Professional Documents
Culture Documents
zurab kiknaZe
kacobriobis warsuli
samyaros Seqmna
biblia, rogorc memkvidre Zveli Suamdinaruli tradiciebisa, adamia-
nis, kacobriobis, qveynis istorias mTeli samyaros _ universumis SeqmniT
iwyebs. magram raoden gansxvavdeba bibliuri Sesaqme Sumerul da babilo-
nur kosmogoniebisgan, sadac qveynis Seqmna warmodgenilia brZolad Se-
moqmed RmerTsa (demiurgsa) da zRvauri qaosis urCxuls Soris. materia-
luri samyaro, mTeli buneba, kosmosi urCxulis anu gveleSapis Zlevis
Sedegia. gveleSapi marcxdeba demiurgTan orTabrZolaSi, ganiwvaleba da
misi ganwvalebuli sxeulisgan iqmneba ca da miwa. bibliur teqstSi aqa-iq
aris SemorCenili amgvari kosmogoniis kvali. `Seni ZaliT gaape zRva, Ta-
vi gauxeTqe zRvis gveleSaps, Tavi gauWeWye leviaTans...~ (fsalmuni, 74,
13_14), `Sen daamxe rahabi gangmiruliviT...~ (fsalm. 89, 11). aseTi qmedeba
aris Zveli aRTqmis RmerTis _ iahves, SeiZleba iTqvas, `warmarTuli~, pre-
istoriuli warsuli anu xsovna am warsulisa, rogorc samyaros Seqmnis
Soreuli metafora. moxmobil fsalmunTa avtoris SegnebaSi,zRvauri gve-
leSapis _ rahabisa Tu leviaTanis Zleva mxolodRa gamoxatulebaa Rmer-
Tis siZlierisa, misi dausazRvreli Zlevamosilebisa; Zveli kosmogoniu-
ri miTosi _ poliTeisturi religiuri azrovnebis nayofi dawnexilia am
fsalmunebSi, rogorc andaza. bibliur wignebSi mas aRar ganucdia xela-
xali siuJeturi gaSla.
wyali (wylebi maim), romelic gamoCndeba `dabadebis~ wignis meore mux-
lSive, aRar aris cocxali arseba, rogorc miTologiuri piri _ kosmo-
goniuri dramis personaJi, aramed usicocxlo, inertuli masa. wyali is
materiaa, romlisganac `dasawyisSi RmerTma Seqmna ca da miwa~, gvamcnobs
`dabadebis~ pirveli muxli; anu wyali, rogorc dedruli wiaRi, atarebda
cisa da miwis Canasaxs. es ca da miwa aris is erTianoba, is yvelaferi,
romelic win uZRvoda Cveni xiluli cisa da miwis arsebobas. sxva aris
is dasabamieri ca-da-miwa da sxva _ es ca da es miwa. rogori iyo is miwa?
`miwa iyo usaxo da udaburi~, gvamcnobs `dabadebis~ meore muxli. qarTu-
li sityvebi odnavadac ver gadmogvcems im STabeWdilebas, ris gamosaxa-
tavad ebrauli dednis sityvebia mowodebuli. `miwa iyo Tohu-va-bohu~ _
ambobs dedani. am sityvebiT miniSnebulia qveynierebis qaoturi mdgomare-
oba. es uazro sityvebia, isini ar arian moxmobili raime garkveulis, saz-
RvarCenilis gamosaxatavad. piriqiT, Zveli mkiTxvelis gancdaSi maT unda
aReZraT im `raRacis~ xati, romelic Seqmnamde arsebobda da arc arse-
bobda. sityva, marTalia, uZluria Seqmnamdelis Tu jerac Seuqmnelis ga-
mosaxatavad, sityvam TiTqos unda dakargos saxe, rom gamoxatos `usaxo
saxe~, _ aseTia Tohu _ naxevarsityva da bohu naxevarsityva, romelTa er-
Tianoba uRviZebs kacs warmodgenas uqmnadze. Tohu-va-bohus bgerebi esmo-
da im xalxs, romelmac cxovrebis gzaze, amosulma egviptis oazisidan,
kvlav oazisSi Sesasvlelad, gaiara udabnos stiqioni, jerac mouwyobeli
nawili miwisa, marTlac `u-sax-o da u-dab-uri~; xalxi aRiqvams Tavis war-
suls, roca is jer kidev SuSdeboda da iwrToboda, rogorc Tohu-va-bo-
hus, romelic amave dros dedamiwis da cis warsulicaa, rasac jer ar Se-
xebia Semoqmedis xeli. RmerTma im usaxobas suli (ruax) STabera da Seqm-
na misgan ca da miwa, magram miwaze, adgil-adgil, udabnoc darCa da ase
darCeba qveynis dasasrulamde, rogorc wuTisoflis usrulobis niSani.
roca bibliur winaswarmetyvels surs aRZras msmenelSi axali, meored
7
awyo ise, rom yovel maTgans SeZleboda, Tavadve warmoeSva da daegdo mi-
waze, Tavisive gvaris mcenaris Semcveli Tesli, raTa misgan kvlav _ Se-
uqmnelad _ aRmocenebuliyo.
meoTxe dRes Seqmna RmerTma mze da mTvare, da varskvlavebi _ pirvel
dRes Seqmnili naTelis nivTieri gamovlinebani.
mexuTe dRes iqmneba suldgmulTa samyaro _ wylis binadarni da cis
frinvelebi.
meeqvse dRes RmerTma gaaCina cxovelTa samyaro _ miwis suldgmuli:
gareuli cxovelebi, Sinauri pirutyvi (an ukeT: is cxovelebi, romelTa
bunebaSic imTaviTve Cadebuli iyo adamianTan siaxlovis SesaZlebloba)
da qvewarmavali. am dRes Seiqmna kacic yovelive manamde Seqmnilis pat-
ronad.
meSvide dRes araferi Seuqmnia RmerTs: eqvs dReSi Seqmna man mTeli bu-
neba _ misi samive safexuri: mineraluri samyaro, mcenareuloba, cxovel-
Ta samyaro; meSvide dRes ki daisvena man da akurTxa da wmidahyo meSvide
dRe _ SabaTi (SabaT `Sewyveta~, `gasruleba~).
yoveli Seqmna aRiniSneba mniSvnelovani fraziT: `dainaxa RmerTma, rom
kargia~. xuTgzis aRiniSneba, rom kargia, xolo meeqvsed, Sesaqmis bolo
dRes, Seqmnilis mTlianobaSi moxilvis Semdeg, rogorc Sejameba Semoqme-
debiTi aqtebisa, aRmatebiT xarisxSia naTqvami: `dainaxa RmerTma yovelive,
rac Seqmna, da, aha, Zalian kargia~. tob niSnavs `keTilsac~ da `mSvenier-
sac~ _ qarTuli kargi moicavs orive mniSvnelobas. amrigad, RvTis Seqm-
nil samyaroSi, bibliuri kosmogoniis Tanaxmad, ganxorcielebulia zne-
obriv-esTetiuri principi, romelic andazurad gamoxata rusTavelma:
`RmerTi kargsa moavlinebs da borotsa ar dabadebs~.
Tumca Zveli aRTqmis enaSi ar moipoveba berZnuli kosmosis semantiku-
rad monaTesave cneba, magram is TvalTaxedva, ramac Camoqna igi _ kosmos
`mSveneba~, `samkauli~, `wesrigi~, `samyaro~, _ ar yofila ucxo bibliur
wignTa avtorebisTvis. gana Sors aris elinuri msoflgancdisgan es sity-
vebi `gasrulda ca da miwa mTeli maTi morTulobiTurT~?
9
adami
miuxedavad imisa, rom biblia arsebiTad religiuri wignia da misi mTa-
vari moqmedi piri, masSi moTxrobil ambavTa da movlenaTa warmmarTveli
aris RmerTi, mainc igi aris wigni adamianis da xalxis Sesaxeb _ ambavi
mis warmoSobaze, aRzrdaze, zneobriv Camoyalibebaze, mis bedze am wuTi-
sofelSi, mis gansacdelze, mis tanjva-wvalebaze da saboloo imedze.
adamianis Tavgadasavali samyaros Sesaqmes ebmis uSualod da am koncef-
ciaSi, romelic siuJeturad cxaddeba, mniSvnelovani azria Caqsovili. Tu
raime Seqmnilze iTqva, rom kargia, es adamianzec, pirvel yovlisa, im ar-
sebaze iTqva, romelic RmerTma Tavisi Semoqmedebis damagvirgvinebel, me-
eqvse dRes Seqmna. adamiani bibliis avtorebis yuradRebis SuagulSia moq-
ceuli da, Tamamad SeiZleba iTqvas, rom es wignebi adamianiT iwyeba da
adamianiTve sruldeba.
bibliuri TvalsazrisiT, rac Seqmna RmerTma, yvelaferi adamianisaTvis
Seqmna. `Tqva RmerTma: SevqmnaT kaci Cvens xatad, Cvens msgavsebad. epatro-
nos zRvaSi Tevzs, caSi frinvels, pirutyvs mTels dedamiwaze da yvela
qvemZroms, rac ki miwaze daxoxavs. Seqmna RmerTma kaci Tavis xatad,
RvTis xatad Seqmna igi...~ (dab. 1:26-7). amrigad, gamzadebul samyaroSi iqm-
neba adamiani Seqmnilis patronad da mefed bunebisa. magram, rac mTava-
ria, pirvelad am wignSi da, SesaZlebelia, mxolod aq, adamiani miCneulia
RvTisdar arsebad, xazgasmulia misi maRali Rirseba dabadebiTve, Tumca
is, rogorc `dabadebis~ wignis meore Tavidan Cans, miwis mtverisagan aris
Seqmnili. `gamosaxa RmerTma kaci (adami) miwis mtverisagan da STabera mis
nestoebs sicocxlis sunTqva da iqca adami cocxal arsebad~ (dab. 2:7).
adami Seiqmna RvTis `xatad, msgavsebad~, magram is gamoisaxa mokvdavi ma-
teriisgan, rogorc ukvdavi ideis xorcSesxma. sicocxlis sunTqvam (igive
ruax elohim `suli RvTisa~) cocxal arsebad aqcia adami, romlis saxe-
li `miwis~ saxels (adamah) ukavSirdeba. imave sulma, romelic wylis
bnel ufskrulebze dabudrebuli `Cekavda~ samyaros, Seqmna adami sulier
arsebad.
RvTis xatad da msgavsebad Seqmna, kerZod, imas niSnavs, rom adami Seiq-
mna Tavisufal arsebad, Tavisufali nebis myofelad da Semoqmedad msgav-
sad Tavisi gamCenisa. adamis upiratesobaze qmnilebaTa Soris mowmobs mi-
si adgil-samyofeli, romelic mas gamCenma miuCina. `ufalma RmerTma baRi
gaaSena edemSi, aRmosavleTSi, da dasva iq adami, romelic gamosaxa~ (dab.
2:8). rogorc momdevno aRwerilobidan Cans, edemis baRi, Tumca is aRmo-
savleTSi mdebareobs, qveynis Suagulia (misi wiaRidan dasabams iRebs oT-
xi mdinare, romlebic dedamiwis oTxive kuTxisaken miedinebian), amave
dros is umaRlesi adgilia dedamiwis zurgze. `aiyvana ufalma RmerTma
adami da daasaxla edemis baRSi mis dasamuSaveblad da dasacavad~ (dab.
2:15). amrigad, RmerTma adami saukeTeso adgilze daasaxla, qveynierebis
walkotSi, sadac mas unda gaegrZelebina samyaros Semoqmedis mier dawye-
buli saqme; aq unda ganxorcielebuliyo misi Tavisufali Semoqmedeba.
edemis baRSi cxovreba, rogorc `dabadebis~ wignis meore TavSi Cans, ar
moiTxovda adamianisagan arsebobisaTvis brZolas, oflis Rvras Tavis ga-
mosakvebad. `daasaxla edemis baRSi mis dasamuSaveblad da mis dasacavad~
ar gulisxmobs salukmapuro Sromas, imgvar muSakobas, romelic mouxda
adams edemis karibWis gareT _ wuTisofelSi, aramed Semoqmedebas, rom-
lis mizani masSivea da romlis gansaxorcieleblad Sroma mxolod saSu-
10
kaeni da abeli
samoTxeSi Cadenili codva Tavisi damRupveli SedegiT gamoCnda kaenSi,
adamis pirmSoSi, edemis gareT dabadebul pirvel adamianSi (adam-iani
niSnavs `adamis Zes~ _ ben adam). kaeni daibada rogorc mokvdavi, magram
SesaZlebeli Seiqna, rom is mkvlelad dabadebuliyo. es imas niSnavs, rom
adamis Ze ara mxolod unda mokvdes, aramed SeiZleba moiklas, anu daiR-
varos misi sisxli. biblia gveubneba, rom pirveli mkvdari iyo mokluli,
is Tavisi bunebrivi sikvdiliT ar momkvdara. biblia imasac gveubneba,
rom pirveli daRvrili sisxli Zmis xeliT iqna daRvrili. moikla Zma
Zmis xeliT _ ZmaTa omis pirveli Tesli daiTesa velze, sadac kaenma ga-
iyvana Tavisi umcrosi Zma abeli. `uTxra kaenma Tavis Zmas, abels: gavideT
velad. da, roca velad iyvnen, daeca kaeni abels da mokla~ (dab. 4:8).
daiRvara abelis sisxli iseve, rogorc iRvreboda im msxverplis sisx-
li, romelsac abeli swiravda RmerTs, radgan abeli mwyemsi iyo. sisxli
sisxlis wil? kaeni miwis muSaki iyo, `vegetarianeli~, da miwis nayofebi
mihqonda msxverplad, usisxlo msxverpli. kaens arasodes Seusvria xeli
Sesawiravze, magram Zmis sisxliT ki Seisvara xeli da waibilwa is miwac,
romelic nayofs aZlevda mas. abeli _ sisxliani msxverplis Semwirveli
Tavad Seiwira rogorc sisxliani msxverpli. ras gveubneba biblia am
tragikuli epizodiT?
iyo ori Zma _ erTi mwyemsi, meore miwis muSaki, da iyo maT zemoT Rmer-
Ti, romlisTvisac TiToeul maTgans mihqonda Tavisi Sesawiravi, miwis mu-
Saks _ miwis nayofebi, mwyemss _ `Tavisi faris naTavari da rCeuli pi-
rutyvi~. magram erTxel moxda ise, rom `mohxeda ufalma abelsa da mis
ZRvens, xolo kaensa da mis ZRvens ar mohxeda. Zalze gamwarda kaeni da Ta-
12
vi CaRuna~ (dab. 4:4-5). rogorc vxedavT, abel-kaenis tragikul ambavSi erTmaneTs da-
upirispirda ara ori Zma, rogorc Zma _ umcros-ufrosi, aramed ori, erTmaneTTan
SeuTavsebeli kultura _ mwyemsoba da miwaTmoqmedeba. es winaaRmdegoba, ro-
melic mkvlelobiT dasruldeba, bibliuri Tqmulebis Tanaxmad, dasabami-
eria, radgan is kacobriobis gariJraJidanve daiwyo, adamis meore Taoba-
Si. cxadia, es ar iyo ubralo SuriT gamowveuli mkvleloba. Suri aq
mxolod sababia, fsiqologiuri motivi imis aRsasruleblad, rac unda
aRsrulebuliyo.
ufali uaryofs miwaTmoqmeds da irCevs mwyemss. miwaTmoqmedi miwis
mkvidria, mwyemsi _ moxetiale, miwaTmoqmedi mzis Semyurea, mwyemsi _ mTva-
risa. RmerTma Seiyvara abeli mwyemsi da, raki Seiyvara, mis saqmianobas da
cxovrebis nirsac dasca dasturi, kacobriobas dausaxa igi yofis idea-
lad. paradoqsia, magram faqtia, rom xetiali _ mwyemsuri mimosvla (da
ara wriali dedamiwis zurgze, romelic sasjelad dauwesa ufalma kaens),
miCneulia kacobriuli cxovrebis idealad. ufali ar scems dasturs
mkvidr cxovrebas, Tumca sabolood kacobrioba ver ascdeba miwaze mya-
rad damkvidrebas. es erTgvari antinomiaa Zveli aRTqmis xalxis cxovre-
baSi. ufalma rCeuli eris winaprad airCia moxetiale abraami, romelic
gamoiyvana man mTvaris qalaqidan, axetiala is qanaanSi, arada ar daamk-
vidra, mxolod mis STamomavlobas hpirdeboda damkvidrebas. aseve axetia-
la iakobi qanaanidan aramSi (siriaSi), siriidan qanaanSi, qanaanidan egvip-
teSi, mxolod misi Zvlebi daamkvidra aRTqmul qveyanaSi. daviT mefec
axetiala, awriala ucxoobaSi da devnilebaSi da roca daamkvidra, maSin
Seeqmna mefes sacTuris saSiSroeba, maSin daeca. aseve axetialebda igi
mTels rCeul ers da es xetiali _ es xana, misi siWabukis xanad iyo Se-
racxili. dabolos, xetialobda tomidan tomSi israelis siwmide _ rju-
lis kidobani, vidre ar daamkvidres erT adgilze, sadac auges mas taZa-
ri da swored agebis `meore dRidanve~ Seirya rwmena, rasac solomonis
mefobis meore, taZrisSemdgom periodSi vxedavT.
aSkaraa, rom ufali upiratesobas aniWebs moxetiale cxovrebas, _ mec
xom karavSi, mudam karavSi vimyofebodio, pasuxobs ufali, roca taZris
agebas hpirdebodnen, _ aq xedavs is Tavisuflebis suls, aseTi cxovreba
sxva suldgmulTa sazogadoebaSi aurCia man da ukurTxa adamians im sabe-
diswero dRes, roca abelis msxverpls iwonebda. magram iRupeba mwyemsi
da kacobrioba erTxel kidev (samoTxis baRSi adamis arCevanis Semdeg)
irCevs Tavisi nebiT gzas _ miwaTmoqmedebidan qalaqTa Senebisken. `gaaSena
kaenma qalaqi da uwoda am qalaqs Svilis saxeli _ xanoqi (dab. 4:17). es
iyo pirveli qalaqi, romelsac axsenebs biblia, da is mkvlelis xeliT
iyo aSenebuli. mkvdaria rCeuli da kurTxeuli abeli, cocxalia uflis-
gan dawyevlili kaeni. abeli umemkvidrod gadaSendeba miwis pirisagan (mi-
si saxeli habel aRniSnavs `qrolvas~, `sunTqvas~, `amaoebas~; habel haba-
lim `amaoeba amaoebaTa~, naTqvamia `eklesiastes~ wignSi), kaeni ki Tavisi
STamomavlobiT CaebRujeba miwis pirs da, rogorc niSansveti misi modg-
mis degradaciis gzaze, kvlav mkvlelobaa: `ho, movkali kaci Cemda satki-
varad da ymawvili _ Cemda Wirad. Tu Svidgzis miezRveba kaenis gamo, la-
meqis gamo samocdaCvidmetgzis miezRvebaT~ (dab. 4:23-24).
saboloo safexuri, romelsac axsenebs biblia kaenianTa modgmaSi, Tu-
bal-kaenis xanaa (aq aRdga mkvlelis saxeli!), romelic saxeldebulia
13
warRvna
`dabadebis~ am me-4 TavSi biblia kvlav ubrundeba adamis xanas da uSu-
alod adamisgan gamohyavs kaenianTagan gansxvavebuli, umjobesi kacobrio-
ba.
