Xelisufleba Da Sazogadoeba 2006 N1

samecniero Jurnali ,,xelisufleba da sazogadoeba
(istoria, Teoria praqtika)”

Scientific magazine “AUTHORITY
AND SOCIETY
(History, Theory, Practice)”
Научный журнал “ВЛАСТЬ И ОБЩЕСТВО
(История, Теория, Практика)”
№ 1
2006
saqarTvelos teqnikuri universiteti
humanitarul-teqnikuri fakulteti saxelmwifo
marTvisa da sazogadoebrivi urTierTobebis departamentis
samecniero Jurnali
GEORGIAN TECHNICAL
UNIVERSITY
HUMANITARIAN-TECHNICAL FACULTY
Scientific magazine of Department
of PUBLIC ADMINISTRATION and PUBLIC
RELATIONS
ГРУЗИНСКИЙ ТЕХНИЧЕСКИЙ
УНИВЕРСИТЕТ
Гуманитарный-технический факультет
Научный журнал департаметна Государственного
Управления и Общественных связей
EISSN 1512-4029
xelisufleba da sazogadoeba 2
xelisufleba da
sazogadoeba
saredaqcio kolegia:
SoTa doRonaZe
- mTavari redaqtori
giorgi baRaTuria
- mTavari redaqtoris moadgile
oTar baraTuria
- pasuxismgebeli mdivani
nana avaliani, mitropoliti abraami (garmelia),

vaxtang guruli, Teimuraz Todua, roin
metreveli, qeTi qoqraSvili, oTar qoCoraZe,
maka CxeiZe
Jurnali xelmZRvanelobs saqarTvelos kanoniT `presisa

da masobrivi informaciis sxva saSualebebis Sesaxeb~.
gamoqveynebuli masalebis sizusteze pasuxismgeblia
avtori. gamoqveynebuli masalebi gamoxatavs mxolod
avtorTa pozicias da SesaZloa ar emTxveodes redaqciis
Sexedulebebs.
misamarTi:
saqarTvelo, Tbilisi 0160 kostavas q.77, VI korpusi IX
sarTuli tel. 36.45.14
Kostava st., 0160 Tbilisi, Georgia. Tel. [995 32] 36.45.14
Mail: DLPA@gtu.edu.ge
garekanis gaformeba: daviT baRaTuria

Jurnalis eleqtronuli versia gamoqveynebulia misamarTze:
http://www.gtu.ge/katedrebi/kat124/
sarCevi
Jurnalis stumari)--------------------------------------------------5
mixeil saakaSvili –
prezidentobis 2 weli – 24 Tve,
24 SekiTxva prezidents!
(saredaqcio masala)------------------------------------------------------7
Temur Todua
saxelmwifo marTvis azrovnebis
istoriidan (`klasikuri~
Teoriebi) -----------------------------------------------------------------26
oTar qoCoraZe
sivrculi cnobiereba,
rogorc saxelmwifoebrivi
azrovnebis safuZveli -----------------------------------------37
oTar baRaTuria
saerTo niadagis Teoria _
qarTuli “solidaruli”
saxelmwifoebrivi
msoflmxedvelobis saTaveebi----------------------------57
roza gafrindaSvili
biologiurisa da socialuris
dialeqtika da moraluri dilema------------------78
qeTevan xuciSvili
religiuri aqtiuroba amerikis
SeerTebul StatebSi --------------------------------------------87
kote abulaZe
saqarTvelo didi turizmis
molodinSi-----------------------------------------------------------------99
Temur kopaliani
saxelmwifo marTvis sistemis reforma
saqarTveloSi ----------------------------------------------------------108
jemal janaSia
saqarTvelos sisxlis samarTlis
kodeqsSi cvlilebebis da damatebebs Sesaxeb
(2006 wlis 10 aprilis
mdgomareobiT) -------------------------------------------------------------122
SoTa doRonaZe
saqarTvelo evropis sabWoSi
(inglisur enaze) ---------------------------------------------------------------137
giorgi baRaTuria, oTar baRaTuria

saxelmwifo marTvis krizisis
mizezebi damoukidebel saqarTveloSi
(inglisur enaze) ---------------------------------------------------------------149
studenturi gverdebi -------------------------------163-192
Teona qaTamaZe
saxelmwifos roli
kulturuli memkvidreobis
dacvaSi------------------------------------------------------------------------163
giorgi kiknaZe
saxelmwifo proteqcionizmis
roli qveynis ekonomikur
ganviTarebaSi ------------------------------------------------------------175
vulocav saqarTvelos samecniero sazo-

gadoebas axali, friad saintereso samecniero-
praqtikuli Jurnalis _ `xelisufleba da
sazogadoeba _ istoria, Teoria, praqtika” _
gamocemas.
Tanamedrove saqarTveloSi, sadac

energiulad mimdinareobs saxelmwifoebrivi
reformirebisa da liberalur-demokratiuli
Rirebulebebis damkvidrebis procesi, sasi-
cocxlod auci-lebel amocanad gvesaxeba
saxelmwifos mSeneblobasTan dakavSirebuli
sakiTxebisa da am procesSi sazogadoebis
monawileobis, xelisuflebisa da sazogadoebis
urTierTmimarTebis aspeqtebis dawvrilebiTi
ganxilva, rogorc Teoriuli, ise istoriuli
TvalsazrisiT. damoukideblobis gzaze Sem-
dgari axalgazrda demokratis qveynebisTvis
uaRresad mniSvnelovania erTi mxriv TviT
xelisuflebis Camoyalibebisa da funqci-
onirebis, xolo meore mxriv, samoqalaqo
TviTSegnebisa da sazogadoebrivi pasuxis-
geblobis formirebasTan dakavSirebuli
problematikis mecnieruli ganxilva, farTo
samecniero msjeloba da saTanado praqtikuli
rekomendaciebis SemuSaveba.
miuxedavad saqarTvelos samecniero

periodikis sakmaod farTo speqtrisa, mainc,
xelisuflebisa da sazogadoebis urTi-
erTmimarTebasTan dakavSirebuli sakiTxebi
praqtikulad metad mwired ganixileba, isic
mxolod sagazeTo werilebis doneze, rac ra
Tqma unda ver daakmayofilebs verc sazo-

gadoebisa da verc samecniero wreebisa Tu
problematikis Sesaxeb…
axal Jurnals swored aseTi miznebi

aqvs, rac misi saxelwodebidanac kargad Cans.
aRsaniSnavia, rom Jurnali samenovania

(statiebi gamoqvendeba qarTul, inglisur da
rusul enebze), rac udavod xels Seuwyobs mis
farTod gavrcelebasa da saerTaSoriso
samecniero periodikaSi damkvidrebas.
Jurnali Tanamedrove saqarTvelos

winaSe mdgar mraval samecniero Tu praqtikul
problematikas exeba, misi Tvalsawieri metad
farToa. amdenad igi sakamaTo sakiTxebisgan
Tavisufali ver iqneba. vfiqrob, redaqcia da
avtorebi siamovnebiT miiReben saqmian
SeniSvnebs. vimedovneb, rom Jurnalis meSveobiT
ganxorcielebuli samecniero polemika xels
Seuwyobs saqarTveloSi saxelmwifo marTvis
efqtianobis amaRlebasa da am procesSi
sazogadoebis monawileobis gaaqtiurebas.
ramaz xuroZe,
profesori, saqarTvelos
teqnikuri universitetis
reqtoris m.S.
mixeil saakaSvili – prezidentobis

2 weli – 24 Tve,
24 SekiTxva prezidents!
`vardebis revoluciis~ Semdeg saqarTveloSi bevri

ram Seicvala. Seicvala ZiriTadad sasikeTod.
samwuxarod, cvlilebebi iseTi tempiTa da
TanmimdevrobiT ar mimdinareobs, rom yvelas
kmayofilebiT avsebdes. es gasagebicaa. Znelia Zveli
stereotipebis dangreva, bevrisaTvis mtkivneulia
reformebi, romelic TiTqmis yvela sferoSi
mimdinareobs. amdenad mravladaa kiTxvebic, romlebic
axalgazrdobas, maT Soris teqnikuri universitetis
studentebsac aqvT. miuxedavad imisa, rom am kiTxvebze
saqarTvelos prezidentis batoni mixeil saakaSvilis
sajaro gamosvlebi detalurad pasuxobs, isini mainc
meordeba. Cven SevecadeT SekiTxvebidan amogverCia
sxvadasxva saxis 24 SekiTxva, romliTac studentebi
prezidents mimarTaven da am kiTxvebze pasuxebi mis
gamosvlebSi amovikiTxeT.
SekiTxva pirveli: rogor gesmiT aRmSeneblobis poli-

