Fraktallar Fraktallar geometrik flekillerdir.

T›pk› kareler, daireler ve

dikdörtgenler gibi; fakat fraktallar›n di¤er flekillerden
farkl› özellikleri de vard›r. Fraktallar kendilerini
ço¤unlukla sonsuza kadar tekrar ederler. ‹lk defa 1981
y›l›nda, Benoit Mandelbrot taraf›ndan bir rastlant›
sonucu keflfedilmifllerdir. Fraktallar›n sonsuz oluflu
çizilmelerini güçlefltirdi¤inden, bilgisayarlar›n yayg›nlaflmas›yla
fraktallar daha kolay çizilmeye bafllanm›flt›r. Fraktallar›n büyük bir
bölümünü çizebilmek için yüksek bir bilgisayar teknolojisi gerekmektedir.

Fraktallar›n Yine her

matematiksel tan›m›n› kenar›
yapmak çok zor ilkinde
oldu¤undan, onlar› oldu¤u gibi
basit örneklerle çizersek
anlatmaya yandaki
çal›flaca¤›z. flekli elde
Bir kare alal›m; ederiz.

bu karenin her kenar›n› afla¤›daki gibi

de¤ifltirelim:
Bu flekle de
ayn› ifllemi
uygulayal›m.
Sonucu
yanda
‹kinci bir flekil elde ediyoruz: görebilirsiniz.
Ama daha
bitmedi.

Tekrar tekrar ayn› ifllemi sonsuza kadar

devam ettirirsek yukar›daki flekle
benzeyen bir "s›n›r-flekil" (elde
edebilece¤imiz en ayr›nt›l› flekil) elde
ederiz. Benzeyen diyoruz çünkü
fraktallara asla bir s›n›r konulamaz ve ayn›
ifllemi daha milyarlarca kez
tekrarlayabiliriz.

14
 Mandelbrot
Dikkatimizi fraktald›. Fraktallar geçti¤imiz yüzy›l›n
kümesinden iki çeken fleylerden bafllar›nda keflfedildi. O zamanlar bunlara
örnek biriyse bu ifllem "matematik canavarlar›" deniyordu. Ta ki
her Mandelbrot taraf›ndan onlara "fraktal"
uyguland›¤›nda, denene kadar.
fleklin çevre
uzunlu¤unun iki Mandelbrot Kümesi
kat›na ç›kmas›; Bu küme 1981 y›l›nda keflfedilmifltir. En
ancak alan›n kar›fl›k fraktal olarak bilinen bu küme, bir
hep ayn› matematik probleminin çözümü s›ras›nda
kalmas›d›r. Yani bulunmufltu. Mandelbrot tahmin
"s›n›r-flekil" ilk etti¤inden çok daha farkl› bir sonuç elde
kareyle ayn› etmiflti. Bu fleklin ayr›nt›s›na indi¤inde
alana sahipken, gördü¤ü fley onu daha da flafl›rtt›.
çevresi
tan›mlanamayan bir uzunlu¤a ulaflm›flt›r. Ayn› motif tekrarlan›yordu ve ne kadar
‹flte bu "s›n›r-flekil" bir fraktald›r. Fraktallar yak›ndan bakarsa baks›n hep ayn› flekil
birer geometrik flekildir. Dolay›s›yla onlar›n ortaya ç›k›yordu.
da kendilerine özgü özellikleri vard›r.
Fraktallar kendi içlerinde sonsuza kadar Newton Kümesi
devam ederler, yani kendilerini Bu kümeler John
tekrarlarlar. Daima ayn› fleklin Hubbards
tekrarlanmas›yla olufltuklar› için ne kadar taraf›ndan
ayr›nt›ya inilirse inilsin yine ayn› flekil keflfedilmifl.
görülecektir. Bu yüzden bir fraktal›n 10 Amerikan as›ll› bu
kere büyütülmesiyle 10 000 000 kere profesör Paris’te bir
büyütülmesi aras›nda hiçbir fark yoktur. üniversitede
Demin gösterdi¤imiz örnekteki fraktal,
Von Koch adl› matematikçinin bu flekilleri
tan›mlamak için kulland›¤› türden bir

Mandelbrot’un kümesinde ayr›nt›ya inildikçe fraktal›n

ald›¤› biçim.

Do¤ada fraktallara
benzer desenler
içeren canl›lara
rastlamak olas›d›r.
Örne¤in brokoli
bitkisi do¤al bir
fraktald›r.

ö¤retmenlik yapt›¤› s›rada bir ögrencisi

ondan bir matematik problemi çözmesini
istemifl. Fakat o da t›pk› Mandelbrot’unkine
benzer bir durumla karfl›laflm›fl.

Fraktal yaratmak günümüzde art›k çok

kolay. Basit bilgisayar programlar›yla elde
edilebilecek binlerce farkl› fraktal var (ilk
flekil gibi).
Dünya K›rkal
Tevfik Fikret Lisesi/Ankara

15