`kvlav Seicno adamma Tavisi coli. Sva qalma vaJi da uwoda saxelad
SeTi, radgan: mommadlao ufalma sxva naSieri nacvlad abelisa, kaenma
rom mokla~ (dab. 4:25).
SeTi mesame adamiania anu Ze adamisa, romelic samoTxidan gandevnis
Semdeg iSva. mis mSoblebs imedi hqondaT, rom SeTi daRupuli abelis sa-
nacvlo iqneboda da ganaxorcielebda misi cxovrebis wess, aRdgeboda
abeluri yofa-cxovreba, romelic ufalma moiwona. magram daRupuli iyo
ara kerZod abeli, aramed is dvrita, romelic abelur civilizaciad un-
da gafuebuliyo. iqneb abelis gza iqneboda umoklesi gza dakarguli
edemis karibWisaken. magram adamis pirvelCadenili codva, rogorc Cans
`dabadebis~ me-6 TavSi mTeli siZlieriT amoqmedda SeTis modgmaSi, ro-
melsac axali kacobrioba unda daefuZnebina. adamidan meaTe Taoba (es
iyo Taoba noesi) imkis dasabamSi daTesilis mosavals. `dainaxa ufalma
RmerTma, rom imata adamianTa ukeTurebam amqveynad... inana ufalma, rom
Seqmna adamiani amqveynad, da Sewuxda~ (dab. 6:5-6).
kacobrioba xom daeca, _ masSi gafuebulma adamis codvam dasca igi, _
magram masTan erTad daeca cxovelTa samyaroc, romelic adamianisTvis
da adamianis sapatronod iyo Seqmnili. `Tqva ufalma: miwis pirisagan aRv-
gvi adamians, romelic Sevqmeni, adamianidan moyolebuli pirutyvamde, qve-
warmavlamde, cis frinvelamde, radgan vnanob, rom gavaCine~ (dab. 6:7). bib-
lia gveubneba, rom adamis codvam bunebasac uwia, rom masTan erTad dae-
ca mTeli fizikuri samyaro, romlis mefe adamiani unda yofiliyo. `gad-
moxeda RmerTma miwas da, aha, waryvniliyo igi, radgan gaeryvna yovel
xorciels Tavisi zne am miwaze~ (dab. 6:12). biblia ambobs, _ rogori zne-
ca aqvs xorciel suldgmuls am miwaze, iseTive saxe eqneba miwas.
aseTi ganaCeni gamoutana RmerTma miwas da yvelafers, rac mas avsebs;
raki `wairyvna miwa RvTis winaSe~ da yoveli misi mkvidri. erTaderTi ga-
mosavali misi ganadgureba unda yofiliyo, raTa axali miwa da axali ka-
cobrioba, axali xorcieloba aRmocenebuliyo. nuTu sruliad unda mos-
pobiliyo yvelaferi, rac gaaCina RmerTma, nuTu yvelaferi Tavidan unda
Seqmniliyo, nuTu unda ganmeorebuliyo Sesaqmis dReebi da yoveli dRis
bolos gaCenilis xilvisas Tqmuliyo _ kargia? nuTu is Tavdapirveli
kargi ise warixoca kacobriobidan, rom mas veRaraferi gadaarCenda? bib-
lia gveubneba, rom yovelTvis aris xsna da xsnis imedi SeiZleba erT
adamianze iyos damyarebuli. rogorc marilis zods SeuZlia aacilos
xrwnileba nivTierebas, aseve erT marTal adamians ZaluZs ixsnas kacob-
riobis arseboba. Tundac is iyos erTaderTi adamis ZeTa Soris, is mainc
xom inaxavs RvTis xats Tavis TavSi. amitomac Rirs misi saxiT kacobrio-
bis Teslis gadarCena.
am sayovelTao gadagvarebaSi da gaxrwnilebaSi erTaderTi noe iyo,
romelic gamoarCia ufalma. `mxolod noes epova madli uflis TvalSi.
es aris ambavi noesi: marTali, sruli kaci iyo noe Tavis TaobaSi, RmerT-
14
Tan dadioda noe~ (dab. 6:8-9). `sruli~ noes daxasiaTebaSi niSnavs, rom mis
bunebas ar Sexeboda wuTisoflis biwi, rom is iyo Senaxuli rogorc sa-
Ri nayofi am sayovelTao xrwnilebaSi. `RmerTTan dadioda~ niSnavs, rom
noe iqceoda adamianis dacemuli bunebis sawinaaRmdegod, rom is wuTi-
soflis sawinaaRmdego dinebiT midioda; rom misi zneoba _ gza (derex)
iyo aRmasvla RvTisaken, srulyofisaken, edemisken; `RmerTTan siaruli~
niSnavs arsebobas gansxvavebul zneobriv yofaSi, ara iq, sadac `gaeryvna
yovel xorciels Tavisi zne (`gza~ derex) miwaze~. simarTlisaTvis, sis-
rulisaTvis da swor gzaze siarulisaTvis RmerTma warmxoceli warRvnis
wylebSi cocxlad gamoatara noe da Seqmna igi ganaxlebuli kacobriobis
mamamTavrad. amave dros, noe aris pirveli rCeuli uflisa, romelsac
xsnis aRTqma daudo ufalma: `Sen ki aRTqmas dagideb da Sexval kidoban-
Si Sen da Seni Svilebi, Seni coli da Sens ZeTa colebi. yovelgvari
cxoveli, yovelgvari xorcieli, yvela wyvil-wyvilad Seiyvane kidobanSi,
raTa SenTan erTad gadarCnen. dedal-mamali iyos! yoveli gvaris frinve-
li, yoveli gvaris pirutyvi, yoveli gvaris qvewarmavali, yvela wyvil-
wyvilad Seiyvane kidobanSi, raTa gadarCnen~ (dab. 6:18-20).
amrigad, uflis rCeviT noes mier aSenebuli kidobani unda yofiliyo
xsnis WurWeli; amave dros, kidobani iyo yvelafris Sesakrebeli, rac
RmerTma gaaCina cisqveSeTSi; masSi unda Senaxuliyo adamiani da yvelafe-
ri, rac adamianisTvis iyo gaCenili. rogorc adams edo wili maT SeqmnaSi
maTTvis saxelebis SerqmeviT, axla noe, romelic adamis monacvlea am sa-
bediswero mijnaze, monawileobas iRebs maT gadarCenaSi.
kidobani cisqveSeTis gansaxierebaa. kidobani agreTve warmoadgens sa-
Sos, saidanac warRvnis damTavrebis Semdeg xelaxla unda Sobiliyo da-
badebuli Zveli qmnileba. warRvnis wylebi, romelmac aativtiva da asor-
mocdaaTi dRis ganmavlobaSi daatarebda kidobans, warmxoceli wylebi
inarCuneben ganmwmedel Zalas. wyalma garecxa miwa, moaSora, warxoca
misgan yoveli biwi da, ganaxlebuli kvlav amozida samzeoze wylebis
daklebisas. rom SeZleboda noes am asormocdaaTi dRis manZilze kidob-
nidan gamoxedva, is dainaxavda samyaros Seqmnis suraTs, im qaoss, rome-
lic uZRoda win uflis sityvas `iyos naTeli!~ ris Semdegac `iqmna naTe-
li~, roca `gaaCina RmerTma myari da gahyara erTmaneTisgan wyali, rome-
lic aris myars qvemoT, da wyali, romelic aris myars zemoT~ (dab. 1:7).
noe ixilavda erTmaneTisgan ganuyofel wylebs da maTSi `usaxos da uda-
burs~ rasme, momavali dedamiwis embrions, rasac Tohu-va-bohud saxel-
debs biblia. amitom aris, rom warRvnis movlineba Sesaqmemdeli qaosis
mobrunebis, xolo warRvnis dasasruli samyaros Seqmnis simboluri sa-
xea.
xolo is ori movlena, risi xilvac SeeZlo noes, aseve simbolur mniS-
vnelobas iZens Zveli aRTqmis xalxis SegnebaSi _ zeTisxilis nedli
rtoTi mobrunebuli mtredi niSania warRvnis dasrulebisa da mSvidobis
dasadgurebisa cisqveSeTSi, xolo cisartyela niSania aRTqmisa, romelic
daudo ufalma gadarCenil noes, rom aRarasodes moaxdenda warRvnas
qveynis dasaRupavad. cisartyela xom wvimis gadaRebis niSania da romel
movlenas SeeZlo masze ukeT gamoexata Sinaarsi im msasoebeli aRTqmisa,
uflis bageebidan rom moismina noem? ai, es sityvebi, romliTac bibliam
simboluri azriT datvirTa cisartyela _ es manaTobeli xidi, casa da
miwas Soris gadebuli:
15
`babilonis godoli~
biblias Semounaxavs xsovna erTian kacobriobaze, xsovna im xanaze, ro-
ca adamis modgma erT enaze metyvelebda, erTad xetialobda, erTi imediT
sazrdoobda da erTi SiSiT iyo Sepyrobili _ ar gafantuliyo dedamiwis
zurgze da ar gamqraliyo, rogorc qreba udabnoSi daRvrili wyali. Zeni
adamisni, _ eseni iyvnen noes STamomavalni, _ am erTianobis rRvevis wi-
naTgrZnobiT aRZrulni, erTiani ZaliT aSenebdnen saerTo samkvidrebels,
raTa usafrTxod da imedianad egrZnoT Tavi. ai, ras mogviTxrobs `daba-
debis~ me-11 Tavi:
`erTpiri iyo mTeli qveyana da erT enaze metyveli~. roca daiZrnen aR-
mosavleTidan, hpoves veli Sinyaris qveyanaSi da iq damkvidrdnen. uTxres
erTmaneTs: modi, movziloT Tixa da gamovwvaT. aba, avaSenoT qalaqi da
godoli, da cas mivuwvdinoT misi Tavi. aRvmarToT niSansveti, rom ar ga-
vifantoT dedamiwis zurgze~ (11;1-4).
ra iyo imaze bunebrivi, rasac es xalxi akeTebda? velze gasulebs, Tu-
ki aq isini damkvidrebas gadawyvetdnen, unda `aRmoeCinaT~ samyaros Sua-
guli, sadac aaSenebdnen qalaqs da aRmarTavdnen warmosaxviT svets, cisa
da miwis SemaerTebels. amgvari niSnis gareSe gana maT SeeZloT damagre-
buliyvnen am Tvaluwvdenel tramalze? magram RmerTs ar moewona xalxis
saqmianoba. maT saqcielSi RmerTma im urCobis gamovlineba dainaxa, risT-
visac maTi winaprebi gandevna samoTxidan. urCobas aq, qalaqisa da godo-
lis Senebisas, kadnierebis saxe aqvs: es xalxi RvTis Semweobisa da saso-
ebis gareSe ikafavs gzas cisken, raTa `aiRos~ ca da gautoldes RmerTs.
am saqmeze ki, radgan es janyia, RmerTi ar scems dasturs. biblia gveub-
neba am TqmulebiT, rom es kacobrioba amzadebda raRac mkrexelurs da
saSinels, raki ufalma gadawyvita daerRvia maTi erToba, rom veRar eSe-
nebinaT qalaqi da godoli. `aba, Caval da enas avurev maT, rom veraferi
gaagebinon erTmaneTs. gafanta isini ufalma iqidan mTels dedamiwis zur-
gze da maTac Sewyvites godolis Seneba~ (dab. 11:7_8).
amrigad, ufalma ZirSive aRkveTa im kulturis gezi, romelic adamianur siamayes
da ampartavnobas efuZneboda. marTalia, `enaTa aRrevam~ (ufro sworad, enaTa ga-
TavTavadebam) dasabami misca xalxTa da kulturaTa mravalferovnebas, biblia
gveubneba `babilonis godolis~ TqmulebiT, rom es adamianis dacemisa da mas-
ze dakisrebuli sasjelis Sedegi iyo da ara gardauvali mimarTuleba ka-
cobriobis ganviTarebisa.
eris siyrme
`mere daiZra abraami...~
imave TavSi, sadac moTxrobilia babilonis godolisa da enaTa aRre-
vis, anu erTiani kacobriobis daSlis ambavi, vecnobiT noes pirveli Svi-
16
aqedan Cans, rom aq gangebis xeli iyo Careuli. dRevandeli mindori, ro-
melic ase advilad daTmo patronma (masSi ofli jer ar CaRvriliyo) da,
iqneb, abraamsac arafrad sWirdeboda, xval SeiZleba, da asec moxda, ga-
daqceuliyo yanad, sadac ofli daiRvreboda. Cans mdgmurma SeiZina is mi-
wa, saidanac unda warmoqmniliyo qveyana, romelSic wuTisoflis manZil-
ze daibadebodnen misi STamomavlebi, iSromebdnen da daimarxebodnen ro-
gorc qveynis mkvidrni. manamde ki abraamisTvis samSoblo qveynis mxolod
viwro Tvalsawieri Canda: `...mindori maxfelaSi, mamres win rom aris, min-
dori da iq mdebare mRvime, yoveli xe, romelic ki am mindorze da mis
sazRvrebSi dgas irgvliv...~ (dab. 23:17).
ufro adre abraams hqonda sxva xilva da sityvis gamocxadeba. karvidan
gamosulma dainaxa caSi varskvlavebi da Caesma xmac, romelic eubneboda,
rom misi wiaRidan uricxvi xalxi gamovidoda. an SeiZleba swored am xmam
gamoiyvana karvidan da varskvlavebisken aaxeda. maSin man dainaxa is, ra-
sac karavSi anu Tavis TavSi jer ver ixilavda, aramed unda erwmuna (var-
skvlavebiT savse cis analogia arwmunebda) _ es iyo sakuTari wiaRi, ro-
melic momavliT iyo savse, magram am wiaRidan unda gamosuliyo jer er-
Ti vinme. es iyo isaki _ aRTqmuli im sami stumris mier, romlebic ewviv-
nen mas mamreSi, muxasTan, roca `karvis karTan ijda dRis papanaqebaSi~
(dab. 18:1). es kacebi, romlebic uflis angelozebi (anu macneni) aRmoCnd-
nen, sodomis dasasjelad midiodnen. ai, ra dros aRuTqves xangadasul
maspinZels memkvidris Soba.
abraamis winaSe dadga misTvis dauZleveli, rogorc mamisTvis, proble-
ma. hyavda ori Svili _ erTi Ze mxevlisa, ismaeli; meore Ze qalbatonisa,
isaki, `siberis Svili~. arCevani, romelic gauZnelda mas, isev qalma _ sa-
ram gaakeTebina. man uTxra: `gaagde es mxevali da misi Svili, radgan ver
daidebs wils am mxevlis Svili Cems SvilTan, isakTan erTad~ (dab. 21:10).
abraamma gulistkiviliT gaakeTa arCevani: `metismetad Seawuxa abraami am
ambavma Tavisi Svilis, ismaelis gamo~ (dab. 21:11). garda saras dedobrivi
mikerZoebisa, aq mTavari is iyo, rom isaki col-qmrisaTvis iyo danapirebi
Svili, `Ze aRTqmisa~, romlis gziTac unda Sesrulebuliyo aRTqma cis
varskvlavebiviT uricxvi STamomavlobis mocemaze. xom aSkarad iyo Tqmu-
li, rom abraams _ Tumca mas hyavda ukve pirmSo ismaeli, `isakiT daewye-
boda STamomavloba~ (dab. 21:12) da ara ismaeliT. `Ze aRTqmisa~ unda yofi-
liyo Svili dedoflisa da ara mxevlisa; da sarasac amitom Seecvala sa-
xeli _ erqva `sara¡~, daerqva sarah, rac abraamis Tavdapirveli samSob-
los enaze, babilonurad, niSnavda `dedofals~. amrigad, upiratesoba mie-
niWa umcross ufrosis winaSe, rac bediswerad dahyva abraamis modgmas
yvela TaobaSi _ umrwemesis upiratesoba TiTqos aucilebelic Seiqna.
isakiT, `aRTqmuli ZiT~, unda Sesrulebuliyo aRTqma, varskvlavian Ra-
meSi micemuli. masSi, rogorc `siberis SvilSi~, iyo abraamis mTeli saso-
eba, momavlis imedi, radgan ismaeli gandevnili da uaryofili iyo (Tum-
ca iTqva winaswarmetyveleba, rom isic gaxdeboda uricxvi xalxi, magram
es xalxi ar iqneboda `rCeuli eris~ _ Zveli aRTqmis istoriis subieqti).