tika iseT qveyanaSi rogoric aris saqarTvelo? aTvlis
wertili, saidan unda dawyebuliyo? Tu unda daiwyos?
pasuxi: ყველაზე მოკლედ ამ კითხვაზე პასუხი ასეთია: დავიწყეთ
ნანგრევებიდან. დავიწყეთ იქიდან, რომ საქართველოს, როგორც
სახელმწიფოს, არსებობა დამთავრებული ჰქონდა; ჩვენ ქვეყანას
წართმეული ჰქონდა ყველა ღირსება, ხოლო ხალხს - ყველა
უფლება. დავიწყეთ უიმედობიდან, უპერსპექტივობიდან,
უუფლებობიდან, უძლურებიდან, უსამართლობიდან, უდენო-
ბიდან, უფულობიდან, უხელფასობიდან, უპენსიობიდან,
უწესრიგობიდან.
დავიწყეთ იქიდან, სადაც სახელმწიფოები და ერები არსებობას
ასრულებენ. დავიწყეთ ძლიერ, წელში გამართულ, ღირსეულ
საქართველოზე ოცნებით. დავიწყეთ რწმენით, რომ შეუძლებელი
არაფერია, რომ ყველას ერთად ქვეყნის გადარჩენა და დაცვა, რომ
მისი უკუღმამოტრიალე ბედის ბორბლის გაჩერება და წაღმა
დატრიალება შეგვიძლია.
SekiTxva meore: Tqveni azriT ra Tanamimdevruli
qmedebaTa ganxorcielebaa saWiro, raTa saqarTvelo
uaxloes momavalSi Camoyalibdes Zlier saxelmwifod?
pasuxi: დღეს საქართველო სრულფასოვანი და სწრაფად
განვითარებადი სახელმწიფოა. საქართველო სახელმწიფოა თავისი
ყველა ატრიბუტით: კარგად გამართული და ეფექტიანი
სახელმწიფო აპარატით; ძლიერი სახელმწიფო ინსტიტუტებით;
სწრაფი ტემპებით მზარდი საფინანსო მაჩვენებლებით; ხალხის
სამსახურში მყოფი ძლერი სამართალდამცავი სისტემით; ძლიერი,
კარგად მოტივირებული, ასევე კარგად აღჭურვილი და
გაწვრთნილი ჯარით; განახლებული და განახლებადი
ინფრასტრუქტურით; ყველა სფეროში აქტიურად მიმდინარე
რეფორმებით; აღმშენებლობისა და ზრდის აქამდე არნახული
მაჩვენებლებით.
დღეს საქართველოს მთელს მსოფლიოში სცემენ პატივს -
როგორც ქვეყანას, რომელიც საიმედო და პერსპექტიული
პარტნიორია; როგორც ქვეყანას, რომელიც საერთაშორისო
ორგანიზაციების თანამეგობრობის სრულფასოვანი წევრი ხდება;
როგორც ქვეყანას, რომელიც განიხილება არა როგორც ცალკე
ერთეული, არამედ როგორც ქვეყანა, რომელიც თავის გარშემო
გეოპოლიტიკურ სივრცეს ქმნის.
ქვეყნის ბიუჯეტი ხუთჯერ გაიზარდა, რაც ეს რეალური
ციფრებით აისახება. გაორმაგდა და დროულად გაიცემა პენსიები.
გასტუმრებულია მრავალწლინი საპენსიო და სახელფასო
დავალიანებები. პირველად, დამოუკიდებლობის აღდგენის
შემდეგ, ცენტრალური ბიუჯეტიდან პირდაპირ დაფინანსებული
თითქმის ყველა ხელფასი აღემატება საარსებო მინიმუმს.
ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის გამოკლებით, 2004 შედარებით,
პირდაპირი ინვესტიციების მოცულობა გაიზარდა 23 პროცენტით,
ხოლო 2003 წელთან შედარებით თითქმით 60 პროცენტით და ჩვენ
ამ გზის მხოლოდ დასაწყისში ვიმყოფებით.
2005 წლის წინასწარი მონაცემებით, მთლიანი შიდა
პროდუქტის ზრდამ შარშან თითქმის 9 პროცენტი შეადგინა (2004
წელს 6,2 პროცენტი), რაც ძალიანი მაღალი მონაცემებია იმ
პირობებეში, როდესაც ნავთობი გაძვირდა.
ინფლაციის გათვალისწინებით, მთლიანი შიდა პროდუქტის
მოცულობა, 2002 წელთან შედარებით, თითქმის გაორმაგდა და
ერთ სულ მოსახლეზე 1421 დოლარს გაუტოლდა. 2010 წლისათვის
ერთ სულ მოსახლეზე მთლიან შიდა პროდუქტის ოდენობად 2400
დოლარია ნავარაუდევი.
2009 წლის შემდეგ კი, მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო
ოგანიზაციების კატეგორიების მიხედვით, საქართველო ღარიბი
ქვეყანა აღარ იქნება.
SekiTxva mesame: rogoria saqarTvelos prezidentis
prioritetebi qveynis demokratiuli ganviTarebisaTvis
momdevno 2 wlis manZilze
pasuxi: სიღარიბეს ერთხელ და სამუდამოდ დავტოვებთ
წარსულში.
ეს ჩემი ერთ-ერთი მთავარი ამბიციაა.
ჩვენ ის ხელისუფლება ვართ, რომელიც საქართველოს
სიღარიბიდან გამოიყვანს და ამით უნდა ვიამაყოთ.
SekiTxva meoTxe: rogor mogaCniaT qveyanaSi sadac
opoziciur azrs devnian perspeqtiva gamoCndeba?
pasuxi: ძალზე მნიშვნელოვანია, რომ ოპოზიცია ხელისუფლების
კრიტიკოსის ფუნქციას ასრულებდეს. მიმაჩნია, თავად
ხელისუფლების მთავარი პრობლემაა ის, რომ ოპოზიცია ამ
ფუნქციას ვერ ასრულებს. ასეთ ხელისუფლებას აქვს რისკი, რომ
მოდუნდეს, მოეშვას, ზოგიერთ ადამიანს აქვს მცდელობა, რომ
გათავხედდეს და თავს გავიდეს, რაც ხელისუფლებისთვის ძალიან
ცუდია. თუ რაიმე დაანგრევს ხელისუფლებას - სწორედ ასეთი
ტენდენციის გაჩენა.
ოპოზიცია იმდენად მნიშვნელოვანი და საჭიროა საზოგადოების
განვითარებისთვის, რომ ამ საკითხზე კამათიც ზედმეტია. ძალზე
მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენ თამაშის წესები დავიცვათ და იყოს
ოპოზიცია, რომელიც ჩვენს გაკეთებულს გააკრიტიკებს - თუნდაც
ხშირად ჩავთვალოთ, რომ დაუმსახურებლად გვაკრიტიკებენ.
ესეც დემოკრატიის დიდი მონაპოვარია.
მინდა, რომ ოპოზიცია აკრიტიკებდეს ჯანდაცვის, განათლების,
სამართალდამცავი სტრუქტურების, თავდაცვის სისტემის
რეფორმებს.
ასევე მსურს, რომ ოპოზიცია საგადასახადო ნორმების თაობაზე
გვეკამათებოდეს. ოპოზიცია უნდა გვეკამათებოდეს ყველაფერთან
დაკავშირებით, რაც პოლიკას შეეხება.
შესაძლოა ჩვენ მიგვაჩნდეს, რომ ეს პოლიტიკა სწორი და
ჯერჯერობით წარმატებულია, მათ კი, შესაძლოა, მიაჩნდეთ, რომ
ის წარუმატებელი და არასწორია.
ერთია კრიტიკა, მაგრამ მეორეა ჩავერთოთ საუბარში იმის
თაობაზე, რომ ვიღაც ნაძირალაა, მკვლელი, ბრუციანი (ეს მათი
ტერმინია) და გაუნათლებელი, თუმცა ყველაზე განათლებული
ჯგუფი, თუკი როდესმე შეგვხვედრია, თქვენს უმრავლესობასა და
საქართველოს ხელისუფლებაშია წარმოდგენილი, პარლამენტის
თავმჯდომარისა და სხვა ლიდერების მეთაურობით - ეს, უკვე,
გემოვნების საკითხია. ამ თემებზე ერთმანეთს ელაპარაკონ, ხოლო
თუ უნდათ, რომ საკუთარ თავს შეურაცხყოფა მიაყენონ - ფართო
აუდიტორიასაც.
ჩვენ მზად ვართ, რომ პოლიტიკურ საკითხებთან დაკავშირებით
ყველაზე მძაფრ კრიტიკასაც გავუძლოთ, დანარჩენი კი უნდა
მოვითმინოთ, რადგან ეს მოუმწიფრობის, არაკომპეტენტურობისა
და სისუსტის ნიშანია.
ჩენი საზოგადოება ძალიან გონიერია იმისათვის, რომ ამას ვერ
მიხვდეს.
SekiTxva mexuTe: ra saSualebebiT da rodis daemsgavseba
saqarTvelo evropis donis qveynebs?
pasuxi: ჩვენ ყველაფერს ვაკეთებს იმისათვის, რომ ქართული
ეკონომიკა განვითარდეს.
უკვე დღეს, ქართული ეკონომიკა გამარტივებული კოდექსის,
შემცირებული მაკონტროლებლების, ლიცენზირების
გამარტივებული წესებისა და შემცირებული გადასახადების
წყალობით, ჩვენს რეგიონში უკვე ერთ-ერთ ყველაზე
ლიბერალურად ითვლება.
ამ მხრივ, პარლამენტმა ბევრი რამ გააკეთა. ნახევარი წლის
წინათ, ჩვენს მიერ შემოტანილი იქნა საკანონმდებლო
ინიციატივები, რომლებიც ლიცენზირების და ნებართვების
სფეროს, ასევე სამეწარმეო კონტროლის მაქსიმალურ
ლიბერალიზაციას ისახავდა მიზნად. მანამდე არსებული
ლიცენზიებისა და ნებართვების, დაახლოებით, 60 პროცენტი
გაუქმდა და სამეწარმეო საქმიანობის კონტროლის ფორმები
მინიმუმამდე შემცირდა.
რა მივიღეთ შედეგად? - რა თქმა უნდა, კონტროლის არცერთი
ფორმის გაუქმების გამო, არანაირი კატაკლიზმები არ მომხდარა,
რადგან ყოველივე ეს უფუნქციო, ფურცლის გაცემაზე აგებული,
მახინჯი, ბიუროკრატიული პროცედურები იყო. ამიტომ, მათ
გაუქმებას არც მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე და არც ქვეყნის
უსაფრთხოებაზე არ უმოქმედია.
ერთადერთი მოხდა ის, რომ ზოგიერთ ადამიანს ბევრად
ნაკლები კორუფციული შემოსავალი აქვს, ყველა დანარჩენი კი,
თავს უკეთესად გრძნობს. ფულის კეთების საშუალება ბევრ
ადამიანს მოვუსპეთ.
ამ მიმართულებით მუშაობის გაგრძელებას ვაპირებთ, თუმცა,
უნდა აღინიშნოს, რომ ბიზნესის განვითარებისათვის ლიცენზიები
და ნებართვები ერთადერთი დამაბრკოლებებლი ფაქტორი არ
არის. დღეს მთავარი პრობლემები საბაჟო სისტემაში
გვაქვს.პირველი ამათგან საბაჟო კანონმდებლობა და საბაჟო
გადასახადების საკითხია.
არცერთი მსხვილი ინვესტორი არ შემოვა ქვეყანაში, სადაც
შრომითი ურთიერთობის ყველა დეტალი მხოლოდ კანონით
რეგულირდება და დასაქმებული კადრის სამუშაო პირობების
თავად განსაზღვრისა და მასთან შეთანხმების საშუალება არ აქვს.
შრომის კანონთა კოდექსის ახალ პროექტზე უკვე დიდი ხანია
მიდის მსჯელობა საქართველოს პარლამენტშიც, თუმცა ხშირად,
პარლამენტშიც და მედიაშიც, ამ თემის კომენტირებისას, არასწორი
ინტერპრეტაცია კეთდება.
ფეხმძიმეთა შრომის უფლებების შელახვა ახალი პროექტის
მიზანი არ არის და არც იქნება - ეს უფლებები დაცული იქნება
ზუსტად ისე, როგორც დღემდე მოქმედ კანონმდებლობაშია. ასევე
არ არის ამ პროექტის მიზანი შვებულების ხანგრძლივობაში რაიმე
ნოვაციების შემოტანა.
ჩვენი მიზანია, შევქმნათ ყველა პირობა იმისათვის, რომ
შრომითი ურთიერთობების საკითხები წყდებოდეს მხარეთა
შეთანხმებით და ამით საშუალება მივცეთ როგორც დამსაქმებელს,
ისე დასაქმებულს. მხარეებმა თავად განსაზღვრონ შრომითი
ურთიერთობის ცალკეული საკითხები. უცხოელი ინვესტორების
დაინტერესებას, რეალურად, მხოლოდ ასეთი შრომის კანონთა
კოდექსით შევძლებთ.
SekiTxva meeqvse: rogor warmogidgeniaT saqarTvelo aTi
wlis Semdeg?
pasuxi: საქართველო არასოდეს ყოფილა თავისი საერთაშორისო
მიზნების მიღწევასთან ასე ახლოს - ხელის მიწვდომაზე. სულ მალე
საქართველო გახდება ცივილიზებული, დემოკრატიული სამყაროს
სრულუფლებიანი და სხვებთან თანასწორი წევრი.დღეს თამამად
შემიძლია ვთქვა ის, რასაც ერთი წლის წინათ, ვერ ვიტყოდი -
საქართველო ნატოს-თან ერთ ნაბიჯზეა.
თუ ყველაფერი ისე გაგრძელდება, როგორც დღეს მიდის, თუ
ვერავინ ჩაგვითრევს რაიმე მძიმე პროვოკაციაში, საქართველოს და
უკრაინას (თუმცა მე მხოლოდ საქართველოზე შემიძლია პასუხი
ვაგო) ნამდვილად აქვს შანსი, რომ 2008 წელს ნატო-ს
სრულფასოვანი წევრი ქვეყნები გახდეს, ხოლო წელს უკვე,
შეგვიძლია ნატო-ს წევრობის ოფიციალური კანდიდატი გავხდეთ.
SekiTxva meSvide: ratom iyideba saqarTveloSiDyvelaferi?
pasuxi: პრივატიზაცია, რეალურად, ინვესტიციების მოზიდვის
საშუალებაა. აქამდე უპრეცენდენტო მასშტაბებს მიაღწია
პრივატიზაციამ.
2005 წელს პრივატიზებულია 816 ობიექტი და აქედან
შემოსულმა თანხამ წინა წლების მაჩვენებლებს მნიშვნელოვნად
გადააჭარბა. ზრდის დინამიკა ასეთია: 2003 წელს 11 მილიონი
ლარი, 2004 წელს 38 მილიონი, ხოლო 2005 წელს 233 მილიონი
ლარი. მთლიანობაში 2005 წელს სახელმწიფო ქონებისა და
საწარმოებიდან, მათ შორის პრივატიზაციის გათვალისწინებით,
მიღებულმა შემოსავალმა რეკორდული - 522 მილიონ 826 ათასი
ლარი შეადგინა.
გასული წლების განმავლობაში ობიექტების „პრიხვატიზაცია“
ხდებოდა და მთელი ფულის კონკრეტული ადამიანების ჯიბეებში
მიდიოდა.
2005 წელს პრივატიზებულ ობიექტებში მომდევნო 2 წლის
განმავლობაში, დაახლოებით, 300 მილიონი ამერიკული დოლარის
ინვესტიცია განხორციელდება.
SekiTxva merve: fasadebis RebviT da gzebis dagebiT rame
gveSveleba?
pasuxi: ბოლო 25 წლის მანძილზე საქართველოში ერთდროული
ინფრასტრუქტურული აღმშენებლობის ასეთი მასშტაბი არ
ყოფილა. წელს და მომავალ წელს საქართველოში უფრო მეტ გზებს
ავანეშებთ, ვიდრე ”მდიდრულ” საბჭოთა დროში შენდებოდა.
მთელ ქვეყანაში იგება გზები და უმჯობესდება
ინფრასტრუქტურა, შენდება ხიდები და 30 წლის განმავლობაში
პირველად აშენდა გვირაბი, რომლის გახსნის პატივიც მე მერგო.
ბოლო ორი წლის განმავლობაში ქვეყანაში დაიგო 500 კილომეტრი
ახალი გზა, ხოლო სარეაბილიტაციო და პერიოდული შეკეთების
სამუშაოები 4000 კილომეტრამდე გზის მონაკვეთზე
განხორციელდა.
2004-2005 წლებში აშენდა და შეკეთდა 83 ხიდი, ლენტეხის,
ონის, ამბროლაურის, დუშეთის, სენაკის, გარდაბნის, ქობულეთის
და სხვა რაიონებში. სარეაბილიტაციო სამუშაოები გრძელდება 40
ხიდზე.
პირველად მრავალწლიანი ნგრევებისა და სტიქიური
უბედურებების შემდეგ კილომეტრობით ნაპირდამცავი
ნაგებობები აშენდა იქ, სადაც ჩვენს მოსახლეობას წყალდიდობების
საფრთხე ყველაზე მეტად ემუქრებოდა.
პირველად 70-იანი წლების შემდეგ ჩაქვი-მახინჯაურის
მონაკვეთზე აშენდა ურთულესი კონსტრუქციის გვირაბი.
სამეგრელოს რეგიონში აშენდა ზუგდიდი-წალენჯიხა-ჩხოროწყუ-
სენაკის შიდა სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის 87
კილომეტრიანი გზა, რომელიც სამეგრელოს დასახლებულ
პუნქტებს შორის მანძილს მნიშვნელოვნად ამცირებს.
ეს ჩემი სიამაყეა.
2005 წელს, დაიწყო ,,შიდა სახელმწიფოებრივი და
ადგილობრივი მნიშვნელობის გზების პროექტის" განხორციელება.
გზების სარეაბილიტაციოდ მოსამზადებელი სამუშაოები
მიმდინარეობს შემდეგ მიმართულებებზე: თბილისი-თიანეთი,
ხევსურთი-სოფელი სიონი, საჯავახო-ჩოხატაური-ოზურგეთი-
ქობულეთი, ოზურგეთი-ნატანები.
გურიიდან აუცილებლად უნდა გავიდეთ ბათუმზე, მით
უმეტეს, რომ თურქეთთან სავიზო რეჟიმს ვაუქმებთ და
გადაადგილება თავისუფლად უნდა იყოს შესაძლებელი.
სულ მალე საქართველოში ყველა რაიონულ ცენტრთან
მისასვლელი კარგი გზა იქნება და ახალი ტექნოლოგიებით
სოფლის გზების შეკეთებას დავიწყებთ.
საგზაო მშენებლობაზე 2006-2008 წლებში ჩაიდება არანაკლებ 450
მილიონი ამერიკული დოლარისა, რის შედეგადაც თბილისი
გორის მონაკვეთზე ევროპული ხარისხის ავტომაგისტრალი
აშენდება. პირველი თანამედროვე ავტოსტრადის მშენებლობას
ხაშურამდე ვამთავრებთ და, იმედი მაქვს, 2008 წლისთვის
სამტრედია-ზესტაფონის მონაკვეთსაც დავასრულებთ.
საქართველოს ქალაქები ნათდება, შენდება და ლამაზდება.
კეთილმოწყობის სამუშაოები ქვეყნის ყველა დიდ ქალაქში წელს
უფრო დიდი მასშტაბებით მიმდინარეობს, ვიდრე ბოლო 15 წლის
განმავლობაში. თბილისი და საქართველოს მნიშვნელოვანი
ქალაქები ასეთი ლამაზი და განათებული არასოდეს ყოფილა.
სრულიად ახალი ტიპის არქიტექტურული ნაგებობების
მშენებლობა უკვე დაწყებულია და კვლავაც დაიწყება. ჩვენი
არქიტექტურა არ უნდა დარჩეს მეოცე საუკუნეში.
საქართველოს ჰყავს ძალიან ბევრი ახალგაზრდა ნიჭიერი
არქიტექტორი და მათი შესაძლებლობებით საქართველო XXI
საუკუნის თანამედროვე არქიტექტურით უნდა იწონებდეს თავს.
გავა 500 წელი და ყველა იტყვის, რომ ამ ხალხის ეპოქაში ახალი
თბილისი, ახალი ზუგდიდი, ახალი ბათუმი და კიდევ მრავალი
რამ აშენდა.
ჩვენი ბავშვებისთვის მთელი ქვეყნის მასშტაბით აშენდა ასობით
ახალი სპორტული მოედანი და სკვერი.
შეიქმნა გაცილებით უკეთესი პირობები რათა მათ თამაში,
გართობა და ჯანსაღი ზრდა შეეძლოთ.
SekiTxva mecxre: rodis Seiqmneba Tavisufali samuSao
adgilebi da rodis dasruldeba es siduxWire da
daiwyeba aRmavloba?
pasuxi: შარშან საქართველოში 54 ათასმა მეწარმემ დაიწყო
საქმიანობა. მინდა გითხრათ, რომ ახალი მონაცემებით, 2006 წლის
იანვრის შემდეგ მარტის დამლევამდე 16 ათასი ახალი მეწარმე და
ფირმა დარეგისტრირდა. ეს ნიშნავს მინიმუმ 16 ათას ახალ
სამუშაო ადგილს, თუმცა თითო მეწარმე კიდევ რამდენიმე
ადამიანს ასაქმებს.
ეს რეალური მონაცემებია და არა უბრალოდ ციფრები.
საქართველოს ბიუჯეტში დაგეგმილზე 752 მილიონით მეტი
შემოსავალი შევიდა, ხოლო წელს ჩვენი ბიუჯეტი, წინა წლებში
დაგეგმილზე, მილიარდი ლარით გაიზრდება. ეს ნიშნავს, რომ
აშენდება ახალი გზები, სკოლები, საბავშვო ბაღები,
პოლიკლინიკები, საავადმყოფოები (მათ შორის რუსთავში),
განათების ახალი სისტემეები გვექნება და მთელი საქართველო
განათდება, მივიღებთ ახალ ინვესტიციებს ენერგეტიკის,
ჯანდაცვის სფეროებში, გვექნება ძლიერი ჯარი და თითოეული
ადამიანისათვის უკეთესი პირობები შეიქმნება.
ამავე დროს, ამას უცხოელებიც ამჩნევენ, საერთაშორის
საფინანსო კორპორაციამ, რომელიც მთავარი შემფასებელია მთელ
მსოფლიოში, აღნიშნა, რომ რეფორმების მიხედვით, მსოფლიოს
მასშტაბით, დღესდღეობით, საქართველო მეორე ადგილზე
იმყოფება, ხოლო ყოფილი საბჭოთა კავშირის მასშტაბით პირველ
ადგილს იკავებს. ამერიკელების შეფასებით, საქართველოში
ეკონომიკური თავისუფლების ხარისხი რამდენჯერმე
გაუმჯობესდა და ამ თვალსაზრისით, მსოფლიოს ქვეყნების
აბსოლუტურ უმრავლესობას გავუსწარით.
საქართველოში სხვადასხვა სფეროების ელემენტარული
პროფესიების წარმომადგენლების ნაკლებობაა, ჩვენ არ გვყავს
შემდუღებლები, ზეინკლები, ხარატები, გზებისა და გვირაბების
სპეციალისტები და სხვა. ეს პროფესიები საქართველოში უკვე აღარ
არსებობს.
ამიტომ მომავალი წლისთვის ჩვენი დავალებით, მთელი
საქართველოს მასშტაბით და იქ, სადაც უმუშევრების რაოდენობა
ყველაზე დიდია (გლდანში, ვარკეთილში, ლილოში, ქუთაისში,
ტყიბულში და სხვა რაიონებში), გადამზადების ცენტრები
შეიქმნება.
ამ ცენტრებში უპირველეს ყოვლისა მოვამზადებთ ოსტატებს,
რადგან საქართველოში ოსტატების ნაკლებობაცაა და შემდეგ
ისინი მოამზადებენ ხალხს, რომელსაც სწავლისთვის
სტიპენდიასაც დავუნიშნავთ.
SekiTxva meaTe: migaCniaT Tu ara marTebulad, rom amdeni
ufaso sasadilos gaxsna qveyanaSi Seamcirebs mSierTa
raodenobas? ratom ar emateba pensiebs is Tanxa, rac
ufaso sasadiloebs sWirdeba? saarsebo minimumiT
uzrunvelyofil moxucs ufaso kveba aRar daWirdeba?
pasuxi: ხშირად გვესმის, სირცხვილია რომ ქვეყანაში შიმშილია და
უფასო სასადილოების გახსნა დიდად სატრაბახო არ არის. უნდა
გავითვალისწინოთ, რომ შიმშილი ყველაზე განვითარებულ
ქვეყნებშიც კი არის. ძალზე ბევრი მშიერი ადამიანი მყავს ნანახი
ამერიკაშიც და რუსეთშიც. რუსეთის ტელევიზიით ნიშნის
მოგებით ამბობენ-ხოლმე, რომ საქართველოში მშივრებს ვაჭმევთ,
მაგრამ ჩვენ შორის განსხვავება ისაა, რომ ჩვენ ვაჭმევთ, ისინი კი -
არა.
ეს საზოგადოების სიმწიფისა და განვითარების ნიშანია და არა
განუვითარებლობის.
ახალი საპენსიო კანონის მეშვეობით, საპენსიო სისტემაში
წესრიგი დამყარდა და არსებული ქაოსი და განუკითხაობა
აღმოიფხვრა. სახელფასო და საპენსიო დავალიანებები თითქმის
სრულად გავისტუმრეთ. 2 წლის წინათ ეს ბევრს სრულიად
წარმოუდგენლად მიაჩნდა - პოპულისტებსა და უტოპისტებს
გვარქმევდნენ.
ჩვენ შევძელით ის, რომ თუნდაც მცირედით, მაგრამ მაინც,
სისტემატურად იზრდება პენსიები და ეს ზრდა სტაბილურია.
თქვენ იცით, რომ წელს პენსიები კიდევ 10 ლარით გაიზრდება; ის
2-3 ლარიანი განსხვავებებიც, რომელიც საპენსიო დავალიანებაშია,
წლის ბოლომდე გასტუმრებული იქნება.
მთავარია, რომ სიღარიბის პროგრამა ავამოქმედოთ, რაც
რაეალურად მოგვცემს საშუალებას თანხა მათ მივცეთ, ვისაც ეს,
რეალურად, ყველაზე მეტად ჭირდება.
SekiTxva meTerTmete: Tqveni azriT, Tqveni saprezidento
vadis amowurvis periodisaTvis, rogori ekonomikuri da
politikuri mdgomareoba iqneba saqarTveloSi?
pasuxi: საქართველოს ხელახლა გაუჩნდა შანსი - ისე როგორც
ოდესღაც გახდეს დიდი სახელმწიფო.
საქართველო შეიძლება გახდეს სახელმწიფო, რომელშიც ჩვენი
შვილები იამაყებენ თავიანთი წარმომავლობით, მოქალაქეობით,
საკუთარი პასპორტებით.
საქართველო შეიძლება გახდეს სახელმწიფო, რომელიც
მეზობელი ქვეყნების პატივისცემისა და აღტაცების ობიექტად
იქცევა.
ჩვენი ასეთი სახელმწიფოს ჩამოყალიბების პირველი ნიშნები
უკვე სახეზეა.
saqarTvelo iqneba warmatebuli qveyana.
SekiTxva meTormete: ratom ver akontrolebT Sinagan
saqmeTa saministros?
pasuxi: საქართველოში წელიწადნახევრის წინათ პოლიციის
ნდობის რეიტინგი 5 პროცენტს შეადგენდა, 2005 wlisaTvis ki
პოლიციის ნდობის რეიტინგი, ამერიკელების გამოკითხვების
მიხედვით, 75 პროცენტს აღემატება.
ასეთი მაჩვენებელი მხოლოდ სკანდინავიის ქვეყნებში, შვეციასა და
ნორვეგიაში თუ არის და მსგავსი არც იტალიაში ყოფილა, არც
საფრანგეთსა და გერმანიაში. erT weliwadSi ჩვენ მოვედით
იქამდე, რომ პოლიციის ნდობის რეიტინგი, ჩვენი საზოგადოების
მხრივ, 97 პროცენტია.
2 წლის წინათ, ეს მაჩვენებელი წარმოუდგენელ ზღაპრად
მოგვეჩვენებოდა. დღეს ჩვენ კონკრეტული პრიორიტეტები
გაგვაჩნია.
SekiTxva mecamete: rodis daisadgurebs saqarTveloSi
kanonis uzenaesoba?
pasuxi: ჩვენ უნდა გვახსოვდეს, თუ რა ქვეყანაში ვცხოვრობდით
და რა ქვეყანაში აღმოვჩნდით. სამი წლის წინათ, ევროპის
განვითარების ბანკმა ყველა ევროპულ ქვეყანაში გამოკითხვა
ჩაატარა; გამოკითხვის შედეგად, საქართველო, ევროპის 50
ქვეყანას შორის, ბოლოდან მესამე ადგილზე აღმოჩნდა კორუფციის
თვალსაზრისით.იმ პერიოდში ბევრად უფრო კორუმპირებული
ქვეყნები იყო ყირგიზეთი და ალბანეთი.
ამჟამად ევროპის განვითარების ბანკის მონაცემებით,
საქართველო საფრანგეთს, სკანდინავიის ქვეყნებს, გერმანიას
უსწრებს. დღეს კორუფციის თვალსაზრისით, ევროპის მასშტაბით,
საქართველო მესამე ადგილზეა და მხოლოდ ესტონეთი და
სლოვენია გვისწრებს. ამას კი მკაცრი ხელით, გამჭირვალობით და
წესიერებით მივაღწიეთ.
მთავარი ამოცანაა ის, რომ მოსამართლემ უსამართლოდ არავინ
დასაჯოს და დაჩაგროს, რათა ციხეში უდანაშაულო ადამიანი არ
მოხვდეს. ის, რომ ჩვენს ქვეყანაში წამების და ცემის ფაქტები არ
უნდა იყოს, ეს ჩვენი პრინციპია და ჩვენ უკვე ამის გარეშე
ვისწავლეთ საქმის გახსნა.
უნდა გვესმოდეს, რომ ჩვენს საზოგადოებაში დანაშაულის დონე
ჯერ კიდევ მაღალია. ჩვენ აქ იმისათვის კი არ ვართ, რომ ვთქვათ,
თითქოს მოsaმართლეა კანონი, არამედ იმისათვის, რომ
განვაცხადოთ - საქართველოში არის კანონი.
კანონის უზენაესობა საზოგადოების ინტერესების დაცვას
ნიშნავს. პირადად მე, ამ თემებზე მუშაობის შეწყვეტას არ ვაპირებ.
დემოკრატიულ საზოგადოებაში ადამიანი დაცულია და კანონი
კანონობს, დამნაშავე არავის აშანტაჟებს სასამართლო გალიიდან ან
ტელეეთერის საშუალებით.
SekiTxva meToTxmete: rogor fiqrobT, ra RonisZiebebia
gasatarebeli saqarTveloSi, imisaTvis raTa
daregulirdes migraciis problemebi? ra pirobebs
sTavazobT emigrirebul saqarTvelos moqalaqeebs
dasabruneblad?
pasuxi: როდესაც ვსაუბრობთ საქართველოს დაბრუნებაზე უნდა
გვახსოვდეს, რომ საქართველოს ყოველმა მეხუთე მოქალაქემ
მიატოვა სამშობლო. ეს ხალხი გაჭირვებამ, ომმა, ნგრევამ,
უპერსპექტივობამ გააქცია. მათ უკვე გაუჩნდათ შვილები,
რომელთაც არასდროს უნახავთ საქართველო.
დღეს მათი დაბრუნება, საკუთარ სამშობლოსთან კავშირის
აღდგენა ჩვენი ერთ-ერთი მთავარი ისტორიული ამოცანაა.
საქართველოს კონსტიტუცია უფლებას ანიჭებს საქართველოს
პრეზიდენტს მოანიჭოს საქართველოს მოქალაქეობა უცხო ქვეყნის
მოქალაქეებს საქართველოს სახელმწიფო ინტერესებიდან
გამომდინარე. მე მივმართე მთელ მსოფლიოში გაბნეულ ჩვენს
თანამემამულეებს, ჩვენს სისხლსა და ხორცს, საქართველოს
ინტერესებიდან გამომდინარე, მე მივიღე გადაწყვეტილება
მივანიჭო საქართველოს მოქალაქეობა უცხოეთში მცხოვრებ ყველა
ქართველს, მიუხედავად მათი მოქალაქეობისა, ვისაც ამის
სურვილი აქვს და ვინც მოგვმართავს ამ განცხადებით, ჩვენ ყველამ
ერთად უნდა ვუპასუხოთ მომავლის გამოწვევას.
ჩვენ დიდი ტანჯვა-წვალება გამოვიარეთ. ამ ტანჯვის მთავარი
მიზეზი ჩვენი გათიშულობა იყო.
მე გთხოვთ გავერთიანდეთ, ვინაიდან ზუსტად ვიცი რამდენი
რამის გაკეთება შეგვიძლია როცა ერთად ვართ.
ჩვენ გვეყოფა გამძლეობა, კულტურა და ინტელექტი, რათა
უკეთესობისაკენ შევცვალოთ ჩვენი ყოველდღიური საქციელი და
ქმედება. იმისათვის, რომ ყოველდღიური შრომით არა მხოლოდ
საკუთარი ცხოვრება, არამედ ვაქციოთ საქართველო ჭეშმარიტად
ევროპულ სახელმწიფოდ. ჩვენი სანუკვარი მიზნების მისაღწევად
საჭირო ძალა თითოეულ ჩვენგანშია, ჩვენს იმ
თვითმყოფადობაშია, რომელმაც საუკუნეების განმავლობაში
გადაგვარჩინა და დღემდე მოგვიყვანა.
SekiTxva meTxuTmete: eqnebaT Tu ara studentebs iseTi
pirobebi, rom Tavisuflad SeeZloT Tavis gatana
mSoblebisgan dauxmareblad?
pasuxi: ჩვენ დავიწყეთ განათლების სფეროს ფუნდამენტური
რეფორმირება. ეს ჩვენი საზოგადოების მთავარი საკითხია.
70-იანი წლებიდან მოყოლებული, ჩვენ ვიყავით საზოგადოება,
რომელშიც ნიჭიერ ადამიანს საქართველოში არსებული
კორუფციის ქსელიდან გაღწევის თითქმის არანაირი შანსი არ
ჰქონდა. დამოუკიდებლობის შემდეგ ამ ხალხმა მთლიანად აიშვა.
დიპლომი 4 ”კანისტრა” ბენზინის ფასად იყიდებოდა. კარგი
ნიშანი კარგ ნაცნობს ნიშნავდა. საქართველო არ იყო ნიჭიერებაზე
დაფუძნებული საზოგადობა - ეს იყო კორუფციაზე და
ნაცნობობაზე დამოკიდებული საზოგადოება.
თქვენ იცით, ჩვენ იქამდე მოვედით, რომ განათლების
სისტემაში განხორციელებული რევოლუციური რეფორმის
შედეგად, საქართველოში პირველად ჩატარდა სამართლიანი
გამოცდები.
ჩვენი განათლების სისტემის რეფორმის უმთავრესი
მონაპოვარია ის, რომ დღეს ახალგაზრდას, შეუძლია ცხოვრება
საკუთარი შესაძლებლობების შესაბამისად დაგეგმოს.
ისინი შეძლებენ საჭირო განათლება მიიღონ,
დამსახურებულად ჩაირიცხონ სასურველ უმაღლეს
სასწავლებელში, სამუშაო ადგილი კი ცოდნისა და კვალიფიკაციის
შესაბამისი ჰქონდეთ.
SekiTxva meTeqvsmete: rodis iqneba Cvens saxelmwifoSi
cxovrebisa da ganaTlebis iseTi done, rom yvela
studentma universitetebSi `leptopebiT~ viaroT?
pasuxi: ჩვენი განათლების რეფორმის მიზანია, რომ თანამედროვე
სამყაროში ქართველი ახალგაზრდა კონკურენტუნარიანი იყოს,
შეეძლოს საკუთარი შესაძლებლობების სრული რეალიზაცია არა
მარტო თავისი სოფლის, რაიონის, ქალაქის ან ქვეყნის მასშტაბით,
არამედ გლობალური კონკურენციისა და განვითარების რიტმს
შეეწყოს და საამისოდ ყველა საჭირო ატრიბუტიკით იყოს
აღჭურვილი.
ჩვენ ახალგაზრდებს უნდა მივცეთ საშუალება ისწავლონ უცხო
ენები, ფლობდნენ გლობალური კომუნიკაციის თანამედროვე
ტექნოლოგიებს, მათთვის ხელმისაწვდომი იყოს კომპიუტერი და
ინტერნეტი.
საქართველოს განათლების სისტემაში აღმშენებლობის ასეთი
მასშტაბები არასოდეს ყოფილა. გასულ წელს უკვე აშენდა 28
ახალი, კაპიტალურად გარემონტდა 180 სკოლა, ხოლო 70-ში
მიმდინარეობს რემონტი. 280 სკოლაში შეტანილია 1500
კომპიუტერი, ხოლო მიმდინარე წელს სრულად დამთავრდება
ყველა სკოლის კომპიუტერიზაციისა და ინტერნეტიზაციის
პროგრამა. ჩვენ დავიწყეთ პროგრამის "ირმის ნახტომი"
განხორციელება ამ პროგრამის დაწყების მომენტისთვის (2005
წლის დასაწყისი) 200 მოსწავლეზე ერთი (ხშირად, მეორადი)
კომპიუტერი მოდიოდა, ამჟამად 125 მოსწავლეზე ერთი
კომპიუტერი მოდის, ხოლო 2006 წლის ბოლოს 80 მოსწავლეზე
ერთი კომპიუტერი მოვა.
ჩვენი მიზანია, რომ 2009 წლისთვის 20 მოსწავლეზე 1 უახლესი
კომპიუტერი იყოს გათვალისწინებული, რაც აღმოსავლეთ-
ევროპული მაჩვენებელია და ქვეყნის ყველა სკოლის ჩართვა
ინტერნეტში.
მიმდინარეობს პროგრამა ”იაკობ გოგებაშვილი”, რომელიც 2005-
2010 წლებში საქართველოს ყველა სკოლის სრულ განახლებას
ითვალისწინებს - ახალი ინვენტარითა და ლაბორატორია-
კაბინეტებით, ასევე, კარგი სპორტული დარბაზებითა და
მოედნებით აღჭურვას.
საქართველო დიდ ნაბიჯებს დგამს ერთიანი ევროპული
საგანმანათლებლო სივრცისკენ. 2005 წელს საქართველო
ბოლონიის პროცესის სრულუფლებიან წევრად მიიღეს, რაც იმას
ნიშნავს, რომ 2010 წლისთვის ჩვენს სტუდენტებსა და
პროფესორებს ერთიან ევროპულ საგანამანთლებლო სივრცეში
დაუბრკოლებლად გადაადგილება შეეძლებათ. ჩვენი
უნივერსიტეტების პროგრამები და ხარისხები ევროპულ
უმაღლესებთან თავსებადი გახდება.
იმისთვის, რომ ჩვენი უმაღლესი სასწავლებელთა
კურსდამთავრებულები კონკურენტუნარიანი იყვნენ, ჩვენი
უმაღლესი განათლების პროგრამები და სტრუქტურები
საერთაშორისო თანამედროვე მოთხოვნებთან შესაბამისობაში
უნდა მოვიყვანოთ.
2005 წელს მიიღეს მნიშვნელოვანი კანონი ”მეცნიერების,
ტექნოლოგიებისა და მათი განვითარების შესახებ”.
მეცნიერების ახალი სისტემა თავისუფალი იქნება არაეფექტური
კომუნისტური მემკვიდრეობისგან - აკადემიის ბიუროკრატიული
მართვისგან. აკადემია კლასიკურ სახეს მიიღებს - წამყვან
მეცნიერთა საკრებულო, რომელიც მთავრობას სახელმწიფოს
პრიორიტეტებზე ორიენტირებული სამეცნიერო კვლევებთან
დაკავშირებით რჩევებს მისცემს.
მეცნიერების სისტემის ძირითადი პარამეტრები იქნება:
სახელმწიფო სახსრების განაწილების ღია კონკურენტული
მექანიზმი; სამეცნიერო ნაშრომების საერთაშორისო რეცენზირება;
ინსტიტუციური ინტეგრაცია უმაღლეს განათლებასთან;
სისტემური ინტეგრაცია საერთაშორისო კვლევით სივრცეში.
სოციალური სფეროსთვის წლევანდელ ბიუჯეტში 4,5 მილიონი
ლარი გამოიყო მათთვის, ვინც ასაკის ან ჯანმრთელობის
მდგომარეობის გამო, უმაღლეს სასწავლო ან კვლევით
დაწესებულებებში თანამდებობებს ვერ დაიკავებს.
SekiTxva meCvidmete: aris Tu ara saqarTveloSi
adgilobrivi TviTmmarTveloba decentralizebuli, da
Tu ar aris, rogor SeiZleba amis gamosworeba?
pasuxi: ადგილობრივი თვითმმართველობის განვითარება ჩვენი
პოლიტიკის და ხალხისთვის მიცემული დაპირებების ერთ-ერთი
ძირითადი ქვაკუთხედია.
სრული ადგილობრივი დემოკრატიის შექმნა მერების და
გუბერნატორების დონეზე უნდა მოხდეს, რაც ძალიან
მნიშვნელოვანია, რადგან ყველა მერი და გუბერნატორი,
პირდაპირი თუ არაპირდაპირი წესით, არჩეული და არა
დანიშნული უნდა იყოს. ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ
მმართველობითი ფუნქციები საქართველოს ხელისუფლებას არ
ექნება, რადგან ამის გარეშე ქვეყნის მართვა წარმოუდგენელია.
ეს მორიგი რეფორმაა.
SekiTxva meTvramete: rodis gaerTiandeba saqarTvelo da
gaxdeba iseTi Zlieri, rogoric iyo odesRac?
pasuxi: ჩვენ გავხდებით პატარა და წარმატებული ქვეყანა,
რომელიც ინვესტორებს მოიზიდავს არა თავისი ბაზრით, არამედ
საკუთრების ყველაზე კარგი დაცვით, ყველაზე გასაგები და
მარტივად შესასრულებელი კანონებით, სამართლიანი და
ზომიერი საგადასახადო სისტემით, გამჭვირვალე და კომპაქტური
ხელისუფლებით. საქართველოში ბიზნესის გაკეთება ყველაზე
იოლი იქნება. მთავრობას ევალება უზრუნველყოს ეკონომიკური
პოლიტიკის გატარება, რომელიც ძალიან ხელმისაწვდომ მიზნად
აქცევს იმას, რომ მთლიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულზე 2000
დოლარი იყოს.
SekiTxva mecxramete: ra meTodebiT apirebT dakarguli
teritoriebis dabrunebas?
pasuxi: დღეს ვერავინ ამბობს, რომ საქართველო წარუმატებელი
ქვეყანაა, მის გაერთიანებას და გამთლიანებას ალტერნატივა არ
გააჩნია.საამისოდ, ყველაზე მოკლე გზა ამ პრობლემის
მშვიდობიანი გადაწყვეტაა - საქართველოს მოდერნიზაცია,
ეკონომიკური პროგრესი და ქვეყნის გაძლიერება. ეს ყველაზე
მოკლე და, ამავდროულად, სწორი გზაა.
ჩვენ სამშვიდობო ინიციატივები გვაქვს. ყველანაირ მცდელობას
- ხელი შეუშალონ ამ პროცესს ჩვენ და საერთაშორისო
თანამეგობრობა აღვკვეთთ.
ამჟამად პარლამენტში რესტიტუციის კანონს განვიხილავთ და
გვსურს, რომ ჩვენი ოსები საქართველოში დავაბრუნოთ. საამისოდ
მათ შესაბამისი პირობები უნდა შევუქმნათ, რადგან ეს ხალხი
ქართული საზოგადოებისა და მისი მენტალიტეტის ორგანულ
ნაწილს წარმოადგენს. თუმცა, ამავე დროს, აფხაზეთში ჩვენ
ტექნიკურ გადაღებებსა და ქონების აღწერას ვაწარმოებს. ამის
შედეგად ჩვენ შევძლებთ, რომ ყველას, ვინც იმ ტერიტორიიდან
უკანონოდ გამოაგდეს და საკუთარი ქონება წაართვეს, ქონების
საკუთრების სერთიფიკატები მივცეთ.
მინდა გავაფრთხილო ყველა მაძიებელი მოსკოვიდან,
კურსკიდან, სხვა ქალაქიდან, თუ ქვეყნიდან, რომ აფხაზეთში მათ
არაფერი ესაქმებათ, ეს ქართველების ტერიტორიაა და მალე ისინი,
ჩემი ჩათვლით, იქ იცხოვრებენ.
SekiTxva meoce: sworad migaCniaT Tu ara aseTi
agresiuli toni ruseTis xelisuflebis misamarTiT?
pasuxi: ჩვენ რუსეთთან კეთილმეზობლური, კარგი და
კონსტრუქციული ურთიერთობა გვინდა, ამისათვის ბევრი ნაბიჯი
გადავდგით. შარშან, როცა გელა ბეჟუაშვილი საგარეო საქმეთა
მინისტრად ინიშნებოდა, მე მას ორი მთავარი ამოცანა დავუსახე. ეს
იყო ბაზების ხელშეკრულების გაფორმება და სქართველოს
ევროატლანტიკური ინტეგრაციის დაჩქარება.
ამას თან მესამე დავალება ერთვება - საქართველომ
კონსტრუქციული დიალოგის გზით უნდა შეძლოს ფაქტობრივი
ეკონომიკური „ემბარგო“ დაძლიოს, რომელიც საქართველოს მიერ
წარმოებულ პროდუქციაზე რუსეთის ხელისუფლების გარკვეული
უწყებების მხრიდან არის შემოღებული.
ჩვენ ეს მაღალ პოლიტიკურ დონეზე გვინდა გადავიყვანოთ.
საქმე ყველაზე ფუნდამენტალურ, ადამიანურ და არა მხოლოდ
ეკონომიკურ კავშირებს ეხება.
ბაზების გაყვანას რაც შეეხება, ამ საკითხის გადაწყვეტა ნათლად
აჩვენებს, რომ დიპლომატიური მუშაობა, სწორი და
თანამიმდევრული პოზიციის პირობებში საკითხების გადაწყევეტა,
პრობლემებს ადვილად აგვარებს. ეს იყო ყველაზე რთული
საკითხი, რაზეც ჩვენ შარშან მუშაობა დავიწყეთ.
არ არსებობს საკითხი, რომელიც დიალოგისა და
მოლაპარაკებების გზით არ გადაწყედება.
SekiTxva ocdameerTe: rogor ggoniaT qarTuli
sazogadoeba gendobaT? da sjera Tqveni, piradad Tqveni
da dRevandeli xelisuflebis?
pasuxi: ჩვენთან დემოკრატიაა და მაინც მოიძებნება ხალხი,
რომელიც იტყვის, რომ ეს ყველაფერი ტყუილია. პირადად მე კი,
საკუთარ თვალებს უფრო ვუჯერებ, ვიდრე ამ ანალიტიკოსებს.
ჩვენი ხალხიც საკუთარ თვალებს უფრო უჯერებს და ამიტომაც,
2006 w. იანვრის გამოკითხვის მიხედვით, მთავრობის მიმართ
მხარდაჭერის რეიტინგი ჯერ კიდევ 70 პროცენტზე მაღალია.
თუმცა ინტენსიურად ვმუშაობ, რომ ეს მაჩვენებელი 60 -55
პროცენტზე ჩამოვიდეს და შემდეგ სტაბილური გახდეს. ეს
რეალობაა.
ეს არის ის, რაც მნიშვნელოვანია არა მარტო საქართველოსთვის,
არამედ მთელი რეგიონისთვის.
ხელისუფლებაში ჩვენი მოსვლის დღიდან, ვარაუდობდნენ რომ
ჩვენ ძალა და გამოცდილება არ გვეყოფოდა, ავფეთქდებოდით,
ვიომებდით და სწორედ ამიტომ ჩამოვიდა ჩვენი რევოლუციის
დროს მთელი მსოფლიოდან ამდენი ჟურნალისტი.როდესაც ჩვენი
რევოლუციის 2 წლისთავზე დიდი კონფერენცია გაიმართა და აქ
ჩამოვიდნენ პრეზიდენტები, საგარეო საქმეთა მინისტრები, არ
ჩამოვიდნენ სერიოზული ჟურნალისტები და ეს ძალიან
გამიხარდა.
ისინი ერთი წლის თავზე ჩამოვიდნენ, რათა მოეხსენებინათ, თუ
როგორი იმედგაცრუებულია ხალხი მომხდარი რევოლუციით.
ახალი ამბავი მათთვის მხოლოდ ეს შეიძლებოდა ყოფილიყო. 2
წლისთავზე კი ამას ვეღარავინ იტყოდა და ამიტომ მათთვის არც
ახალი ხდებოდა რამე.
ჩემი სურვილია, რომ საქართველოში მსგავსი გლობალური
ახალი ამბები აღარ მოხდეს.
SekiTxva ocdameore: dRes-dReobiT, Tqveni yurdReba
gamaxvilebulia samxreT oseTis da afxazeTSi
konfliqtis mogvarebaze, samcxe-javaxeTi ki nel-nela
emijneba danarCen saqarTvelos, xom ar gaviwdebaT, rom
isic saqarTvelos nawilia da dacva sWirdeba?
pasuxi: როდესაც ჩვენ საზოგადოებაზე ვსაუბრობთ, უნდა
გვესმოდეს, რომ ის ეთნიკურად ჭრელია და მასში სხვადასხვა
ეროვნების წარმომადგენლები ცხოვრობენ. ჩვენ უნდა შევძლოთ
მათი თვალით დავინახოთ ის, რაც წინა წლებში საქართველოში
მოხდა. ყოველივე ამის დანახვა ოსის და აფხაზის თვალით უნდა
შევძლოთ. ჩვენ ასევე ისიც უნდა შევძლოთ, რომ ყველა
აზერბაიჯანელი და სომეხი თავს ამ საზოგადოების ნაწილად
მიიჩნევდეს.
ამ ადამიანებისთვის სპეციალურ ადმინისტრაციულ სკოლას
ვქმნით, რათა სახელმწიფო აპარატში მათი ინტეგრაცია მოხდეს.
ჩვენ პირველად ვაძლევთ განსაკუთრებულ შესაძლებლობას ამ
ადამიანებს, რათა დაეუფლონ ქართულ ენას, შეისწავლონ
ადმინისტრაციული კოდექსი, ვინაიდან ეს ადამიანები შემდეგში
სახელმწიფო აპარატში სხვადასხვა დონეზე დაინიშნებიან. ჩვენ
ახალ სახელმწიფო აპარატს ვაყალიბებეთ. ამ ხალხმა ახალი
ქართული საxელმწიფო უნდა შექმნას, ეს ისტორიული მომენტია.
არასოდეს შევეგუები იმას, რომ ვინმემ საქართველოს
ტერიტორიის ხელყოფა მოახდინოს.
ჩვენ ვიყავით ახალქალაში, სადაც ნინოწმინდას რაიონში შოთა
რუსთაველის სახელობის სომხურ სკოლაში 9 წლის გოგონამ
საქართველოს ჰიმნი ზეპირად წაიკითხა. ის რა თქმა უნდა არის
სომეხი, თუმცა არის საქართველოს მოქალაქე. ჩვენ უნდა
გავთავისუფლდეთ ათასგვარი სტერეოტიპისაგან.
ჩვენი სახელმწიფო ეკუთვნის ყველას, ვინც აქ ცხოვრობს მისი
აღმშენებლობისათვის ყველამ უნდა იზრუნოს.
ჯავახეთის გეოგრაფიული იზოლაცია დანარჩენი
საქართველოდან ერთხელ და სამუდამოდ დასრულდება. ეს
ნიშნავს, რომ გლეხი აქედან თავის პროდუქციას თავისუფლად
გაიტანს, განვითარდება მეტი ბიზნესი, იქნება ბევრად მეტი ფული,
ბევრად მეტი მოძრაობა და განვითარება. გზები და განვითარება ეს
არის ის მთავარი, რაც ჯავახეთს ჭირდება. წელს, პირველი წელია,
როცა ამ რაიონს ელექტროენერგიის პრობლემა არ ჰქონია. ვიწყებთ
სკოლების მშენებლობას, ახალქალაქში სპორტის სასახლის
მშენებლობა დაიწყო, ხოლო ნინოწმინდაში სპორტული დარბაზი,
როგორც მე მათ დავპირდი, შემოდგომაზე დასრულდება. სამცხე-
ჯავახეთში ახალი პოლიკლინიკები და ამბულატორიები აშენდება,
ძველი კი-კაპიტალურად შეკეთდება. მნიშვნელოვნად
განვითარდება ინფრასტრუქტურა, რათა ადგილზე ნორმალური
ცხოვრებისათვის საჭირო ყველა პირობა შეიქმნას.
SekiTxva ocdamesame: ra SeiZleba gakeTdes imisaTvis, ro,
qarTveli glexoba gadarCes? rogor SeiZleba win
aRudgeT mezobeli qveynis mier gamocxadebul embargos?
pasuxi: დავიწყეთ სოფლის მეურნეობაში მექანიზაციის ვრცელი
პროგრამა.
უახლოეს წლებში საქართველოში ტრაქტორების რაოდენობა
მინიმუმ უნდა გაორმაგდეს, ისევე როგორც სოფლის მეურნეობის
პროდუქციის წარმოება. პირველი ასორმოცდაათი ტრაქტორი
კახეთში წავა, ვინაიდან კახეთს წელს ყველაზე მეტად უჭირს, ამ
მხარეზე ღვინის ემბარგოს სახით დარტყმა განხორციელდა.
უნდა შეიქმნას მომსახურების ცენტრები, ფასები
ხელმისაწვდომი უნდა იყოს, არანაირი პრივილეგია, საღ,
კომერციულ საფუძველზე სახელმწიფოს დახმარებით ხელი
ყველას უნდა მიუწვდებოდეს. ერთადერთი, რასაც ჩვენ ვერ
შევძლებთბ ეს დიზელის ფასის გაიაფებაა, ვინაიდან ეს ფასი
დგინდება არა საქართველოში, არამედ მსოფლიოს ბაზრის მიერ,
დანარჩენი - უფასო ნერგები, თესლები კონსულტაციები და
ტრაქტორები ხელმისაწვდომ ფასში სახელმწიფოს მიერ
უზრუნველყოფილი იქნება.
ჩვენმა მეღვინეებმა უნდა იცოდნენ, ვიღაცას გადაწყვეტილი აქვს
ჩვენთან ღვინის ამოძირკვა, ეს შაჰაბასმა ვერ მოახერხა და დღეს
ვერც ვერავინ მოახერხებს.
იქნება პრობლემები და სიძნელეები, მაგრამ თუ ჩვენ, ყველა
ერთად დავდგებით, ვიშრომებთ, არ არსებობს სიძნელე, რომელსაც
ვერ გადავლახავთ, არ არსებობს პრობლემა, რომელსაც ვერ
დავძლევთ, არ არსებობს კონკურენცია, რომელსაც ვერ
გავუძლებთ, არ არსებობს ბაზარი, რომელსაც ვერ დავიპყრობთ.
ჩვენ გადავარჩენთ მევენახეობასა და მეღვინეობას, არა მხოლოდ
გადავარჩენთ, არამედ უახლოეს ხანში ამ გაჭირვების პირობებში
გავაძლიერებთ.
მთავარია არ შეგვეშინდეს, არ გავექცეთ პრობლემებს,
მოვინდომოთ და ვიშრომოთ.
SekiTxva ocdameoTxe: aris raime miuRweveli TqvenTvis?
pasuxi: რაც შეეხება სწრაფ პროგრესს, ჩემზე მოუთმენელი
ადამიანი საქართველოში არ მეგულება და არც არსებობს.
ჩემი სურვილია მქონდეს ჯადოსნური ჯოხი, რომლის
საშუალებითაც ამ მთებზე ასობით სასტუმრო აშენდება,
მილიონობით ტურისტი ჩამოვა, საქართველო აშენდება და
გაბრწყინდება.

