli Na. Od njih najviše ima NaCl (5,6-6,2 g L-1). Uloge NaCl su:

a) reguliše osmotski pritisak plazme i seruma; B) služi kao aktivator nekih enzima, c) služi
kao izvor hlorida pri sintezi HCI u zelucu; d) zahvaljujući izmjeni hlorida i bikarbonata
između plazme i eritrocita, igra ulogu u regulisanju acido-bazne ravnoteže. Bikarbonati
natrijuma su najvažniji neorganski puferi plazme. Koncentracija natrijumovih soli snižava s
pri intenzivnom znojenju, obilnom povraćanju, insuficijenciji kore nadbubrežne žljezde, u
opekotinama, posle hirurških intervencija i povreda, a povećava se u bubrežnim oboljenjima
praćenim smanjenim lučenjem NaCl, pri izbacivanju vode pri otocima. Kalijumove sloli
regulišu propustljivost ćelijskih membrana, razdražljivost nervnog i mišićnog tkiva i
miokarda. Kalcijum učestvuje u nervno-mišićnoj razdražljivosti i propustljivosti membrana
kao i regulaciji aktivnosti raznih enzimskih sistrma i u normalnom razvoju skeleta i zuba.
Magnezijum igra ulogu u regulisanju aktivnosti nervnog i mišićnog tkiva.

Anjoni:

Hloridi su vezani za alkalne metale kao NaCl i KCI. Bikarbonati se nalaze kao
NaHCO3 koji je jedan od najvažnijih neoranskih pufera krvi. Fosfati su manjim dijelom
neorganski, a većim dijelom organski. Najveći dio neorganskih fosfata je u vidu primarnih i
sekundarnih fosfata koji imaju pufersku ulogu. Organski fosfati su u sastavu fosfata (kefain,
lecitin, sifingomielin), glikoze, fosfata i dr. Sulfati su dijelom neorganski, a dijelom organski.

18
Maturski rad

Plazma sadrzi 60-80g L-1 proteina i oni su po količini najmasivniji sastojak plazme
posle vode. To je složena mješavina u koju spadaju proteini, kao i gliko i lipo proteini.

Zidovi kapilara su relativno nepropusni za proteine plazme i oni vrše osmotski pritisak
od 3,3 kPa koji privlači vodu u krv. Proteini plazme su odgovorni za 15% puferskog
kapaciteta krvi zbog slabe jonizacije aminokiselina koje sadrže –COOH i NH 2 grupu. Proteini
takođe prenose aminokiseline, bilirubin, enuime i lijekove. Pored toga, oni s u značajni izvor
proteina i aminokiselina za tkiva. U plazmi se nalaze enzimi koji učestvuju u koagulaciji krvi,
ali i faktori koji sprječavaju koagulaciju u krvnim sudovima. Proteini plazme se mogu
podijeliti u tri velike grupe: albumine, globuline i fibrinogen.

19
Maturski rad

4. ZAKLJUČAK

Tjelesne tečnosti su podjelјene na intracelularnu i ekstracelularnu tečnost. Ćelijska ili

celularna tečnost zauzima najveći dio tečnosti u organizmu i čini 50% do 65% tjelesne vode;
kod osoba od 70-75 kg iznosi 25 litara. Voda predstavlјa inertnu sredinu u kojoj slobodne
materije slobodno stupaju u biohemijske reakcije; elektroliti sistema disosuju na jone pod
jakim uticajem polarnih molekula vode - polarnost je uslovlјena raspodjelom atoma vodonika
u molekulu. Vanćelijska ili ekstracelularna tečnost je podjelјena na ekstravaskularnu i
intravaskularnu odnosno vaskularnu tečnost. Vaskularna tečnost je tečnost u krvnim sudovima
i ona čini dio krvi i iznosi oko 3,5 do 4 litara ili 5%. Ekstravaskularna tečnost je tečnost koju
čini međućelijska voda (intersticijalna tečnost) i iznosi oko 15%. Vanćelijska tečnost je skup
raznih tečnosti i može se podjeliti u četiri grupe; ekstraćelijske vode ima manje 35% do 40%
od tjelesne vode, odn. oko 15 litara manje.

Sistem organa za izlučivanje ima ulogu da filtrira krv koja neprestano kruži tijelom da
bi regulisao njen sastav i da bi preko mokraće koju proizvode bubrezi van organizma izbacio
višak vode i soli, kao i otrovne proizvode i otpadne produkte metabolizma čije bi
nagomilavanje u organizmu bilo štetno. Održavanje relativno konstantne zapremine i stalnog
sastava tjelesnih tečnosti je suštinsko za homeostazu. Unos vode mora se brižlјivo podešavati
kako bi odgovarao gubicima tečnosti iz tijela tokom dana. Izvjesni gubitak tečnosti se ne
može baš precizno regulisati i on se naziva neosjetni gubitak vode.

20
Maturski rad

5. LITERATURA

1. Guyton MD. Medicinska fiziologija, Medicinska knjiga, Beograd-Zagreb (1978)

2. Nikolić Z.: Fiziologija fizičke aktivnosti, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja

Univerziteta u Beogradu, Beograd (2003)

3. Nikolić Z.: Fiziologija fizičke aktivnosti, Fakultet fizičke kulture Univerziteta u

Beogradu, Beograd (1995)

4. Internet izvori:
http://sh.wikipedia.org/wiki/Fiziologija
http://www.biologija.rs/telesne_tecnosti.html
https://www.academia.edu/21405156/Tjelesne_tecnosti

21