SiSi am ukanaskneli imedis dakargvisa, SeiZleba iTqvas, `gasagnebulia~
erT saidumloebriv epizodSi, romelic `dabadebis~ 22-e TavSia moTxro-
bili ukiduresi, bibliuri TxrobisaTvis niSandoblivi `simSraliT~. am
epizodSi gamovlinda erTxel kidev abraamis pirovneba. iseve uyoymanod,
rogorc man winaparTa qveyana miatova uflis erT daZaxilze da gaswia
19
iakobi da esavi
Tu abraami is mamaa, romelsac dana hqonda aRmarTuli Svilis dasak-
lavad, isaki aris is Svili, romelmac adreul yrmobaSi sakuTari zur-
giT zida SeSa, mis dasawvelad rom unda dadebuliyo samsxverploze. isa-
ki unda Sewiruliyo iseTi msxverplSewirvis wesiT, romelic iTvaliswi-
nebs msxverplis mTlianad dawvas uflisaTvis, roca msxverpli mTlianad
ekuTvnis ufals, kvamlad adis misken. es aris e.w. `aRsavleni~ (ebr. yo-
lah) msxverpli. isaki unda Sewiruliyo, rogorc uflisadmi aRsavleni
msxverpli. garkveuli azriT, aRsavleni msxverpli zegardmo wyalobis
Sesatyvisia. SeSac daido da danac aRimarTa mis Tavze. Tumca msxverplad
uflis mier saswaulebriv movlenili verZi iqna Sewiruli isakis sanacv-
lod, magram is RmerTi, romelmac mamas aRar daaneba Svilis dakvla, `Si-
Sis~ saxiT STaibeWda mis SegnebaSi da ase gadavida momdevno Taobis cno-
bierebaSic; yovel SemTxvevaSi, iakobisTvis mamapapeuli RmerTi, romelic
pirvelad abraams gamoecxada, aris `RmerTi mamaCemisa, RmerTi abraamisa,
SiSi isakisa~ (dab. 31:42).
rogorc vxedavT, es gansacdeli isakis yrmobaSi dakavSirebulia reli-
giur gamocdilebasTan. abraams gamoecxada RmerTi aRTqmis sityvebiT,
isaks ki _ sikvdil-sicocxlis zRurblze, bavSvobaSi, saSineli gansacde-
liT, rogoric mxolod msxverplSewirvis dros Tu aris SesaZlebeli. am
epizodma sxva beWedi daasva isakis pirovnebas... is gamoirCeva abraamisagan
da iakobisagan pasiurobiT, iniciativis uqonlobiT; misTvis ar aris dama-
xasiaTebeli abraamisa da iakobis qmediToba da, SeiZleba iTqvas, sicocx-
lisunarianoba; mis beds ganageben ara mxolod RmerTi, misi SiSi, aramed
mSoblebi da, SeiZleba iTqvas, Svilebic ki. sakmarisia gavixsenoT misi
qorwinebisa (dab. 24, mama-papis qveynidan mas mohgvrian cols, magram misi
Ze iakobi imave qveynidan Tavad moiyvans colebs) da SvilebTan urTier-
Tobis epizodebi. aSkaraa, rom mamis _ abraamis avtoriteti upiratesobs
masze. is iyo iaraRi mis xelSi, rogorc msxverpli RvTisadmi morCilebi-
sa da erTgulebis, TviTuaryofis dasadastureblad, riTac abraamis pi-
rovnebam pativi moipova RvTis TvalSi, xolo isaki daiCrdila. Tu isakze
gadmodis aRTqma da kurTxeva, abraamis gamo gadmodis. `gamoecxda im Ra-
miT ufali (isaks) da uTxra: me var abraamis, mamaSenis RmerTi. nu geSinia,
radgan SenTana var. gakurTxeb, gagimravleb STamomavlobas abraamis, Cemi
msaxuris gamo~ (dab. 26:24). aqedan Cans, rom isaki iyo saSualeba, xidi,
romlis wiaR gadasvliT abraami unda Seqmniliyo uricxvi xalxis mamam-
Tavrad. SeiZleba iTqvas, rom mas `mibarebuli~ hqonda mxolod Tesli ab-
21
amrigad, aRsrulda neba ara isakisa, aramed neba gangebisa, romelic eZeb-
da rCeuli xalxis ukeTes winapars da arCevanSi, rogorc abraamis dros,
dedakacs hqonda gadamwyveti xma.
erTi mniSvnelovani Tviseba Cans iakobis pirovnebaSi, rac Semdeg mis
umrwemes ZeSi _ iosebSi gadadis memkvidreobiT. marTalia, iakobi mamisa-
gan iRebs aucilebel kurTxevas (romelic faqtiurad abraamisgan modis),
magram is Tavidan iwyebs yvelafers, TiTqos arc hyolodes winapari. SeiZ-
leba iTqvas, is Tavisi aqtivobiT sWeds sakuTar beds, roca erTi argnis
amara gadis mamis saxlidan im mizeziT, rom gaecalos motyuebuli, kurT-
xevadakarguli esavis risxvas. is, upirveles yovlisa aris msxemi _ sax-
lidan gasuli, ucxo qveyanaSi davaJkacebuli, msgavsad umcrosi vaJiSvi-
lisa, romelic gamarjvebuli da dovlaTiT savse brundeba Sin. is, dedis
Svili upiratesad, vidre mamisa, gaagzavna dedam xaranSi Tavis ZmasTan,
labanTan, raTa esavis SurisZiebisagan droebiT daefara Tavi. mamam ki im
mizniT gagzavna xarans, rom winaparTa Cveulebisamebr iqauri qali _ sa-
naTesaodan moeyvana colad. `adeqi da wadi SuamdinareTSi, dedaSenis ma-
mis beTuelis, saxlSi da moiyvane iqidan colad dedaSenis Zmis, labanis
asuli. yovladZlieri RmerTi gakurTxebs, nayofiers gagxdis, gagamrav-
lebs da xalxTa krebulis mamamTavari Seiqnebi. mogvcems abraamis kurT-
xevas Sen da Sens STamomavlobas SenTan erTad, raTa daimkvidro Seni
mdgmurobis qveyana, romelic abraams misca RmerTma~ (dab. 27:2-4). rogorc
vxedavT, iakobs Tan sdevs gansakuTrebiT abraamis kurTxeva, magram mas
Tan axlavs, rogorc irkveva momavalSi, `RmerTi abraamisa da SiSi isaki-
sa~, romelic SeucTomlad warmarTavs mis nabijebs. gzad mimavals, mas
hqonda iseTi gamocdileba, rogoric ar SeiZleba hqonoda mis Zmas esavs,
`velebis kacs~. marTalia, ara cxadSi, rogorc Cveulebriv RmerTi ecxa-
deboda abraams da esaubreboda, masac hqonda Cveneba RvTisa sizmrad, ro-
ca erT udabur adgilze CaeZina. `esizmra, _ miwaze kibe dgas da TaviT
cas swvdeba; uflis angelozebi adi-Camodian kibeze. aha, ufali dgas ki-
beze da eubneba: me var ufali, RmerTi abraamisa, mamaSenisa, da RmerTi
isakisa. es miwa, romelzedac wevxar, SenTvisa da Seni STamomavlobisaT-
vis momicia... aha, SenTana var da yvelgan dagifarav, sadac ki waxval,
kvlav dagabruneb am miwaze, ar migatoveb, vidre ar agisruleb yvela-
fers, rac giTxari. gamoifxizla iakobma Zilisagan da Tqva: namdvilad
ufalia am adgilas, me ki ar vicodi! SeSinda da Tqva: ra saSiSi yofila
es adgili! sxva ra unda iyos, Tu ara uflis saxli. es caTa karibWea! ad-
ga dilaadrianad iakobi, aiRo lodi, sasTumlad rom edo, aRmarTa sve-
tad da zed zeTi daRvara...~ (dab. 29:12-18). aseTi gamocdileba SeiZleba
mxolod mamamTavars hqonoda, iseT kacs, romelic afuZnebs ara mxolod
axal STamomavlobas, aramed religias (aseve wmida miwaze moxvda sinais
mTaze asuli mose _ mama-papis RmerTis aRmdgeneli da gamaxsenebeli Tavi-
si xalxisaTvis).
meore gansacdeli iakobs moevlina, roca is ori coliT, ori mxevliT
da TerTmeti SviliTurT ukan brundeboda. mdinare iabokis fonTan, roca
gaRma gadaiyvana Tavisi monagari, mas Seeba uflis angelozi, romelsac
sZlia iakobma. `marto darCa iakobi da erkineboda mas kaci vinme gaTene-
bamde. roca Seatyo, rom ver ereoda, Seexo igi mis TeZos saxsars, da eR-
rZo iakobs TeZos saxsari masTan Serkinebisas. uTxra: gamiSvi, ukve Tende-
ba. uTxra: ar gagiSveb, sanam ar makurTxeb. uTxra: ra gqvia? miugo: iakobi.
24
uTxra: amieridan aRar iTqvas Sens saxelad iakobi, aramed israeli, rad-
gan RmerTs da adamianebs SeebrZole da sZlie. hkiTxa iakobma: miTxari
Seni saxeli. uTxra: risTvis mekiTxebi saxels? da iqve akurTxa. uwoda
iakobma im adgils saxelad fenueli, radgan Tqva: pirispir vixile Rmer-
Ti da gadavrCi. amouvida mze rogorc ki fenuels gascda. da koWlobda
igi cali TeZoTi~ (dab. 32:24-31).
Zveli aRTqmis am RirsSesaniSnav adgils miiCneven RmerTmebrZolobis
ideis erT-erT uZveles dadasturebad. magram es azri ar aris marTebuli.
am epizodis avtors, an imas, vinc es Tqmuleba xalxis patriarqze Seitana
eris istoriaSi, ar amoZravebda es idea. iakobi aq gadis gamocdas, is ic-
deba rogorc xalxis mamamTavari. aq Cans iakobis uSiSroba, `viTarca
uxorcosi~ (is xom uxorco angelozs ebrZoda), Seupovroba, romlis ba-
dali sulier-zneobriv sferoSi gamoiCina mravaltanjulma iobma (ix. io-
bis wigni), rodesac man RmerTs gaumarTa sasamarTlo da gamarTlda. es
momenti gamomdinareobs Zveli aRTqmis Teologiidan, misi saerTo RvTis-
SemecnebiTi ideologiidan, iseve, rogorc iakobis sityvebi brZolis ad-
gilis saxeldebis Semdeg: `pirspir vixile RmerTi da gadavrCi~.
iakobs mudam axlavs RvTis davlaTi, is uflis xelSenaxebia, risi ni-
Sanic aris misi koWloba. davlaTi axlavs mas gzaSi, SromaSi, adamianeb-
Tan urTierTobaSi, kerZod, angariSsworebaSi, roca gonierebiT sZlia Ta-
vis cbier simamrs labans, romelic ToTxmeti wlis ganmavlobaSi atyueb-
da mas. es ToTxmeti weliwadi gansakuTrebulia mis cxovrebaSi; garda
imisa, rom es aris ucxoobaSi gatarebuli wlebi moTminebisa da siyvaru-
lisa. iakobi bibliis erTaderTi personaJia (yovel SemTxvevaSi, is amiT
gansxvavdeba sxva mamamTavrebisagan), romelic avlens siyvarulis Zlier
grZnobas, Tumca es ambavi _ ambavi misi siyvarulisa raxelisadmi, bibliu-
ri stilisamebr, sakmaod Zunwad aris moTxrobili.
abraamidan iakobamde biblia erTi ojaxis istorias, Tavgadasavals
mogviTxrobs. iakobis xana gardamavali xanaa _ misi Tormeti Svili misi
ojaxis wevrebic arian da amave dros momavali eris suraTia maTSi moce-
muli. iakobi anu israeli aris uSualo winapari xalxisa, radgan swored
misi wiaRidan (`sazardulidan~) gamosulma Tormetma Zem Seadgina ebra-
elTa tomi, romelic bibliur matianeebSi atarebs israelianTa, israelis
ZeTa (ben israel) saxels. aseve `iakobis saxli~ damkvidrda mTeli eris,
misi ganuyofeli da Tanac danawilebuli sxeulis saxelwodebad (`ase
uTxari iakobis saxls da ZeTa israelisa...~). iakobma ara mxolod Sva isi-
ni, aramed dausazRvra maT _ TiToeuls sakuTari bedi, roca `TiToeuli
misi kurTxeviT akurTxa~. am kurTxevebSi gamoCnda maTi warsuli da gamo-
isaxa momavalic, rogoric unda yofiliyvnen isini, da ra adgili unda
sWeroda TiToeul maTgans Tormettomovani eris sxeulSi.
ZeTa kurTxeva
`mouxmo iakobma Svilebs da uTxra: SeikribeT, rom gagimxiloT, ra Se-
gemTxvevaT momaval dReebSi. Tavi moiyareT da ismoneT, iakobis Zeno! is-
raels, mamaTqvens, usmineT!
reuben! pirmSo xar Cemi, Zali Cemi da saTave Cemi kacobisa, Seudrekeli
da Seupovari. zRvasaviT boboqarob, magram ar aRzevdebi, radgan axvedi
mamis sawolze, maSin SebRale Cemi sareceli.
25
simon da levi! RviZli Zmebi, Zaladobis WurWelia maTi guli! maT TaT-
birze numc misula suli Cemi, maT sakrebulos numc ziarebula Rirseba
Cemi! radgan risxviT mokles kaci da boroti nebiT gamoZarRves xari. wye-
ulimc iyos maTi risxva, radgan Seupovaria, da maTi guliswyroma, radgan
sastikia! davaqucmaceb maT iakobSi da mimovfantav israelSi.
iuda! gadideben Zmebi; mtrebis xerxemals daTrgunav xeliT. geTayvane-
bian mamaSenis naSierni. lomis bokveria iuda! wamomarTulxar, Svilo, na-
davliT xelSi. waixara, gawva lomiviT, vin gabedavs mis wamogdebas? ar
waerTmeva kverTxi iudas, arc argani ferxTa Suidan, vidre ar mova misi
mflobeli da is iqneba xalxebis saso. vazze ubia Tavisi CoCori, venaxis
lerwze _ Tavisi viris naSieri; RvinoSi recxavs Tavis samosels da yurZ-
nis sisxlSi _ Tavis tansacmels. Tvalebi misi _ Rvinis uwiTlesi, kbile-
bi misi _ rZis uTeTresi.
zebuloni zRvis piras imkvidrebs, navsayudelTan eqneba sadgomi, ci-
dons miswvdeba sazRvari misi.
isaqari _ Zvalmsxvili viri, bakSi mwolare. xedavs, kargia mosveneba, miwa _ saa-
muri. qedi wauxria tvirTis wasaRebad, xarkisTvis Sromobs.
dani _ msajuli Tavisi xalxis, rogorc erTi Sto israelisa. gveli iq-
neba dani gzaze, unasi _ bilikze, damgeslavi cxenis quslisa, gadaeqaneba
ukan mxedari...
gads moadgebian urdoebi, Tavadac kvalSi Caudgeba.
aSerisgan _ puri noyieri da gascems igi samefo nugbars.
nafTali fexmardi iremi, sasikeTo sityvaTa momtani.
nayofieri nergi iosebi, nayofieri nergi, wyarospirs darguli, rtoe-
biT galavanze gasuli. gaamwares, daisres, mtrobdnen moisarni. SeurCa
mSvildis Zliereba, ar mosdunebia xelis ZarRvebi, iakobis RmerTisgan Za-
lamocemuli. aqedan aris mwyemsi, klde israelis. mamaSenis RmerTi Sege-
wios da gakurTxos yovladZlierma zecaTa kurTxeviT zegardmo, ufskru-
lis kurTxeviT, qveganrTxmulisa, ZuZuTa da saSos kurTxeviT, mamaSenis
kurTxeviT, romelic ufro Zlieria, vidre kurTxeva Cemi mSoblebisa, vid-
re madli saukuno mTaTa. iyos es iosebis Tavze da ZmaTagan gamorCeulis
Txemze.
beniamini mgelia mtacebeli, diliT Wams, saRamoTi iyofs nadavls.
yvela eseni israelis Tormeti rtoa. es uTxra maTma mamam, roca akur-
Txa isini, TiToeuli misi kurTxeviT akurTxa~ (dab. 49:1-28).
msajulni
`da ra¡Ra-me vTqua? rameTu damaklebs me Jami ese moTx-
robad gedeonisTKs, barakisTKs da samsonisTKs da ief-
TaesTKs...~ (ebr. 11:32)
msajulTa xana arsebiTad gansxvavdeba winamavali xanisagan, Zlieri xa-
nisagan, romelic mTavrdeba moses saqmis gamgrZeleblis, ieso naves Zis
sikvdiliT. am dros veRar vxedavT uflis magar xels, romelic winaT
yvelas _ mTeli isrelis krebulis Tvalwin moqmedebda. im wina TaobaSi
uflis xeli ganuwyvetliv, auRebliv iyo aRmarTuli xalxs zemoT da
xalxi, yovel SemTxvevaSi, misi winamZRolni, ganicdidnen amas. SeiZleba
iTqvas, rom moses TaobaSi israelis krebuli ganicdida uflis ganuwyve-
tel gamocxadebas: es iyo udabnoSi, im Znel da uval gzaze, da mere ax-
laddasamkvidrebel qveyanaSi; aq iyo saWiro mudmivi winamZRoloba, ro-
gorc uflis, aseve miwieri beladis mxriv; rom egviptidan dawyebuli saq-
me bolomde miyvaniliyo; rom gaTavisuflebuli (`amosuli~) xalxi gzas
ar acdenoda, gzaSi ar gamqraliyo, rogorc qviSaSi daRvrili wyali.
dasrulda misia mosesi da misi msaxuris, misi gazrdilis iesosi. xal-
xi damkvidrda qveyanaSi, TiToeul toms Tavisi wilxvdomili ergo, Tumca
zogierTi tomis nawili msajulobis xanaSic eZebda Tavis wilxvdomils,
saidanac jer kidev ar iyo ZirZveli mosaxleoba ayrili. axal droSi,
iordanes gaRma, dasavleTiT damkvidrebul xalxs unda moegeriebina mte-
ri, romelic mravlad ertya garSemo, rogorc mkvidri mosaxleoba, ise
momTabareni.