Temur Todua
saxelmwifo marTvis azrovneba Tanamedrove

politikuri mecnierebis mniSvnelovani da amave dros
perspeqtiuli mimarTulebaa. man ganviTarebis friad
rTuli da saintereso gza ganvlo.
marTalia aravin uwyis Tu rodis daiwyo adamianma
fiqri marTvaze, magram erTi ram udavoa: saxelmwifo
marTvis sakiTxebis ganzogadoebas pirvelad egviptelebis,
babilonelebis Sumerebis, indoelebis, Cinelebisa Tu
berZen-romaelebis moZRvrebebSi vxvdebiT. Cven ar
SevudgebiT zemoT CamoTvlil xalxTa ideebisa Tu
Sexedulebebis skrupulozur Seswavlas saxelmwifo
marTvis problemebze. amjerad, yuradRebas gavamaxvilebT
im arsebiT da niSandobliv moZRvrebebze, romlebmac
gansakuTrebuli roli Seasrules Semdgomi xanis
saxelmwifo marTvis Teoriebis
CamoyalibebaSi.
saxelmwifo marTvis azrovnebis

istoriidan (`klasikuri~ Teoriebi)
am mxriv uwinares yovlisa, interess iwvevs Zveli

egviptis V samefo dinastiis (Zv.w. III aTaswleuli)
maRalCinosnis (veziris) ptaxotepis `swavleba~.
nawarmoebSi didi adgili aqvs daTmobili saxelmwifos
marTvis sakiTxebs. igi axasiaTebs saxelmwifo
xelisuflebis. ganxorcielebis im meTodebs, meqanizebs,
romlebic uzrunvelyofen sazogadoebaSi idealuri
wyobilebis Camoyalibebas. ptaxotepis mixedviT, idealur
sazogadoebaSi saxelmwifos mxolod keTilSobilni unda
marTavdnen. mmarTveli pativs unda scemdes winaparTa mier
dadgenil kanonebs gamoirCeodes samarTlianobiTa da
siuxviT, daxmarebas uwevdes qveSevrdomT.
qveynis mmarTvelis garda, ptaxotepis `swavleba~
exeba saxelmwifos sxva umaRles moxeleebsac. kerZod,
mmarTvelis mrCevlebsac. misi mtkicebiT, mmarTvelis
mrCeveli unda iyos keTilSobili, dinji da
winaswarmetyveli [8,gv.44]
ptaxotepis mixedviT, winaparTa mier SemuSavebuli
wesebis ganxorcielebaze zedamxedvelobas unda
axorcielebdes saxelmwifo Tavisi moxeleebis meSveobiT.
ptaxotepis `swavlebaSi~ gvxvdeba miTiTeba sxvadasxva
Tanamdebobis pirebze batoni, ufrosi, mmarTveli, msaxuri,
klienti da sxva. romlebsac unda uzrunvelyoT
saxelmwifoSi wesrigi da daecvaT kanonebi. [8, gv. 49-52].
saxelmwifo marTvis Teoriis zogierTi sakiTxebi
ganxilulia babilonis Zlevamosili mefis hamurabis (Zv.w.
1792-1750ww) kanonebSi. kanonebi sami nawilisagan Sedgeba.
CvenTvis saintereso sakiTxebi mocemulia kanonebis meore
nawilSi.
hamurabis kanonebis Tanaxmad, saxelmwifoebisa da
adamianebis beds RmerTebi ganageben. yvelaze Zlieri
amqveyniuri Zala samefo xelisuflebaa, romelic
RmerTebma Seqmnes. RmerTebis mier daniSnuli mefis
umTavres amocanas warmoadgens qveSevrdomTa
keTildReobis uzrunvelyofa; qveynis morCilebaSi
moyvana. hamurabis mtkicebiT, aseTi iyo TviTon, romelmac
`daamyara qveynad WeSmariti bedniereba da keTili
mmarTveloba~.
hamurabis kanonebSi daxasiaTebulia xelisuflebis
saqmianobis sxvadasxva aspeqti. amaTgan gansakuTrebuli
mniSvneloba eniWeba saxelmwifos sameurneo
urTierTiobebis mowesrigebas. hamurabis azriT,
xelisufleba unda zrunavdes qveynis ekonomikuri
aRmavlobisaTvis.
hamurabis mtkicebiT, ajanyebis Tavidan acilebis
mizniT xelisufleba unda akeTilSobilebdes
qveSevrdomTa zne-Cveulebebs, maTSi morCilebis grZnobas
amtkicebdes. ganxorcielebis ZiriTadi mxareebidan
hamurabi did mniSvnelobas aniWebda gareSe mtrebis
Semosevebisagan qveynis Tavdacvisunarianobis ganmtkicebas
da mezobeli saxelmwifoebis dapyrobas [3.gv.24-26, 63-64]
saxelmwifo marTvis Teoriis sakiTxebs didi
adgili eTmoba Zvel indur kanonebSi. am mxriv
aRsaniSnavia e.w manus kanonebi (Zv.w –II-ax.w. IIss.)
tradiciis Tanaxmad manus kanonebi Sedgenilia
kacobriobis Soreuli winapris manus mier. es kanonebi
droTa ganmavlobaSi ivseboda. Cvenamde moRweuli manus
kanonebi Zv.w II ax.w II s-iT TariRdeba.
manus kanonebi icnobs saxelmwifos or formas-
monarqias da respublikas. mTeli saxelmwifo Sedgeba
soflebisa da qalaqebisagan. marTvis mxriv manus
kanonebis mixedviT, isini erTmaneTisagan gansxvavdebian.
qalaqebSi upiratesad respublikuri mmarTveloba
batonobs. qveynis ukeTes mmarTvelobad manus kanonebiT
miCneulia soflebsa da qalaqebSi saxelmwifoebrivi
xelisuflebis ganxorcielebis Semdegi wesi: TiToeul
sofels yavs Tavisi mamasaxlisi. soflebi gaerTianebulia
aTeulebad, oceulebad. aseulebad da aTaseulebad,
romelTa saTaveSi mmarTvelebi dganan. soflis
mamasaxlisi misdami daqvemdebarebuli soflis saqmeebis
marTvis Sesaxeb cnobebs awvdis soflis mmarTvelebs.
mmarTvelebi gasamrjelos Rebuloben. adgilobrivi
administraciis saqmianobas zedamxedvelobs mefis mier
daniSnuli moxele.
rac Seexeba qalaqebs maT mmarTvlebad, manus
kanonebis mixedviT, unda dainiSnon mdidari pirebi.
qalaqebis gamgeblebi, TvianTi TanaSemweebiT amowmeben da
zedamxedvelobas uwevn moxeleTa saqmianobas [16.gv 36-54]
manus kanonebis Tanaxmad, qveynis saTaveSi dgas
mefe, romelic unda iyos mamaci ganaTlebuli da marTvis
xelovnebas flobdes. kanonmdeblis azriT mefe, romelic
borotad iyenebs xelisuflebas, mkacrad unda daisajos.
saxelmwifos sakiTxebs gansakuTrebuli yuradReba
eqceoda Zvel CineTSic. Cineli moazrovneebi da
filosofosebi kon fuZi, moZi, lao Zi, xan fei da sxvebi
aqtiurad muSaobdnen saxelmwifoebrivi xelisuflebis
warmatebiT ganxorcielebis problemebze.
didi Cineli moazrovnis konfuci (Zv.w 551-478ww)
politikur moZRvrebaSi saTanado adgili ukavia
saxelmwifo marTvis ganxorcielebis aqtualur sakiTxebs.
kon fuZis SexedulebiT saxelmwifo RvTaebrivi
warmoSobisaa. RmerTis nebiT adamianebs mwyemsebad
moevlinen am qveyniuri mmarTvlebi. saxelmwifoebrivi
xelisuflebis warmatebiT ganxorcieleba zeciur nebazea
damokidebuli. roca saxelmwifo marTva zeciuri nebis
Sesabamisad xorcieldeba, qveyanaSi sruli wesrigi
sufevs. magram sakamarisia mmarTvelebma yuri ar ugdon
zeciuri Zalebis karnaxs da TviTneburad daiwyon qveynis
marTva, rom sazogadoebaSi qaosi gamefdeba.
konfuci azriT, saxelmwifo marTvis ufleba ar
unda hqondes imas, visac am Zalebs Tavisi Tavis
gamosworeba da daSvebuli Secdomis ar Zaluds daZleva.
saxelmwifos mravalmxrivi saqmianobidan konfuci
sam ZiriTad mxares gamoyofs: materialuri dovlaTis
Seqmna; SeiaraRebuli Zalebis Camoyalibeba da
mTavrobisadmi xalxis erTgulebis uzrunvelyofa. am
mxareebidan gadamwyveti mniSvneloba aqvs mTavrobisadmi
xalxis erTgulebis uzrunvelyofas, vinaidan misi
sityviT `xalxis ndobis gareSe mTavrobas ar SeuZlia
arseboba~. [14, gv. 10,34,91].
konfuci mtkicebiT, saxelmwifo marTvis efeqturi
ganxorcielebisTvis gansakuTrebuli yuradReba unda
mieqces moxeleebis SerCevasa da maT saqmianobaze
kontrols. saxelmwifo moxeleebi unda SeirCnen mxolod
maTi unarisa da Rirsebis gaTvaliswinebiT, rac Cveni
droisaTvis sakmaod aqtualuria.
saxelmwifo marTvis Teoriebis srulyofaSi da
saerTod politikuri azrovnebis Camoyalibebis,
ganviTarebis saqmeSi didi roli Seasrules Zveli
saberZneTis iseTma didma filosofosebma da
moazrovneebma, rogoric iyo sokrate, platoni da
aristotele.
sokrates arc erT Txzulebas Cvenamde ar
miuRwevia. sokrates moZRvrebani daculia misive
mowafeebis _ qsenofontis [6], platonis [4] naSromebSi.
sokrates (Zv.w. 469-399ww). mravalmxriv saintereso
da originalur moZRvrebaSi sakamod didi adgili aqvs
daTmobili saxelmwifo marTvis sakiTxebsac. sokrates
azriT, qveynis mmarTveli unda iyos is, vinc mcodnea,
saxelmwifom piroba unda Seqmnas moqalaqis
bednierebisaTvis, xolo bednierebis motana SeuZlia
mcodnes. amitom ilaSqreboda sokrate demokratiis
ZiriTadi principebis winaaRmdeg.
cnobilia, rom aTenis saxelmwifoSi umaRlesi
mmarTvelidan dawyebuli rigiT moxelemde saxalxo
krebaze kenWisyriT iyo arCeuli. sokrate gamodis am
sistemis mowinaaRmdegis rolSi. geze batoni naosnobis,
meurneobaSi meurneobis mcodne, avadmyofTan eqimi -
ambobda sokrate. mas ver gaugia, Tu ratom unda iyos
batoni SemTxveviT arCeuli kaci.
swored pirvelma sokratem wamoayena Teza
`klasobrivi marTvisa~ da marTvis principebis Sesaxeb. igi
uxsnis nikomaxes, rom lideri, romelmac icis ra Wirdeba
da iRebs kidec mas, SeiZleba iyos kargi mmarTveli, sul
erTia ras marTavs is, gunds, ojaxs, qalaqsa Tu armias.
sokrates saxelmwifos kargad marTva da
samarTliand marTva eqvivalentur cnebebad miaCnda. amis
naTeli ilustraciaa sokratesa da menonis dialogi.
sokrate menons mimarTavs: `rogor, gana Sen ar ambobdi,
kacis siqvele saxelmwifos unarianad marTvaa, xolo
qalisa-ojaxis gaZRolao? gana SeiZleba unarianad
marTavde saxelmwifos Tuki gonivrulad da samarTlianad
ar marTav mas? [4,gv.120-121].
saxelmwifos marTvis Sesaxeb gansxvavebuli
mosazreba hqonda platons. (Zv.w. 428-347ww) berZenma
filosofosma naSromSi -`politika~warmoadgina idealuri
saxelmwifosa da misi marTvis proeqti [10, gv. 7-86 9, gv.
131-136].
platoni idealur saxelmwifos sam wodebad hyofs:
pirveli wodeba aris `demosi~, glexi, xelosani da vaWari.
isini Sromoben. saxelmwifo maTi aRzrdis saqmeSi
safuZvlad debs morCilebisa da TavdaWeris grZnobis
gamomuSavebas. es wodeba, platonis azriT, marTvis saqmeSi
monawileobas ar iRebs. meore wodeba meomarTa wodeba,
romelic saxelmwifos arsebobis safuZvelia. igi
mmarTveli klasia. mesame wodeba aris mmarTvelTa anu
filosofosTa wodeba. maTi movaleobaa kanonebis Seqmna,
qveynis marTva-gamgeoba. [10,gv. 87-150; 11].
pirveli vinc saxelmwifo marTavs mecnieruli
poziciebidan ixilavda didi berZeni filosofosi da
enciklopedisti aristotele (Zv.w. 384-322ww.) iyo igi did
mniSvnelobas aniWebda saxelmwifo marTvas, rogorc
mecnierebas. aristotele Tavis `politikaSi~ miuTiTebda,
rom mTeli sazogadoebrivi sistema unda ganTavsdes
politikuri cxovrebis CarCoebSi da saxelmwifos
samsaxurSi Cadges. is xazgasmiT aRniSnavda, rom
`ramdenadac mecniereba saxelmwifos Sesaxeb sxva
mecnierebaTa monacemebs iyenebs da garda amisa,
kanonmdeblobiT gansazRvravs Tu ra nabijebi gadaidgas
da risgan Tavi SevikavoT, maSin mis mizans Seadgens, sxva
mecnierebaTa miznebi. amdenad es mizani iqneba kidec
adamianebis keTildReobis sawindari.
`politikaSi~ Rrmad da yovelmxriv ganxilulia
saxelmwifoebis daRupvis da simyaris mizezebi;
daxasiaTebulia dadebiTi da uaryofiTi saxelmwifoebrivi
formebi: demokratia, diqtatura, monarqia, demokratia,
oligarqia.
CvenTvis saintereso sakiTxebisaTvis gansakuTrebiT
sayuradReboa naSromis is adgilebi, sadac ganxilulia
dadebiTi saxelmwifos marTvis organizaciis aspeqtebi.
aristoteles azriT, dadebiTi saxelmwifos
xelmZRvanelebi unda iyvnen maRalzneobrivi adamianebi,
patiosnebi da gonierebi. isini unda iyvnen kacTmoyvareni
da mudmivad zrunavdnen xalxis keTildReobaze. maT ar
unda dauSvan xalxis gaRatakeba, xolo gaRatakebis
SemTxvevaSi unda miiRon zomebi maTi gamdidrebisaTvis.
Tu saxelmwifos xelmZRvanelebi zrunaven pirad
keTildReobaze, saxelmwifo despotur xasiaTs miiRebs,
xolo Tu zrunaven xalxze, maSin saxelmwifo humanuri
gaxdeba. kargi saxelmwifos xelmZRvaneloba ar iTvisebs
xalxis sakuTrebas da mas isev xalxis keTildReobas
moaxmars. magram amisaTvis aucilebelia, rom saxelmwifos
xelmZRvaneloba mudam abarebdes angariSs xalxs. karg
saxelmwifoSi xelmZRvaneloba Rirseul moqalaqeebs
Rirseul pativs miagebs da uRirsT ar aZlevs aRzevebis
saSualebas. aristotele askvnis: ùdavod sasargebloa,
rom saxelmwifos saTaveSi iyvnen patiosani adamianebi,
romlebic saxelmwifos uSualod marTaven~ [1, gv. 20-60; 70-
75].
originaluria aristoteles msjeloba unda
yofiliyvnen Tu ara axalgazrdebi CarTulni saxelmwifos
marTvaSi da saerTod politikaSi. pasuxi uaryofiTia. misi
daskvniT, axalgazrdebi politikosebad ver gamodgebian,
radgan maT gamocdileba akliaT. `politika codnis
praqtikuli dargia, mas naklebi kavSiri aqvs TeoriasTan~.
axalgazrda cxovrebiseul saqmeebSi gamoucdelia.
politikaSi ki msjeloba iwyeba cxovrebis sakiTxebidan
da amiTve mTavrdeba [2, gv. 27]
amgvarad, aristoteles mravali debuleba dResac
aqtualuria da misi koncefciebi saxelmwifo marTvis
sferoSic saxelmZRvanelod gamodgeba.
saxelmwifo marTvis Sesaxeb saintereso da
originaluri mosazrebebi aqvs gamoTqmuli did berZen
istorikossa da filosofos _ moralists plutarqes
(ax.w. 46-127ww) naSromSi _ `moralia~, [12] romelic
ramdenime damoukidebeli nawarmoebisagan Sedgeba.
maTgan sakvlevi TemisaTvis Rirebulad gveCveneba
`monarqiis, demokratiisa da oligarqiis Sesaxeb~ ùnda
monawileobdnen Tu ara moxucebi saxelmwifo marTvaSi~,
`saxelmwifoebrivi darigebebi~. pirveli traqtatis
ganxilvidan Cans, rom plutarqe upiratesobas,
demokratiasa da oligarqiasTan SedarebiT, monarqiul
wyobilebas aniWebda, magram pativiscemas iCenda
respublikuri idealebisadmi.
`saxelmwifoebrivi darigebebi~ rekomendirebulia
saxelmwifo mmarTvelebisaTvis. plutarqes Tanaxmad,
mmarTvelma kargad unda Seiswavlos xalxis xasiaTi,
damajereblad da mkafiod saubrobdes, iumoris grZnoba
unda gaaCndes; saxelmwifo moRvaweobis dasawyosSi
mmarTvelma sagmiro saqmeebis keTebisagan Tavi unda
Seikavos, radgan im droSi es saxifaTo da SeuZlebelic
iyo. kargi mmarTvelisaTvis umaRles jildod unda
iTvlebodes ara materialuri keTildReoba, aramed
xalxis ndoba da siyvaruli [12, gv. 239-245].
traqtatSi _ ùnda monawileobdnen Tu ara
moxucebi saxelmwifo marTvaSi~, plutarqe am kiTxvaze
dadebiTad pasuxobs: `politika soliduri asakis xalxis
saqmea da ara pativmoyvare, qarafSuta axalgazrdebisa.
amitomac Tu Zala gerCis xandazmulobis asakSic ki uari
ar unda iTqvas saxelmwifo marTvaSi monawileobaze~. [12,
gv. 238]
saxelmwifo marTvis sakiTxebi gaSuqebulia, aseve
romaeli istorikosebis, filosofosebisa da saxelmwifo
moRvaweTa TxzulebebSi. saxelmwifo marTvisa da
mmarTvelobis formebis Sesaxeb, vrclad msjelobs didi
romaeli oratori da saxelmwifo moxele markus tulius
ciceroni, (Zv.w.106-43ww). romlis moRvaweoba daemTxva
romis istoriis im rTul periods, rodesac, xdeboda
mniSvnelovani Zvrebi romauli sazogadoebis socialur-
politikur sferoSi . [5, gv.76-95].
romauli sazogadoebis yuradReba ciceronma
miipyro, rogorc oratorma. oratorul xelovnebas ki
maSin gansakuTrebuli saxelmwifo mniSvneloba eniWeboda.
ciceronis azriT, mWermetyveleba mWidrodaa
dakavSirebuli politikasTan da amdenad orators
moeTxoeba iyos ganaTlebuli, maRali kulturis
pirovneba. oratori, ciceronis Tanaxmad saxelmwifo
moRvawea da ara sasamarTlos Cxirkedela [18, gv. 19-20].
sainteresoa ciceronis mosazreba saxelmwifosa da
religiis urTierTmimarTebis, maTi marTvis Sesaxeb.
ciceroni werda: `Cveni winaparni arasodes ise
keTilgonieri da RmerTagan dabrZanebuli ar yofilan,
rogorc maSin, rodesac gadawyvites, rom erTi da igive
pirebi religiasac unda ganagebdnen da respublikasac
marTavdnen~. [18, gv. 25]
amrigad, aRmasrulebeli xelisuflebisa da
sasuliero pirebi saerTo ZalebiT icaven saxelmwifos
[7,gv. 61]
ciceronis Sromebidan erT-erTi mniSvnelovani
adgili uWiravs naSroms _ `saxelmwifos Sesaxeb,~ sadac
ganzogadoebulia saxelmwifo marTvisa da mmarTvelobis
formebi. ciceronis koncefciiT saxelmwifo mmarvelobis
saukeTeso formaa is, romelSic Serwymulia mmarTvelobis
samive elementi: monarqiuli, aristokratiuli da
demokratiuli. Sereuli mmarTvelobis dros unda
arsebobdes `gradacia Rirsebis mixedviT~, rac
gamoricxavs gadatrialebebs da simtkices uzrunvelyofs.
ciceroni qadagebda `wodebaTa Tanxmobas, rac xels
uwyobda interesTa erTianobasa da saxelmwifo marTvis
srulyofas [18, gv. 44-50].
diametralurad gansxvavebuli mosazreba hqonda
saxelmwifo marTvis Sesaxeb gamoCenil politikur
moRvawes gaius iulius cezars (Zvw. 100-44ww). saxelmwifos
marTvaSi cezari gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebda
droisa da garemoebis faqtorebis gaTvaliswinebas.
cezari werda: `vin gakicxavs Tqvens ganaCens respublikis
momspobTa winaaRmdeg _dro, garemoeba, bedi, romlebic
qveyanas marTaven.~ [17, gv.951. swored droisa da viTarebis
swori analizis Sedegi iyo, is rom cezari pirveli iyo,
romelmac romis respublikur sistemas ganaCeni gamoutana.
cezaris Tanaxmad, respublikurma mmarTvelobam Tavisi
SesaZleblobebi ukve amowura da garemoeba moiTxovda
erTmarTvelobis, diqtatorul sistemaze gadasvlas, rac
man warmatebiT ganaxorciela.
saxelmwifo marTvis Sesaxeb sayuradReboa
mosazrebas vxvdebiT romaeli istorikosis pompeus
trogusis (Zv.w. I-ax.w. I ss) TxzulebaSi _ `filipikebis
istoria~. trogusis azriT, yvela qveynisa da maTi
mmarTvelebis saqme win midis iqamde, vidre maTSi gaCndeba
fufunebisa da simdidris dagrovebisadmi midrekileba;
degradacia da adamianTa sazogadoebis daqveiTeba maSin
iwyeba, roca iwyeba fufuneba da simdidris dagroveba [19,
gv. 36-41].
originaluri mosazrebis Semcvlelia plinius
umcrosis (ax.w. 62-113ww.) Txzuleba -`panegiriki~. [13, gv. 213-
271]. plinius umcrosi realurad miiCnevs respublikuri
wesebis aRdgenas traianes mier, riTac ugulebelyofs
respublikuri organoebis dakninebis faqts. amas mowmobs
Tundac is garemoeba, Tu ra did mniSvnelobas aniWebda
pliniusi konsulis Tanamdebobas. sinamdvileSi am dros
xdeba konsulis daniSvna, rac ewinaaRmdegeba arCeviTobis
respublikur princips. gulubryviloa, aseve pliniusis
mtkiceba, rom mis dros senati `Zvel romaul~ organos
warmoadgenda [13, gv. 251]. sinamdvileSi ki senatis
politikuri rolis Semcireba imTaviTve iyo principatis
mizani.
sul sxva problema idga gamoCenili romaeli
istorikosis _ svetoniusis (ax.w. 70-160ww) winaSe. mis
kapitalur naSromSi _ `Tormeti cezaris cxovreba,~ [15]
ganzogadoebulia kargi mmarTvelis idea. magaliTad,
avgustusi daxasiaTebulia, rogorc TavdaWerili,
cxovrebis gamocdilebiT dabrZenebuli mmarTveli. [15, gv.
51-102] aseve udgeba svetoniusi tituss, romlis Wabukur
siTamames upirispirebs mis TavdaWerilobas da gonierebas
imperatorad yofnis dros. [15, gv. 268-272]
svetoniuss kargad esmoda, rom respublikuri
tradiciebis Tundac formaluri aRiareba da
respublikuri marTvis sistemis formaluri Tanaarseboba
erTmarTvelobasTan iyo am ukanasknelis ganmtkicebis
saSualeba.
amrigad, aseTia mokled saxelmwifo marTvis
azrovnebis Camoyalibebisa da ganviTarebis istoria Zv.w.
III aTaswleulidan ax.w. III s-mde. drois am xangrZlivi
monakveTis manZilze safuZveli Caeyara saxelmwifo
marTvis mecnierebas; gamoiTqva araerTi originaluri
mosazrebebi, koncefciebi, romlebmac gansakuTrebuli
roli Seasrules Semdgomi xanis saxelmwifo marTvis
azrovnebis ganviTarebasa da saxelmwifo marTvis, rogorc
damoukidebeli mecnieruli disciplinis CamoyalibebaSi.
literatura
 aristotele. politika, Targmani Zveli
berZnulidan, Sesavali werili da SeniSvnebi Tamar
kukavasi, nawili I da II, Tb., 1995-1996
 aristotele. nikomaqes eTika, Targmani Zveli
berZnulidan, Sesavali werili da SeniSvnebi Tamar
kukavasi, Tb., 2003
 doliZe i., Zveli aRmosavleTis samarTali, Tb.,
1960
 platoni. ioni, didi hipia, menoni, Tb., 1974
 uruSaZe a., markus tulius ciceroni. _Tsu-s
Sromebi, #114, 1965
 qsenofonti. mogonebebi sokrateze sokrates
apologia, Zveli berZnulidan Targmna b. bregvaZem,
Tb., 1974
 Беркова Е. А., Цицерон как критик суеверий, М., 1958
 Гуля Н. П., Дидактическая афористика древнего Египта, Л.,
1941
 Куманецкий К., История культуры древней Греций и Рима,
М., 1990
 Платон. Диалоги, М., 1986
 Платон. Собрание сочинений в 4 т., М., 1990-1994
 Плутарх. Моралии. – Вестник древней истории, № 1-4, 1980
 Плиний Секунд Младший. Письма. Панегирик Траяну, М-Л.,
1950
 Попов П. С. Изречения Конфуция, Спб., 1910
 Светоний Транквилл. Жизнь двенадцити цезарей, М., 1991
 Синха Н. К., Банерджи А. Ч. История Индии, М., 1954
 Цезарь Гаи Юлий. Записки Юлия Цезаря, М-Л., 1948
 Цицерон Марк Туллий. Диалоги, М.,1966
 Юстин. Епитома сочиннений Помпея Трога истории Филиппа.
- Вестник древней истории, № 2-4, 1954
Temur Todua
From the of Governmental Thinking ("Classical" Theories)
SUMMARY
Governmental thinking is the significant modern scientific-political and
perspective trend. It passed a very difficult and interesting way of
development. Some ancient oriental thinkers consider that a country should
be governed by noblemen; the main task of the ruler is ensuring well-being
of the subjects (Khamurabi).
According to ancient thinkers a ruler of country should be a competent,