Tu imxanad, udabnoSi moxetiale xalxi uflis mudmivi Tvalyuris qveS
iyo da naklebad hqonda gasaqani mis bunebriv urCobas da gareSe mteric
ar Canda, am axal xanaSi mTeli periodebi xalxis cxovrebisa ise gadio-
da, rom ar Canda gamocxadeba. xalxic miidrika bunebis RmerTebis _ baa-
lebis Tayvansacemad da daiviwyes ufali. iesos Semdgomi xana amgvarad
aris daxasiaTebuli `msajulTa wignSi~:
`mokvda ieso naves Ze, uflis morCili, as aTi wlisa... mTeli is Taobac
gadavida mama-papasTan; movida sxva Taoba, romelsac ar gaegona ufali,
arc misi saqmeni, israelisTvis rom aRasrula. ukuRmarTad iqceodnen is-
raelianebi uflis TvalSi da emsaxurebodnen baalebs, daiviwyes ufali,
TavianTi mama-papis RmerTi, romelmac egviptidan gamoiyvana isini, miiqc-
nen ucxo RmerTebisken, mezobel xalxTa RmerTebisken da Tayvans scemd-
31
liyo. Zveli aRTqmis wignebSi xSirad ver SevxvdebiT tirils (ar vgulis-
xmob ubralo datirebas), magram roca vinme tiris, unda darwmunebuli vi-
yoT, rom adamianis sulSi iRviZebs raRac axali da rom is gardaqmnis
zRvarze imyofeba. aq atirda mTeli xalxi, radgan mas gaaxsenda yvelaze
sanukvari ram, rac modioda misi warsuli cxovrebis yvelaze Zlieri xa-
nidan, radgan is misi siymawvilis xana iyo. imdenad Zlieri iyo es wuTe-
bi, es gancda istoriuli mexsierebis gacocxlebisa, rom is aRibeWda mi-
waze toponimis saxiT _ usaxelo adgils Seerqva saxeli.
uflis angelozma xalxs gaaxsena egviptidan amosvla, aRTqmis realu-
ri Sinaarsi da mcneba, Tu rogor unda moqceuliyo da rogor ar unda
moqceuliyo. am mcnebaTa Sesruleba-arSesrulebiT ganisazRvra israelis
mTeli istoriis ritmi da, kerZod, misi cxovreba msajulTa xanaSi.
vin iyo msajuli, ra funqcia ekisra mas xalxis istoriul bedSi? msa-
juli ar iyo arc winaswarmetyveli, arc mefe, magram is iyo raRac Sua-
leduri maT Soris. is ar iyo rjulis maswavlebeli, magram uflis suli
gadmosuli iyo masze da is moqmedebda uflis suliT aRZruli. is ar iyo
cxebuli, rogorc mefe, magram is iyo eris winamZRoli ukiduresi SeWir-
vebisas. msajuli, romelsac evaleboda qveynad da xalxSi simarTlisa da
samarTlis aRdgena, ierTebda Tavis TavSi funqciebs winaswarmetyvelisas
da mefisas am gardamaval xanaSi. `im dros israels mefe ar hyavda...~ ase
iwyeba `msajulTa~ me-18 Tavi, sadac moTxrobilia erTi usamarTlobis am-
bavi; `im dros, roca israels mefe ar hyavda...~ iwyeba me-19 Tavi, sadac
moTxrobilia arnaxuli SemTxveva israelis cxovrebaSi.
`im dros israels mefe ar hyavda da visac ra undoda, imas sCadioda~
(msaj. 17:6). ai, formula msajulTa xanisa. es sityvebi amgvaradac SeiZle-
ba gavigoT: israelis Segneba, sindisi, ar cnobda mefes an mis cnobiere-
baSi gamqrali iyo mefis saxeli; cxadia, igulisxmeba ufali, anu iahve _
maTi RmerTi. mkacri azriT, mxolod iahve unda yofiliyo da iyo kidec
mTeli warsuli istoriis manZilze, sabediswero TavgadasavalSi, israe-
lis mefe; yvela sxva mefe ki mis mier dayenebuli, mxolod misi saxel-
modgami iyo, romelic mxolod pirobiTad Tu iwodeboda mefed. is mefe,
romelic sinais mTaze gamoecxada moses Weqa-quxilSi, irCevs amqveyniur
mefes, romelsac mxolod warmavali arseboba hqonda, mefoba misTvis mi-
madlebuli iyo mxolod da ar iyo misi Sinagani buneba.
aqauri mefe acxadebs iqauri mefis nebas da aZlevs xalxs gzas, mimar-
Tulebas; mudmivad axsenebs mcnebas, mihyavs is, daatarebs mas swori gziT.
roca vkiTxulobT teqstSi, rom `im dros israels mefe ar hyavda~, mefeSi
ar igulisxmeba mainc da mainc mefobis instituti, romelic mxolod msa-
julTa epoqis dasasruls gaxda SesaZlebeli Tu aucilebeli. mefeSi gu-
lisxmobs yovel uflis rCeuls, romelsac gamoarCevs ufali Tavisi eri-
dan da daakisrebs xalxis xsnas, radgan arCeva mxolod maSin xdeba, roca
gadasawyvetia mniSvnelovani saqme, xolo eris cxovrebaSi mniSvnelovani
sxva ra unda yofiliyo, Tu ara xsna.
xsna ZiriTadi kategoriaa israelis istoriisa; misi ritmi gasdevs
mTels mis Tavgadasavals. xsnis, gaTavisuflebis imediT aris aRvsili wi-
naswarmetyvelTa xilvebi da gamocxadebani. magram yvelaze TvalsaCinod
misi ritmi igrZnoba msajulTa xanaSi. `sikvdilamde israelis msajuli
iyo aodi... man ixsna israeli~, `daisvena qveyanam ormoci weli~, `da mere
daisvena qveyanam ormoci weli gedeonis sicocxleSi~ _ asea aRniSnuli
33
debora
`imJamad israelis msajuli iyo winaswarmetyveli debora, lafidoTis
coli. deboras finikis qveS cxovrobda igi ramasa da beTels Soris, ef-
remis mTaSi, da modiodnen masTan israelianebi rjulis saqmeze~ (4:4-5).
debora, romlis saxeli niSnavs `futkars~, iyo erTaderTi qali msa-
julTa Soris. sagulisxmoa, rom is Tavisi mowodebiT winaswarmetyvelic
iyo da, albaT swored amis gamo is ojaxisagan gancalkevebiT cxovrobda,
rogorc RvTis mowmidarebi. misi Rvawli Semoinaxa simReram _ ebrauli
poeziis erT-erTma uZvelesma nimuSma, romelic cnobilia `deboras simRe-
ris~ saxeliT, da adgilis saxelma _ `deboras finikma~ (Tomer deborah).
amave simReram Semoinaxa misi wodeba, erTad erTi mTels Zvel aRTqmaSi,
`deda israelSi~, romelic, SesaZlebelia, deda-futkris asociaciiT iyos
gaCenili: man, rogorc deda-futkarma, Semoikriba Tavis garSemo israelis
mTeli ska da am SemokrebiT ixsna igi. mematiane ar laparakobs deboras
msajulad arCevaze uflis sulis gardamosvliT; misi aRZvra msajulad
da mxsnelad gadmocemulia misive sityvebiT `deboras simReraSi~, rome-
lic mas miewereba. is mReris gadaSenebamde misul israelis skaze da Ta-
vis Tavze: `sicocxle Camkvdari iyo israelis daba-soflebSi, Camkvdari
iyo, vidre ar aRvdeqi me, debora, vidre ar aRvdeqi me deda israelSi~
(5:7).
gansxvavebiT sxva msajulTagan, debora ar ibrZvis uSualod, aramed is aRZravs
sxvas, visma xelmac unda moitanos xsna. finikis qveS man miiRo STagoneba, rogorc
msajulma da winaswarmetyvelma, da imis rwmena, rom xsna usaTuod iqneba, visi xe-
liTac ar unda aRsruldes igi. deboras hqonda uflis gamocxadeba, rom barak
35
gedeoni
gedeonis msajuloba qarizmatuli rCeulobis mkafio magaliTia. eWvi
ar unda iyos, israelSi bevri iqneboda magari vaJkaci, pirovnuli mamaco-
biTa da simxneviT savse; magram ufalma moisurva erTi uCinari da sxvaTa-
gan gamourCeveli kacis xeliT moexdina xsna.
`movida uflis angelozi da dajda abi-yezreli ioaSis muxis qveS,
yofraSi, roca misi vaJi gedeoni sawnaxelSi cexvavda xorbals midianel-
Tagan farulad. gamoecxada uflis angelozi da uTxra: ufali SenTanaa,
magaro vaJkaco!~ (msaj. 6:11-12).
es is dro iyo, roca midianelTa da sxva momTabare tomebis SiSiT da-
beCavebul israels ver gaebeda saaSkaraod mSvidobiani Sroma. msajulis
gamoCenas, rogorc wesi, win uZRvis ukiduresi Znelbedoba, rac Tavis
mxriv gamowveuli iyo uflis sarwmunoebis dacemiT xalxSi: `ukuRmarTad
iqceodnen israelianebi uflis winaSe da ufalma midianis xelSi amyofa
isini Svid weliwads. damZimda midianis xeli israelze, ixiznebodnen is-
37
Suqze ixilveboda uflis mier, axla sayovelTaod iqna mzis Suqze gamo-
fenili, gamoqveynebuli. am saxiT arsebuli efodi daupirispirda israe-
lis erTaderT siwmides _ rjulis kidobans anu RvTis kidobans, rome-
lic utaZrobis xanaSi (aseTi iyo msajulTa xana) siloamSi, imJamad isra-
elianTa erTaderT sakrebulo adgilze imyofeboda. gedeonis mSobliuri
qalaqi yofra, sadac man efodi gamofina saTayvanod, daupirispirda si-
loams, rogorc saRvTo adgili. gaCnda ori saRvTo adgili, romelTagan
erT-erTi yalbi unda yofiliyo, saxeldobr, is, romelic ar iyo qarizma-
tuli arCevis Sedegi. saRvTo adgili safuZvels aclida moses rjuls da
monoTeizms, romelic ara mxolod erTRmerTianobaSi, aramed erTi wmida
adgilis aRiarebaSi mdgomareobda. sabolood, es iyo erTi religiuri
Suagulidan gandgoma da TviTneburi Suagulis Seqmna, Zveli aRTqmis
eniT `uzneoba~, `garyvnileba~ (zonah), rac maxed eqca gedeons da mTels
mis saxls.
`msajulTa wigni~ arafers ambobs imis Taobaze, Tu ra konkretuli ga-
moxatuleba hqonda am `maxes~ gedeonisaTvis, yovel SemTxvevaSi, gedeonze
naTqvamia, rom is mokvda `keTil sibereSi~, rac imas mowmobs, rom mas sa-
magiero ar mizRvia efodis gakerpebisTvis. magram misi saxlis bedi ki
ukuRma datrialda: ierubaal-gedeonis samocdaaTi kanonieri vaJiSvili
`erT qvaze~ daxoca misi xarWis naSobma abimeleqma, romelic amis Semdeg
mefed dasves israelze ara msajulad, rogorc mamamisi, aramed mefed. Se-
saZlebelia, mefobis uzurpacia, RvTis nebis gareSe gamefeba, iyo misTvis
maxe, radgan abimeleqi kvdeba ara rogorc mefes SeSvenis, aramed rogorc
erTi vinme ukanaskneli mdabioTagani: erT-erTi qalaqis alyis dros, vi-
Rac qalma galavnidan dolabis natexiT Tavisqala Caumtvria mas (msaj.
9:53).
ifTaxi
gedeonis xanidan ramdenime Taobis Semdeg msajulad gamoCnda ifTaxi
(Zv. qarT. iefTae), galaadeli, rogorc Cans, imave menaSes tomidan, radgan
galaadis mxareSi hqonda samkvidro israelianTa am Stos. Tu gedeons er-
cxvineboda menaSes tomoba da Tavisi sagvareulo yvelaze kninad miaCnda
am tomSi, ra unda eTqva saeWvo warmomavlobis ifTaxs, romelic rogorc
meZavis Svili, samSoblodan gandevnes misi mamis Svilebma, raTa memkvid-
ris wili ar hqonoda mamiseul qonebaSi. arc mama iyo cnobili kaci, rom-
lis saxelic ki ar axsovs matianes. igi iwodeba galaadad, im vrceli
mxaris saxeliT, romlis mkvidri iyo.
marTalia, ifTaxi ambis dasawyisSive ixsenieba rogorc `magari vaJkaci~
(gibor xail), magram mis simagres xeli ar SeuSlia naxevarZmebisTvis, mo-
eSorebinaT igi Tavidan. ifTaxma dakarga yvelaferi, rac SeiZleba mas ma-
misagan gadmocemoda; ar SerCa arc mamuli, arc mamiseuli rjuli, radgan
iZulebuli Seiqna galaadis ganapira mxareSi gadasaxlebuliyo da Tare-
SiT erCina Tavi. matianeSi naTqvamia, rom mis garSemo Tavi moiyara `cari-
elma xalxma~ da iwyes masTan erTad saTareSod gasvla galaadis sazRv-
rebs gareT. `carieli~ kargad gamoxatavs am umkvidro, mamulidan albaT
sxvadsxva mizeziT devnili xalxis mdgomareobas. am xalxs araferi ebada
am qveyanaze garda sakuTari mklavisa da davlaTisa, romelsac xangamoS-
vebiT ufali uwyalobebda maT. tradiciul sazogadoebaSi warmoudgene-
li iqneboda ufro dabali done dacemisa, rogorc dacemulni iyvnen, cxa-
43
riul xanaSi israeli miwas amuSavebda, Tesda, venaxs aSenebda, _ misi sim-
boloc ki iyo vazi, udabnoSi napovni (ier. 2:21), _ Rvinos wuravda, svamda,
magram mainc mwyemsoba iyo misi idealuri yofa, amitomac uflis mowmida-
ri, rogorc israelianis umaRlesi tipi, rCeulTa rCeuli, am sawyiss un-
da axorcielebdes.
samsonis bedi, rogorc mowmidarisa, gansakuTrebulia. misi mowmidaro-
ba ar aris misi nebiT arCeuli, aramed Tandayolilia; SobiTganve mas Tan
dahyveba saidumlo, romelsac iseve esaWiroeboda Senaxva, rogorc mowmi-
darobas marxva. Tmis mozrda mowmidarobis erT-erTi pirobaa, magram sam-
sonisTvis es ufro metia, vidre piroba: mis TmaSia ganivTebuli misi fi-
zikuri Zala, romelic ufalma misca mas filistimelTa dasamarcxeblad.
es gamocdac iyo da gansacdelic. saidumlo misi Zalisa, romelic mis
TmaSia damarxuli, ician misma mSoblebma, icis manac da swored es codna
Seiqna sabediswero misTvis. codnis anu saidumlos gacema, roca arse-
bobs akrZalva, aucilebeli epizodia zRapruli gmiris cxovrebaSi. zRap-
ruli gmiri arRvevs akrZalvas, raTa dakargos Zala, magram kvlav daib-
runos igi. es aris misi gamocdileba. samsonic kargavs Zalas da kvlav
ibrunebs, raTa am ZaliT sabolood mterTan erTad sakuTari Tavic gaa-
nadguros. mas usaTuod _ es iyo misi bediswera _ unda gaeca saidumlo,
Casaxuli jer kidev mis dabadebamde dedis saSoSi. dedam aRTqmuli Zis
Casaxvamde icoda es saidumlo da wilic ki hqonda mis SeqmnaSi, raki muc-
ladRebuls Tavi mowmidarad unda Seenaxa. `...vaJi SegeZineba, _ uTxra mas
uflis angelozma, romelmac saxelis gacxadeba ar ineba, _ oRond
frTxilad iyavi, ar dalio Rvino da TafluWi, uwmiduric araferi Wamo~
(msaj. 13:3-4). deda frTxilad iyo, magram vaJi ar iyo frTxilad da es Se-
iqna misi tragikuli aRsasrulis mizezi: ramdenadac maRali unda yofi-
liyo mowmidaris dideba, imdenad Rrma iyo misi dacema (Tumca man sakuTari si-
cocxlis fasad mainc SeZlo Tavisi adamianuri Rirsebis dacva).
samsonis cxovrebaSi sabediswero roli iTamaSes qalebma. Timna, Raza,
sorekisxevi _ ai, adgilebi,saiTkenac is miiswrafoda rogorc nadiri xa-
fangisaken. aq hqonda mas gansacdeli, cTuneba, romelic unda daeZlia,
magram ver daZlia.
rodesac is midis TimnaSi, filistimelTa qalaqSi colis saTxovrad,
is sruliadac ar iqceva ise, rogorc Seefereba msajuls, romelic
`ufalma akurTxa~ (msaj. 13:24); is midis rogorc kerZo kaci, Tavisufali
Tavis arCevanSi, romelsac moewona filistimeli qali. mSoblebi uSlian
(`qali dailia Sens sagvartomoSi da mTels Sens erSi, windaucveTel fi-
listimelTagan rom Txoulob cols?~), magram avtori amarTlebs samso-
nis arCevans, TiTqos es `uflisagan iyo~, TiTqos am qorwinebiT unda Se-
eRwia samsons filistimelTa wiaRSi da gaemarjva. magram aq vxedavT (es
iyo misi pirveli gasvla) damarcxebul samsons: aq, TimnaSi, ganicada man
pirveli xelis mocarva, aq pirvelad gamoCnda, rom mas ar SeZlebia sai-
dumlos Senaxva. ra iyo es saidumlo? es iyo igavi, romelic samsons Tim-
nasken mimaval gzaze SeemTxva.
qalis dasaniSnad mimavals gzad lomi Semoeyreba. uiaraRo samsoni, uf-
lis suliT moculi, Suaze gaxleCs loms. ramdenime xnis Semdeg mSob-
lebTan erTad imave gzaze gavlisas, amjerad ukve saqorwinod mimavali,
gauxvevs im adgilisken, sadac lomi mokla; xedavs, lomis gvamSi futkari
dabinavebula da Tafli gaukeTebia. samsonma SeWama Tafli da mSobleb-
48
mefeni
winaswarmetyveli samueli
msajuloba ar iyo STamomavlobiTi, verc iqneboda im mizeziT, rom igi
qarizmatuli iyo, damokidebuli iyo davlaTze, romelic uflisagan mo-
dioda. qarizma, davlaTi Svilze ar gadadioda, iseve, rogorc yoveli pi-
radi Tviseba, Tu ufali amas ar moisurvebda. gedeonma uari Tqva eris
winadadebaze, maTi mefe gamxdariyo: ara, me ver vimefeb Tqvenze. es iyo
WeSmariti israelianis sityvebi, romelic ganicdis ciur winamZRolobas
Tavis erze da gamsWvalulia im suliskveTebiT, rom misi eri gamorCeuli
eria da ar unda hgavdes araferSi sxva xalxebs. im xalxebs, romlebic
qanaanSi, israelis dasamkvidrebel qveyanaSi cxovrobdnen, yvelas hyavda
mefe _ melex, romelic marTavda maT. Tavis sirTulesTan erTad, rac me-
fis cnebis gansazRvraSi mdgomareobs, yvelaze cxadi niSani mefisa is
aris, rom igi STamomavlobiTia, is gadadis mamidan Svilze. ase rom, is
ar hgavs arc erT winamZRolobas, romelic ki ganucdia israelis xalxs.
mas axsovda, rom udabnoSi, im dinamiuri cxovrebis dros, roca igi dadi-
oda, mas hyavda mose da mere ieso (ieSua), romelmac gamoiyvana isini ior-
daneze da daamkvidra qveyanaSi. magram arc mose, arc ieso, mefeebad ar
iwodebodnen. roca xalxi iqmneboda, misi winamZRoli iyo winaswarmetyve-
lic, iyo msajulic, iyo RvTismsaxuric (Suakaci RmerTsa da xalxs So-
ris), iyo sardalic, magram ar iyo mefe, romelic gulisxmobs memkvidreo-
biT gardamaval Zalauflebas da moiTxovs pirad pativs.
umefoba TiTqos am xalxis gansakuTrebuli, Tandayolili Tviseba unda
yofiliyo. roca is iqmneboda, TiTqos imgvarad iqmneboda, rom mTeli Ta-
visi istoriis manZilze ar unda dasWirveboda mefe, radgan is RmerTi,
romelmac isini egviptidan gamoiyvana, maTi erTaderTi mefe unda yofili-
yo. swored am SegnebiT gasca pasuxi mefis mosurne xalxs msajulma ge-
deonma, miaCnda ra Tavisi Tavi qarizmis droebiT matareblad, qveynis
droebiT msajulad. gasagebia xalxis suliskveTeba: mas surs, rom hyavdes
mudmivi winamZRoli da ar iyos damokidebuli qarizmaze, davlaTze, rome-
lic msgavsad sulisa da qarisa aravin icis saidan da rodis uberavs da
qris. xalxs surda damsgavseboda sxva xalxebs, rom damSvidebuli yofi-
liyo, radgan misTvis autaneli iyo sxvaTagan gamorCeulis martooba.
gedeonma uari Tqva mefobaze, magram misma Svilma abimeleqma mamis sikv-
dilis Semdeg TviTneburad gamoacxada Tavi mefed. Suamavlad ar yofila
arc winaswarmetyveli, arc sxva vinme, rom gamoeTxova uflis Tanxmoba.
amitomac misi mcdeloba gamefebisa kraxiT damTavrda: man ver daadgina
dinastia. Tu ufali ar iqneboda momxre misi mefobisa, ra imedi hqonda
gedeonis Zes, garda mamis avtoritetisa, mefed gamoecxadebina Tavi? amas
gabedva sWirdeboda da abimeleqmac gabeda: man amoxoca Tavisi samocdaa-
Ti (!) naxevarZma da amiT `daamtkica~, rom mefea. sisxli iyo is mironi,
romelic man icxo, raTa mefis uflebebi moepovebina. magram masze gadmo-
vida ara kurTxeva, aramed mxolod wyevla. sami mkrexeluri uzurpatoro-
53
misi Svilebis uRirsi msajuloba iyo sababi imisa, rom xalxma samuels
mosTxova mefe. xalxs ar SeeZlo Tavisi sakuTari arCevaniT gamoerCia me-
fe Tavisi wridan. xalxi arc samuelisgan moeloda, rom is Tavisi nebiT
airCevda israelianTagan mefes. samueli RmerTs unda dahkiTxeboda an
xilvaSi unda mieRo niSani im israelianze, romlis mefobasac RmerTi
inebebda.
mainc ras warmoadgenda mefe Zveli aRTqmis ideologiis Tanaxmad, ro-
gor esaxeboda mefobis institutis arsi Zveli aRTqmis sazogadoebis
ideologs?
pirvel rigSi, ramdenadac ufali iyo erTaderTi WeSmariti mefe, rom-
lis morCileba marTebda yvelas, vinc egviptidan iyo amoyvanili da ax-
ladmopovebul qveyanaSi hqonda wili, yoveli xorcieli mefe unda Serac-
xuliyo im uxilavi, transcendentuli mefis xilul da amqveyniur gamoxa-
tulebad. es ki sxva araferi iqneboda, Tu ara kerpTayvaniscema imave `oq-
ros xbosi~, romelic udabnoSi myofma xalxma Tavisi uflis xatad igul-
va. rjuli ambobda, rom xalxs ar unda hyoloda kerpebi da mxolod ze-
ciur ufals unda damorCileboda. amieridan ki xalxi unda damorCilebo-
da xorciel mefes. amas gulisxmobda uflis pasuxi samuelisadmi, romel-
mac CiviliTa da guliswyromiT acnoba mas xalxis survili: `Seismine
xalxis yoveli sityva, rasac getyvis, radgan Sen ki ar uargyves, aramed
me uarmyves TavianT mefed~ (1mef. 8:7). es moTxovna uaryofa ki ara, ugule-
belyofa mainc iyo Teokratiisa, roca xalxi uSualod RvTis sityvas un-
da damorCileboda da ara imas, vinc am sityvas ucxadebda mas. magram
ufalma miiRo xalxis survili, win ar aRudga mis nebas, radgan Tavisu-
fal xalxad hyavda Seqmnili da gamozrdili Tavisi unji eri. oRond
xalxs unda scodnoda, rogor uRelSi ebmeboda mefobis dawesebiT. samue-
lis piriT Zveli aRTqma, rogorc yovelTvis, daufaravad amxilebs mefo-
bis uaryofiT mxareebs. ai, mefobis ra saidumlo ganucxada xalxs samu-
elma:
`uTxra: ai, ra uflebebi eqneba mefes, romelic imefebs Tqvenze: waiy-
vans Tqvens Svilebs da Tavis etlebTan da cxenebTan daayenebs; irbenen
isini misi etlis win. daniSnavs maT aTasisTavebad da ormocdaaTisTave-
bad, Tavisi yanis mosaxnavad da Tavisi samkalis mosamkelad, Tavisi sabr-
Zolo saWurvelisa da etlebis sakeTeblad. aiyvans Tqvens asulebs me-
nelsacxeblebad, mzareulebad da puris mcxoblebad. wagarTmevT saukeTe-
so yanebs, venaxebsa da zeTisxilis baRebs da Tavis msaxurebs daurigebs.
meaTeds aiRebs Tqveni naTesebidan da venaxebidan da Tavis kariskacebsa
da msaxurebs uwyalobebs. wagarTmevT saukeTeso ymebs, mxevlebs, msaxur
biWebs, saxedrebs da Tavis saqmeze amsaxurebs. waiRebs meaTeds Tqveni fa-
ridan da Tqvenc misi ymebi gaxdebiT. maSin mohyvebiT wuwuns Tqvens arCe-
ul mefeze, magram ar mogismenT ufali~ (1mef. 8:11-18).
xalxma moismina es sityvebi, magram yvelafris fasad moiTxova mefe.
mTavari mainc is iyo, rom mas surda sxva xalxebs damsgavseboda:
`ara da ara, mefe unda gvesvas: Cvenc iseTebi unda viyoT, rogorc sxva
xalxebi arian. Cveni mefe gangvsjis Cven, win wagviZRveba da Cveni gulisT-
vis ibrZolebs~ (1mef. 8:9-20).
axla gadasawyveti iyo, vin unda yofiliyo israelis mefe anu uflis
xorcieli nacvali qveyanaze. magram gana SeiZleboda adamianis nebiT ga-
dawyvetiliyo, Tu vin iqneboda konkretulad mefe? saidan, romeli tomi-
55
sauli
axla ki es yrma, romelic uflis miswavlebiT unda gamoeZebna samuels
da zeTi ecxo misTvis, ramdenime dRe msaxur biWTan erTad daeZebs mamami-
sis dakargul virebs. gangebam ise moawyo, rom nacvlad imisa, rom virebi
epova, sauli Sexvda winaswarmetyvel samuels, romelmac mefoba `apovni-
na~ mas. sauls surda misgan, rogorc misnisagan, gamoekiTxa dakarguli
virebis ambavi, misans ki erTi dRiT adre hqonda gamocxadebuli uflisa-
gan: `xval am dros kacs gamogigzavni beniaminis mxaridan da scxeb mas Ce-
mi eris, israelis mefed...~ (1 mf. 9:16).
aucilebeli iyo, rom isini _ winaswarmetyveli da mefed zegardmo gan-
wesebuli erTmaneTs Sexvedrodnen (amisTvis jer saWiro iyo virebi dah-
kargoda mamamiss, kiSs) im adgilas, saidanac winaswarmetyveli arafris
momlodine yrmas waiyolebda gorakze, saxalxo msxverplSewirvis adgil-
ze da saklavis saukeTeso naWers miawodebda, mere ki, daimartoxelebda
Tu ara, zeTs daasxamda Tavze, akocebda da etyoda: `aha, gcxo ufalma Ta-
visi samkvidros mTavrad~ (1 mf. 10:1). yvelaferi winaswar aris gamzadebu-
li an, yovel SemTxvevaSi, samueli xedavs, rom rac saulis Tavs xdeba,
yvelaferi winaswar aris gadawyvetili. misgan wasul sauls, vinc Sexvde-
ba, yvela, Segnebulad Tu Seugneblad, monawileobs mis uCveulo Tavgada-
savalSi: is ori kacic, romelic raxelis saflavTan etyvis mas, napovnia
56
daviTi
sauls ukve meored esmis winaswarmetyvelis sityvebi, rom is moZulebu-
lia uflisagan, da rom israelis romeliRac tomSi, romeliRac sagvare-
uloSi, ukve amorCeulia Rirseuli samefo kaci.
magram es ambavi mxolod man icis da samuelma. magram saulma ar SeiZ-
leba icodes, vin iqneba konkretulad is rCeuli. amis codna mxolod sa-
muels SeuZlia, radgan kvlav misi xeliT unda moxdes cxeba da kurTxeva
mefisa. arCevani kvlav uCino sagvareuloze midga, Tumca iudas tomi, ro-
melsac ekuTvnoda ieses _ daviTis mamis gvari, arc ise uCino iyo. magram
beTlems swored daviTis mefobis gamo eloda dideba momavalSi. `beTle-
mel iesesTan ggzavni, radgan mis SvilTa Soris davigule CemTvis mefe~,
_ esmis samuels uflis sityvebi (1mef. 16:1). winaswarmetyveli da mRvdelm-
Tavari unda stumreboda beTlemSi ieses ojaxs, Seewira msxverpli da
saRvTo trapezze moewvia yvelani. ieses ki rva Svili hyavda, rvave vaJi.
`Camoatara iesem Tavisi Svidi vaJiSvili samuelis win~, magram arc erTi
maTgani ar iyo uflis rCeuli. mogviano gadmocemiT, roca samuelma ieses
erT-erT vaJiSvils, eliabs, daupira cxeba, zeTi ar gadmoiRvara rqidan,
igive ganmeorda sxva Zmebis mimarTac; magram, roca jeri daviTze midga,
zeTi Tavisuflad gadmoiRvara da Tavze daesxa Wabuks.
Tumca samueli winaswarmetyveli iyo da misani (xozeh `mxilveli~), mag-
ram is mainc adamiani iyo da, rogorc adamians sCvevia, garegnobiT arCev-
da samefo kacs. pirvelad mas TvalSi moxvda eliabi _ maRali, tanadi,
Tanac yvelaze ufrosi ZmebSi. roca samuelis Tvali masze SeCerda, man
aseTi Segoneba moismina uflisagan: `nu uyureb mis garegnobas da tanis
simaRles, radgan me ganvayene igi...~ ufali gulisxmobs ganyenebas sauli-
sas, romelic erTi TaviT maRali iyo mTels xalxSi. mere kidev Caesmis
xma samuels: `radgan ise ar aris, rogorc kaci xedavs. radgan kaci mxo-
lod imas xedavs, rac TvalSi xvdeba, xolo ufali guls xedavs~ (1mef.
16:7).
Sinac rom yofiliyo am dros daviTi, albaT samueli zedac ar Sexe-
davda, arc iese warudgenda umrwemes Zes _ nabolaras. am dros daviTi
cxvarSi iyo da es garemoeba ormagad simboluri Seiqna: mefe unda aRze-
vebuliyo im adgilidan, saidanac aravin eloda mefes; da mefe unda gamo-
suliyo mwyemsobidan uflis eris dasamwyemsavad. es idea mkafiod aris
gamoTqmuli fsalmunSi da ezekielis winaswarmetyvelebaSi. 78-e fsalmun-
Si vkiTxulobT:
59
da sabrZolo iaraRad, `ZaRli xom ara var, joxiT rom gamodixar CemTa-
no~ moesma daviTs Seuracxyofili bumberazis sityvebi.
Surduli daviTis xelSi is jadosnuri iaraRia, romelsac zRapris
gmiri ipovebs Tavisi Sinagani Rirsebis jildod; amave dros, Surduli
gamoxatavs adamianuri gonebis Zlevamosilebas, mis upiratesobas brma da
usaxuri fizikuri Zalis winaSe. daviTi imave gziT _ gamWriaxobiT da
maxvili gonebiT _ imarjvebs, rogorc imarjveben CvenTvis nacnobi odi-
sevsi (calTvala bumberazis mZleveli), devTan mebrZolni Cveni jvar-xa-
tebi (RvTisSvilni), an Tundac nacarqeqia, amouwurav SesaZleblobaTa
dammarxveli, romelic gadamwyvet wamebSi aradCasagdeb, yofiT sagnebs
Zlevamosil iaraRebad aqcevs.
`Cayo xeli daviTma gudaSi da amoiRo iqidan qva, styorcna Surduli
da Sig SublSi moartya filistimels. SublSi CaeWeda qva da pirqve daem-
xo filistimeli~ (1mef. 17:49).
am orTabrZolam dasabami misca saulis laSqris gamarjvebebs filis-
timelebze.
ai, maSin ikiTxa saulma (es aris meore versia saulisa da daviTis da-
axloebisa) daviTis vinaoba da is meored warudgines mefes, amjerad ukve
ara rogorc memusike _ qnarze damkvreli, aramed rogorc gmiri. maTi
Sexvedra gadmocemulia ukiduresi dawurviT, TiTqos mxolod da mxo-
lod rogorc cnoba, magram am simSraleSi da sityvier siZunweSi Cans sa-
ulis mefuri, Tan mamaSviluri Rirseba, xolo gamarjvebuli yrmis Tavm-
dabloba da morCileba. dasawyisi sakeTildReo iyo.