high-moral and an honorable person (Socrates, Aristotle); Country should
be ruled by philosophers (platon), State leadership should report back to its
people (Aristotle); the young and inexperienced generation shouldn't take
part in the governing of State (Aristotle, Plutarch); Ruler should go into the
people's will (Plutarch).
And according to ancient Roman philosophers and historians, country is
governed by time, circumstances and fate (Cesar); Religion and republic
should be ruled by the same person (Cicerone); Desire for wealth prevents
the governing (Drogues). "Classical" theories played an important role in
the development of governmental thinking in a subsequent epoch.
Темур Тодуа
Из истории восприятия государственного управления

("класические" теории)
РЕЗЮМЕ
Вопросы восприятия государственного управления являются

перспективным направлением в современной политической науке. Они
прошли сложный и интересный путь развития. Вопросы восприятия
государственного управления являлись особого интереса Мыслителей
Древнего Востока и греко-римски философов и историков. В их трудах
особо подчеркивается что правители государства должны обладать
четко определенным набором кочеств, в том числе порядочностью,
оброзованностью и постояным вниманием к благополучию человека. В
государственом управлении должны принимат участие опытные
политики (Аристотель, Плутарх), а не молодые, неопытные лица. В
этих теориях подчеркивается необходимость восприятия сферы
управления государством как независимой научной дисциплины.
oTar qoCoraZe
saxelmwifo marTvis xelovneba gulisxmobs

msoflios mamoZravebeli antagonisturi Zalebis gagebas,
maTi faruli meqanizmis codnasa da regulirebas.
saxelmwifo moRvawe - esaa kaci, romelsac SeuZlia awon-
dawonos es Zalebi, daiurvos da sakuTar miznebs
miusadagos isini.
marTvis xelovneba, uwinares yovlisa, adamianis _
misi bunebis, misi vnebebis, misi saarsebo
moTxovnilebebisa da maTi dakmayofilebisaTvis brZolis
nairgvar saSualebaTa codnas emyareba.
politikuri moRvaweobis sfero aris realuri,
drosa da sivrceSi konkretulad arsebuli, cocxali,
dinamiuri da mudmivad cvalebadi sinamdvile. politikis
sferoSi adamianebi xelmZRvaneloben qcevis specifikuri
motivebiT. aq warmatebis miRweva damokidebulia ama Tu im
movlenebisa da qmedebebis gansWvretisa da swori
gaTvlis unarze.
filip moro defarJis azriT imisaTvis rom
gaverkveT, Tu ra zegavlenas axdens sivrce politikur
urTierTobebze saWiroa upirveles yovlisa gavecnoT im
sivrculi cnobiereba, rogorc