`roca dainaxa saulma filistimelis winaaRmdeg gamavali daviTi, hkiT-
xa abners, mxedarTmTavars: visi Svilia es ymawvili, abner? miugo abnerma:
Sens Tavs geficebi, ar vici, mefeo. Tqva mefem: ikiTxe, visi Svilia es Wa-
buki. roca dabrunda daviTi filistimelis damarcxebis Semdeg, xeli moh-
kida mas abnerma da warudgina sauls; xelSi filistimelis Tavi eWira.
uTxra saulma: visi Svili xar, ymawvilo? miugo daviTma: Seni msaxuris,
ieses Svili var, beTlemelis~ (1mef. 17:55-58).
saulis karze gamoscada pirvelad daviTma sakuTar Tavze Surisa da
eWvis dauZleveli Zala saulisagan da aseve dauZleveli megobruli siy-
varuli mefis Zis, ionaTanisa. `Seekra ionaTanis suli daviTis suls da
Seiyvara igi ionaTanma, rogorc sakuTari Tavi... Sekra ionaTanma daviTTan
kavSiri, radgan Seiyvara igi rogorc sakuTari Tavi. gaiZro mosasxami io-
naTanma, Tan rom hqonda, da misca daviTs, agreTve Sesamoseli, maxvili,
mSvildi da sartyeli~ (1mef. 18:1-4).
ZmadSeficvis am aqtma, TiTqmis ritualurma da simbolurma moqmedebam,
gansazRvra daviTis Semdgomi bedi _ misi urTierToba ara mxolod iona-
TanTan, aramed gaaZliera misi mowiweba saulis winaSe, ara rogorc mxo-
lod mefis, aramed Zmadnaficis mamis winaSec.
erTgulobda daviTi sauls sicocxleSic da misi sikvdilis Semdegac
patronobda mis STamomavlebs, erTi sityvac ar dascdenia mis mimarT saa-
ugo da arc saqmiT cdila gaesworebina misTvis angariSi, Tumca saamiso
SemTxveva bevrjer mieca mas. saulis sicocxleSi daviTi avlenda patios-
nebis, siqvelis, raindobis, morCilebis da Svilobrivi siyvarulis maga-
liTs mefisadmi, romelic TiTqmis dRidan goliaTis damarcxebisa mosis-
xle mtrad gadaekida mas. saulSi iZala Surma Wabuki qveSevrdomis mi-
marT, roca brZolidan dabrunebuls moesma qalebis gundis mier saxel-
63
saulis aRsasruli
yvela Tavisi bedisweriT kvdeba, yvelas Tavisi gansakuTrebuli sikvdi-
li aqvs. iakobi mokvda xansruli, wlebiT maZRari, tkbil sibereSi, vaJiS-
vilebiT da SvilTaSvilebiT garSemortymuli, im Svilis xelSi, romlis
gamo ambobda, mgloviare Cavalo Cems SvilTan SaveTSi. abraami, isaki, ia-
kobi, _ eris mamamTavrebi, mwyemsebi, mSvidobiani xalxi iyo da mSvidad
datoves wuTisofeli. rogor mokvda sauli, romelmac brZolaSi gaatara
mTeli cxovreba da lxinis drosac ki, Tavisi erTguli xalxiT garSe-
mortymuls, Subi hqonda xelSi CabRujuli? TiTqos eloda boroti su-
lis mobervas, rom eWvebiT gasenils Tavisi moyvasi gaegmira. Seiqmneboda
Tu ara misTvis es Subi sabediswero?
`mefeTa wignebma~ saulis sikvdilis ori versia Semoinaxa, orive Cawe-
ril iqna erTmaneTis miyolebiT: biblia ar ufrTxis garegan winaaRmde-
66
gobebs; is ar fiqrobs, rom rac moxda, swored ise moxda, rogorc unda
momxdariyo. biblia utovebs SemTxvevas sxva SesaZleblobasac, rom ufro
amomwuravad gamoCndes SemTxvevis mniSvneloba da iq moxvedrili adamia-
nis ukanaskneli saqcieli.
pirveli versia.
`miewivnen filistimelebi sauls da mis vaJebs da daxoces filistime-
lebma ionaTani, abinadabi da malqi-Suayi _ saulis Svilebi. gauZnelda
brZola sauls. niSanSi amoiRes igi mSvildosnebma da mZimed daWres igi
mSvildosnebma. uTxra saulma Tavis saWurvelTmtvirTvels: iSiSvle max-
vili da gamiyare, rom windaucveTelebma ar momklan da ar Seuracxmyon.
ver gabeda saWurvelTmtvirTvelma, radgan Zalian eSinoda. maSin aiRo sa-
ulma maxvili da zed daego. roca dainaxa saWurvelTmtvirTvelma, rom
mokvda sauli, isic zed daego maxvils da mokvda masTan erTad~ (1mef.
31:2-5).
vin unda yofiliyo Semswre am tragikuli scenisa? vis unda moesmina
patronisa da misi morCilis ukanaskneli dialogi? roca mefiswulni da
misi Tanamdgomni daxocilni eyarnen maT win? vin moitana es ambavi, rom
ymam ar Seasrula mefis ukanaskneli brZaneba, roca aravin iyo mis meti
brZanebis Semsrulebeli? vin Caxeda mas saxeSi, roca maxvilCabRujuli
xeli aukankalda da ver aRmarTa igi cxebulze? `radgan Zalian eSino-
da~? maSin xom ar aukankalda xeli, roca mefis kvalze gulSi iyrida
maxvils imis dasadastureblad, _ vis winaSe? misi patroni mkvdari iyo
ukve, _ rom sakuTari sicocxle ar enaneboda?
modaraje Tvali dahyurebda maT zemodan. am TvaliT danaxuls agvi-
wers biblia mefeTa pirveli wignis dasasruls.
mefeTa meore wigni ubrundeba amave ambavs, ar cnobs mas amowurulad.
es versia unda avsebdes winamavals, azustebdes saulis aRsasrulis su-
raTs.
`movida mesame dRes saulis banakidan kaci, samoseli Semoglejoda da
Tavze nacari eyara. movida daviTTan, miwaze davarda da Tayvani sca. uTx-
ra daviTma: saidan modixar? miugo: israelis banakidan gamoviqeci. uTxra
daviTma: ra ambavi moxda, miambe. uTxra kacma: xalxi gaiqca brZolis ve-
lidan. bevri Cvenianic daeca da daixoca, saulic da misi vaJic, ionaTa-
nic daixocnen. uTxra daviTma ymawvilkacs, ambis momtans: rogor gaige,
rom daxocilan sauli da misi vaJi ionaTani? miugo ymawvilma kacma, am-
bis momtanma: gilboayis mTaze movxvdi da, vxedav, Tavis Subzea sauli wa-
mogebuli da, aha, etlebi da mxedrebi uaxlovdebian mas. ukan moixeda, da-
minaxa da damiZaxa. mivuge: gismen, batono-meTqi. miTxra: vina xar? mivuge:
yamalekeli var-meTqi. miTxra: dameci Tavs da momkali, radgan saSinel
tanjvaSi var, jer kidev midgas suli. mivedi da movkali, radgan vicodi,
rom mainc ar icocxlebda damarcxebis Semdeg. movxade gvirgvini, Tavze
rom exura, avarTvi samajuri, xelze rom ekeTa, da aq movutane Cems pat-
rons...~ (2mef. 1:2-10).
WeSmaritad tragikuli suraTis Semswre Seiqna es yamalekeli ymawvili:
casa da miwas Soris, yvelasagan mitovebuli, Tavis Subs wamogebuli gan-
wiruli mefe. etlebi da mxedrebi grialiT uaxlovdebian. yamalekels
namdvilad saulisagan unda moesmina es sityvebi, romlebic gamarjvebul
daviTs moaxsena. man moismina saulis Sinagani xma, ara mefuri, aramed ub-
ralod adamianuri. ra pasuxi unda gaeca ucxo yamalekels mefis gulis
67
daviTis gansacdeli
bibliur adamians Tan sdevs gansacdeli. SeiZleba iTqvas, Casafrebu-
lia da elis mis nabijs. romeli ascda Tavis cxovrebaSi gansacdels, vin
iyo misgan Tavisufali? gansacdelis meoxebiT arian, rogornic arian,
rom araferi vTqvaT adamze, pirvelkacze, romelmac gza gauxsna mas ka-
cobriobaSi, abraami, iakobi, iosebi da sxvani. gansacdeli sasinji qvaa,
romelic gamoaCens adamianis didebas da simdables; quraa, romelSic un-
da gadadnes kaci da gamovides misi xinji. gansacdelidan adamiani SeiZ-
leba arnaxul simaRleze avides an ise daeces, rogorc arasodes dacemu-
la.
iyo dro, roca daviTze SeiZleba Tqmuliyo: `sul maRla da maRla mi-
dioda daviTi da ufali, cabaoT RmerTi, masTan iyo~ (2mef. 5:10). magram
Tu SeinarCuna taxtze gamtkicebulma is simaRle, romelsac devnilebaSi
68
ma akurTxa maTi SeuRleba, TiTqos warixoca codva, radgan meore vaJi _ solomo-
ni, romelic uSva mas berSabem, `Seiyvara ufalma~ (2mef. 12:24). es ki imas moaswaveb-
da, rom daviTis ZeTa Soris upiratesoba mas mieniWeboda da taxtis erTaderTi
memkvidre is iqneboda.
daviTs kvlav Sexvda simware da kvlav Svilisagan. mamam ganicada Svi-
lis Ralati, Svili aujanyda mamas, ufliswulma mefis sicocxleSi moin-
doma gamefeba, rogorc im sxivosanma angelozma, uflis taxts rom Sehbe-
da. es iyo abesalomi _ ab Salom `mama mSvidobisa~, Tumca ki iyo mama
janyisa. `aravin iyo mTels israelSi iseTi naqebi kaci silamaziT, ro-
gorc abesalomi: TxemiT terfamde unaklo iyo. roca Tavs moikreWda
xolme (wlidan wlamde ikreWda Tmas, radgan amZimebda), Tmis monakreWi
oras Sekels iwonida samefo sawoniT~ (2mef. 14:25-26). aseTi iyo abesalomi,
romelic gamorCeviT uyvarda mefes, msgavsi uflis winaSe mdgari im ange-
lozisa.
janyi Sinaganad gancdili damoukideblobis, TavisTavadobis garegani
gamoxatulebaa da, amdenad, albaT aqvs mas Tavisi simarTle. aq vlindeba
adamianis Tavisufali neba da gabedva imisa, rom gza mieces Tavisufal
nebas. da ai, abesalomma igrZno, rom mas SeuZlia hyavdes sakuTari etli
(saomari etli) da ormocdaaTi malemsrboli anu moyme _ piradi gvardia;
abesalomma igrZno, rom mas SeeZlo ganekiTxa samarTali anu aResrulebi-
na mefis upirvelesi funqcia, jer kidev msajulTa xanidan warmomavali.
`Tayvanis sacemad mosul kacs xels gauwvdida xolme, isic moeWideboda
da akocebda. amgvarad eqceoda abesalomi yvela israelians, vinc ki me-
fesTan modioda samarTlisTvis. ase moigo abesalomma israelianTa gu-
li~ (2mef. 15:5-6).
bolos, roca darwmunda, rom israelis yvela Sto mxars dauWerda, xeb-
ronSi wasvla gamosTxova mefes im sababiT, rom uflisaTvis aRTqmuli
msxverpli Seewira. xebroni is qalaqi iyo, sadac daviTi gamefda, sadac
mefed cxes igi, da ramodenime xans mefobda vidre ierusalimSi damkvidr-
deboda sabolood. axla daviTi ierusalimSi ijda, abesaloms ki surda
gaemeorebina mamis gza _ xebronidan mieRwia ierusalimamde.
rogorc Cans, ormocdaaTi moyme, samarTlis sja da xebroni _ aucile-
beli piroba unda yofiliyo gasamefeblad. da kidev erTi ram. erTi aseTi
muxlia naTanis winaswarmetyvelebaSi Semcode daviTis mimarT: `ase Tqva
ufalma: aha, ubedurebas dagaTev Senive saxlidan; aviyvan Sens Tvalwin
Sens colebs da Sens moyvasebs mivcem; mzisiT dawvebian Sens colebTan.
Tumca Sen Cumad gaakeTe, me mTeli israelis winaSe da mzis winaSe gavake-
Teb am saqmes~ (2mef. 12:11-12).
naTani simboluri eniT winaswarmetyvelebda, rogorc Seefereba qadags.
daviTi unda mimxvdariyo naTqvams, rogorc Tavadac winaswarmetyveli.
dRes SeiZleba paradoqsad moeCvenos adamians, magram Zvel aRmosavleTSi
mefis coli _ dedofali ganasaxierebda mefobas; mefe flobda dedo-
fals da am flobiT is flobda samefosac.
roca abesalomma rCeva hkiTxa Tavis mxardamWers, axiTofels, Tu ra
unda moemoqmeda pirvel rigSi, pasuxad miiRo: `Sedi mamaSenis xarWebTan~
(2mef. 16:21). ai, sad axda naTanis winaswarmetyveleba rogorc pirdapiri
azriT, aseve simbolurad: `gaSala karavi abesalomma banze da Sevida abe-
salomi mamis xarWebTan mTeli israelis Tvalwin~ (2mef. 16:22). am aqtiT
abesalomma sabolood gaacxada Tavis ganzraxva. cxadia, es simboluri
71
moqmedeba iyo, rogorc wesi, rogorc niSani, romlis azrsac mTeli qveya-
na unda mimxvdariyo da eRiarebina axali mefe.
(daviTis xarWaze kidev sxva misma Zem gaacxada pretenzia, oRond es mi-
si sikvdilis Semdeg moxda, roca taxtze ukve solomoni ijda. roca ado-
nias, abesalomis momdevnos, gamefebaze xeli moecara, daebada imediani
azri, gamoeTxova solomonisaTvis daviTis xarWa abiSaga sunameli. es iyo
daviTis ukanaskneli xarWa, romelic mas mihgvares moxucebulobaSi ga-
saTbobad da sanugeSeblad (da mefes igi ar Seucvnia). adoniam am Txov-
niT gasca Tavisi faruli zraxvebi, rom ar daukargavs gamefebis imedi.
amas mixvda solomoni, amoikiTxa ra am TxovnaSi adonias pretenzia: risT-
vis iTxovs abeSagas adonia? barem mefobac moiTxovos, xom Cemi ufrosi
Zma ariso? am Txovnas Seewira adonia. solomonma dasaja igi sikvdiliT,
rogorc taxtis mojanye.)
abesalomi Sevida daviTis xarWebTan. amiT yvelaferi iyo Tqmuli: safr-
TxeSi Caigdo Tavi abesalomma da daviTis sicocxlec safrTxeSi aRmoCn-
da.
rogorc Cans, devnileba, xetiali, gaqceva, Cawerili iyo daviTis bedSi.
roca gaigo man, rom `ganmtkicda SeTqmuleba da uamravma xalxma iwyo de-
na abesalomisaken~, datova taxti, romlis Seuryevloba aRuTqva mas
ufalma, da ierusalimi, romelic sataxtod da uflis kidobnis dasavane-
bel qalaqad iyo ganwesebuli. `gadalaxa mefem kedronis xevi da daadga
mTeli xalxi udabnos gzas.~
RirsSesaniSnavi am epizodSi is aris, rom daviTis gza simbolur mniSv-
nelobas iZens. Tumca es gza savsebiT realuria: realuria kedronis xevi,
romelic ierusalims hyofs zeTisxilis mTisagan, romelzec gadis gza
udabnosaken. realuria udabno, saiTac TavganwirviT, RvTis anabara mito-
vebuli daviTi midis. es udabno ar gamoiwvevda masSi xats im istoriuli
udabnosi, romlis wiaR eris qmnadobis xanaSi gamoatara xalxi mosem, _
is udabno mudam erTgvar nostalgias badebda israelianis gulSi. daviTs
unda gadaelaxa xevi, sazRvari, asuliyo zeTisxilis mTaze, TiTqos Tavi-
si sicocxlis mwvervalze, da mere SerTvoda udabnos usazRvroebas _
Tohu-va-bohus, adgils, romelsac uflis xeli ar Sehxebia.
am gansacdelSi daviTma ar isurva Tan waeyola RvTis kidobani, israe-
lianTa udidesi siwmide, romelic udabnoSi svlisas axlda xalxs. da-
viTma ar indoma, rom kidobans gaeziarebina misi bedi _ gadasaxleba. man
gzidan gaabruna kidobani da Tavis sityvebSi mRvdelmTavrisadmi gamoaCi-
na morCileba Tavisi bedis winaSe: `daabrune qalaqSi RvTis kidobani. Tu
madli mipovnia uflis TvalSi, mec damabrunebs da maxilvinebs mas da
mis samyofels. Tu brZanebs, aRar mindixaro, sadRa waval; miyos, rac ene-
bos~ (2mef. 15:25-26).
mematianes saSualeba mieca gamoexata damcirebuli da damdablebuli
mefis Sinagani sidiade, misi aRmasvla am damdablebaSi. `xolo daviTi Se-
udga zeTisxilis mTas, adioda da tiroda, Tavdafaruli da fexSiSveli~
(2mef. 15:30). Cans, daviTma datova mefoba ierusalimSi uflis kidobanTan
erTad, uaryo, ukuagdo ra samefo Rirsebis garegani niSnebi da darCa ca-
sa da miwas Soris Sinagani RirsebiT, rogorc cxebuli uflisa; mxolod
es _ cxebuloba _ Tu gadaarCenda imis winaSe, visac es madli ar hqonda
miniWebuli. fexSiSveloba _ Seuracxebis ukiduresi niSani, ganZarculoba
ara mxolod samefo Rirsebebisagan, aramed, saerTod adamianobis garegani
72
viT maRali iyo sxvebze. daviTs wiTuri Tma hqonda da axovani ar iyo;
leas, iakobis pirvel cols, susti Tvalebi hqonda, xolo raxeli, misi
da, romelic uyvarda iakobs, lamazi Sesaxedavi iyo; roca mose daibada,
Tqves kargiao (rogorc RmerTma Tqva Tavis Seqmnil samyaroze) da gadama-
les, rom gadarCeniliyo. arc abesalomis garegnobis aRweraSia mefeTa
wignebis avtori sityvauxvi, magram is gvimxels abesalomis konkretul
niSans, Tumca ara imdenad misi silamazis maradsaxseneblad. avtori sa-
gangebod laparakobs abesalomis Tmaze, mis uCveulo siuxveze, mkiTxvels
amcnobs misi monakreWis wonasac ki. Tumca es savsebiT profanuli Tmaa,
ara samsonis TmasaviT samowmidaro, romelSic iyo misi Zala, swored am
siuxviT Seiqna misi damRupveli, TmaSi iyo abesalomis bediswera. bibliu-
ri avtori SemTxveviT arc erT niSans ar axsenebs; TxrobaSi abesalomis
Semosvlisas naxsenebi misi Tma gamoCndeba misi aRsasrulis Jams: `Seejaxa
abesalomi daviTis msaxurT jorze amxedrebuli. roca jori totebgabar-
jRuli didi muxis qveS gadioda, TmebiT gamoedo abesalomi muxas da ca-
sa da miwas Soris gamoekida. jori ki gamoecala da gaiqca~. ufliswulis
umweobiT isargebla sardalma ioabma da gangmira igi da ajanyebac Caqra.
Zvel aRTqmaSi moTxrobil aRsasrulTa Soris es aris erTi absurdu-
li aRsasruli adamianisa, yoveli mSvenebiT, SesaZloa gardametebuli
mSvenebiT Semkuli ufliswulis, romelic mowodebuli iyo samefod da
albaT Seswevda kidec qveynis marTvis unari. magram mefe kargavs memkvid-
res da Svils erTdroulad _ orkecia misi mwuxareba. Svilze glovis
mxolod orad ori SemTxvevaa Zvel aRTqmaSi: iakobi moTqvams iosebze,
moTqvams ara mxolod rogorc Svilze, _ mis garda mas kidev TerTmeti
hyavs, _ aramed rCeul Svilze, romelic man daamSvena `Wreli kvarTiT~.
es `Wreli kvarTi~ (qeToneT fassim) gaxda Zmebis Suris mizezi da Zmebma
daRupes igi, Caagdes WaSi, Sesvares ra misi samoseli Txis sisxliT, raTa
mamas daejerebina sayvareli Svilis sikvdili. xom uzomo iyo mamis mwu-
xareba, magram bibliuri avtori aqac erTgulia movlenaTa aRweris mise-
buri wesisa _ iakobis moTqma sami fraziT aris gadmocemuli, im mniSvne-
lovani, erTaderTi sityvebiT, romlebic uTuod unda warmoeTqva saso-
warkveTils: `Cemi Svilis kvarTia! nadirs SeuWamia, nadirs dauglejia io-
sebi!~ mere sityvebia, romelTac albaT mravalgzis imeorebda: `mgloviare
Caval Cems SvilTan SaveTSi!~ xom ganuzomelia daviTis mwuxareba, magram
mxolod orma sityvam, individualuri ritmiT warmoTqmulma, daitia igi:
`Svilo, abesalom, Svilo, Svilo abesalom! (beni abSalom beni beni abSa-
lom) netav Sens magivrad me movmkvdariyavi, abesalom, Svilo, Svilo!~
(2mef. 18:33). da isev da isev sxva rigiT: `Svilo, abesalom, abesalom, Svi-
lo, Svilo!~ (beni abSalom abSalom beni beni).
solomoni
solomoni aris israelis pirveli mefe, romelic ufliswulad daibada.
daviTma is Tavis sicocxleSive dasva mefed im pirobis Tanaxmad, rome-
lic misca man berSabes. uaryo kanonieri memkvidre adonia da gaamefa um-
rwemesi Tavis ZeTa Soris, fufunebaSi aRzrdili da naferebi solomoni,
romlis saxelis (Selomo) TanaJReradoba `mSvidobasTan~ (Salom), ar Se-
iZleba mis TanamedroveTa TvalSi gangebiseulad ar aRqmuliyo: misi me-
foba qveyanaSi mSvidobis sufeviT aRiniSna. man daasadgura qveyanaSi oq-
ros xana, samoTxisdari, uzrunveli cxovreba mTels israelSi, `Wamdnen,
74
mokla misi vaJi...~ (2neSt. 24:22). amis Semdeg ukan wavida ioaSis saqme:
ufalma mcire laSqriT gaamarjvebina aramis laSqars, romelic iudas da
ierusalims Seesia, gawyvita erismTavrebi da didZali alafi moxvetes da
damaskoSi gaugzavnes mefes. xalxma am marcxisaTvis ioaSs dasdo brali,
mRvdelmTavris mkvlelobac gauxsenes da mZimed dasneulebuli sakuTar
sawolSi mokles. mefeTa samarxSi ar daumarxavT, Rirsad ar CaTvales
(2neSt. 24:23-25).
mexuTe iyo amacia (srulad: amaciahu), misi Ze. `sworad iqceoda uflis
TvalSi, oRond ara ise, rogorc misi mama daviTi. yvelafers ise akeTeb-
da, rogorc ioaSi, mamamisi~ (4mef. 14:3). amaciam mamis Suri iZia, mkvlelebi
daxoca, magram maTi Svilebi ar dauxocavs, daicva ra moses rjuli, rom-
lis Tanaxmad ar unda daisajon Svilebi mamis da mamebi SvilTa danaSau-
lis gamo. es swori moqceva iyo uflis TvalSi. magram rac amis Semdeg
Caidina, ar SeiZleboda ufals mowoneboda. Seesia edoms, gaanadgura da
wamoasxa misi RmerTebi, da Tayvans scemda da ukmevda. es iyo gadaxveva
daviTis gzidan da mamis _ ioaSis gzaze Sedgoma. amas isic daemata, rom
brZolaSi gamoiwvia israelis mefe, rogorc Cans, uflis imediT, magram
ufali aRar iyo masTan. aqamde zavi iyo or samefos Soris, axla amacia
arRvevs am zavs. israelis mefe, romelsac amacias mamis saxeli erqva _
ioaSi (srulad: iehoaSi) ampartavnul, Tumca sakadris pasuxs aZlevs mis
gamowvevas. igavurad pasuxobs igi. ai, misi sityvebi, romlebic samudamod
aRbeWda mefeTa matianem: `libanis kvrinCxma SeuTvala libanis kedars:
colad miaTxove Seni asuli Cems vaJs. magram Caiara libanis gareulma
mxecma da gaTela kvrinCxi. dagimarcxebia edomi da gadidgulebulxar.
Rirseulad geWiros Tavi da SenTvis ijeqi saxlSi. risTvis stex SfoTs?
Senc daecemi da iudac~ (4mef. 14:9-10). magram iudas mefem yuri ar aTxova
gonivrul rCevas, romelic israelis erT-erTi ukeTuri mefis piridan ga-
modioda, da ufalma gaamarjvebina ioaSs, Tumca misi mefoba am tradiciu-
li formuliT Sefasda matianeSi: `ukuRmarTad iqceoda uflis TvalSi...~
(4mef. 13:11). amacia damarcxda brZolaSi, tyved Cavarda; israelis mefe mi-
adga ierusalims, daangria misi kedeli da didZali qoneba gazida uflis
saxlidan da samefo saganZuridan. sabolood, man, ganmdgarma mefem, iseve
daasrula sicocxle, rogorc misma mamam ioaSma: SeTqmulebma ierusali-
midan gaaZeves da sadRac laqiSSi miugzavnes mkvlelebi, da mokles.
meeqvse yuzia iyo, romelsac gansakuTrebuli xvedri Sexvda. Teqvsmeti
wlis iyo yuzia (srulad: yuziahu), roca gaamefa iudas xalxma mokluli
mamis nacvlad. ormocdaTormeti weli imefa da bednieri da warmatebuli
iyo misi mefoba, vidre cocxali iyo zaqaria winaswarmetyveli, `vidre
eZiebda ufals, RmerTic Seeweoda mas~ (2neSt. 26:5). ufali iyo masTan yve-
la saqmeSi _ brZolebsa da mSvidobian aRmSeneblobaSi. filistimelebi
daimorCila, waarTva qalaqebi _ gaTi, iabne, aSdodi; yamonelebs, romle-
bic erT dros aoxrebdnen iudas miwa-wyals, xarki daado; gaamagra ieru-
salimi, koSkebi aRmarTa mis karibWeebze, da zed saomari manqanebi daaye-
na isrebisa da lodebis sasrolad; hyavda gawvrTnili jari, jaWvis pe-
rangebiT, farebiT, muzaradebiT, mSvildebiT da SurdulebiT aRWurvili;
udabnoSic koSkebi aago da uamravi Wa amoiRo; hyavda uTvalavi fara da
naxiri, yanebi da venaxebi, `radgan miwis moyvaruli iyo~, askvnis matiane
(2neSt. 26:10). misma saxelma egviptesac uwia. `Sors gaiTqva saxeli, radgan
sakvirvelad iyo Sewevnili, vidre ar gaZlierda~ (2neSt. 26:15). es Sewevna
87
amoni SeTqmulebma mokles, oriode weli mouxda mefoba. arc erT sxva me-
fes, garda xizkiasi, misi didi papisa, ar daumsaxurebia iseTi Sefaseba,
rogoric xvda wilad ioSias: `sworad iqceoda uflis TvalSi da yvela-
ferSi daviTis gzas mihyveboda, arc marjvniv gadauxvevia, arc marcxniv~
(4mef. 22:2). `arc mis mere gamoCenila misi msgavsi~, askvnis mematiane misi
Rvawlis aRweris bolos (4mef. 22:25). man ukanasknelma ganaxorciela me-
fobis principi, romlis magaliTi daviTma misca Taobebs, rom uflis
mcnebaTa erTgulni yofiliyvnen.
srulwlovani rom Seiqna, pirveli, rac ioSiam moimoqmeda, uflis sax-
lis gasufTaveba da SekeTeba iyo. swored am samuSaoebis dros ipovna
mRvdelmTavarma xilkiam sadRac, taZris kunWulebSi mikarguli `rjulis
wigni~ (sxvanairad, `aRTqmis wigni~). waukiTxes wigni mefes da man Semoi-
xia samoseli. mixvda ioSia da mere ufalmac gamoucxada, rom yvela is
ukeTureba, zneobrivi Tu religiuri, romelic xdeboda warsul TaobebSi,
am wignis mcnebaTa daviwyebis Sedegi iyo. imasac mixvda ioSia, rom axlos
iyo Jami, roca unda avsebuliyo uflis moTminebis Tasi. `rjulis wignis~
sityvebSi iudas samefos saboloo ganaCeni ikiTxeboda. daiRupeboda iuda,
magram es ar moxdeboda ioSias mefobaSi, raki man am wignis sityvebis
mosmenisas qedi moidrika uflis winaSe da samoseli Semoiglija, da
atirda (4mef. 22:19). da Seudga ioSia qveynis ganwmedas im sisaZagleTagan,
romlebic mravali Taobis ganmavlobaSi dagrovda. rasac xizkias xeli
ver miswvda, saxeldobr, solomon mefis dros, mis gandgomilebaSi, dadg-
mul kerpebs aSToreTis, qamosis da milqomis saxelze. misi xeli Crdilo
teritoriasac gadaswvda, sadac misi iurisdiqcia ar vrceldeboda: daang-
ria gorakebi, sadac samasi wlis winaT ieroboam nabatis Zem oqris xboebi
dadga da israelianTa gandgomas misca dasabami.
magram RvTis gangebaSi efemeruli Canda misi rCeulis Rvawli. samefos
bedi gadawyvetili iyo. `ar mohbrunebia guli ufals didi risxvisagan,
romelic aRigzno iudaSi yvela im wyenis gamo, menaSem rom awyenina mas.
Tqva ufalma: iudasac moviSoreb Cemgan, rogorc israeli moviSore. arad
Cavagdeb qalaqs, ierusalims, romelic avirCie, ierusalims da saxls, ro-
melzec vTqvi, aq iqneba-meTqi Cemi saxeli~ (4mef. 23:26-27). sabolood, me-
fem, romelmac radikaluri religiuri reformebi Caatara da RvTismosa-
vis saxeli daimkvidra, politikaSi dauSva sabediswero Secdoma: aSuris
winaaRmdeg daZrul egviptis Zlevamosil laSqars brZoliT Seegeba, raTa
mxari daeWira Zveli mtrisaTvis, romelic axla mokavSired airCia, da mo-
ikla megidosTan.
sami ukanaskneli mefis wlebi uflis gangebis aRsrulebis wlebi iyo.
jer wvril-wvrili samefoebidan Semoseuli urdoebi awuxebdnen iudas.
mere, roca dairRva politikur ZalTa wonasworoba da babilonma Tavisi
`mSvidoba~ daamyara wina aziaSi, iudas bedic unda gadamwydariyo sabo-
lood im ganzraxvis sisruleSi mosayvanad, romelic ufalma Caifiqra.
ioSiadan mesame TaobaSi ukeTur iehoaqinze dasrulda iudas samefos da-
moukidebloba.
babilonis mefe nabuqodonosori moadga ierusalims, aiRo qalaqi, gazi-
da taZris mTeli saganZuri, daamtvria oqros WurWeli, romelic jer ki-
dev solomonma daamzadebina uflis saxlSi samsaxureblad; ahyara ieru-
salimis mosaxleoba _ aTi aTasi didebuli da meomari, maTTan erTad xe-
losnebi da mSeneblebi _ rva aTasi kaci, da babilonSi waasxa dasasax-
92
leblad. mxolod mdabiorni datova qveyanaSi. maT kvals gauyena mefe ie-
hoaqini, dedamisi, misi msaxurebi da kariskacebi. mis nacvlad biZamisi ma-
Tania cidkiahus saxeliT, rac niSnavs `samarTliania ufali~, dasva taxt-
ze (4mef. 24:11-17). marTlac, samarTliani iyo ufali, roca `mrisxanebda ie-
rusalimze da iudaze, vidre sabolood ar moiSora isini Tavidan~ (4mef.