saxelmwifoebrivi azrovnebis
safuZveli
umniSvnelovanes meqanizmebs romelTa saSualebiTac
adamianebi gamoimuSaveben sakuTar warmodgenebs sivrceze.
(6)
adamiansa da sivrces Soris arsebobs moqnili
dialeqtikuri kavSiri: sivrce xels uwyobs adamianis
xasiaTis formirebas. Tavis mxriv adamiani, misi
Sexedulebebi, saqcieli da Sroma mudmivad cvlian
sivrces. adamiani arsebobs drosa da sivrceSi, romlebic
mWidrod urTirTzemoqmedeben. droisa da sivrcis
aTviseba iwyeba adreul asakSi. sivrce, romelsac
iTvisebs da hqmnis bavSvi, warmoadgens rTul kompleqss,
romelic TandaTanobiT ivseba sasiamovno da saSineli
sagnebiT, mogonebebiT, simboloebiT. nebismier adamians,
sazogadoebas (civilizacia, eri da ase Semdeg)
warmodgenebi da cnebebi sivrceze uyalibdeba da ecvleba
dagrovili gamocdilebis meoxebiT.
sivrce warmoadgens “obieqtur” realobas, magram
adamianebi da maTi erTobebi mas aRiqvamen sakuTari
“subieqturi SegrZnebebis” saSualebiT. sivrce
warmoadgens garemos elements, romlisganac adamiani ver
abstragirdeba, magram es elementi yovel konkretul
situaciaSi sxvadasxvanairad zemoqmedebs. sam faqtors
aqvs arsebiTi mniSvneloba arsebul situaciaSi
gasarkvevad: cxovrebis wess, codnis donesa da sivrcis
aTvisebis teqnikas da sazogadoebriv-politikuri
struqturebis xasiaTs. istoriuli ganviTarebis procesSi
am sami kategoriis faqtorebi mudmivad arian erTmaneTSi
gadaxlarTulni da mudmiv zemoqmedebas axdenen
erTmaneTze. mokled mimovixiloT TiToeuli maTgani.
sivrce arsebobs adamianis nebisagan
damoukideblad, magram adamianebs gaaCniaT sakuTari
moTxovnilebebi: sakvebze,EEsacxovrebelze,
urTierTobebze, rwmena-warmodgenebze da ase Semdeg.
amitomac adamianebi iwyeben sakuTari sivrcis mogonebas,
aTvisebas, Seqmnas, ngrevas. es urTierTobebi adamiansa da
sivrces Soris warmoSoben im sakvanZo procesebs,
romlebic Seadgenen kacobriobis istoriis birTvs.
miwaTmoqmedTaTvis sivrce Semoifargleboda
sakuTari miwis nakveTiT, sacxovrebeliTa da sofliT.
isini ekuTvnian im miwas, romelsac amuSaveben da
romelic uzrunvelyofs maT arsebobas. saukuneebis
ganmavlobaSi, Taobidan TaobaSi isini iRebdnen mosavals
miwis erTi da igive nakveTidan, Caketilebi iyvnen TavianT
patara mikro samyaroSi, romelic Semoifargleboda
maxlobeli horizontiT, romlis iqiTac imyofeboda ucxo
da mtruli samyaro.
momTabareebisaTvis sivrce usasrulobas
warmoadgenda. isini ipyrobdnen sivrces da aoxrebdnen
mas, raTa kvlav axali sivrce daepyroT axali alafis
mosapoveblad. miwaTmoqmedeebisagan gansxvavebiT isini
mudmiv moZraobaSi iyvnen. isini qmnidnen uzarmazar
imperiebs ( gavixsenoT monRolTa imperia), romlebic
iseve male qrebodnen, rogorc nafexurebi qviSaSi.
moqalaqeebisaTvis sivrcul ganzomilebas
warmoadgenen quCebi da prospeqtebi, qalaqis kedlebi.
isini cxovroben da moZraoben xelovnurad Seqmnil
sivrceSi, sadac xelovnuri faravs da malavs bunebrivs.
cxovrebis ritmi nakarnaxebia ara weliwadis droebiTa da
mziT, aramed saaTis isris dinji moZraobiT.
mwarmoeblebisaTvis simdidre xilulia da
xelSesaxebi; xorbali, madani, manqanebi, moxmarebis
sagnebi da sxva. XVIII saukunis fiziokratebis swavlebis
Tanaxmad erTaderT WeSmarit simdidres warmoadgenda
miwa, rameTu swored miwa kvebavs, acmevs da aTbobs
adamians. msoflioSi mimdinare procesebis gagebisaTvis
didi mniSvneloba aqvs kavSirs materialur warmoebas,
siZlieresa da teritoriaze kontrols Soris.
saxelmwifos siZliere ganpirobebulia rigi faqtorebiT:
nedleulis wyaroebis floba (qvanaxSiri, rkina, navTobi).
saxelmwifo-kontinentebi aSS da ruseTi flobdnen
unikalur upiratesobas: isini uzrunvelyofdnen Tavis
Tavs sakuTari nedleulis wyaroebiT avtarkiis
pirobebSi. xolo saxelmwifoebi, romlebsac ar gaaCndaT
msgavsi upiratesoba, iwyebdnen sakuTari imperiebis
Seqmnas (inglisisa da safrangeTis kolonialuri
imperiebi, hitleruli germaniis “sasicocxlo sivrce”,
iaponiis “saerTo ayvavebis sfero”).
vaWrebisaTvis sivrce ganisazRvreba ara simdidris
im raodenobiT romelic iq aris, aramed sasaqonlo da
sanedleulo bazrebis potencialiT. misi simdidre
iqmneba savaWro operaciebis Sedegad. aqedan gamomdinare
sasicocxlo mniSvneloba aqvs mimosvlis saSualebebs,
kavSirgabmulobas, savaWro qsels, terminalebs. “. . .igi
ezideba saqonels iqidan, sadac metia, iq saca uWirT da
am gziT Svelis simdidris mofenas da morigebas
yovelgan. . . . vaWroba, . . .imisTana ram aris, rom erTs
binazed ar ayenebs kacs; saca gamorComaa da xeiri, iq
aris imisi mamuli, imisi miwa-wyali” (ilia WavWavaZe). amave
mizezis gamo vaWrebi Zalian mgrZnobiareni arian
yovelgvari SezRudvebisa, romlebic aferxeben saqonlis,
fulisa da samuSao Zalis moZraobas. preindustriuli
evropeli vaWrebis logikis Tanaxmad aucilebeli iyo
yvelaze usafrTxo da iaffasiani savaWro gzebis xelSi
Cagdeba da maTze kontrolis ganxorcieleba. amisaTvis ki
saWiro iyo “abreSumis did gzaze” uaris Tqma, vinaidan
mas evropelebisadmi mtrulad ganwyobili islamuri
saxelmwifoebi akontrolebdnen, da Soreuli
aRmosavleTisaken mimavali sazRvao gzis moZebna an
afrikis kontinentis SemovliT an kidev atlantiis
okeanis gavliT.
miwa warmoadgens adamianis “bunebriv” sabinadros.
masze arsebuli orientirebi (mTebi, xeobebi, velebi,
mdinareebi), mxolod gansakuTrebul SemTxvevaSi
ganicdian saxecvlilebas erTi Taobis cxovrebis
manZilze. miwa SeiZleba moiniSnos, gaimijnos, daiyos.
miwaze macxovrebeli adamiani emorCileba miTvisebis
logikas. liberaluri filosofiis Tanaxmad mesakuTre
warmoadgens sakuTari samflobelos absolutur patrons,
sadac mas gaaCnia gankargvis sruli Tavisufleba.
mezRvaurebs esmiT, rom zRvebi ar eqvemdebarebian
miTvisebas. mezRvauri iyenebs zRvas sakuTari
saWiroebisaTvis. igi SeiZleba Seecados kidec daamyaros
masze kontroli xmeleTis elementebze (yureebi,
sruteebi, kunZulebi) dayrdnobiT. magaliTisaTvis
gavixsenoT didi britaneTi, romelic XVII saukunidan
moyolebuli meore msoflio omamde erTpirovnulad
batonobda zRvebsa da okeaneebze iseT sakvanZo
geografiul wertilebze kontrolis saSualebiT
rogorebic iyo la-manSi, gibraltari, adeni, ormuzis
srute, singapuri, honkongi. zRvebi da okeaneebi Seadgenen
dedamiwis or mesameds da swored amitom Zalian Znelia
am uzarmazari wylis sivrcis dayofa da danawileba.
arsebobs ori mosazreba sazRvao sazRvrebis
Sesaxeb. erTni miiCneven, rom zRvebi da okeaneebi
warmoadgenen Ria sivrces, sadac yvela qveyanas aqvs
Tavisufali naosnobis ufleba. am koncefciis yvelaze
erTguli damcveli iyo britaneTis imperia, rameTu misi
upiratesoba gulisxmobda absoluturad SeuzRudav
Tavisufal naosnobas, romlis erTaderT garantad
gamodioda inglisis floti (elisabed I-dan moyolebuli
ingliselebi mudmivad Tvalyurs adevnebdnen raTa maTi
samxedro-sazRvao Zalebi ufro meti da Zlieri yofili,
vidre maTi uaxloesi metoqeebis). meore msoflio omis
Semdeg aSS gaxda, am sakiTxSi, britaneTis memkvidre.
warmodgenili koncefciis mowinaaRmdegeebad
gamodian isini, vinc zRvebsa da okeaneebze avrcelebs
teritoriuli mitacebebis logikas, rac warmoadgens
nebismieri eri-saxelmwifos bunebriv saqciels. meore
msoflio omis Semdeg okeaneebi ganixilebian ara marto
rogorc sanaosno gzebi, aramed agreTve rogorc
ekonomikuri interesebis zonebi (gazisa da navTobis
sarewebi, mineraluri nedleulis wyaroebi da sxva).
zRvebsa da okeaneebze gavrcelda sakuTrebisa da
suverenitetis logika: teritoriuli wylebi anu 12
miliani sanapiro zoli, romlis statusi erovnuli
teritoriis statusis tolfasia; kontinentaluri Selfi,
romelic ganixileba, rogorc Sesabamisi saxelmwifos
saxmeleTo samflobeloebis gagrZeleba; 200 miliani
ekonomikuri zonebi, sadac mxolod zRvispira
saxelmwifos aqvs ufleba moaxdinos biologiuri da sxva
saxis resursebis eqspluatacia.
aviaciisa da kosmonavtikis warmatebebma warmoSves
axali warmodgenebi sivrceze. adamianma pirvelad dainaxa
sakuTari planeta gverdidan da TvalnaTliv darwmundnen
imaSi, rom dedamiwa warmoadgens samyaros ukidegano
sivrceSi dakargul patara burTulas. adamianma
aRmoaCina, rom garkveuli manZilidan yvelaferi, is rac
Seadgens misi cxovrebis safuZvels (saxli, qalaqi, gzebi
da ase Semdeg), gamoiyureba, rogorc aramkafio ferad
laqaTa erToblioba.
adamianis geopolitikuri cnobiereba yalibdeba im
instrumentebisa da meTodebis zegavleniT, romelTa
saSualebiTac xdeba sivrcis Seswavla. sivrcis Seswavla
ar warmoadgens izolirebul process. igi mWidrod aris
dakavSirebuli evoluciasTan ekonomikis, politikisa da
kulturis sferoSi.
did geografiul aRmoCenebamde dedamiwis mxolod
umniSvnelo nawili iyo Seswavlili da gadatanili
geofrafiul ruqebze. yvelaze cnobil ruqas
warmoadgenda eratosfenis (Cv. w.-mde 275-194ww.) mier
Sedgenili ruqa. is iyo aleqsandriis mTavari
biblioTekari, pirveli mecnieri, romelmac didi
sizustiT gansazRvra dedamiwis wrexazi. am ruqaze
gamosaxuli iyo xmelTaSua zRvisa da Savi zRvis auzi,
naxevarkunZuli somali, arabeTis naxevarkunZuli da
sparseTis yure. ramodenime saukunis Semdeg
aleqsandrielma astronomma da geografma ptalomeusma
(90-168 ww.) Seadgina ruqa, romelic Zalian hgavda
eratosfenis ruqas da romelic gamoiyeneboda XVI
saukunemde.
XVI saukunis ganmavlobaSi evropelebma daagroves
uzarmazari informacia dedamiwis Sesaxeb. adamianis
horizontis gafarToebas xeli Seuwyo kompasis farTo
gamoyenebam. genuel, veneciel, florenciel da
barselonel kartografTa dinastiebs ruqebze
gadahqondaT axal aRmoCenaTa Sedegebi, romlebic
ZiriTadad Seicavdnen monacenebs sanapiro zolis Sesaxeb.
dgeba didi mogzaurobebis epoqa: kolumbi miemarTeba
(1492-1498 ww.) saidumloebiT moculi dasavleTisaken,
vasko da gamam Semouara afrikas da miaRwia indoeTamde,
magelanma da elkanom (1519-1522 ww.) ganaxorcieles
pirveli mogzauroba dedamiwis garSemo.
1507 wels germanelma kartografma martin
valdzemiulerma gamoaqveyna msoflios ruqa, sadac
aRniSnuli iyo dasavleT naxaevarsferoSi arsebuli miwa,
romelsac man daarqva amerika ( florencieli amerigo
vestpuCis saxeli). 1570 wels gamovida flamandieli
orteliusis mier Sedgenili Theatrum orbis terrarum
(pirveli msoflio atlasi). ruqaze aRiniSna dedamiwis
mTeli zedapiri, yvela kontinentis adgilmdebareoba da
proporciebi.
geografiuli codna gaxda mniSvnelovani
politikuri faqtori. inglisisa da safrangeTis samefo
xelisufleba yovelnairad xels uwyobda kukis (1768-1779
ww.) da laperuzis (1785-1788 ww.) samecniero eqspediciebis
paeqrobas wynari okeanis Seswavlisas.
geografiuli aRmoCenebis Sedegad dedamiwa sul
ufro da ufro iZenda erTiani sivrcis saxes,
dakavSirebuls sazRvao da saxmeleTo komunikaciebiT,
sadac Rvivdeboda evropul saxelwifoTa dapirispireba
kolonialur samflobeloTa maqsimalurad
gafarToebisaTvis. magaliTad dedamiwis pirveli
ganawileba moxda, romis papis aleqsandre VI-is locva-
kurTxeviT, espaneTsa da portugalias Soris 1493-1494
wlebSi todresiliasis xelSekrulebiT.
yovel epoqas da civilizacias gaaCnia sakuTari
Sexedulebebi da warmodgenebi sivrceze. sun Zi naSromSi
“traqtati samxedro xelovnebis Sesaxeb” (VI s. Cv. w.-mde)
ganixilavs adgilmdebareobis 6 tips da sivrcis 9 tips,
romlebic unda icodes strategma warmatebuli samxedro
politikis warmoebisaTvis. igi wers: “. . . adgili formis
mixedviT SeiZleba iyos Ria, arsebobs ferdobi (damreci),
aris daRaruli, aris dablobi (tafobi), aris mTagoriani,
aris moSorebuli.
. . . roca mec SemiZlia mivide da masac SeuZlia
movides, aseT adgils Ria adgili hqvia. Ria adgilze,
upirveles yovlisa dabanakdi amaRlebul adgilze, mis
mzian mxares. moawyve gzebi sursaT-sanovagis Semosatanad.
Tu am pirobebSi ibrZoleb, SenTvis xelsayreli iqneba.
. . . sadac wasvla iolia da mobruneba Zneli, aseT
adgils ferdobi (damreci) ewodeba. ferdobze Tu
mowinaaRmdege brZolisaTvis mzad ar aris da Sen
gailaSqreb, _ Sen gaimarjveb. xolo Tu mowinaaRmdege
mzad aris sabrZolvelad, gailaSqreb da ver gaimarjveb.
ukan dabruneba Zneli iqneba; sargebeli ar iqneba.
. . . rodesac galaSqreba CemTvis xelsayreli ar
aris, aseT adgils daRaruli ewodeba. daRarul adgilze
maSinac ki ar gamoxvide, roca mowinaaRmdege raime
sargebels mogcems kidevac, gaiyvane jari da wadi;
aiZule mowinaaRmdege sanaxevrod wamovides Sensken da
Tu maSin daartyam es SenTvis xelsayreli iqneba.
. . . dablobze (tafobze), Tu Sen pirveli
dabanakdebi, aucileblad mTlianad daikave igi da ise
daelode mowinaaRmdeges; Tu is dagaswrebs da pirveli
dabanakdeba am velze da daikavebs mas, nu mihyvebi maSi,
roca mas veli mTlianad jer ar daukavebia.
. . . mTagorian adgilze, Tu Sen piveli dabanakdi,
aucileblad moTavsdi simaRleze mzian mxares da ase
daelode mowinaaRmdeges; Tu mowinaaRmdegem dagaswro da
pirveli dabanakda iq, gaiyvane jari da wadi iqidan, nu
gahyvebi mas.
. . . moSorebul adgilze, roca ZalTa
Tanafardobaa, mZimea mowinaaRmdegis brZolaSi gamowveva
da Tu daiwyeb brZolas, verafers isargebleb.
am eqvs punqts Seicavs moZRvreba adgilis Sesaxeb.
sardlis umaRlesi daniSnuleba imaSi mdgomareobs, rom
man es unda icodes”.
“. . . arsebobs gafantulobis adgilebi,
aramdgradobis adgilebi, sadavo adgilebi, adgilebi
Serevis, gzajvaredinebi, seriozuli mdgomareobis
adgilebi, ugzoobis adgilebi, garemocvis (alyis)
adgilebi, sikvdilis adgilebi.
. . . roca Tavadebi sakuTar miwaze ibrZvian, _ es
iqneba gafantulobis adgili; rodesac sxvis miwaze
Sedian, magram Rrmad ar midian, _ es iqneba aramdgradi
adgili; Tu me mas davipyrob da es CemTvis sasargeblo
iqneba, magram Tu is daipyrobs mas, es misTvis
sasargeblo iqneba, _ es aris sadavo adgili; Tu mec
SemiZlia gaviaro am adgilze da masac SeuZlia gaiaros,
_ es iqneba Serevis adgili; roca Tavadis miwa samives
ekuTvnis da vinc pirveli miaRwevs am miwamde, yvelafers
moipovebs cisqveSeTSi, _ es iqneba gzajvaredini; rodesac
sxvis teritoriaze Rrmad Sedian da zurgSi mraval
gamagrebul qalaqs toveben, _ es iqneba seriozuli
mdgomareobis adgili; rodesac mTebiT da tyeebiT,
xramebiTa da flateebiT, lamianiT da WaobebiT
dafaruli, _ saerTod Znelad gasasvleli adgilebiT
midian,_ es iqneba ugzo adgili. rodesac gza, romliTac
Sedian _ viwroa, xolo gza, romliTac midian (gadian) _
Semosasvlelia (arapirdapiria); roca mas mcire ZalebiT
SeuZlia Tavs daesxas Cems did Zalebs, _ es iqneba alyis
adgili; rodesac brZolaSi ebmebian swrafad, cocxlebi
rCebian, xolo roca brZolaSi swrafad ar ebmebian,
iRupebian, _ es iqneba sikvdilis adgili.
. . . amitom gafantulobis adgilze nu ibrZoleb;
aramdgradobis adgilze Setevaze nu gadaxval, sadavo
adgilzec Setevaze nu gadaxval; Sereul adgilze
kavSirebs nu dakargav; gzajvaredinebze urTierTobebi
daamyare; seriozuli mdgomareobis adgilebze Zarcve;
ugzo adgilebSi iare; alyis adgilze iazrovne (ifiqre);
sikvdilis adgilze ibrZole”. (sun Zi. tarqtati samxedro
xelovnebis Sesaxeb. Tbilisi. 2000. gv. 57,60).
adamiansa da istoriaze bunebrivi garemos
(klimati, niadagi, mdinareebi, zRvebi da sxva) zegavlenaze
msjelobdnen herodote, hipokrate, Tukidide, polbiusi,
straboni, aristotele. magaliTad aristotele (384-322
ww.) naSromSi “politika” xazs uavamda kunZul kretas
geopolitikuri adgilmdebareobis gansakuTrebul
xasiaTs: “ kreta, Tavisi adgilmdebareobiT,
mowodebulia ibatonos saberZneTze”.
XVI saukunis arabi geografi ibn halduni
erTmaneTs ukavSirebda adamianuri erTobis sulier
Zalebs, maT unars darazmuliyvnen da ebrZolaT Zlieri
imperiebis dasaarseblad da SesanarCuneblad da im
impulsebs, romlebic warmoiSvebian bunebrivi garemodan.
frangi mecnieri Jan bodeni (1530-1596 ww.) naSromSi
“eqvsi wigni saxelmwifos Sesaxeb” cvlilebebsa da
gansxvavebebs saxelmwifoebriv mowyobaSi xsnida sami
mizeziT: RvTis nebiT, adamianuri TavnebobiT da bunebis
zegavleniT. pirvel adgilze, zegavlenis siZlieris
mixedviT, is ayenebda geografiul mizezebs, xolo
geografiul faqtorebSi _ klimats. dedamiwas igi hyofda
sam nawilad: cxel _ ekvatorul, civ _ polarul da
saSualo _ zomier nawilebad. misi azriT xalxebis
xasiaTi, pirvel rigSi, damokidebuli aris maTi
ganviTarebis klimatur pirobebze. CrdiloeTSi
cxovroben fizikurad ufro Zlieri da mebrZoli
(brZolisunariani, brZolis dauokebeli JiniT
Sepyrobili) adamianebi, samxreTSi _ ufro niWierebi. Jan
bodenis azriT, Tu istorias swored gaviazrebT,
davinaxavT, rom udides mxedarTmTavrebs CrdiloeTi
warmoSobs, xolo samxreTi _ xelovnebas, filosofiasa
da maTematikas. frangi ganmanaTlebeli Sarl lui
monteskie (1689-1755 ww.) miiCnevda, rom civ klimatur
pirobebSi adamianebi ufro zneobrivebi arian. zomier
klimatSi _ zneobrivad aramdgradi, rameTu am klimatis
ara saTanadod gamokveTili Tvisebebi ver aZlevs maT
mdgradobas. cxeli klimati asustebs adamianebis xasiaTs,
rasac mivyavarT monobis ganviTarebamde.
XVII-XVIII saukuneebSi geografia gardaiqmna
organizebul, struqturirebul mecnierebad. daiwyo misi
swavleba uamrav samecniero centrebSi. mis progress
xeli Seuwyo samecniero eqspediciebma, informaciis
dagrovebam, sabunibismetyvelo mecnierebebis viwro
specializaciam (calke disciplinebad gamoiyo geologia,
botanika, astronomia da sxva).
XIX saukuneSi daiwyes dagrovebuli informaciis
klasificireba da sistematizireba. moyvarulTa adgili
daikaves profesionalebma. daiwyo geografiuli bumi:
parizSi (1821 w.), berlinSi (1828 w.), londonSi (1830 w.),
ruseTSi (1845 w.), niu-iorkSi (1852 w.) daarsda
geografiuli sazogadoebebi. geografiis swavleba
daiwyes universitetebSi. gamoica samecniero naSromebi:
1818 wels arsenevis mokle sayovelTao geografia, 1810-
1829 ww. konrad malt-briunis msoflio geografiis kursi.
daarsda specializirebuli Jurnalebi: 1891 wels parizSi
_ Annales de geographie, 1893 wels londonSi _
Geographical Journal. geografiis sferoSi
TanamSromlobam miiRo saerTaSoriso xasiaTi: 1871 wels
antverpenSi Catarda pirveli geografiuli kongresi, 1922
wels daarsda saerTaSoriso geografiuli kavSiri.
adamianebis geografiulma cnobierebam ganicada
sagrZnobi cvlilebebi wignebis, gazeTebis,
fotosuraTebisa da filmebis saSualebiT,ALE romlebic
saSualebas iZleodnen ukeT gacnobodnen Soreul
qveynebs: msoflios pirveli Tanamedrove atlasi (1817 w.),
cnobili germanuli biblioTekis “Baedeker”-is pirveli
tomi (1839 w.), Michelin-is pirveli sagzao ruqebi da
gzamkvlevi (1901 w.), Jiul vernis, main ridis, fenimor
kuperis wignebi da sxva.
XIX saukuneSi, evropaSi zogadi ganaTlebis
ganviTarebis Sedegad, erovnuli cnobierebis
umniSvnelovanesi komponentebi xdebian geografia,
literatura da istoria. amaTu im erisadmi individis
kuTvnileba gulisxmobs masze mocemuli eris enis,
kulturis, zne-Cveulebebis, warsulisa da sivrculi
realiebis gadamwyvet zegavlenas. amiT aixsneba saskolo
geografiuli ruqebis uzarmazari mniSvneloba masze
asaxuli samSobloTi, misi teritoriiT, misi sazRvrebiT
da koloniebiT, raTqmaunda Tuki isini aqvs. XX saukunis
dasawyisSi nebismieri patara ingliseli msoflios
baton-patronad grZnobda Tavs, britaneTis imperiisadmi
kuTvnilebis gamo. pirveli msoflio omis win frangi
moswavleebi yoveldRiurad xedavdnen geografiul
ruqebze TavianT qveyanas germanelebis mier aneqsirebuli
elzasisa da loTaringiis gareSe (es provinciebi Savad
iyo gaferadebuli), samagierod franguli droSebi
“amSvenebdnen” alJirs, indoCineTsa da afrikis
mniSvnelovan nawils.
geografebi aqtiurad monawileoben erovnuli
cnobierebis CamoyalibebaSi, kerZod adamianisa da
sivrcis urTierTmimarTebis gacnobierebis procesSi.
moviyvanoT ramodenime magaliTi:
“istoria mWidrod aris dakavSirebuli
geografiasTan. Cven ar SegviZlia visaubroT feodalur
an provincialur istoriaze, Tuki ar davaxasiaTebT
TiToeul provincias. magram aseve arasakmarisia qveynis
sxvadasxva regionebis geografiuli monacemebis ubralo
gadmocema. upirveles yovlisa warmodgenili unda iyos am
provinciebis nayofi anu maT istoriasTan dakavSirebuli
adamianebi da movlenebi”. [Jiul miSle (1798-1874 ww.),
safrangeTis istoria, wigni III, safrangeTis suraTi, 1833-
1867 ww.].
“biogeografia saxelmwifos ganixilavs, rogorc
dedamiwis zedapirze sicocxlis gavrcelebis formas.
saxelmwifo, iseve rogorc yoveli cocxali arseba,
midrekilia rigi faqtorebis zemoqmedebisaken. is, rac
xels uwyobs adamianebis gavrcelebas dedamiwaze, agreTve
xels uwyobs maTi saxelmwifoebis gafarToebas. Zalian
iSviaTia saxelmwifoebis warmoSobis SemTxvevebi
polarul olqebsa da udabnoebSi. saxelmwifoebi
praqtikulad ar viTardebian tropikul zonebSi, uRran
tyeebsa da maRalmTianeTSi, magram gaaCniaT zrdis
mdgradi tendencia mosaxleobis mdgradi zrdis
pirobebSi. mudmivi cvlilebebi saxelmwifos xasiaTsa da
moculobaSi TvalnaTliv metyveleben im faqtze, rom
isini cocxloben da ganicdian evolucias.
saxelmwifoebrivi sazRvrebi ganxiluli unda iyos,
rogorc organuli da araorganuli moZraobis
gamovlineba; elementarul saxelmwifoebriv warmonaqmnebs
gaaCniaT ujredovani qsovilis struqtura. . .
TvalSisacemia sicocxlis formaTa msgavseba,
dakavSirebuli niadagTan. . . saxelmwifo aris cocxali
organizmi ara marto imitom, rom warmoadgens xalxis
cxovrebis garkveul teritoriaze mibmis meqanizms, aramed
imitomac, rom es kavSiri Tanaziarobis Sedegad im
donemde Zlierdeba, rom xalxi da teritoria
warmoadgens erTian mTlians, rodesac erTis warmodgena
meores gareSe SeuZlebelia. . . cxovelTa da mcenareTa
samyaroSi yvelaze srulyofili aris is organizmi,
romlis nawilebic wiraven sakuTar damoukideblobas
mTlianis SesanarCuneblad. am TvalsazrisiT, saxelmwifo
warmoadgens ukiduresad arasrulyofil organizms. . .
rac ufro maRalia saxelmwifos ganviTarebis done, miT
ufro mets cdilobs igi Tavi daaRwios sakuTar organul
safuZvels. maSasadame saxelmwifos Sedareba cocxal
organizmTan ufro samarTliania im SemTxvevaSi, rodesac
saubaria primitiul saxelmwifoze, da naklebad
samarTliania rodesac vgulisxmobT maRalganviTarebul
saxelmwifos. . . xalxma unda icxovros da mokvdes im
miwaze, romelic mas bedma arguna, daemorCilos sakuTar
xvedrs”. [ fidrix ratceli (1844-1904 ww.), politikuri
geografia, 1897w.].
“qveynis politikas _ rogorc misi bunebis namdvil
Zalebs _ adamianis, xalxis survili ki ara, am qveynis
geografiuli mdebareoba gansazRvravs. politika axali
moduri “Sliapka” ki ar aris, romlis cvla Cvens neba
survilzea damokidebuli, aramed iseTive tradiciuli,
ucvleli da mama-papuri ganZia, rogoric aris erovneba,
sarwmunoeba. sanam Savi zRvidan gasasvleli srute
osmalos xelSia, sanam samxreTiT osmaleTi da sparseTi
gvakravs, aRmosavleTiT leki da TaTari, CrdiloeTiT _
ruseTi, bevric rom movindomod ver avicilebT im
politikas romelic aurCeviaT saqarTvelos gmirebs,
bevri cdis, Zebnis da msxverplis Semdeg. ukeTesi, rom
SesaZlo yofiliyo, gana daemalebodaT? Cvenze naklebad
swyurodaT damoukidebloba? sakuTari gvirgvini Cvenze
nakleb uyvardaT? ra Zalam da aucileblobamac gastexa
es devebi is axlac ucvlelad arsebobs”. [niko nikolaZe,
Cem politikaze. 1913 w.].
“geopolitika _ aris mecniereba saxelmwifos,
rogorc sivrceSi ganfenili geografiuli organizmis
Sesaxeb. saxelmwifo, rogorc qveyana, rogorc teritoria
an rogorc imperia. am politikuri mecnierebis mudmiv
obieqts warmoadgens unificirebuli saxelmwifo, igi
miiswrafis gaacnobieros misi arsi, maSin rodesac
politikuri geografia asaxavs informacias planetaze,
rogorc adamianTa erTobebis arsebobis adgilze”.
[rudolf Celeni (1864-1922 ww.), saxelmwifo, rogorc
sicocxlis forma. 1916 w. _ neologizmi “geopolitika”-s
avtori].
“geografia mowodebulia axsnas, Tu rogor
urTierTmoqmedeben da erwymian erTmaneTs dedamiwis
sxvadasxva nawilebSi is fizikuri da biologiuri
kanonebi, romlebic marTaven samyaros. . . isini
mniSvnelovan nawilad warmoadgenen adamianuri
moRvaweobis Sedegs, romelic bunebriv faqtorebs aniWebs
aucilebel erTobas. . . geografiuli individualuroba
ar warmoadgens bunebis mier mocemul raRac
mocemulobas; igi aris mxold is rezervuari, sadac
sZinavs bunebis mier Cadebul energias, romlis gaRviZebac
mxolod adamians SeuZlia”. [ pol vidal de la blanSi
(1845-1918 ww.), aRmosavleT safrangeTi, 1919 w.].
“. . . geopolitika, rogorc mecnieruli politikisa
da dedamiwis zedapiris nebismieri sivrculi gardaqmnis
safuZveli, gansakuTrebiT mdidari kulturis mqone
xalxisaTvis, romelmac ganicada SemaZrwunebeli Seryeva
da imyofeba Warbdasaxlebuli kontinentis centrSi,
SesaZloa warmoadgens saerTo sasicocxlo sivrceSi
myofi milionobiT adamianis SexedulebaTa SeTanxmebis
erT-erT iSviaT saSualebas, Tundac im sakiTxebSi,
romlebsac sasicocxlo mniSvneloba aqvs yvelasaTvis.
geopolitikuri sferos siRrmiseuli Semecneba
Tavisufali unda iyos partiuli winaswarSeqmnili
azrisagan, erTnairad marTebuli rogorc ukiduresi
memarcxeneebisaTvis aseve ukiduresi memarjveneebisaTvis,
raTa nebismierma, romelic flobs aucilebel
gamocdilebasa da geopolitikur codnas, ganaxorcielos
saxelmwifos politikuri xelmZRvaneloba, politikuri
Sexedulebebisa da partiuli kuTvnilebis miuxedavad.
amitomac bunebrivia, rom Cven zogierT saukeTeso
geopolitikur naSroms vxvdebiT, rogorc kapitalizmis
momxre anglo-saqsur qveynebSi, aseve maT moskovel
mowinaaRmdegeebTan. geopolitikuri Sromebi, Tavisi
arsiT, ar unda iyvnen damokidebuli maTi avtorebis
sazogadoebriv mdgomareobaze, partiul kuTvnilebaze, da
im adgilze dedamiwis zurgze, sadac isini gangebis nebiT
aRmoCndnen”. [karl haushoferi, 1931 wels berlinis
radioTi gamosvlis teqsti].
“ra SeuZlia amoiRos geopolitikam konkretuli
realobidan, scenis sqematizmidan, msaxiobTa
strategiidan da diplomatiidan? geopolitikis
TvalsazrisiT, sagareo politika warmoadgens dasaxuli
miznebis misaRwevad garkveuli saSualebebis gamoyenebis
saSualebas. saxelmwifoebi sakuTari usafrTxoebis
uzrunvelsayofad an sagareo eqspansiis
gansaxorcieleblad axdenen resursebis, anu adamianebis,
warmoebis saSualebebis, iaraRis mobilizebas. magram
eqspansiis mimarTuleba, iseve rogorc sagareo safrTxis
mimarTuleba, ukve aris asaxuli globusze, Tuki
geografs sworad SeuZlia Seafasos is bunebrivi
faqrotebi, romlebic warmoadgenen qveynis ayvavebisa da
siZlieris garantias. geopolitika, Tavis TavSi
aerTianebs diplomatiuri da strategiuli
urTierTobebis geografiul sqematizacias, resursebis
geografiul da ekonomikur analizTan, diplomatiuri
poziciebis interpretaciasTan, romelic iTvaliswinebs
rogorc mosaxleobis cxovrebis wess (mkvidri, momTabare,
miwaTmoqmedi, mezRvauri), aseve garemos xasiaTs”. [ raimon
aroni (1905-1983 ww.), omi da mSvidoba erebs Soris, 1962 w.].
“geopolitika unda ganvasxvavoT Geopolitik-sagan.
pirveli warmoadgens politikur mecnierebas, anu
politikuri struqturebis Seswavlis Sedegs, da ar
gulisxmobs savaldebulo politikur qmedebebs. meore,
anu Geopolitik, Tavis TavSi Seicavs uzarmazari
raodenobis samuSaoebs da tendenciur kartografias,
romlebmac arsebiTi ganviTareba ganicades germaniaSi 20-
iani wlebidan moyolebuli III raihis aRsasrulamde. igi
eyrdnoba, germaniis farglebs gareT mcxovrebi,
damsaxurebuli geopolitikosebis gamokvlevebsa da
ideebs, magram mis mTavar mizans warmoadgens propaganda.
Tumca geopolitikam ver SesZlo bolomde
ganTavisuflebuliyo haushoferisa da misi momxreebis
ukiduresobebisagan, magram amisda miuxedavad
praqtikulad msoflios yvela qveynis sagareo politika
da TavdacviTi politika Sendeba geopolitikuri
faqtorebis gaTvaliswinebiT. SesaZloa, geopolitika
modidan gamovida, magram globaluri geografiuli
realiebis politikuri interpretacia mniSvnelovan,
Tumca zogjer mciredSesamCnev rols TamaSobs
problemebis gadawyvetis Cvenebur midgomaSi”. [kolin s.
grei, birTvuli epoqis geopolitika, 1977 w.].
geopolitikuri cnobiereba, anu sivrcis, rogorc
siZlieris gamovlenis sferos Semecneba, upirveles
yovlisa samTavrobo wreebSi vrceldeboda. axali
welTaRricxvis 2 wels romis imperatorma oqtavianem
sakuTar xalxs warudgina msoflios ruqa. es iyo
pirveli mcdeloba gamoesaxaT mTeli samyaro, ufro
swored romaelebisaTvis im dros cnobili samyaros
nawilebi. masze asaxuli iyo mxolod xmelTaSua zRvis
auzi, miuxedavad imisa, rom romaelebs hqondaT met-
naklebad regularuli kavSirebi sparseTTan, indoeTTan,
CineTTan.
romis imperiis dacemis Semdeg, rasac mohyva
codnis uzarmazari moculobis dakargva, Suasaukuneebis
evropa, ZiriTadad dakavebuli sakuTari TaviT,
danawevrebuli uamrav feodalur samflobeloebad veRar
flobs sivrcis aRqmis farTo horizonts. TiToeuli
samTavro, suverenitetisa da vasaluri damokidebulebis
urTulesi sistemis nawili, gaafTrebiT ibrZvis sakuTari
samflobeloebis SenarCunebisa da gafarToebisaTvis
(kapetingebi safrangeTs il-de-fransis garSemo,
plantagenetebi ingliss londonis garSemo,
hohenStaufenebi germanias, bagrationebi saqarTvelos
quTaisis garSemo da sxva).
sivrceze warmodgenebis kardinaluri
cvlilebisaTvis saWiro gaxda ramodenime mdgomareobis
Tanxvedra: indoeTisa da CineTisaken SemovliTi gzebis
Zieba, vinaidan gzajvaredini evropas, aziasa da afrikas
Soris islams hqonda Cagdebuli xelSi; mniSvnelovani
progresi zRvaosnobis teqnikaSi _ astronomiuli
navigaciis ganviTareba, romelic saSualebas aZlevda
zRvaosnebs uproblemod evloT zRvebsa da okeaneebSi.
Svidwliani omi (1756-1766 ww) gaxda planetaruli
masStabis pirvel konfliqti. evropis, kanadis, indoeTis
sabrZolo moqmedebis Teatrebze erTmaneTs daejaxa
inglisisa da safrangeTis globaluri ambiciebi. inglisi,
garda imisa, rom flobda samflobeloebs ramodenime
kontinentze, iyo pirveli saxelmwifo, romelsac
msoflio masStabiT hqonda organizebuli Tavisi
strategia. ingliss dasaxuli hqonda mizani: mas surda
ara marto yvelaze meti teritoriebis floba (yvela
rjulis dampyroblebis tradiciuli ocneba), mas undoda
agreTve zRvebsa da okeaneebze, saerTaSoriso mimosvlis
gzebze upirobo kontrolis daweseba. amiT aixsneba is
Jiniani mizanswrafva, romliTac londoni xelidan ar
uSvebda sruteebs hibraltaridan keTili imedis
koncxamde da suecidan singapuramde. am globalur
dapirispirebaSi safranTeTi daamarcxa ingliselTa
mkafio strategiam da ZalTa maqsimalurma koncentraciam.
parizis xelSekrulebis Tanaxmad (1763 w.) safrangeTma
dahkarga Tavisi samflobeloebis didi nawili (kanada,
luiziana, teritoriebi misisipis aRmosavleTiT . . . ). es
dapirispireba gagrZelda safrangeTis revoluciisa da
napoleonis mmarTvelobis periodSi 1815 wlis CaTvliT.
safrangeTma da misma kontinentaluri imperiis proeqtma
kvlav marcxi ganicada. zRvaTa mbrZanebeli britaneTi
kvlavac zeimobda.
Tanamedrove saxelmwifos warmoSobam da
ganmtkicebam, romelSic vlindeba sami geografiuli
faqtoris mWidro urTierTmoqmedeba, xeli Seuwyo
adamianebis mier xmeleTis mTeli sivrcis, rogorc didi
saxelmwifoebis interesebis Sejaxebis erTian velad
aRqmas.
es geografiuli faqtorebia:
sazRvrebi _ suverenitetebis moqmedebis sferoebis
gamyofi xazebi.
politikuri sazRvari, erTdroulad, warmoadgens
mocemuli saxelmwifos sagareo garss da mis
mezoblebTan kontaqtis xazs. Tanamedrove sazRvrebi
dgindebian saxelmwifoebrivi meqanizmis, romelsac
gaaCnia unari ganaxorcielos suvereniteti mocemul
teritoriaze da marTos misi mosaxleoba, Seqmnis
paralelurad. sagareo garsi miuTiTebs suverenitetis
ganxorcielebisa da misi gamovlinebis zRvars: mocemuli
saxelmwifos fulis brunva, misi moqalaqeebis jarSi
gawveva, xandaxan oficialuri enis moqmedebis sfero.
sazRvari agreTve asrulebs qveynis teritoriis
aRmniSvnel simbolur funqcias. istoriuli sazRvrebi
iqmnebodnen an GgareSe Zalebis zemoqmedebiT, an kidev
iqmnebodnen mezobel saxelmwifoebTan Sejaxebebis
Sedegad. politikuri, ideologiuri, lingvisturi da
religiuri gansxvavebebis miuxedavad saxelmwifo
sazRvari warmoadgens universaluri xasiaTis erTaderT
normas.
sazRvris Tanamedrove gageba, _ suverenitetebis
moqmedebis sferos gamyofi xazebi, _ aRmocenda
biurokratiuli suverenuli saxelmwifoebis
ganmtkicebasTan erTad. sxva kontinentebis kolonizaciis
periodSi evropelebma danarCen samyarozec gaavrceles
teritoriebis zusti gamijvnis sakuTari koncefcia da
mTeli dedamiwa daifara sazRvrebiT, romlebic
gavlebuli iyo konkretuli pirobebidan gamomdinare:
imperiebs Soris gamyofi xazebi (espaneTsa da
portugalias Soris samxreT amerikaSi, ruseTsa da
CineTs Soris cimbirSi, kolonialur saxelmwifoebs
Soris afrikaSi . . . ) an imperiebis SigniT, sadac
damoukideblobis gamocxadebis Semdeg administraciul-
teritoriuli warmonaqmnebis sazRvrebi gadaiqcnen
saxelmwifo sazRvrebad magaliTad: inglisis koloniebi,
damoukideblobis gamocxadebis Semdeg, indostanis
naxevarkunZulze gayofili iqna indoeTsa da pakistans
Soris); pirveli msoflio omis Semdeg (1919-1920 ww.)
evropaSi daiwyo sazRvrebis radikaluri gadasinjva da
warmoiqmna bevri axali saxelmwifo.
sazRvrebi xels uwyoben saxelmwifoebis mier
Tavis Tavis, rogorc erTiani mTelis aRqmas, romelic
gansxvavdeba sxva saxelmwifoebisagan da romelsac
sakuTar teritoriaze gaaCnia ucilobeli suvereniteti
eri-saxelmwifos suvereniteti gulisxmobs
sakuTar teritoriasa da masze macxovrebel
mosaxleobaze kontrolis gansakuTrebul uflebas;
gamoricxavs erovnuli saxelmwifos ramenair
daqvemdebarebas zeerovnuli organoebisadmi.
saxelmwifo unda gaxdes erTgvarovani, moaxdinos
sakuTari sivrcis unificireba, raTa aRiqvas Tavisi Tavi
rogorc erTiani mTliani da am saxiTve iqnes aRqmuli
sxva subieqtebis mier. amiT aixsneba centraluri
xelisuflebis mravalsaukunovani brZola adgilobrivi
Taviseburebebis nebismieri gamovlenebis winaaRmdeg:
religiuri, kulturuli, enobrivi da ase Semdeg.
saxelmwifo xelisufleba meTodurad spobs yvelafer
imas, ramac SeiZleba safrTxe Seuqmnas erovnul erTobas.
msoflios yvela saxelmwifo midis msgavsi unifikaciis
gziT, Tumca rig SemTxvevebSi centraluri xelisufleba,
Seqmnili situaciidan gamomdinare, midis kompromisze
regionebTan. feodaluri daqucmacebulobis pirobebSi
(amomavali mzis qveynidan moyolebuli nislovan
albionamde) _ daimioebisaTvis, mandarinebisaTvis,
rajebisaTvis, xanebisa da faSebisaTvis, erisTavebisa da
TavadebisaTvis, boiarebisa da didi TavadebisaTvis,
markgrafebisa da kurfurstebisaTvis, donebisa da
grandebisaTvis, sisxlis princebisa da hercogebisaTvis,
baronebisa da lordebisaTvis _ provinciebi da regionebi
warmoadgendnen, mxolod da mxolod erovnuli
teritoriis fragmentebs, romlebsac ipyrobdnen an
kargavdnen, gamarjvebis an damarcxebis Sesabamisad.
situacia kardinalurad icvleba, rodesac Cndeba
erovnuli idea. saxelmwifos teritoria xdeba wminda: igi
ukve ekuTvnis xalxs da ara monarqs.
eris kultis paralelurad XIX saukuneSi
gavrcelda sivrcis mistika.
ra gvaqvs Cven mxedvelobaSi?: zogierTma xalxma
ocneba daiwyo egreT wodebul srulyofil
teritoriebze.
safrangeTma, revoluciuri omebis periodSi,
dantonis zegavleniT, moiTxova “bunebrivi sazRvrebis”
damkvidreba. es niSnavda saxelmwifo sazRvris gavlebas
bunebrivi dabrkolebebis gaswvriv anu reinis mTeli
marcxena sanapiros aneqsias. “bunebrivi sazRvrebis” miTi
asaxavs nebismieri kontinentaluri saxelmwifos
gulistkivils imis Sesaxeb, rom igi ar mdebareobs
romelime kunZulze, anu ar flobs ucilobel
teritoriul sazRvrebs, rac Tavis mxriv warmoadgens
absoluturi usafrTxoebis garantias.
germania, 1848 wlidan meore msoflio omamde,
avadmyofuri simwvaviT aRiqvamda sakuTari saxelmwifo
sazRvrebisa da germanelTa gansaxlebis sazRvrebis
Seusabamobas. evropis centrSi myof germanias surda
hqonoda sakmarisi sivrce, raTa gaeerTianebina yvela
germaneli erTi saxelmwifos farglebSi. am akviatebulma
ideam, adolf hitleris xelisuflebaSi mosvlis Semdeg,
miiRo politikuri da samxedro doqtrinis saxe. Sedegi:
meore msoflio omi.
zogadad, nebismieri saxelmwifos teritoria
warmogvidgeba, rogorc arasrulyofili, arasakmarisi.
xSir SemTxvevaSi igi moicavs erovnul umciresobaTa
gansaxlebis adgilebs, romlebic ucxoelebad grZnoben
Tavs am saxelwifoSi; amavdroulad, erovnuli sazRvrebis
miRma, cxovroben adamianebi, romlebsac surT icxovron
am qveyanaSi (erovnul umciresobaTa da iredentizmis
mudmivi problema). dResac arian Zalebi, romlebic ara
marto uaryofen realuri samyaros arasrulyofilebas,
aramed cdiloben miaRwion SeuZlebel “srulyofilebas”(
gasuli saukunis 90-ian wlebSi es gamovlinda “eTnikur
wmendebSi” ferganas dablobSi, somxeTSi, azerbaijanSi,
saqarTveloSi, iugoslaviaSi da sxva).
sivrcis mistika warmoSobs teritoriuli
dapyrobebis moTxovnilebas da gardaqmnis
saxelmwifoebriv sazRvrebs axali eqspansiis zRvarad.
Tavis droze es tendencia gamovlinda ruseTSi cimbirisa
da Sua aziis miwebis xelSi CagdebiT, xolo SeerTebul
StatebSi _ egreT wodebuli “veluri” dasavleTis
dapyrobiT.
Tanamedrove pirobebSi adamianebis geografiuli
cnobierebis organizeba xdeba sami ZiriTadi elementis
garSemo:
_ dedamiwis teritoriis zRvruli xasiaTi. Cveni
Tanamedroveobis bevri movlena da problema ubiZgebs
adamianebs Cveni planeta ganixilon, rogorc erTiani
mTeli. es niSnavs, rom problema mxolod im SemTxvevaSi
iqneba gadawyvetili, Tu mTeli kacobrioba, an misi
udidesi nawili, gamoimuSavebs erTian midgomas maT
gadasawyvetad. problemebi ki uamravia: ganiaraReba
(birTvuli iaraRisa da saraketo teqnologiebis
gavrceleba), garemos dacva (atmosferos, zRvebisa da
okeaneebis dabinZureba, tropikuli tyeebis ganadgureba,
narCenebis ukanono gadaadgilebebi), ekonomikuri da
finansuri sakiTxebis daregulireba (kapitalis moZraoba),
planetis resursebsa da maT moxmarebas Soris
wonasworobis darRveva.
_ dapyroba da gayofa. samyaro, rogorc
geografiuli sivrce didi xania rac gamokvleulia,
dapyrobilia, dayofilia. dRevandel dRes Ria zRvebis,
samxreT polusisa da kosmosuri sivrcis garda
yvelaferi ganawilebuli aris suverenul saxelmwifoebs
Soris.
_ sazRvrebis gamWvirvaloba. sasazRvro xazi sul ufro
da ufro gamWvirvale gaxda: xdeba fulis, samuSao Zalis,
informaciis. . . gadaadgileba. oficialuri sazRvrebis
gverdiT warmoiSvebian moZravi sazRvrebi, romlebic
sxvadasxva sferoSi sxvadasxvanairad yalibdebian.
literatura :
 niko nikolaZe. rCeuli Txzulebani. qarTuli
mwerloba. t. 14. Tb; 1997
 sun Zi. “traqtati samxedro xelovnebis Sesaxeb”.
Tbilisi,
 dugini a. geopolitikis safuZvlebi. Tbilisi, 1999
 hanTingtoni s. civilizaciaTa Sexla. almanaxi.
“sazogadoeba da politika’, II, 1999.
 zbignev bJezinski. didi cvlilebebi. almanaxSi
“sazogadoeba da politika”. I. 1996.
 Моро-Дефарж Ф. Введение в геополитику. - М.: Конкорд,
1996.
 Нартов Н.А. Геополитика.М.,1999
 Гаджиев К.Э. Введение в геополтику.М.,2000
 Киссинджер. Г. Дипломатия. М., 1995
 Morgenthau Hans J. Politics Among Nations. The Struggle for
Power and Peace. Second Edition, Alfred a. Knopt. New York,
1955.
 Spykman N.J. America's Strategy in World Politics. The United
States and the Balance of Power. - New York, 1942. P. 41.
 Тойнби А.Дж. Постижение истории. - М., 1991.
 Мэхэн А.Т. Влияние морской силы на историю 1660-1793. -
М.-Л., 1941. C. 23.
 Полибий. Всеобщая история в сорока книгах. Т.1. - М., 1890.
C. 429.
 Монтескье Ш. Избранные произведения. - М. 1955. C. 352.
 Ратцель Ф. Народоведение. Т.1. - М., 1893. С.3.
 Макиндер Х. Дж. Георафическая ось истории. // Полис. - 1995.
- ©4. - C.166.
 Spykman N.J. The Geography of the Peace. - New York, 1944.
Р.43.
Otar Kochoradze
Spatial consciouness, as a basis of state thinking
SUMMARY
The analysis of influence of space on the political relations assumes

preliminary study of major mechanisms, by means of which the people
develop their understanding of space. There is a flexible dialectic relation
between a person and space: if the space promotes formation of a person’s
character, in its turn the person, his opinions, actions and work continuously
change the space.
A person exists in space and time, and both these factors are closely
interrelated. Space is the "objective" reality, but people and their
communities perceive it through their "subjective feelings". Space is an
element of the external environment from which a man can not abstract
himself, however this element influences each specific situation in a
different way.
Отар Кочорадзе
Пространственное сознание, как основа государственного