24:20).
aTi wlis Semdeg uflis wyalobas moklebuli cidkiahu egviptis ime-
diT ganudga babilonis mefes. babilonis laSqari meored moadga ierusa-
lims, alya Semoartya da SimSilis piras miiyvana qalaqi. cidkiahu gaipa-
ra qalaqidan Tavisi saxleuliTurT; TiTqos samSvidobos iyo gasuli,
rom ieriqonis velze miewivnen babilonelebi, Seipyres da mefes mihgvares.
mefem Svilebi dauxoca Tvalwin cidkiahus, Tavad mas Tvalebi daTxara
da borkildadebuli babilonSi waiyvana (4mef. 25:11-7).
es iyo iudas da ierusalimis aRsasruli. babilonelebma gadawves taZa-
ri da mefis sasaxle, yvela saxli, `yvela didi saxli~, daangries ierusa-
limis kedeli; waiRes yvelaferi, rac pirveli wartyvevnisas gadarCa;
darCenili mosaxleobac tyved waasxes, amjerad mdabiorTagan mxolod
`mevenaxeebi da mxvnel-mTesvelebi~ datoves.
cidkiahus bedi CvenTvis ucnobia, misi Zmiswuli iehoiaqiani ki, mefeyo-
fili, sapyrobiledan gamoiyvana babilonis mefem, patimris samoseli ga-
moucvala, babilonis tyveobaSi myof mefeTa Soris taxtze dasva da samu-
damo sarCo ganuCina (4mef. 25:27-30).
ierusalimi ki Sors darCa, nangrevebSi.
dabruneba
iudas samefos dacemis wina xanebSi, roca mefeebi da maTi maamebeli
winaswarmetyvelni da mrCevlebi egvipteze amyarebdnen babilonisgan xsnis
imeds, erTaderTi winaswarmetyveli ieremia iyo, romelic babilonisadmi
morCilebisaken mouwodebda mefes da xalxs, risTvisac mas eris moRala-
ted acxadebdnen da sasikvdilod devnidnen. ioSias sikvdilis Semdeg,
jer kidev iehoiakimis mefobis dros ieremia winaswarmetyvelebda ierusa-
limisa da misi taZris daqcevas. roca iehoiakims miutanes gragnili, sa-
dac es winaswarmetyveleba iyo dawerili, mefe wakiTxul nawils xevda
da cecxlSi wvavda. ieremiam uflis karnaxiT meore gragnili dawera. mag-
ram arc mefe, arc eri ar ismenda mis sityvas. Seusmenlobas Seguebuli
iyo winaswarmetyveli, radgan man icoda, rom ganwiruli iyo Seusmenlo-
bisTvis. gana ar eubneboda ufali? `etyvi maT yvela am sityvas, magram ar
mogismenen. mouwodeb maT, magram ar gagigoneben~ (ierem. 7:27). magram winas-
warmetyveli ar cxreboda: Tu sityva ar Wrida, simboluri qceviT aCveneb-
da WeSmaritebas, romelic uflisagan hqonda gamocxadebuli. WeSmariteba
ki is iyo, rom erTaderTi xsna damorCileba iyo. ufali alaparakebs ie-
remias, aTqmevinebs WeSmaritebas, romelic Zalze mware iyo patriotulad
ganwyobili adamianebisTvis: `amieridan (ambobs ieremias piriT ufali)
mTeli es qveynebi nabuqodonosors, babilonis mefes, Cems msaxurs, unda
Cavabaro xelSi. velis mxecebic misTvis Camibarebia, raTa emorCilebodnen
mas...~ (ierem. 27:6). uflis STagonebiT ieremias mihyavs xalxi, uxucesebi da
mRvdlebi ierusalimis kedlebs gareT, ben-hinomis velze, winaswarmetyve-
93
li. didi iyo sixaruli. `netar mas Jamsa, ra¡ igi iqmneboda!~ es formula,
fuZemdebluri Jamis gamomxatveli sityvebi, savsebiT miesadageba maT ganw-
yobilebas. Tumca movusminoT Tavad ezras, rogor ukvdavyo man is Jami,
roca taZris saZirkveli iyreboda:
`roca mSeneblebi Seudgnen uflis taZris saZirkvlis Cayras, daayenes
Semosili mRvdlebi sayvirebiT da levianebi, asafis Zeni, dafdafebiT, ra-
Ta edidebinaT ufali israelis mefis daviTis wesis mixedviT. umRerdnen
qeba-didebas ufals: radgan keTilia, radgan saukunoa misi wyaloba isra-
elze! mTeli xalxi ki maRali xmiT yiJinebda uflis qeba-didebas uflis
saxlis dafuZnebis gamo. bevri mRvdeli da leviani, mamissaxlTa Tavkac-
ni, romelTac nanaxi hqondaT pirvandeli taZari, xmamaRla tirodnen, ro-
ca maT Tvalwin saZirkveli eyreboda taZars. bevrni sixarulis yiJinas
scemdnen. xalxi ver arCevda sixarulis yiJinas da tirilis xmebs, radgan
didi xmiT yiJinebda xalxi da Sors gaismoda maTi xma~ (1ezra 3:10-13).
winaswarmetyvelni
`radgan arafers moimoqmedebs ufali RmerTi, Tu ar ga-
ucxada Tavisi saidumlo Tavis morCilT, winaswarmety-
velT. lomi brdRvinavs _ vin ar SeSindeba! ufali
RmerTi laparakobs _ vin ar gaqadagdeba!~ (amos, 3:7-8).
`winaswarmetyveli~ _ es saxelwodeba Zveli aRTqmis sulieri moRvawisa
axal enebSi modis berZnuli sityvidan profetes, rac gulisxmobs imis
winaswarmTqmels, winaswargamcxadebels, rac jer ar momxdara da rac mo-
saxdenia aucileblobiT. winaswarmetyvelis cnobiereba win uswrebs yofi-
erebas, sinamdvilis faqtebs da movlenebs. es erTi aspeqtia Zveli aRTq-
mis winaswarmetyvelobisa, magram ara ZiriTadi, ara arsebiTi. Tu bibliu-
ri winaswarmetyvelis arss mxolod am funqciiT SemovzRudavT, misi bu-
neba sagrZnoblad gaRaribebuli gamoCndeba _ mas daakldeba is specifika,
rac ekuTvnis mxolod mas, rac ar axasiaTebs sxva xalxebisa da sxva
kulturaTa winaswarmetyvelT, misanT, naTelmxilvelT da sxva. Zvel aRT-
qmaSi xsenebulni arian, monawileoben qanaanuri RvTaebebis baalebis wi-
naswarmetyvelni, magram saeWvoa, rom maTi moRvaweoba sulier aspeqtSi
iseTive Rirebuli yofiliyo, rogoric uflis winaswarmetyvelTa moRva-
weoba iyo. mainc raSi mdgomareobs Zveli aRTqmis winaswarmetyvelTa gan-
sakuTrebuloba?
upirveles yovlisa, ras gveubneba Tavad termini, romliTac aRiniSneba
winaswarmetyvelobis funqcia? es aris nabi da niSnavs `gamomTqmels~, `ga-
momcxadebels~; etimologiurad es Ziri dakavSirebulia ebrauli enisa da
sxva semituri enebis imave fonetikuri aRnagobis ZirebTan, romlebic niS-
navs `gareT gasvlas~, `gadmoRvras~ da sxv. amrigad, nabis gareT gamoaqvs
sityva, romelic dafarulia sxvebisaTvis; misi Semoqmedeba, romelic upi-
ratesad sityvasTan aris dakavSirebuli, apokalifsuria Tavisi arsiT: es
aris dafarulis gamocxadeba. am dafaruls absoluturi Rirebuleba
aqvs; is iseTi ram aris, rac aucileblad unda gamocxaddes, aucileblad
unda isminos xalxma, radgan is Seadgens maTi qcevebisa da zraxvebis
programas. sakuTari azrebis gamocxadeba rom daewyo winaswarmetyvels,
mas aravin mousmenda. is ar ambobs: `me geubnebiT~, aramed: `ase ambobs
ufali~ anu is acxadebs obieqtur WeSmaritebas da ara sakuTar warmodge-
nebs. misi winaswarmetyvelobis avtoriteti ganmtkicebulia im wyaroTi,
saidanac iRebs igi gamocxadebis Sinaarss da Tavad gamocxadebis, ro-
95
deT es kaci da aWameT simwris puri da asviT simwris wyali, vidre mSvi-
dobiT movbrundebode~ (3mef. 22:27), da gavida sabediswero brZolaSi. miqa
ki dilegSi zis, rogorc Tavis droze ieremia Slamian WaSi, magram mas-
Tan aris ufali da WeSmariteba. winaswarmetyveli dilegSic Tavisufa-
lia, radgan is `sulis kacia~ da, sadac sulia, iq Tavisuflebaa; is ata-
rebs WeSmaritebis suls da WeSmariteba aTavisuflebs mas. winaswarmety-
veli erTaderTia Tavis xalxSi, Tavis sazogadoebaSi, mefeTa wreSic ki,
romelic Tavisi TqmiTa da saqmiT axorcielebs sulier aznaurebas. is
aravis emorCileba am qveyanaze garda im xmisa, romelic esmis Jamidan Jam-
ze, Sekruli sityviT, daWerili, daxelTili uflis mier, is Tavisufalia
saero xelisuflebis winaSe, uzenaesi RvTismsaxurebis winaSe, radgan iyo
dro, roca yoveli xelisufleba winaswarmetyvelis nebidan iRebda dasa-
bams (aseTi iyo Tavis droze mose).
winaswarmetyvels araferi abadia, araviTari kerZo interesi ar amoZra-
vebs, is aCvenebs uangarobis magaliTs angarebian brboSi, romelsac da-
karguli aqvs simarTlis grZnoba da suli qarad miaCnia, rom ambobs wi-
naswarmetyvelis abuCad asagdebad, `qarad iqcevian winaswarmetyvelnio~
(ier. 5:13), `nacvlad imisa, rom aRiaron maTSi RvTis sulis arseboba (ru-
ax `sulsac~ niSnavs da `qarsac~); winaswarmetyveli Tvisi arsebobiT coc-
xali gamoxatulebaa WeSmaritebisa. is mainc ityvis Tavis saTqmels da
Tundac aravin mousminos, `ecodinebaT mainc, rom winaswarmetyveli iyo
maT Soris~ (ez. 2:5). es imas niSnavs, rom misi sityva waruvalia. dRes mok-
vdeba, magram xval gamoiRebs nayofs, axal viTarebaSi aRorZindeba.
winaswarmetyvelis paradoqsi mdgomareobs imaSi, rom igi, uSiSari da
Tavisufali, ar ekuTvnis Tavis Tavs; mas ara aqvs piradi cxovreba. ro-
gorc misi naTqvami sityva ar aris misi sakuTari sityva, aseve misi saqci-
eli, xSirad mTeli misi cxovreba aris niSani, romliTac ufali ucxa-
debs adamianebs WeSmaritebas da gzas, Tu rogor moiqces. zogjer sityva
naklebad mWevrmetyvelia, vidre moqmedeba. sityvas SeiZleba wauyruos
kacma, Tu ar surs mware WeSmaritebis mosmena, magram saqcieli TvalsaCi-
noa. uflis brZanebiT ieremia qedze uReldadgmuli dadioda xalxSi imis
niSnad, rom amao iyo winaaRmdegobis gaweva nabuqodonosoris, babilonis
mefisaTvis da rom xalxs marTebda morCileba, raTa sicocxle gadaerCi-
na (3mef. 27:2-18). xalxisaTvis saTqmeli sityva xom tvirTi iyo winaswar-
metyvelisaTvis, axla es tvirTi pirdapiri mniSvnelobiT unda etarebina;
mas unda eCvenebina Tavis TvistomTaTvis morCilebis piradi magaliTi,
Tundac eris moRalated gamoecxadebinaT, rogorc moxda kidec. ieremiam
Tavi Segnebulad Caigdo sircxvilSi, magram sxva gamosavali ar iyo: is
xedavda, rom winaaRmdegobis SemTxvevaSi mis qveyanas ucilobeli ganad-
gureba moeloda. winaswarmetyvelis mxareze iyo amjerad yofiTi sibrZne,
sadac ara sjobs, gacla sjobs. winaswarmetyveli xedavda, rom ara Tu
mis qveyanaSi, aramed mTels imdroindel msoflioSi ar iyo Zala, romel-
sac winaaRmdegobis gaweva SeeZleboda babilonis mefisaTvis. xalxi, qvey-
nis mefe, winaswarmetyvelni mzad iyvnen SebrZolebodnen mters, winaswar-
metyvelnic aimedebdnen xalxs da amxedrebdnen. magram erTaderTi ieremia
iyo mTels qveyanaSi, romelic winaswar TvalnaTliv xedavda ukve aoxre-
bul qveyanas, dangreul taZars, wartyvevnil xalxs.
uReldadgmuli ieremia dadioda dasapyrobad gamzadebul qveyanaSi da
uflis sityvebiT ganmartavda Tavis saqciels: `risTvis unda daixocoT
99
ionas moqceva
`anu huriaTa-me xolo arsa RmerTi da ara warmarTTa-
ca? he, warmarTTaca!~ (rom. 3:29)
Zveli aRTqmis winaswarmetyvelTa Soris iricxeba erTi vinme, saxelad
iona, amiTais Ze, romlis naqadagari sityvebi ar Semounaxavs biblias. mag-
ram sxva winaswarmetyvelTagan gansxvavebiT, iona gvevlineba personaJad
erTi mcire moculobis wignisa, romelic oTxi Tavisagan Sedgeba, sadac
misi saqcieli sityvaze ufro mWevrmetyveluria da ufro mets gveubneba
am mdumare winaswametyvelis suliskveTebis Sesaxeb. ai, ras mogviTxrobs
es wigni _ `wigni iona winaswarmetyvelisa~.
ionam, rogorc winaswarmetyvelma, uflis samsaxurSi myofma, miiRo uf-
lisagan davaleba, wasuliyo nineveSi, aSuris dedaqalaqSi da eqadaga iq,
raTa xalxs moenaniebina codvebi da ar daRupuliyvnen. nineve ionas mSob-
liuri xalxis istoriuli mteri iyo da winaswarmetyvelma ar indoma ma-
Ti gafrTxileba: dae, miwis piridan aRigavos nineve, aRmoifxvras misi sa-
xeli da saxsenebeli! uflisagan iona swored amas moeloda, magram
ufalma mas Tavisi rCeuli xalxis samtro (ase fiqrobda iona) davaleba
misca.
is fiqrobda, rom ufalma uRalata Tavis rCeul ers da gadaTqva aRT-
qma, rom Tavis mtrebze azeimebda. ionamac zurgi Seaqcia ufals da imis
nacvlad, rom nineveSi wasuliyo, Cajda xomaldSi da TarSiSisaken mima-
val gzas gahyva, raTa, wers avtori, `gaqceuliyo uflis pirisagan~.
yuradRebas iqcevs Zveli aRTqmis winaswametyvelisaTvis uCveulo saq-
cieli: bibliaSi sxvagan arsad dasturdeba SemTxveva, rom winaswarmety-
vels uari eTqvas uflis mier dakisrebuli movaleobis Sesrulebaze. io-
nam ki Tavi aarida Tavis movaleobas, TiTqos winaswarmetyvelis wodeba
misi arCeuli yofiliyos da ara RvTisagan STagonebuli. man am saqcie-
liT uaryo Tavis TavSi winaswarmetyveli anu mamxilebeli suli. ra unda
yofiliyo iona am mowodebis gareSe, am madlisa, romelic RvTis yurad-
Rebis niSani iyo masSi? ra darCa misgan am mowodebis uaryofis Semdeg?
darCa erTi mfrTxali da ugunuri kaci, romelic garbis ukanmouxedavad,
Tavad iRobavs ukan mosabrunebel gzebs. es iyo codva ara mxolod uf-
lis winaSe, aramed sakuTari Tavis winaSec. man gaimeora adamis Secodeba
112
amitomac moses xelmeored mouxda mTaze asvla. `gamoTala mosem ori fi-
qali, im pirvelTa msgavsi, adga dilaadrianad da avida sinais mTaze, ro-
gorc ubrZana ufalma. ori fiqali eWira xelSi...~ (gam. 34:4); `darCa iq,
ufalTan ormoc dRes da ormoc Rames. puri ar uWamia da wyali ar Seus-
vams. dawera fiqalebze aRTqmis sityvebi, aTi sityva~ (gam. 34:28).
`gamosvlaTa wignis~ am adgilidan Cans, rom is sawyisebi, aTi mcnebiT
gamoxatulni, razedac dafuZnebulia marTali cxovreba, ar Sekowiwebula
TandaTanobiT, kacobriobis istoriis manZilze, rogorc Sedegi xangrZ-
livi cxovrebiseuli gamocdilebisa, aramed miRebulia erTbaSad, ro-
gorc gamocxadeba. aq isic Cans, rom gamocxadebis mZime tvirTis mzidve-
li mxolod pirovneba SeiZleba iyos, romelic ganuzomlad maRla dgas
mTel xalxze, aaronzec ki, rogorc mwvervali, xalxi ki mTis ZirSia da
Rreobs. Cans isic, rom adamianSi Tu ram aris maRali warmoSobis, es misi
zneobis rjulia, radgan igi mTis ZirSi ver Seiqmneboda. da Tumca is ca-
Sia `gaCenili~ qveynis dasabamidan, mainc adamianisaTvis aris gaCenili, es
aris misi adamianuri wili caSi. bibliisSemdgomi tradicia am rjuls
ganZad Seracxavs da amgvarad gaiazrebs moses rols am ganZis mopovebaSi:
moses sityvisgeba
roca mose RvTis mTaze avida, angelozebma hkiTxes RmerTs:
_ ra unda CvenTan am diacis naSobs?
_ igi amovida, raTa miiRos rjuli, _ miugo RmerTma.
_ nuTu, _ ganagrZobdnen angelozebi, _ nuTu is ganZi, romelic cxraas-
samocdaToTxmet TaobaSi inaxeboda, adamians unda mieces? ra aris adami-
ani, rom zrunav masze? ra aris Ze kacisa, Sens Sexedvad rom Rirdes? yov-
ladZlieria Seni saxeli, ufalo, mTels qveynierebaze da Seni dideba ca-
Si brwyinavs.
_ Sen gaeci pasuxi, _ uTxra RmerTma moses.
_ meSinia, _ miugo man, _ ar gadambugos Seni bageebis sunTqvam.
_ moeWide Cemi didebis taxts da upasuxe.
_ samyaros ufalo, _ daiwyo maSin mosem, _ ras ambobs rjuli, romlis
mocemasac mpirdebi? gana ase ar iwyeba igi: me var ufali, Seni RmerTi,
romelmac egviptis qveynidan gamogiyvane. magram gana angelozebs gicxov-
riaT egvipteSi da faraonis monebi yofilxarT? aba risTvis gindaT ase-
Ti rjuli?
mere naTqvamia: nu gaixdiT RmerTebad ucxo RmerTebso. magram gana gic-
xovriaT kerpTayvanismcemelTa Soris?
kidev naTqvamia: gaxsovdeT SabaTi dReo. magram gana Tqven gimuSavniaT,
rom dasveneba gWirdebodeT?
kidev naTqvamia: sicrueze nu daificebo. magram gana yofila odesme
Tqven Soris dava?
kidev naTqvamia: pativi miage ded-mamaso. magram gana odesme gyoliaT
mSoblebi?
da bolos naTqvamia: kacs nu moklav, nu imruSeb, nu iqurdebo. magram
gana Tqven Soris moxdeba amgvari rame?
RmerTma moiwona moses pasuxi, angelozebma ki Seiyvares igi.
`Tqva iobma...~
124
bolo Tavi
`Zvel aRTqmaSi dafarulia axali aRTqma,
axalSi gamocxadebulia Zveli~.
(netari avgustine iponeli)
bibliuri qronologia
(TariRebi miaxloebiTia)