мышления
РЕЗЮМЕ
Анализ влияния пространства на политические отношения

предполагает предварительное изучение важнейших механизмов,
посредством которых люди вырабатывают свои представления о
пространстве. Между человеком и пространством существует гибкая
диалектическая связь: если пространство способствует формированию
характера человека, то и человек, его взгляды, поступки и труд
непрерывно изменяют пространство.
Человек существует в пространстве и во времени, причём эти
оба фактора находятся в тесном взаимодействии. Пространство - это
"объективная" реальность, но люди и их сообщества воспринимают её
через свои "субъективные ощущения". Пространство является
элементом внешней среды, от которого человек не может
абстрагироваться, однако влияет этот элемент по-разному в каждой
конкретной ситуации.
oTar baRaTuria
saqarTvelo daviT aRmaSeneblisa da Tamar mefis

zeobis oqros xanidan moyolebuli, aswleulebis
manZilze wyvdiadSi aRmoCnda. qveyana gareSe mtrebis
ganuwyveteli amaoxrebeli TareSiTa da Sina omebiT
gaCanagda. gapartaxebuli qveyana fizikuri ganadgurebisa
da gadaSenebis zRvarze imyofeboda. ruseTis imperiis
mfarvelobiT qveyanam moipova mSvidoba, magram axla misi
sulieri da erovnuli gadagvarebis safrTxe warmoiqmna.
me-19 saukuneSi axali ZaliT iCina Tavi
nihilisturma, uimedo damokidebulebam qarTveli eris
momavlisadmi. qarTveli xalxi sulierad gatexili Canda,
mravalwlianma monobam da erTmorwmune ruseTis
mzakvrobam, mis mier ganxorcielebulma sayovelTao
Cagvram, rasac religiuri devnac ki daemata, carizmis
mier sastikad CaxSobilma ajanyebebma daabeCava xalxi da
Searyia misi sulieri simtkice. sisxlisgan daclili,
gulgatexili, religiurobidan ukve usasoobisa da
nihilizmisken gadaxrili qarTveli eri imiTac bednieri
Canda, rom fizikurad arsebobda. am ganwyobilebis
Teoriuli gamomxatvelni gaxdnen sruliad sxvadasxva
socialuri mdgomareobisa da Sexedulebis adamianebi -
saerTo niadagis Teoria _

qarTuli solidaruli
saxelmwifoebrivi
msoflmxedvelobis saTaveebi
monarqisti giorgi muxran-batoni da xalxosani ivane
jabadari. maTi daskvniT, rac ufro male gadaSendeboda
qarTveloba rogorc eTnosi, gaiTqvifeboda did rus
erSi, miT ukeTesi iqneboda maTTvis. sasowarkveTil
adamianebs aRar swamdaT qarTuli erovnuli energiis
sicocxlisunarianobisa da sxvis mfarvelobaSi yofnas
amjobinebdnen, sxvis qveSevrdomobaSi yofnas miiCnevdnen
qveynis, adamianTa fizikuri gadarCenis erTaderT mxsnel
gzad.
sazogadoebrivi moRvaweobis asparezze
gamosvlidan sul male ilia WavWavaZe xdeba saqarTvelos
erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraobis sulieri
winamZRoli
me-19 saukuneSi ilia WavWavaZem da misma
Tanamoazreebma kvlav Seaxsenes saqarTvelos, qarTul
sazogadoebas, rani viyaviT, ras moiTxovs Cvengan ufali
saqarTvelos mTeli warsuli istoriiT, gmiruli
warsuliT da Cven did winaparTa, wmindanTa da mefeTa,
mwignobarTa da guTnisdedaTa kvlavac gauxunari
magaliTiT, magaliTiT ,,qristes mxedrobis” Tavganwiruli
msaxurebisa uflis saxelisas da samSoblos
sakeTildReod. axla ki rani varT, an ki sad aris is gza,
romelic RvTis xatis msgavsebamde miiyvanda kacsac da
ersac, sruliad saqarTvelos. axali gzebis Zieba iliasa
da misi TanamebrZolebis yoveldRiuri sazrunavi gaxda.
ra Tqma unda, iliamdec iRwvoda qarTuli
sazogadoebrivi azri qarTveli eris Rirseuli
arsebobisa da ganviTarebisaTvis. magram mxolod ilia
WavWavaZem dainaxa da warmoaCina yovlismomcvelad
qveynisa da eris winaSe arsebuli erovnuli, politikuri,
ekonomikuri, socialuri da sulier-zneobrivi
problemebi. amave dros, man is gzebic dasaxa, romliTac
unda gadarCeniliyo mTlianad qarTveloba.
umTavresad ilias erovnuli sakiTxi miaCnda -
,,Cveni Tavi Cvenadve gveyudnodes~. magram amasTan, ilia
arasdros qadagebda erovnul izolacionizms da
karCaketilobas, piriqiT, qarTveli sazogadoeba misi
rudunebiT ecnoboda msoflios progresul azrs. ilias
saocnebo survili iyo, exila Tavisufali saqarTvelo,
erovnuli saxelmwifo, gamTlianebuli qveyana, sadac ar
iqneboda ,,Catexili xidebi”. magram saqarTvelos
erovnuli Tavisufleba SeuZlebelia, Tu Tavad eris
Svilebi ar iqnebian zneobrivni - ,,viT mama zecis, iyavn
Senc sruli~. pirovnebis ymoba ewinaaRmdegeba RvTis
kanonebs. miTumetes SeuZlebelia mTeli eris monoba.
samyaros harmoniuloba iTxovs bunebis mravalferovnebas
da, piriqiT, mravalferovani buneba samyaros mSvenierebis
da harmoniulobis wyaroa. kacobrioba mSvenieria
Tavisufal erTa harmoniul TanamSromlobaSi, romelime
eris damonebis mcdeloba an mis winaaRmdeg mimarTuli
qmedebebi ewinaaRmdegeba RvTis mier dadgenil kanonebs,
igi RvTisa da mTeli kacobriobis winaaRmdegac aris
mimarTuli. dabeCavebul erTa gamoRviZeba, damonebul
xalxTa ganTavisufleba RvTis kanonebis, Zaladobrivad
Seryvnili bunebis mSvenierebis, sayovelTao harmoniis
aRdgenaa.
swored am diadi miznebis miRwevas emsaxurebodnen
Tergdaleulebi, romelTa moRvaweobis azri da amocanebi
aseTi saxiT Camoyalibda:
,,- Cvenis dacemulis vinaobis aRdgena, fexzed dayeneba da
dacva yovlisa mosalodnelis faTerakidan.
- yvelam, visac ra SeuZlian, am mimarTulebis qveS unda
moiyaros Tavi da erTad Zmurad imoqmedos.
- ymawvil-kacoba unda momzaddes bejiTi da zedmiwevnili
codniTa, unda, ramdenadac SesaZloa, Zireulad
Seiswavlos evropiuli mecniereba, win gaimZRvaros
evropis gamocdileba, da am Tof-iaraRiT Seudges Cveni
qveynis saqmes~, radganac ,,qveyana imiTi ki ar aris
uZluri, rom Raribia, aramed imiTi, rom mcodne, goneba-
gaxsnili, gul-anTebuli kacebi ara hyavs...~ .
magram ,,qarTlis Wiri” gana mxolod gareSe
mteria? ilia pirdapir acxadebs, rom saqarTvelos
erovnul-saxelmwifoebrivi katastrofis upirvelesi
mizezi TviT qarTvelobaa - ,,mcire, didi, yvela flidi,
cuRluti da mankieri”. diax, pirvel rigSi CvenSi unda
veZioT ubedurebis mizezi vinaidan ,,- Cvenc lamazad sul
yvelasa TviTo TviTod vRalatobdiT”.
damonebuli eri mankieri iqneba, damonebul
qveyanaSi qvena grZnobebi iRviZeben, rasac dampyrobeli
yovelmxrivad aqezebs da xels uwyobs, boroti
miswrafebis mqone eris damorCileba ki metad iolia.
kolonializmi damRupvelia rogorc ekonomikurad, ise
zneobrivad da srulebiT anadgurebs erovnul suls da
TviTSegnebas - ,,sadRa aris exla qarTuli ena? an
gvindaRa qarTuli, roca Cven TviTon Cvenda dasaRupad
qarTvelobazed xeli aviReT? gonebiT rom aRar
vscxovrobT, qarTul enas azrs rogorRa
gamovaTqmevinebT? erTobisaTvis rom aRara varT,
erTnairs sityvis mniSvnelobas rogor movsTxovT Cvens
enasa? Tund rom Cvens enas da sityvas azric
gamovaTqmevinoT, vis rad gindaT, enas azrs vinRa sTxovs?
Cven TiTon davcarieldiT gudafSutasaviT, calieri
sityvebiRa gvinda, calieri xmebi, rom enam pirSi
iStvinos da yurma ZarRvi ifxanos. sxva risTvis gvinda
ena? saerTo saxeli qarTveli kerZoobiT gavxadeT,
mamuli danexvil nafuZvrad gardavaqcieT, pativi –
nexvad, Tavi – gograd, da Cveni uadamianoba iqamdin
miviyvaneT, rom kaci kacs aRar niSnavs, Tu zed kacuri ar
davumateT, da amis Semdeg kidev gindaT, rom ena
gvqondes?”
amitom koloniuri Cagvris uRlis mocileba
saWiroa ara imdenad ekonomikuri keTildReobis
misaRwevad (Tumca es problemac uaRresad
mniSvnelovania), aramed pirvel rigSi zneobriv-sulieri
Rirsebis aRsadgenad - ,,adamiani, Tu mTeli eri imisTvis
ki ar aris, rom puri sWamos, pursa sWams imitom, rom
kacur-kacad acxovros STamomavali~. amitom, pirovnuli
TavisuflebisaTvis unda ibrZodes rogorc calkeuli
adamiani, ise mTeli eric. amisaTvis, man daundoblad unda
moicilis arsebuli mankierebani, eswrafvodes zneobriv
srulyofas.
,,ra ar gadagvxdenia Tavs, ra mtrebi ar mogvsevian,
ra vai-vaglaxi, ra sisxlis Rvra, ra RrWena kbilTa ar
gamogvivlia, ra wisqvilis qva ar datrialebula Cvens
Tavzed da yvelas gavuZeliT, yvelas gavumagrdiT,
SevinaxeT Cveni Tavi, SevirCineT Cveni qveyana, Cveni miwa-
wyali... da droSa qarTvelobisa, Subis wveriT, isriT da
tyviiT dafleTili, Cvens sisxlSi amovlebuli, xelSi
SevirCineT, aravis wavaRebineT, aravis davanebeT, aravis
SevaginebineT. codva ar aris, es droSa exla CrCilma
SesWamos, Tagvma dagviWras!... dro-Jami amas gviqadis~
axali qarTuli saxelmwifos, mravalerovani
qveynis bednieri arseboba civilizebul erTa
TanamegobrobaSi SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi,
Tu TviT saqarTveloSi saerTo saxelmwifoebrivi
suliskveTebiT iqneba miRweuli sayovelTao Tanxmoba,
rodesac saqarTvelos mosaxleoba kvlavac iqneba ,,eri,
rogorc krebuli istoriiT SeduRabebuli erT-sul da
erT-xorc mkvidrTa~.
qarTuli saxelmwifoebrivi ideologiis mTavari
mamoZravebeli Zala, swored am saerToO miznisaken
swrafvaa, Zieba im saerTo niadagisa, romelic
saqarTvelos yvela moqalaqes ganviTarebisa da
TviTdamkvidrebisTvis Tanabar SesaZleblobebs Seuqmnis.
,,vai im xalxs, romelsac saerTo ZarRvi gauwyda; vai im
qveyanas, saca saerTo ZarRvSi sisxli gaSra, saca yvelaSi
TiTo ar aris da TiToSi – yvela, saca TviTeuli
yvelasTvis ar hfiqrobs da yvela TviTeulisTvis, saca
“me” xSiria, da “Cven”- iSviaTi!”
qveynis gamaerTianebeli ideologia emyareba
warsulis moazrovneTa ukve gamocdil Teoriul
Sexedulebebs da masSi Sexamebulia pirovnebis
Tavisuflebisa da sazogadoebis ekonomikuri
ganviTarebis liberaluri Rirebulebebi da
konservatoruli zneobrivi faseulobebi, erovnuli
TviTmyofadobis SenarCunebisa da socialuri dacvis
moTxovnebi. aseTi gamaerTianebeli ideologiis
Camoyalibeba saqarTvelos saxelmwifoebrivad moazrovne
sazogado Tu politikuri moRvaweebis dReniadag zrunvis
sagani iyo misi arsebobis mTeli istoriis ganmavlobaSi
da, gansakuTrebiT, saqarTvelos saxelmwifoebriobis
aRmavlobis periodSi.
amdenad, saqarTvelos samomavlo gezis ucdomlad
gansazRvrisaTvis da saqarTvelos moqalaqeTa
politikuri cnobierebisaTvis WeSmaritebasTan miaxlebis
SesaZleblobis micemisaTvis aucilebelia istoriuli
gamocdilebis srulyofili gaazreba, vinaidan ,,eris
dacema da gaTaxsireba maSin iwyeba, roca eri, Tavis
saubedurod Tavis istorias iviwyebs. rogorc kacad ar
ixseneba is mawanwala bogana, visac aRar axsovs – vin
aris, saidan modis da sad midis, isec erad saxsenebeli
ar aris igi, romelsac RmerTi gaswyromia da Tavisi
istoria ar axsovs. ~.
aseTi ,,Rone da sagzali~ saqarTvelosTvis aris
,,kacT siyvaruli, Zmoba, erToba, Tavisufleba”. swored
amitom, ,,ilia WavWavaZes saqarTvelos politikur
moRvaweTa namoqmedarSi marto politikuri mxare ki ara,
aramed am moRvaweobis ufro metad kulturuli gezi, sxva
erTa Rirsebisa da uflebis pativiscema izidavda~ (ivane
javaxiSvili). sxva eris pativiscema qarTvelTa bunebrivi
Tvisebaa da eris es Tviseba, gansakuTrebiT reliefurad
gamoxatuli upirveles qarTvelTa moRvaweobaSi, qmnis
qveynis mSvidobiani arsebobis winapirobebs
winaaRmdegobebiT aRsavse samyaroSi.
,,daviT aRmaSenebeli sadidebelia Cvengan ara
marto saxelovan mefobiTa, aramed didbunebovan
kacobiTac. igi Tavdadebuli moyvare Tavis erovnobisa da
marTlmadideblis sarwmunoebisa, didi pativmcemeli iyo
sxvis erovnobisac da sarwmunoebisa. amisTana
Semwynarebeli sxvisa maSin, rodesac igi
yovladSemZlebel mbrZaneblad Seiqmna sxvadasxva Teslis
da sxvadasxva sarwmunoebis erisa, amisTana sxva eris
Tayvanismcemeli im droSi, roca kaci kacs SesaWmeladac
ara hzogavda, amisTana kacTmoyvaruli pativiscema sxvis
erovnebisa, sxvis sarwmunoebisa, nuTu sakvirveli da
saocari magaliTi ar aris meTormete saukunis kacisgan”.
dabolos, ,,kacs ori saxeli unda hqondeso, -
ambobs Cveni eri: - erTi aq dasarCeni, meore Tan
wasayolio. es anderZi qarTvelisa ise aravis
Seusrulebia, rogorc daviT mefesa. aq aRmaSeneblis
saxeli darCa, rogorc mefes da iq, rogorc
didbunebovanma kacma – waiyolia saxeli wmindanisa,
didebis gvirgviniT Semkobili~.
saTanado ekonomikuri mowyobis gareSe verc
Tavisufali qveyana iarsebebs. rogoria qarTveli eris
ekonomikuri gamocdileba, rogor unda vicxovroT ?
,,sakvirveli aris, - ra qonebam gauZlo amisTana yofasa?
ra hkvebavda xalxsa, ra qonebiT uZRveboda amodena omebsa
da sisxlis Rvrasa? es erTi muWa xalxi TiTqmis qudzed
kacad unda mdgariyo iaraRiT xelSi, rom mtrisagan
mtvrad aRgviliyo, da sazrdoebas vin aZlevda da ra
aZlevda?
Cvena gvgonia, sikeTe Cvenis ekonomikuri
agebulebisa da wyobisa imaSi yofila, rom miwa, ese igi
mamuli-deduli, cotad Tu bevrad ufro samarTlianad
morgebuli yofila Cvens xalxSi, vidre sadme sxvagan.
sakvirvelia, rom dRes-aqamomde umamulo, ubinao kaci
CvenSi TiTqmis arsad ar moiZeveba. amisTana wyobam
mihmarTa usaTuod Cveni xalxi miwaTmoqmedebas, romelic
ufro dauSromeli da mkvidri wyaroa xalxisa da qveynis
sazrdoebisaTvis vidre sxva ram. xsna Cvenis qveynisa am
wyobaSi unda yofiliyo, da vidre am wyobas
ufrTxildebodnen Cveni mefeebi, im dromde qveyana Cveni
Ronieri yofila da gasZRolia mters ase Tu ise~.
amitom:
,,... exla vaJkacoba omisa ki ar unda, rom sisxlsa
hRvrides, vaJkacoba unda Sromisa, rom ofli hRvaros...
qveyana exla imisia, vinc irjeba da vinc icis wesi da
xerxi garjisa, vinc ufro ufrTxildeba naSroms, vinc
izogavs naRvaws. dRes mZleTa-mZlea marto is, vinc
mcvelia da bejiTi suliT da xorciTa, codniTa da
marjveniTa... xmlianma mterma ver dagvaTmobina, ver
wagvarTva Cveni miwa-wyali, Cveni qveyana. xmlians mters
gavuZeliT, gadavrCiT. qveyana da saxeli SevinaxeT.
saxsenebeli ar amovikveTeT, SevirCineT, saqolavi aravis
avagebineT. xmlaT mosulma vera dagvaklo-ra, - SromiT
da garjiT, codniT da xerxiT mosuli ki Tan gagvitans,
fexs-qveSidam miwas gamogvaclis, saxels gagviqrobs,
gagviwyvets, saxsenebeli qarTvelisa amoikveTeba, da Cvens
mSvenier qveyanas, rogorc upatrono saydars, sxvani
daepatronebian. Sromasa da garjas, codnasa da xerxs
veravin-Ra gauZlebs, Tu Sroma da garja codna da xerxi
win ar mivagebeT, win ar davaxvedreT, win ar davuyeneT...
exlac omia, xolo sisxlis Rvrisa-ki ara, oflis
Rvrisa, omi usisxlo, mSvidobiani, wynari”.
muxlCauxreli Sroma, ofliT rwyva mamulisa da
sakuTari movaleobebisa da uflebebis gasigrZeganeba
qmnis adamians srulyofil pirovnebad _
,,erTi [Sotlandieli] – suliT da xorciT
yoveldRe warmatebaSia, Tumca Raribi buneba axvevia,
meore [sparseli] – suliTac da xorciTac dalevaSia,
Tumca mis gare buneba uxvia da mdidari. ra aris amis
mizezi? is aris, rom bednierma Sotlandielma icis ,,Cemi
aq Tavdebao da sxvisa aq iwyebao~, ubedurs sparsels ki
arc Tavisi gaegeba da arc sxvisa.
rac sxvisaa, - Cemi movaleobaa, rac Cemia, - eg Cemi
uflebaa. ufleba da movaleoba, romelnic arian pirvelni
da ukanasknelni saganni urTierTSoris ganwyobilebisa,
daidgineba da ganisazRvreba mxolod xalxis
kanonmdeblobis ZaliTa da niWiTa”.
,,Sromis sufeva” iZleva erovnuli
Tavisuflebis ekonomikur safuZvels, amave dros adamiani
socialurad Tavisufali unda iyos, radganac adamiani
WeSmaritad Tavisufalia mxolod maSin, roca ,,arc vis
emonvi da arc emonebi”. ilias moZRvrebis arsia
kacTmoyvareoba, socialuri Tanxmoba, Semwynarebloba,
Tanadgoma da Tanalmoba. erTianoba da ara dapirispireba
da mtroba – ai, gza sanukvari miznis – samSoblos
Tavisuflebis misaRwevad.
,,qveyanazed marto im ers gauZlia, marto im ers
gamoutania Tavisi Tavi aTas gvar gansacdelisagan, marto
im ers warumatnia da gaZlierebula, romelsac Tavis
drozed Seutyvia da miugnia, rom erTis romelisame
wodebis win waweva arafris maqnisia, Tu danarCeni eric
win ar waweula, piriqiT, erTis wodebis win wawevas
danarCenis ukan daweva mohyolia~.
,,... yvelam erTad da TviTeulma calke unda
icodnen, rom igi ganuyofeli nawilia mTeli erisa da
amitomac Tavis keTildReobas unda eZebdnen marto
mTelis eris keTildReobaSi da ara calke~. magram,
samwuxarod ,,yovelisferi uxvad gvaqvs, mxolod ara
gvaqvs urTierTSorisi ganwyobileba~.
faqtobrivad, ilia WavWavaZem Camoayaliba is
saprogramo dokumenti, romlis safuZvlebi jer kidev XII
saukuneSi Seiqmna wmida mefis daviT aRmaSeneblis mier,
ganmtkicda wmida Tamar mefis dros, monarqisa, romlis
zeobis periodSi sikvdiliT dasjac ki aikrZala da
sruliad saqarTvelo, mravalerovani da mravalricxovani
didi qveyana cxovrobda da iRvwoda sruli TanxmobiT da
keTilgonierebiT. zogadsakacobrio idealebi, romlis
qadagebas ganaTlebuli evropa aswleulebis Semdeg
daiwyebs da mxolod XX saukuneSi moaxerxebs mis
nawilobriv realizebas, saqarTveloSi rva saukunis
winaT realurad iyo ganxorcielebuli. swored am
idealebis aRorZineba daiwyo wmida ilia marTalma XIX
saukuneSi, magram WeSmariti qarTuli xatis miRweva ukve
metad rTuli aRmoCnda socialuri dapirispirebulobiTa
da erovnuli CagvriT gzaabneul saqarTveloSi,
wyvdiadSi CaZiruli imperiis ganapira koloniaSi.
globalizaciis epoqam axali suli STabera
,,saerTo niadagis~ koncefcias, romelic am
koncefciis avtorebis TanamedroveTaTvis
gaugebari da miuRebeli aRmoCnda, ZiriTadad maSin
arsebuli eTnikuri uTanasworobisa da ekonomikuri
polarizaciis, mwvave socialuri dapirispirebisa da
klasobrivi brZolis pirobebis gamo. globalizaciis
obieqturi procesi, faqtobrivad, ganapirobebs
Tanamedrove samyaros arsebobisa da Semdgomi
ganviTarebis mTavar wanamZRvars da kanonzomierebas –
sxvadasxva ideologiuri mrwamsis daaxloebas,
eqstremistuli xasiaTis odiozuri, reaqciuli
mimarTulebebis uaryofas mTeli civilizebuli da
humanuri kacobriobis mier, kulturaTa da religiebis
dialogs, sayovelTao, zogadsakacobrio miznebis
miRwevas erToblivi ZalisxmeviT da sxv.
me-19 saukunis 90-ian wlebSi sazogadoebriv-
politikuri jgufebi Tavmoyrili iyo TbilisSi
gamomavali presis – erovnuli suliskveTebis mqone gazeT
,,iveriis”, saSualedo poziciis Jurnal ,,moambisa” da
socialisturi ,,kvalis” garSemo.
,,iverielni” - ilia WavWavaZe, iakob gogebaSvili,
anton furcelaZe, niko lomouri, grigol da aleqsandre
yifSiZeebi da sxv. daucxromlad avrcelebdnen erovnul-
ganmaTavisuflebel ideebs mTels qveyanaSi. ,,iverielTa”
Zveli Taoba Tavadaznauruli liberalizmis
poziciebidan uaryofda klasobrivi brZolis
aucileblobas da asabuTebda klasobrivi
TanamSromlobis SesaZleblobas da saWiroebas,
saqarTveloSi kapitalizmis damkvidreba ki qveynis
ubedurebad miaCndaT.
me-19 saukunis meore naxevarSi saqarTveloSi
arsebul erovnul Cagvras gansakuTrebuli simwvaviT
daemata socialuri Cagvrac, gaRrmavda mosaxleobis
socialuri diferenciacia, warmoiqmna dapirispirebuli
klasebi, daiwyo muSaTa moZraoba, iSviaTi aRar iyo
gaficvebi, Setakebebi policiasTan. qveyanaSi SemoaRwia
marqsizmis ideebma, TandaTan iqmneboda politikuri
jgufebi, romlebic Semdgom politikur partiebad
gardaiqmnen.
marqsistuli jgufebi mimdinare procesebs klasTa
Soris antagonizmiT xsnidnen. arsebuli sinamdvilis
marqsistuli aRwera nawilobriv samarTliani iyo,
nawilobriv xelovnurad gazviadebuli da
provocirebulic ki. ,,wodebrivi uTanxmoeba da
siZulvili Cvenis axalis publikaciebis moWorebuli
ambavia” – werda ,,iveria” da mohyavda magaliTebi
Tavadaznaurobasa da glexobas Soris marTlac
mamaSviluri, patron-ymuri (da ara baton-ymuri)
damokidebulebisa, magram mainc realoba iyo is
garemoeba, rom, rogorc “iveria” werda, ,,qvena grZnoba da
erTmaneTis mtroba nel-nela fexs idgams da erTobis
dasoba, raRac janaba uazro da umniSvnelo partioba
parpaSs iwyebs”. ,,iveriis” Zveli Taobis ideali iyo
erovnuli erTianoba, maTi azriT, saqarTvelosaTvis
sasicocxlod aucilebeli iyo yvela wodeba da maTi
TanamSromloba, romelime wodebis daqveiTeba, gaqroba
erovnuli energiis, misi ukvdavi sulis dasustebas
gamoiwvevda, magram aseTi erTianobis survilic ki aRar
iyo imdroindeli saqarTvelos mosaxleobaSi. misi
umetesi nawili mTeli gulisyuriT exmianeboda
socialistur Teoriebs. ,,iverielTa” axali Taobis
warmomadgenlebi miesalmebodnen saqarTveloSi
kapitalizmis ganviTarebas, rac qveyanas ,,evropis gzas”
aaxlovebda, isini kargad xedavdnen im sikeTes, rasac
,,burJuaziuli xanis” dadgoma moaswavebda, Tumca amave
dros Tvals usworebdnen kapitalizmiT, kapitalisturi
urTierTobebiT gamowveul simaxinjeebs. kapitalizmis
ganviTarebis perspeqtivebi erovnuli sakiTxis gadaWrasac
ukavSirdeboda (miwa SeiZinos man, vinc mas amuSavebs).
,,iverielTa” axalgazrda Taobac erovnuli poziciebidan
mouwodebs ,,gareSe Zalebis winaaRmdeg mopirdapire
dasebis gaerTianebisaken”. axalgazrda ,,iverielebs”
umTavresad miaCndaT erovnul-politikuri da ara
socialuri Tavisuflebis miRweva da am mizniT
SesaZleblad miaCnda dapirispirebul politikur ZalTa
,,bednieri morigeba”.
Jurnal ,,moambis” furclebidan niko nikolaZe
qarTvel sazogadoebas evropis qveynebis magaliTze
miuTiTebda e.w. saSualo dasis anu SuaTana klasis
erovnuli burJuaziis Seqmnis aucileblobaze - ,,erisa da
qveynis gamomyvani siRaribisa da monobisagan, umecrebisa
da uswormasworobisagan yovelTvis da yovelgan marto
es saSualo dasi, burJuazia yofila da iqneba”.
xolo ,,kvali” yovelive Zvels uaryofda –
,,mogvSordiT, Tqveni arra gvsurs gamocdileba qebuli,
gvinda da gvinda axal gunds brZola Tavdaviwyebuli“.
asparezze gamodioda axali, mzardi Zala, romelic ucxo
iyo qarTveli eris tradiciuli RirebulebebisTvis. amas
kargad xedavdnen qarTveli mamuliSvilebi, aSkara,
TvalSisacemi iyo, rom saqarTveloSi ZaldatanebiT,
demagogiurad mkvidrdeboda yovelive Zvelis,
tradiciulis uaryofis ideologia (rogorc dRevandel
saqarTveloSi xdeba). ,,rogorc Wkviani irCevs
tansacmelis, mas ra moergeba da ra mouxdeba, sakuTari
sxeulis aRnagobis gaTvaliswinebiT, aseve unda moiqces
eri, ama Tu im moZRvrebis arCevisas. jer erTi, Tu
SeuZlia is moZRvreba, rac mas sWirdeba, man TviTonve
unda Seqmnas. meorec, Tu amisTvis Wkua-goneba ar hyofnis
da aucileblad sxvas unda daesesxos, maSin is unda
aiRos, rac mas ueWvelad gamoadgeba, Tumca masac didi
goniereba sWirdeba. Tu amas ver mixvda, ise mouva,
rogorc im adamians, vinc modas ahyveba, Seufereblad
moirTveba, moikazmeba da xalxis TvalSi sasacilo
gaxdeba. eric aseve SeiZleba masxara gaxdes kacobriobis
TvalSi” (niko nikolaZe).
da mainc, klasobrivi brZolis moZRvreba, Zvelis
ngreva da axlis, Tumca gamoucnobis molodini ufro da
ufro Zlierdeboda, sayovelTao idealad aRiqmeboda
marqsistuli ,,WeSmariteba”, rom revoluciuri ngrevis
Sedegad ,,proletariati arafers kargavs sakuTari
borkilebis garda”. zombirebuli mosaxleoba ver
acnobierebda, rom revoluciuri ngreva da xanZari
sayovelTao msxverplSewirvis hekatombebs moiTxovda
ganurCevlad klasisa da wodebisa.
yvelaferi dakarguli mainc ar iyo, kapitalizmis
sasikeTod gamoyenebis SesaZleblobis ideas exmianeboda
cnobili publicisti da sazogado moRvawe giorgi
zdanoviCi – ,,Cven unda vizrunoT ara imisaTvis, rom
donkixoturad gavumklavdeT am viTarebas, romelic ufro
Zlieria, vidre Cveni fari da xmali, vidre Cveni unari
brZolisa, aramed imisaTvis unda vizrunoT, rom
yovelmxriv SeviswavloT igi viTareba da miT ise
mivmarToT Cveni sazogado moRvaweoba da moqmedeba
rogorc Txoulobs kanonebi sazogadoebis axali zrda-
ganviTarebisa”. g.zdanoviCi, im dros marganecis
mrewvelTa sabWos Tavmjomare, praqtikulad iRwvoda
qarTuli erovnuli burJuaziis ganviTarebisaTvis,
mogebidan miRebuli saxsrebiT WiaTuraSi moewyo
saswavleblebi, saavadmyofoebi, saferSlo punqtebi,
gamoyofili iyo stipendiebi moswavleTaTvis, WiaTura
dasavleT saqarTvelos ara marto ekonomikur, aramed
umniSvnelovanes erovnul-kulturul centrad iqca.
magram mtkice samoqmedo programa, mkafiod
Camoyalibebuli politikuri programa hqondaT mxolod
socialistebs. igive scada erovnulma radikalur-
demokratiulma mimdinareobam ,,cnobis furcelSi”
gamoqveynebuli saprogramo weriliT, romliTac
gamoacxades Tavi samocianelTa memkvidred – ,,Cven gvwams
maTi amagi, gvwams sidiade maTis idealisa da amitomac
movaleni varT ganvagrZoT maTi Sroma eris
TviTcnobierebis ganviTarebisaTvis”. werili aRiarebda
kapitalizms, rogorc saqarTvelos ,,evropeizaciis” gzas,
feodalur-naturalisturi meurneobidan savaWro-
samrewvelo weswyobilebisaken; amave dros ar
ganixileboda socialuri dapirispireba da klasTa
brZola, piriqiT mxurvaled mouwodebdnen
TanamSromlobisaken yvela sazogadoebriv-politikur
mimdinareobas, romlebic mowodebulni arian iSromon
Tavisi qveynisaTvis. ,,sxvadasxva Sexedulebebma ar unda
SeuSalos xeli saerTo muSaobas, radganac CvenSi bevria
iseTi sakiTxi, romelTa Sesaxeb SeTanxmeba
mosaxerxebelia”. miuxedavad mkafiod gansazRvruli
miznebisa, es programa mainc ar warmoadgenda mtkice
samoqmedo programas.
cxadi iyo, rom saqarTveloSi realurad
arsebulma socialurma winaaRmdegobebma dapirispireba
gamoiwvia sazogadoebaSic. saqarTvelos politikuri
cnobiereba dapirispirebuli dasebis asparezad iqca.
gamarjvebis saswori marqsistebis, ,,mesame dasis” mxares
ixreboda, socialuri samarTlianobis revoluciuri
gziT damyarebis idea mosaxleobis farTo fenebisaTvis
ufro misaRebi Canda, erovnul sazogado moRvaweTa
naazrevs sastikad ebrZodnen. naTlad Canda, rom
qarTveli socialistebi, ,,marqsizmis TuTiyuSebi”,
mxolod sxvaTa azrs imeorebdnen, ar acnobierebdnen
qveynis winaSe mdgar sasicocxlo programebs. meore
mxriv, arc sazogadoebis konservatorul nawils surda
daenaxa qveyanaSi mimdinare social-politikuri
cvlilebebi.
,,Cven viwvevT ... erTimeoris dapirispirebuli
dasebs sindisierad gadaSinjon TavianTi rwmenani; Cven
viwvevT maT saerTo SeTanxmebuli moqmedebisaTvis imitom
ki ara, viTom gvindodes SevarigoT Seurigebeli, aramed
imitom, rom miuxedavad im bunebrivi diferenciaciisa,
romelic xdeba Cvenis xalxis weswyobilebaSi, Cvens
qarTvel inteligenciis winaSe warmomdgaria erTi
integraluri sakiTxi Cveni eris ekonomikur da sulieri
warmatebisa, is sakiTxi, romlis SemuSavebaSi
monawileoba unda miiRos Cveni qveynis yvela Segnebulma
wevrma” (arCil jorjaZe).
qveynis winaSe mTelis simwvaviT mdgari
problemebis gadaWris gza arCil jorjaZem ipova ilia
WavWavaZis sulier memkvidreobaSi da ,,saerTo moqmedebis
niadagis” saxiT, faqtobrivad, samoqmedo programa
warmoadgina.
arCil jorjaZem marTebulad SeniSna, rom
sazogadoebis klasobriv dapirispirebas marTlac hqonda
ekonomikuri safuZveli, rogorc amas marqsistebi
amtkiceben, magram ilia da misi Tanamoazreebi, maT Soris
a.jorjaZe kargad amCnevdnen imasac, rom daRupva
emuqreboda mTel qarTvel ers da ara mxolod mis
romelime klass an nawils. es istoriuli viTareba
qmnida ,,niadags saerTo moqmedebisaTvis”.
dapirispirebul dasebs Soris saerTo enis
gamonaxvis SesaZlebloba Camoyalibda sami ZiriTadi da
ori daqvemdebarebuli mimarTulebiT: qarTuli enis
dacva; qarTuli vaWroba-mrewvelobis Seqmna; qarTuli
meurneobis qarTvelTa xelSi SerCena; kulturuli
moRvaweoba; qalaqTa TviTmmarTvelobaSi qarTvelTa
monawileoba.
qarTuli enis dacvis sakiTxi ilia WavWavaZisa da
misi Tanamoazreebis, TergdaleulTa erovnul
memkvidreobas warmoadgenda. ,,pirveli niSani eris
vinaobisa enaa, da ai swored pirvelma aman aidga fexi
CvenSi, Semdeg karga xnis dumilisa” (ilia WavWavaZe).
ruseTis imperiis ganapira koloniaSi, saqarTveloSi
qarTuli ena idevneboda, ar aswavlidnen skolebSi,
krZalavdnen, saxelmwifo dawesebulebebSi gabatonebuli
iyo rusuli ena. TviT qarTveli sazogadoebis sagrZnobi
nawilic nebayoflobiT ugulebelyofda qarTul enas.
deda-ena marTlac ikargeboda, rac ekonomikur
CamorCenilobasTan erTad, qveynis Semgom dacema-
daqveiTebas ganapirobebda. ,,kulturis ayvaveba uenod
SeuZlebelia, radgan ena ara marto iaraRia grZnobisa da
azris gadmocemisa, aramed igi sulia erovnuli arsebisa,
xalxis fsixiur ganwyobilebis maCvenebeli” (arCil
jorjaZe). qveynis dabeCavebuli ekonomikur-politikuri
mdgomareobis erT-erTi mizezi xalxis arasakmarisi
ganaTlebac iyo - ,,ganaTleba da codna ki deda-enis
saSualebiT unda iyos SeZenili”. amrigad, qarTuli enis
dacva iyo upirvelesi erovnuli amocana, rac amave dros
sasicocxlo aucileblobas warmoadgenda xalxis
socialuri da ekonomikuri mdgomareobis
gaumjobesebisTvis.
qarTuli enis dacva iyo ,,is pirveli sakiTxi,
romelic unda aerTianebdes saqarTveloSi arsebul
dasebs da romlis ganmartebaSi arc ,,dialeqtikur
process” aqvs adgili da arc ,,ekonomikur materializms”
(arCil jorjaZe).
Tanamedrove saqarTveloSi qarTuli enis dacva,
erTi SexedviT, intensiurad da maRal doneze
xorcieldeba: moqmedebs qarTuli enis dacvis da
ganviTarebis saxelmwifo programa, magram praqtikulad
damoukidebeli qarTuli saxelmwifos winaSe mravali
gadauWreli problebaa, jer-jerobiT ver xerxdeba
saqarTvelos saganmanaTleblo sivrcis sruli gadafarva,
mwvaved dgas saxelmZRvaneloebiT saswavlo
dawesebulebebis uzrunvelyofis problema, saTanado
doneze ver tardeba saganmanaTleblo politika da ver
xerxdeba erTian idealebze dafuZnebuli
saxelmwifoebrivi principebis formireba, romelTa
mixedviTac unda moxdes erovnuli TviTSegnebis
damkvidreba. yovelive es gansakuTrebiT aqtualuria
swored dRes, globalizaciis epoqaSi yofili sabWoTa
respublikebisaTvis – ideologiuri TvalsazrisiT
naxevrad koloniur, miZinebul mdgomareobaSi myofi
erebisaTvis.
Tanamedrove saqarTvelosaTvis, misi
saxelmwifoebrivi interesebidan gamomdinare,
sasicocxlod aucilebelia daucxromeli zrunva
qarTuli da afxazuri enis dacva-ganviTarebisaTvis. aseve,
metad mniSvnelovania saqarTveloSi kompaqturad
mcxovrebi sxva erebisTvis saTanado pirobebis Seqmna
kulturul-saganmanaTleblo saqmianobis mSobliuri
enaze Seuferxeblad ganxorcielebisaTvis.
,,saerTo niadagis Teoriis” meore punqtia qarTuli
vaWroba-mrewvelobis Seqmna. saqarTveloSi istoriulad
arsebulma uwindelma politikurma daqucmacebulobam
gamoiwvia qveynis ekonomikuri daqucmacebulobac da
saqarTveloSi ucxouri kapitalis gabatoneba, rac, Tavis
mxriv, xels uSlida saqarTvelos erovnuli mrewvelobis
ganviTarebas da saboloo angariSiT qveynis ekonomikur
ganviTarebas. saqarTvelos ekonomikuri gaerTianeba da
Semdgomi ganviTareba erovnuli burJuaziis meSveobiT
unda ganxorcielebuliyo. niko nikolaZe ufro
konkretulad gamoxatavda erovnuli warmoebis
ganviTarebis aucileblobas - “roca ar gvabadia warmoeba
da arc Semosavali, ver gvixsnis veraviTari gadasaxadi.
warmoebis gaCaReba aris erTaderTi Cveni xsna; unda
movaxerxoT gareT meti gavitanoT gasayidi, vidre
ucxoels vTxovT sayid saqonels. sanam mosazidi meti
gveqneba, vinem gasazidi, monobas ver avcildebiT...” XIX
saukuneSi gamoTqmuli azri gansakuTrebiT aqtualuri
xdeba XXI saukunis saqarTvelosTvis...
erovnuli burJuaziis ganviTarebas ki
esaWiroeboda da esaWiroeba ,,mfarvelobiTi sistemis”
Seqmna. erovnuli burJuaziis, samamulo mrewvelobis
mfarvelia misi bunebrivi mokavSire – erovnuli
saxelmwifo, damoukidebeli qveyana. damoukidebeli
qarTuli saxelmwifos erT-erTi upirvelesi amocanaa
erovnuli burJuaziisa da adgilobrivi warmoebis
ganviTarebis xelSewyoba. mxolod erovnuli burJuaziis
ganviTarebiTaa SesaZlebeli qveynis ekonomikuri
monobidan gaTavisufleba da civilizebul samyaroSi
Rirseuli adgilis damkvidreba. koloniur mdgomareobaSi
myof qveyanas ar unda hqonoda saxelmwifoebrivi
mfarvelobis imedi, amitomac im droisTvis ,,saerTo
niadagis Teoria” iTvaliswinebda erovnuli burJuaziis
mfarvelobas saqarTvelos mosaxleobis yvela fenis mier,
erovnuli vaWroba-mrewvelobisaTvis mxari unda daeWira
ara mxolod Tavad-aznaurobas da burJuazias, aramed
mTel mosaxleobas, qarTvel muSaTa klass da glexobas.
,,saerTo niadagis TeoriiT” qveynisaTvis damRupvelad iyo
miCneuli klasobrivi brZola, klasobrivi
dapirispirebuloba, romelsac gamarTleba mxolod
ucxour kapitalTan mimarTebaSi hqonda. erovnul
kapitalTan mimarTebaSi klasobrivi antagonizmi unda
Secvliliyo klasobrivi TanamSromlobiT, qarTvel
proletariats klasobriv interesebze maRla erovnuli
interesebi unda daeyenebina.
aseTi mowodeba cxadia, utopiuri iyo, radganac,
erTi mxriv, Tavad saqarTvelos proletariati ar iyo
erTgvarovani erovnuli Semadgenlobis, meore mxriv,
xSirad arc qarTuli erovnuli kapitali idga
patriotul poziciebze. rac Seexeba glexobas
(socialisturi wodebiT ,,miwis muSebs”), – maTTvis
ukiduresad mZime asatani gaxldaT socialur-politikuri
kataklizmebiT gamowveuli widebrivi (klasobrivi) Cagvra
parazitul cxovrebas miCveuli qarTveli
Tavadaznaurobisagan, rasac gansakuTrebiT amwvavebda
carizmis mouxeSavi nacionaluri da koloniuri
politika.
dReisaTvis idea erovnuli mrewvelobis
mfarvelobisa mTeli mosaxleobis mxridan kvlav
aqtualuria, oRond am SemTxvevaSi erovnuli mrewveloba
unda ganvixiloT ara eTnikuri principiT, aramed
saxelmwifoebrivi TvalsazrisiT (msgavsad
saxelmwifoebrivi patriotizmisa), saxelmwifo-eris
principis Tanaxmad.
saqarTvelos meurneobis (miwebis) qarTvelTa
xelSi SerCena ,,saerTo niadagis Teoriis” mesame punqtia.
saqarTveloSi ucxouri kapitalis gabatonebis kvalobaze
sul ufro meti miwis farTobi gadadioda ucxoelTa
xelSi. gaRatakebuli Tavad-aznaurobis mniSvnelovani
nawili, romlis kerZo sakuTrebaSi imyofeboda miwa-
wylis absoluturi umetesoba, valebis gamo Calis fasad
yidda mamulebs, romelTac dauyovnebliv iZendnen
mevaleebi, ZiriTadad somexi erovnebis burJuaziis
warmomadgenlebi da, samTavrobo politikis xelSewyobiT,
rusi kolonistebi.
saqarTvelos teritoriis gasxvisebis aseTi
savalalo tendenciis Tavidan asacileblad an
Sesasusteblad mainc, arCil jorjaZis azriT,
SesaZlebeli iyo daarsebuliyo ,,gansakuTrebuli
erovnuli banki”, romelic SeiZenda qarTveli Tavad-
aznaurobisagan gayidul mamulebs, daanawilebda mas
SedarebiT mcire nakveTebad da qarTvel glexebs mihyidda
grZelvadiani sesxis gacemis meSveobiT, radganac
glexobas didi mamulis SeZenis Tanxa ar gaaCnda. msgavsi
gamocdileba ukve hqondaT poloneTSi, sadac
,,gansakuTrebuli erovnuli bankis” meSveobiT
polonelebis gayidul mamulebs isev polonelebze
anawilebdnen.
arCil jorjaZis am winadadebas, rogorc
mTlianobaSi ,,saerTo niadagis Teorias” da iliaseuli
erovnuli erTianobis mxurvale mowodebebs ar mohyolia
saTanado gamoZaxili. im droisaTvis saqarTvelo ar iyo
mzad, aetacebina maRali erovnuli suliskveTebiT
gamsWvaluli ideebi da saqarTvelos miwebs gamalebiT
euflebodnen ucxoelebi.
Tumca mogvianebiT, pirveli msoflio omis wina
periodSi am mizniT mainc daarsda ,,saadgilmamulo bankis
komisia”, romelic glexebs miwis SeZenaSi exmareboda,
aZlevda ra maT SeRavaTian sesxebs. am gziT qarTveli
glexobis xelSi sakmaod didi raodenobis miwis
nakveTebma moiyara Tavi, Tumca miwebis umetesi nawili
mainc ucxoelTa xelSi gadadioda.
am TvalsazrisiT, ruseTis socialisturma
revoluciam saqarTvelosaTvis dadebiTi roli iTamaSa _
axali mTavrobis sagangebo dadgenilebiT memamuleebs da
kapitalistebs miwa CamoerTvaT, romlis mepatrone
saxelmwifo gaxda. saqarTvelos teritoriis ekonomikuri
aneqsia Sewyda.
dRevandel saqarTveloSi aseTi saSiSroeba aRar
arsebobs, Tumca Tu saTanado doneze ar ganviTarda
samamulo ekonomika, warmoiqmneba qveynis ekonomikuri
dakabalebis sxva forma.
analogiurad, SeiZleba iTqvas, rom dRevandel
saqarTveloSi praqtikulad gadawyvetilia ,,saerTo
niadagis koncefciis” mexuTe muxli. TviTmmarTveloba
realizebulia mtkice sakanonmdeblo baziT. sxva
sakiTxia, rom sabWoTa memkvidreobidan farTo da realur
demokratiul mmarTvelobaze gadasvla garkveul dros
moiTxovs.
meoTxe muxlis Tanaxmad, qarTvel inteligencias
unda gaeCaRebina saxalxo kulturuli moRvaweoba.
qarTveli mamuliSvilebis didi kulturul-
saganmanaTleblo moRvaweobiT daarsebulma ,,qarTvelTa
Soris wera-kiTxvis gamavrcelebelma sazogadoebam” da
sxva msgavsma organizaciebma unikaluri roli Seasrula
saxalxo ganaTlebis donis amaRlebis saqmeSi, magram es
srulebiT ar iyo sakmarisi. saqarTveloSi arsebuli
imdroindeli ganaTlebis dabali done erT-erTi
mniSvnelovani mizezi iyo xalxis socialuri da
materialuri gaWirvebisa. Semdgom wlebSi, rodesac
saxalxo ganaTlebas saTanado yuradReba daeTmo,
gansakuTrebiT sabWoTa reJimis periodSi, saqarTvelom,
qarTvelebma STambeWdav warmatebebs miaRwies
saganmanaTleblo sferoSi, mecnierebisa da teqnikis
mraval dargSi.
dRevandel saqarTveloSi formalurad metad
maRalia saganmanaTleblo da samecniero-teqnikuri done,
magram, faqtobrivad, igi sruliad arasakmarisia
msiflios mowinave qveynebTan Tanasworuflebiani
urTierTobisaTvis. amdenad, ,,saerTo niadagis”
koncefciis me-4 muxli kvlavac aqtualurad rCeba.
,,saerTo moqmedebis niadagis” Teoria saerTo
erovnuli moqmedebis programis Camoyalibebis pirveli
srulyofili cda iyo, igi emyareboda erovnul-
politikuri konsolidaciisaTvis mebrZoli qarTveli
sazogado moRvaweebis, pirvel rigSi ilia WavWavaZis -
,,me-19 saukunis Cveni sazogadoebis centraluri
pirovnebis” (arCil jorjaZe), pirveldaselebis,
,,iverielTa” naazrevs. ,,Zvel da axal Taobas, ilia
WavWavaZis meoxebiT gamorkveuli darCa saerTo moqmedebis
asparezi da swored es asparezia – nayofi politikuri
cxovrebisa, - romelzedac Tavisuflad moTavsdebian
Zvelis, axlis da momavali Taobis warmomadgenelni”.
swored amitom, ilia WavWavaZis ,,pirveli xanis erovnuli
programa aramcTu ewinaaRmdegeba Cvens dRevandel
politikur programas, piriqiT, igi srulad
gamomsaxvelia am mdgomareobisa, amisaTvis Cven TiTqmis
Seucvlelad viRebT mas saxelmZRvanelod, mxolod am
programas unda davumatoT Cveni drois Sesaferi
ekonomikuri moZRvreba” – werda arCil jorjaZe 1901
wels da Cveni azriT, mas unda daeTanxmos XXI saukunis
saqarTvelos politikuri cnobierebac, cxadia, im
aucilebeli damatebebiT, romelsac arsebuli
politikuri, ekonomikuri da socialuri realoba
moiTxovs _ ,,politikam unda gaiTvaliswinos realuri
mdgomareoba, wes-Cveulebebi, maT Soris adamianTa
mankiereba (n. makiaveli)”.
Tumca arc is unda iqnas daviwyebuli, rom
erovnul-demokratiuli idealebisTvis mebrZol qarTul
sazogadoebaSi radikalur azrebsac hqonda gasaqani.
erovnul-demokrati m. wereTeli werda – ,,adamianis
ideali unda iyos ara kacobrioba da sakacobrio
Rirebulebani, aramed eri da erovnuli Rirebulebani.
kacobrioba fiqciaa, eri konkretuli realoba, romlis
roli da mniSvneloba istoriul procesSi sul ufro
izrdeba. momavalSi erebi ki ar Seerwymebian erTmaneTs,
aramed axali erebi Camoyalibdebian sxvadasxva erTa
garkveuli elementebis SeerTebis gziT”, rasac saerTo
niadagis koncefciis poziciebidan pasuxobda a. jorjaZe
– “qarTvel ers sWirdeba rogorc nacionalizmi, ise
internacionalizmi”. amdenad, ,,saerTo niadagis Teoria”
ilaSqrebs maT winaaRmdeg, vinc mxolod nacionalizmis
an internacionalizmis ideebs iziarebs, misTvis
umniSvnelovanesi iyo mTlianad ,,xalxi da erovneba” –
,,Cven niadag viyaviT da viqnebiT imisi mteri, visac
erovnuli vinaobis dacva arafrad miaCnia, mxolod
aranaklebi mteri varT yvela imaTi, visac kerZo anu
wodebrivi interesebis mosarCleba erovnebis
mosarCleobad miaCnia” (a. jorjaZe).
sxva sakiTxi iyo imis garkveva, Tu vin unda
ganaxorcielos qveynis marTva – es sakiTxi erT-erTi
centraluria saxelmwifoebriv ideologiaSi. qarTveli
social-demokratebis azriT, eris (qveynis) sazogadoebriv
cxovrebas, ,,saxalxo saqmeebs” unda gaZRolodnen isev
,,xalxis Svilebi” da ara inteligenciis warmomadgenlebi,
romelTac unda CamorTmeodaT ,,saxalxo saqmeebis”
marTvis ufleba. aseTi Sexeduleba ufro
propagandistuli xerxi iyo, orientirebuli mosaxleobis
farTo fenaze. Semdeg es azri mkafiod Camoayaliba
leninma -,,saxelmwifos marTva nebismier mzareuls
SeuZlia!”. rogorc Teoriulad, ise praqtikulad
mtkicdeba, rom saxelmwifos marTva SesaZlebelia
mxolod elitis mier. amas yvela aRiarebda social-
demokratebis garda. ,,namdvil muSa xalxs, romelic dReSi
12 saaTs Sromobs, ar ZaluZs am saqmis gaZRola. yvela am
saqmeebis mowesrigebisaTvis, moclis garda momzadebac
unda. eg momzadeba imave mouclelobis gamo Cvens muSa
xalxs ara aqvs, maSasadame, umetes SemTxvevaSi saqme unda
imaT Cauvardes xelSi, vinc moclili da momzadebulia da
visac namdvili survili aqvs xalxis samsaxurisa” (a.
jorjaZe). aseTi ,,moclili da momzadebuli” ki
saqarTveloSi, iseve rogorc sxvagan – ,,mTels
ganaTlebuls kacobriobaSi” – politikuri elitaa.
,,saerTo moqmedebis niadagis” Teoriis
avtorTaTvis aseve miuRebeli iyo social-demokratTa
ekonomikuri proeqtebi. maTi azriT, saqarTvelosa da
qarTveli eris momavali, qveynis politikuri Tu
ekonomikuri ganviTarebisaTvis saxelmZRvanelo nimuSi
evropis mowinave qveynebis gamocdileba unda yofiliyo.
xelisuflebaSi mosvlis Semdeg (1918-1921 ww.) social-
demokratebmac evropuli ganviTarebis orientacia
airCies, ufro metic, maT praqtikulad iseTi
saxelmwifoebrivi sistemis Seqmna ganizraxes, romelic
mowinave evropulma qveynebma mxolod XX saukunis 60-ian
wlebSi SeZles. saqarTvelos demokratiuli respublikis
xanmokle istoriam kvlav daadastura, rom mxolod
keTili ganzraxviT saxelmwifoebrivi mSenebloba
warumateblad dasruldeba, Tuki es Canafiqri
gamagrebuli ar iqneba saTanado social-politikuri da
ekonomikuri ZalauflebiT. saqarTvelos social-
demokratiuli partiis ususuroba qarTuli
saxelmwifoebriobis aRmSeneblobis saqmeSi ganapiroba
swored im ideebis ugulebelyofam, romelTac mudam
qadagebdnen ilia WavWavaZe da Tergdaleulebi, xolo
Semdeg ,,saerTo moqmedebis niadagis” Teoriis avtorebi.
ara klasobrivi brZola da dapirispireba, aramed
erovnuli erTianoba da erovnuli mrewvelobis
ganviTareba.
,,saerTo moqmedebis niadagi” pirwmindad uaryves
qarTvelma social-demokratebma: noe Jordaniam, filipe
maxaraZem, al. wulukiZem. maTi azriT, ilia WavWavaZe
reaqcioneri, xolo a. jorjaZe qarTuli burJuaziis
msaxuri gaxldaT, amitom ,,proletariati fxizlad unda
yofiliyo, raTa ar ayoloda erovnul cru lozungebs”.
Semdeg, istoriuli procesebis ganviTareba
TvalnaTliv aCvenebs, rom swored im qveynebma, romlebmac
SeZles erovnuli erTianobis miRweva da ganaviTares
erovnuli mrewveloba, SeZles ruseTis komunisturi
imperiidan Tavis daxsna me-20 saukunis dasawyisSi da
Semdeg ayvavebuli qveynis aSeneba. fineTi, poloneTi,
litva, latvia, estoneTi amis saukeTeso magaliTebia.
samwuxarod, imdroindeli qarTuli
sazogadoebrioba mzad ar aRmoCnda mieRo erovnuli
idealebi da ,,saerTo moqmedebis niadagis” koncefcia
gamwvavebuli socialuri dapirispirebulobisa da
klasobrivi brZolis pirobebSi.
erovnuli TviTSegnebis gamoRviZebis dros
saqarTveloSi socialuri moZraobas tons social-
demokratebi aZlevdnen. qarTveli social-demokratebi
utyuarad xedavdnen arsebul socialur problematikas
da patiosnad iRwvodnen mTlianad qveynis
keTildReobisaTvis, magram maT droulad ver
gaiTvaliswines erovnuli TviTSegnebis aRorZinebisa da
damoukidebeli saxelmwifoebriobis gadamwyveti
mniSvneloba saqarTvelosa da saqarTveloSi mcxovrebi
erebis harmoniuli arsebobisa da ganviTarebisaTvis.
yovelive aman saqarTvelos demokratiuli
saxelmwifoebrivi mSeneblobis procesis dawyeba TiTqmis
asi wliT daagviana da kvlavac abrkolebs ukve XXI
saukunis saqarTveloSi.
Otar Bagaturia
The Common Ground theory - Cradle of Georgian Solidary State
Philosophy
SUMMARY
The historical and social-political basis of the beginning of Georgian State

Philosophy and the role of Ilia Chavchavadze for awakening consciousness
of Georgians who were on the way towards national degeneration is
considered.
There are analyzed the social and political processes which have been
happened during the second half of XIX century and beginning of XX
century in Georgia and “The Theory of Common Ground” that was
formulated by Archil Jorjadze on the basis of the national positions and the
cultural heritage of Ilia Chavchavadze. The theory could solve the national
and liberation problems as well as the social-economic questions and gave
the opportunity of reconciliation between the opposite political movements.
It is shown why Georgia of those times didn’t keep in mind the national-
liberation ideas and had preferred the social-democratic doctrine. Today the
theory remains an extremely urgent question.
Отар Багатурия
Теория Общей Почвы - Истоки грузинского Солидарного
государвственного мировоззрения
РЕЗЮМЕ
Рассмотрены исторические и социально-политические основы
происхождения грузинского государственного мировоззрения и роль
Ильи Чавчавадзе в деле пробуждения сознания грузин вставших на
путь национального вырождения.
Проанализированы общественно-политические процессы
протекающие в Грузии во второй половине 19-го и начала 20-го
столетия, а также «Теория общей почвы» сформулированный Арчилом
Джорджадзе на основе национальных позиций и духовном наследии
Ильи Чавчавадзе, которая решала как социально-экономические так и
национально-освободительные проблемы и давала возможность
примирения противоборствующих политических течений. Показано
почему не приняла тогдашная Грузия национально-освободительные
идеи и отдала предпочтение социал-демократическому учению.
Сегодня «Теория общей почвы» вновь весьма актуальна.
roza gafrindaSvili
hipokrates uTqvams, mkurnalobisTvis sami ram aris

saWiro _ sityva, balaxi da danao. sityviT mkurnalobis
Tanamedrove meTodad fsiqoanalizia miCneuli, romelic
didi popularobiT sargeblobs dasavleTSi.
specialistebis azriT, fsiqoanalizi warmatebiT kurnavs
sxvsdasxva fsiqikur aSlilobebs (fsiqozs, isterias,
nevrozs, fsiqosTenias, nevrasTernias da sxva); amasTan,
igi Aalkoholizmisa da narkomaniisagan TavdaRwevis
saSualebadac miaCniaT.
saqme imaSia, rom, fsiqologebs alkoholizmi da
narkomania sulieri aSlilobis gamovlenad miaCniaT;
maTi azriT tradiciuli meTodebiT, medicina, sulieri
aSlilobebis mizezebs ki ar mkurnalobs, aramed mxolod
mis gamomwvev simptomebs; amitomaa umetes SemTxvevebSi
medicinis Zalisxmeva uSedegod rom mTavrdeba. maTi
mizezebis
biologiurisa da
socialuris dialeqtika
da moraluri dilema
kvlevas ki kacobriobis uSores warsulamde _ veluri

barbarosobis xanamde mivyavarT, roca adamianTa
sazogadoebriv arsebobas stiqiurad Camoyalibebuli
akrZalva-tabuireba anu cxoveluri (biologiuri) qceva-
moqmedebebis SezRudva daedo safuZvlad. Tavdapirvelad
igi cxovrebis sxvadasxva sferoebs exeboda, romelTa
Soris, yvelaze mTavari kvebisa da gamravlebis
instinqtebi iyo. adamianebTan maTi gamovlena-
dakmayofileba mxolod tabuirebis (akrZalva-
regulirebis) Sedegad gansxvavda cxovelTa igive
instinqtebze damyarebuuli aqtivobisagan. akrZalva-
tabuirebis gamo akumulirebuli energia ki kulturas
daedo safuZvlad. am movlenas fsiqoanalizis
fuZemdebelma zigmund froidma ,,sublimacia” uwoda..
maSasadame, fsiqoanalizisave mixedviT, adamianis
gaadamianureba-gamoralurebas tabus unda vumadlodeT.
droTa ganmavlobaSi maRalganviTarebul
xalxebSi tabus safuZvelze Camoyalibebul morals
adamianis kulturul moTxovnilebebTan dakav-Sirebuli
wesebisa da akrZalvebis mTeli sistema daemata _ rogor
unda moiqce an ar moiqce ojaxSi, sazogadoebaSi,
saxelmwifoSi; rogor unda icxovro an ar icxovro, ra
unda moiwono an ar moiwono, rogor unda moepyra
adamianebs, cxovelebs, nivTebs... Tavis mxriv nivTebis
warmoeba-moxmarebis procesmac sakuTari amkrZalavi
wesebi da kanonebi Seqmna. yovelive aman movaleobaTa da
SezRudvaTa rTuli kompleqsi Seqmna, ramac gazrdil-
gamravalferov-nebuli moTxovnilebebis dakmayofilebas
,,safrTxe” Seuqmna.
maSasadame, Zveli da axali Taobis fsiqoanalizis
warmomadgenlebis mtkicebiT, kulturas ,,tabus” unda
vumadlodeT (froidi, fromi, iungi, adleri da sxvebi).
ukiduresad gazrdil-gamravalferovanebul
SezRudvaTa sistema ki, TandaTan adamianis jer fsiqikur
da mere fizikur janmrTelobas daemuqra; es akrZalvebi
akompleqseben adamians da rac metia igi, miT ufro
nevrotulia, fsiqiurad gadaxrili an misken midrekilia
adamiani; xolo rac ufro naklebia akrZalvebi (primitul
xalxebSi), miT ufro laRi, ukompleqso da maSasadame
jansaRi.
aqedan gamomdinare gakeTda daskvna _ kulturebi
nevrozebs awarmoebeno! amis gacnobierebam,
Tanamedroveoba akrZalvebis winaaRmdeg aamxedra da
yovelgvari normis ZirisZirs _ tabus Seutia. ,,janyi”
ZiriTadad seqsualur urTierTobebs Seexo, raki
tabuirebuli sferodan (sma-Wama, ufros-umcrosebs
Soris mimarTeba, tomis, an zogierTi cxovelis da
mcenarisadmi damokidebuleba da a.S.) yvelaze metad
swored igi ,,dazaralda”, rac imaSi gamoixata, rom
sasicocxlo instinqtebisken ltolva (biologiuri),
moralis, religiis da nawilobriv samarTlis (anu
kulturis) zegavleniT, cnobieridan aracnobier
fsiqikaSi ganidevna. maT gamovlena-dakmayofilebas,
mowesrigebuli, kulturuli urTierTobebi (ojaxuri,
colqmruli cxovreba, adamianebs Soris moraluri
mimarTebebi, kvebis reJimi da sxva) mxolod nawilobriv
`rTavs nebas~.
`cnobierebidan gandevnili Sinaarsebis~
daTrgunvis meqanizmi Sinagani cenzori, anu sindisia
(zogisTvis igi RvTis mier adamianisTvis boZebuli
unaria, zogisTvis evoluciis procesSi Camoyalibebuli
Sinagani msajuli). fsiqoanalizis mixedviT, sindisis es
cenzoruli `moRvaweoba~ Tu kulturuli arsebis
sazogadoebrivi cxovrebisTvis (adamianisTvis)
sasargebloa, misive fsiqikuri janmrTelobisTvis
sazianoao.
amgvarad, raki tabus mier adamianis biologiuri
(cxoveluri) bunebis SezRudul sferoebs Soris didi
adgili seqss eWira, Cvens droSi yvelaze metad am
,,cixesimagres” Seuties, imaze ki naklebad saubroben
tabus axsniT sindiss, adamianis `Tavisuflebis~ am
`dauZinebel mters~ da maSasadame mTels kulturas
safrTxe rom daemuqra. dasavleTSi, Tavis droze, am
moZraobas `seqsualuri revolucia~ uwodes da
progresisken gadadgmul gigantur nabijad Seafases
(gasuli saukunis 40-50-ian wlebSi berlinisa da parizis
universtetis studentebi, froidis wignebisa da
suraTebis frialiT, demonstraciebs marTavdnen da
sazogadoebas seqsualuri revoluciisken mouwodebdnen.
Tumca iq am moZraobam dRes ukve ukan daixia). CvenSi ki
seqsualuri revoluciis talRam dagvianebiT SemoaRwia
da sazogadoebis didma nawilma, romlebic Tavs
progresistebs miakuTvneben, igi xalisiT aitaca.
`progresistebi~ propagandas uweven ara marto
`Tavisufal siyvaruls~, aramed Tavisufal Cacmulobas
(siSiSvles), Tavisufal metyvelebas anu tabuirebuli
sityvebis legalizebas (amas mowmobs kulturis mTel rig
dargebSi _ kino, Teatri, televizia _ akrZalul-
tabuirebuli sityvebis da moqmedebebis farTod
gamoyeneba).
erTi sityviT, dRevandeli progresistebi
kulturis mier cnobierebidan gandevnili Sinaarsebis da
sxeulis bunebrivi silamazeebis legalizebaSi sulieri
harmoniisa da sijansaRis miRwevis gzas xedaven. vfiqrob
Znelia amaSi Sedaveba; cxovelebze dakvirveba gviCvenebs,
rom isini fsiqiuri daavadebiT naklebad avadmyofoben,
rac albaT imis Sedegia, rom maTs `Tavisuflebas~ arc
morali da arc is `saSineli qimera~ zRudavs, rasac
sindisi ewodeba.
yovelgvari ironiis gareSe ki SeiZleba iTqvas,
rom moralis winaaRmdeg galaSqrebas fsiqoanalizs ver
davabralebT. im azrs, rom tradiciuli moralis
moTxovnebi cxovrebis progresuli gziT svlas uSlis
xels, ufro adre, nicSes filosofiaSi vxvdebiT, raki man
morali sustebis gamogonilad, progresis mtrad
gamoacxada da sazogadoebas mouwoda _ Sors yovelgvari
moralio.
fsiqologebis gamokvlevebis mixedviT, moraluri
akrZalvebi sulier aSlilobebs iwvevs, sulieri
aSliloba _ autanel mousvenrobas. adamiani metwilad
gaucnobiereblad eZebs misgan xsnis saSualebebs. aseTi
saSualebebi mravalnairia. erT-erTi maTgani alkoholi an
narkotikia. sxva SemTxvevaSi es SeiZleba iyos dagroveba-
SeZenisadmi, an Tanamdebobisadmi dauokebeli swrafva,
aRiarebis mopovebis mwveli survili, prostitucia,
agresia da a.S. alkoholi da narkotiki (biologiuri)
yvelaze advilad iwvevs imas, rac aseT adamians aklia _
simSvide (socialuri). aq igi droebiT `TavSesafars~
poulobs, magram faqtiurad esaa xafangi, radgan
garkveuli drois Semdeg mas sxeuli engreva, efiteba
(isev bilogiuri). amas sxva satanjvelic emateba _
alkoholi da narkotikis SesaZeni fulis Sovna (isev
socialuri). amaT gareSe avadmyofebs ukve aRar SeuZliaT.
ratom? pasuxi martivia _ adamiani bio-socialuri arsbaa
da erT-erTis ignorireba jer mankierebis, Semdeg ki
borotebis saxiT gvevlineba.
amis magaliTad narkomania ganvixiloT; es sakiTxi
sakmaod kargad aris Seswavlili; narkotiki eiforiul
mdgomareobas iwvevs _ simSvides, sasiamovno
warmodgenebs, magram yvela narkotiki xuTi-eqvsi saaTis
Semdeg wyvets moqmedebas. saqme imaSia, rom romelime
narkotikis ramdenjerme miRebis Semdeg sxeuli egueba
mas, radgan organizmi am dros mis gamaneitralebel
nivTierebas gamoyofs (raki bunebriv pirobebSi masze
moTxovnileba ar aqvs, narkotiki misTvis ucxoa, amitom
ebrZvis mas. aseTi reaqcia aqvs organizms yvela wamlis
mimarT. amitomaa droTa ganmavlobaSi yvela wamali rom
kargavs efeqturobas). siamovnebis misaRebad saWiro
xdeba narkotikis dozis gazrda. roca igi zRvrul
odenoba miaRwevs, narkomani veRaraviTar siamovnebas
veRar iRebs. amis mere sxva ubedureba iwyeba. esaa
abstinencia, rasac TviT narkomanebi `lomkebs~ uwodeben.
am dros organizmis mier gamomuSavebuli da gamoyofili
gamaneitralebeli nivTiereba wamlavs organizms.
ase, rom xSirad narkomani siamovnebisTvis ki aRar
xmarobs narkotiks, aramed lomkebis mosaxsnelad. e.i.
narkotiks xmaroben imitom, rom abstinencia (lomkebi)
moixsnan, lomkebi ki imitom aqvT rom narkotiks xmaroben.
tradiciulad narkomanebs ase mkurnaloben: maT
saimedod gamohketaven, raTa ,,lomkebis” dros narkotikis
miRebis saSualeba ar hqondeT. marTalia isini am dros
saSinlad itanjebian, magram ramdenime Tvis ganmavlobaSi,
Tu narkotiks ar miiReben, gamaneitralebeli nivTierebis
gamoyofa Sewydeba da ,,lomkebi” moexsnebaT. garkveuli
drois Semdeg narkomani gankurnebuli gamodis
profilaqtoriumidan, magram zogi Sin misvlamde garbis
,,wamlis” misaRebad.
ratom? narkomaniis mizezad fsiqologebs sulieri
aSliloba miaCniaT. am aSlilobis mizezi ki mravali
SeiZleba iyos _ ararealizebuli unarebi, mouwyobeli
cxovreba, Ralati, sulieri siRatake, cnobismoyvareoba...
(socialuri). isini (fsiqologebi) daaskvnian, rom
narkomanma ar icis ra aris siyvaruli (biologiur-
socialuris anu maTi dialeqtikuri erTianoba); ukeTes
SemTxvevaSi maT mxolod siyvarulis surogatebTan
(biologiurTan) aqvT saqme, rac imas niSnavs, rom
narkomania, upirveles yovlisa daavadebaa, romelic
sxvadasxva danaSaulisaken ubiZgebs adamians.
seqsologebs da fsiqologebs miaCniaT, rom Tavisufali
siyvaruli narkomaniasTan brZolis erT-erTi bunebrivi
saSualebaa, magram ara mkurnalobis!
narkomaniis samkurnalod fsiqologebi
fsiqoanalizs asaxeleben. maTi azriT mkurnalobis es
meTodi Seumcdaria. ikurneba yvela daavadebuli, Tu didi
,,staJis” gamo gadagvarebuli araaqvs tvinis ujredebi.
rogor SeiZleba misi gankurneba? sulier
aSlilobaTa (maT Soris narkomaniis) mizezebs ikvlevda
da avadmyofebs mkurnalobda zigmund froidi (XX
saukune, vena). pirvel yovlisa aRiarebul iqna sulier
aSlilobaTa fsiqikuri warmomavloba, ris Semdegac, sxva
mkvlevarebTan erTad, froidi im daskvnamde mivida, rom
sulieri aSliloba adre bavSvobidan iwyeba (xuT wlamde
asakidan). fsiqologebis azriT yvela miuRebeli ltolva
Cvilobidan iwyeba, Semdeg ki akrZalvebis, kulturis
(socialuris) zemoqmedebiT adamianebi am ltolvebs
ebrZvian. esaa brZola biologiursa (bunebriv
moTxovnilebebs) da socialurs (moralis moTxovnebs)
Soris. yvelaferi es Seugneblad, aracnobierad xdeba.
didobaSi gamovlenili akviatebebi bavSvobis droindeli
natvrebi an SiSebi da travmebia, akrZalvis gamo
aracnobierSi miCqmaluli da miviwyebuli.
froidologebi amtkiceben, rom froidi warmatebiT
mkurnalobda sulier aSlilobebs, Tu im miCqmalul
survilebs da natvrebs an SiSebs miagnebda. e.i. Tu
pacients maT gacnobierebaSi daexmareboda. moyolis
Semdeg isini Tavs kargad grZnobdnen da sulieri
aSlilobis simptomebi uqrebodaT. roca amas hipnozis
dros akeTebdnen e.i. roca pacienti amas ar acnobierebda,
isini mcire xnis Semdeg kvlav avaddebodnen. saWiro iyo
maT gaegoT, gaecnobierebinaT am daavadebis mizezebi.
hipnozisas maTze Tavisuflad saubrobdnen, radgan am
dros ,,cenzori” moxsnilia. gaRviZebisas ki es ,,monstri”
amis uflebas ar iZleva! Tu am faruli ltolvebis
Sesaxeb eqimi etyoda, pacients es ar sjeroda da
Seuracxofilic ki rCeboda.
droTa ganmavlobaSi, gulaxdili saubrebis da
xangrZlivi seansebis dros, froidi moxerxebulad
aTavsebda pacientebs taxtze, TviTon ki mofarebiT ijda
da saubrobdnen. xSirad es saubrebi erT-or weliwadsac
ki grZeldeboda; pacienti iwyebda sakuTari Tavis,
sakuTari aracnobieris Seswavlas da Sedegebic
damakmayofilebeli hqonda. froidi fsiqiatri iyo. Tavisi
praqtikuli moRvaweobis Sedegebi man mokled ase
Camoayaliba: adamians dabadebidan Tan dahyveba
cxoveluri (biologiuri) Tvisebebi, magram man,
cxovelisagan gansxvavebiT, kultura (socialuri) Seqmna.
is, rac CvenSi cxoveluria, gamudmebiT dakmayofilebas
moiTxovs, magram mkveTr sazogadoebriv akrZalvebs
awydeba da brkoldeba. amitom, adamiani mTeli cxovrebis
manZilze ebrZvis sazogadoebisTvis miuRebel ltolvebs
da moTxovnilebebs.
adamianis aracnobieri ltolvebis gacnobierebas
xels uSlis erTgvari ,,makontrolebeli meqanizmi”
,,cenzura” (eTikaSi mas sindiss uwodeben). igi yovelTvis
ver axerxebs aracnobieri ltolvebis aRmofxvras, magram
imdeni ki SeuZlia, rom cnobierSi amotivtivebisas mis
calkeul nakads saxe Seucvalos. SesaZloa ngrevis
survili SenebiT daikmayofilos, agresiuli ltolva _
moferebiT, zrunviT... an xelovnebaSi, sportSi
gamovlindes... e.i. sazogadoebisTvis misaRebi formiT
moevlinos sazogadoebas. Zlieri ,,cenzuris” patroni,
xSirad axerxebs Tavisi ltolvebis SeniRbvas, amgvarad
mis aracnobieradve dakmayofilebas da mis suls
avadmyofoba aRar emuqreba. magram roca ,,cenzura”
aracnobieri ltolvis ,,gadakeTebas” ver axerxebs, igi
saxecvlili, magram mainc miuRebeli saxiT aRmocendeba.
,,cenzura” imdens mainc axerxebs, rom am adamianma ver
Seicnos ratom, saidan modis es ucnauri, misTvis
miuRebeli akviatebebi. adamiani ibneva, nerviulobs da
sulieri aSlilobac saxezea.
fsiqoanalizis specialistebi amtkiceben, rom im
aracnobieri ltolvebis gacnobiereba xsnis aSlilobis
mizezebs. es gacnobiereba SesaZloa Zalze mtkivneuli
iyos, magram daavadeba mainc ar aris da adamiani
normalur cxovrebas ubrundeba.
magram saqmes, mTlad, arc ,gacnobiereba” Svelis.
Tu am logikas gavyvebiT, unda vaRiaroT, rom igi
mxolod im ,,didi saqmis” dasawyisia, rasac gankurneba
hqvia. ,,gacnobierebas” ,,saqme” unda mohyves. ,,saqme” ki im
,,sasicocxlo moTxovnilebebis” SeuzRudavi realizaciaa,
rasac moralis enaze aRviraxsniloba hqvia. marTalia
fsiqoanalitikosebi amas ar gulisxmoben, raki isini
,,siyvarulis surogatebze”, rogorc faqtiurad
daukmayofilebel vnebaze, laparakoben. maTive azriT,
mxolod namdvil, did siyvaruls SeuZlia mianiWos
adamians bedniereba, rac swored socialuris, kulturis
Sedegia. aq biologiuri isea kulturul
moTxovnilebebTan Serwymuli, rom maTi cal-calke
warmodgena, ukve SeuZlebelia.
,,saSveli” isev fsiqoanalizis SemqmnelebTan unda
veZioT. kerZod, roca isini amtkiceben, tabuirebiT
,,dazaralebuli” da aracnobierSi Caketili sasicocxlo
moTxovnilebebi ,,cenzuris” (sindisis) ,,SiSiT”
cnobierSi saxeSecvlili _ Senebis, sxvaze zrunvis,
gmirobis, musikis, saxviTi xelovnebis, politikosobis da
a.S. saxiT amodiano! Tu asea, ,,saSvelic” napovni
yofila. raki arsebobs imis SesaZlebloba, rom
cxoveluri ltolvebisa da survilebis akrZalva-
tabuirebiT dagrovili energia sxva, kulturul
saqmianobaSi gadairTos (rasac froidma sublimacia
uwoda), imis SesaZleblobac unda davuSvaT, rom
kacobrioba am ,,energias”, Cveni winaprebis msgavsad,
kvlavac kulturis (socialuris) Sesaqmnelad
gamoiyenebs da sulieri aSlilobebic TavisTavad
,,naSveli” iqneba. anu, adamianTan socialuri (kultura)
ar moiazreba biologiuris gareSe iseve, rogorc
biologiuri ar moiazreba socialuris gareSe. es ori
mxare dialeqtikur mTels warmoadgens, rac imas niSnavs,
rom urTierT dapirispirebis miuxedavad, isini mainc
erTni arian (rasac hegelma dapirispirebulTa brZolisa
da erTianobis kanoni uwoda).
dilemac amaSi mdgomareobs _ isini uerTmaneTod
ar arseboben, erTimeores ki ,,zians” mainc ayeneben, rac
socialuris (kulturis) mxriv biologiuris SezRudvaSi
gamoixateba. xolo Tu socialuri faqtori (kultura)
biologiuris ,,daCagvras” moaxerxebs, biologiuri
,,dazaraldeba” rac janmrTelobis ganadgurebiT
gamoixateba. esaa gza sulieri aSlilobidan somatur
daavadebamde.
fsiqoanalizis SemqmnelebTan SedarebiT Cemi
mokrZalebuli kompetenciis miuxedavad gavbedav
moZRvrebis am nawilSi mcire koreqtivi Sevitano, Zveli
berZeni filosofosebis daxmarebiT. kerZod: Tanamedrove
medikosTa, fsiqologTa da eTikosTa daskvniT yoveli
daavadeba (biologiuri) uzneobiT (socialuriT) iwyeba;
es daskvnac fsiqoanalizidan gamomdinareobs, raki
narkomanias adreul bavSvobaSi miRebul travmebs (anu
viRacis uzneobas) ukavSireben.
vfiqrob, daavadebis mkurnaloba, anu Cvens
SemTxvevaSi biologiuris da socialuris dilemis
gadaWrac zneobas unda daefuZnos, rac ZvelisZveli
zneobrivi principis _ zomierebis anu ,,oqros Suagulis”
_ ,,xelaxla aRmoCenaSi” mdgomareobs. ara sulieri
aSlilobis SiSiT tabuirebul ltolvaTa SeuzRudavi
dakmayofileba, ara kulturis ,,WirveulobiT”
daTrgunuli ltolvebi, aramed ,,raRac sxva...” anu
zomiereba! (antikurobis erT-erTi sibrZne). am principis
,,naklic” da Rirsebac isaa, rom igi TiToeulma individma
TviTon, damoukideblad unda gadaWras, raSic mas isev
kultura _ msoflios didi maswavleblebi daexmareba.
daexmareba da ara aswavlis! humanizmis erT-erTi
ZiriTadi principic esaa _ ara aswavlo ra aris
WeSmariteba, aramed daexmaro mas WeSmaritebis povna-
aRmoCenaSi.
statia ki netari avgustines cnobili SegonebiT
minda davamTavro _ urwmenod ar arsebobs WeSmariteba!
anu WeSmariteba, romelic sazogadoebrivi cxovrebis
maregulirebel meqanizms angrevs, WeSmariteba ar aris!
literatura:
 k.g. iungi, analizuri fsiqologiis safuZvlebi, Tb.
1994.
 mencari, Tb. 1996.
 r. gafrindaSvili, alternatiuli eTika da
fsiqologia, 2000.
 r. gafrindaSvili, eTika, 2001.
 З. Фроид, Лекции по введению в психоанализ, т. 1-2, М., 1922
 З. Фроид, Тотем и табу, М., 1923.
 Э. Фромм, Психоанализз и этика, М., 1993.
 С. Лазарев, Диагностика кармы, СПБ, 1993-96 гг.
Roza Gaprindashvili
SUMMARY
The article covers the problems relating to biologic and cultural

explanations of social events that might have physical or psychological
impact on human’s health.The revival of the antique slogan – “ nothing too
much!” or “golden midst” can soive such problems, avoiding mankind of
spiritual disorder and related somatic diseases.
Роза Гаприндашвили
Диалектика биологического и социального и моральная дилема
РЕЗЮМЕ
В статье показываются недостатки интерпретации социальных

явлений с точки зрения как биологизма, так и культурализма.
Крайности этих концепций угрожают физическому и психическому
здоровью человека.Вновь открытий девиз античности – «ничего
лишнего», т.е. теория «золотой середины» - минимализирует эти
трудности, следствием которого будет психическое и физическое
здоровье человека.
qeTevan xuciSvili
religiuroba sakmaod zogadi terminia.

religiurobis gansazRvrisas adamianis religiur
praqtikaSi CarTvis xarisxis (anu ritualuri
ganzomilebis) garda gasaTvaliswinebelia sxva
ganzomilebebic, kerZod eqsperimentuli, ideologiuri,
garemoebiTi da inteleqtualuri. amdenad, pirovnebis
cxovrebaSi religiis mniSvneloba mis religiasTan
emociuri kavSirebis siZlieriT, religiuri doqtrinis
rwmenis xarisxiT, am rwmenis yoveldRiur qcevaSi
gamoxatvis, ritualuri aqtiurobis sixSiriTa da
religiuri jgufis istoriisa da dogmebis codnis
siRrmiT izomeba. am TvalsazrisiT, adamianebi sxvadasxva
ganzomilebiT sxvadasxva doniT religiurebi SeiZleba
iyvnen. marTalia, religiuroba, garkveuwilad, pirobiTi
kategoriaa, magram dasaxelebul ganzomilebaTa mixedviT,
mainc SesaZlebelia iTqvas, rom amerikelebi ufro
religiurebi arian vidre, magaliTad, evropelebi.
Tu eklesiur qrisatianTa raodenobas
gaviTvaliswinebT aSS, albaT dasavleTis saxelmwifoTa
Soris yvelaze religiuri qveyanaa. aSS-s daaxloebiT 60
milioni moqalaqe acxadebs, rom “xelaxla moiqca”
(heivudi: 2004: 360). amerikis SeerTebuli Statebis
mosaxleobis 95% acxadebs, rom swams garkveuli saxis
RvTaebrivi Zala, 60%-s ar eeWveba RmerTis arseboba, ase
rom eqsperimentuli ganzomilebiT aSS-s mosaxleoba
mniSvnelovnad religiuria. magram sxva ganzomilebebis
mixedviT situacia icvleba. ideologiuri TvalszrisiT,
magaliTad, mxolod 70% aRiarebs sicocxlis arsebobas
sikvdilis Semdeg. ritualuri religiurobis mixedviT
procentuli raodenoba ufro mcirdeba, ase rom,
religiurobis dadgena rTuli problemaa. amasTan,
gasaTvaliswine-
religiuri aqtiuroba
amerikis SeerTebul
StatebSi
belia,rom religiuroba amerikuli kulturis normativia

da adamianebi SeiZleba ufro met religiurobas
iCemebdnen vidre sinamdvileSi arian. realurad aSS-s
mosaxleobis mxolod erTi mesamedia religiuri.
religiurobis xarixxi icvleba denominaciebis
Sesabamisad (kaTolikebi ufro religiurebi arian vidre
protestantebi, maTze ufro religiurebi ki seqtebis
wevrebi .) (Macionis: 1995: 503-5).
religiurobidan gamomdinare sxvadasxvaa
religiur an aseTad miCneul qmedebebSi CarTvis
xarisxic. yovel konkretul SemTxvevaSi religiuri
qmedebebi ama Tu im jgufis mrwamsisa da praqtikidan
gamomdinare sxvadasxva SeiZleba iyos. pirobiTad es
SeiZleba davyoT religiur-ritualur, socialur da
politikur aqtiurobad.
religiuri aqtiurobis gamovlinebaTa arsis
garkvevisaTvis saWiroa amerikis SeerTebul StatebSi
arsebuli religiuri viTarebis zogadi daxasiaTeba.
amerikis SeerTebuli Statebi mravalkonfesiuri
saxelmwifoa. evropuli kolonizaciis dawyebamde
amerikis adgilobrivi mosaxleoba adgilobriv
gvarovnul-tomobriv kultebs scemda Tayvans. XV
saukunidan regionSi TandaTan fexs ikidebs qristianoba.
dRes amerikis SeerTebul StatebSi umravlesoba
protestantia.
aSS msoflioSi yvelaze rTuli konfesiuri
Semadgenlobis qveyanaa, rac msoflios yvela kuTxidan
mimdinare migraciebiTaa ganpirobebuli. dRes aq
daaxloebiT 56%-ia protestanti, kaTolike – 28%.
protestantuli jgufebidan yvelaze mravalricxovania
baptistebis jgufi, romelic mTeli mosaxleobis 19%-s
Seadgens, meTodistebi – 8%-ia, luTeranebi - 6%,
presviterianelebi – 3%, ormocdaaTianelebi - 2% da
anglikanebi - 2%. aSS-Si arian aseve iudaistebi - 2%,
marTlmadideblebi - 3%, muslimanebi - 2%. mosaxleobis
10%-s ara aqvs gansazRvruli religiuri mikuTvnebuloba
(Лобжанидзе: 2005: 112-3; 162) mecnierTa nawili miiCnevs, rom
religiuri rwmena centraluri mniSvnelobis mqonea
amerikelTa erovnul yofaSi, sxvebi acxadeben, rom
religia aRaraa iseTi Zalis mqone rogoric winaT iyo,
magram yvela Tanxmdeba imaSi, rom amerikis SeerTebul
StatebSi sxva industriuli qveynisgan gansxvavebiT
religia SedarebiT didi gavlenis mqonea.
nacionaluri gamokvlevebis Tanaxmad amerikel
axalgazrdaTa 90% Tavs romelime religiur jgufs
miakuTvnebs. 60% ki Tavs romelime religiuri
organizaciis wevrad ganixilavs. religiuri
mikuTvnebuloba gansxvavdeba regionebis mixedviT
(magaliTad, samxreT-dasavleTi kaTolikuria, samxreTi -
baptisturi, CrdiloeTi ufro metad luTeranulia,
mormonebi koncentrirebuli arian iutas StatSi da a.S.)
(Macionis: 1995: 503-5). am religiuri jgufebis mokle
daxasiaTeba saSualebas iZleva maTi aqtiurobis
garkveuli formebi dakavSirebul iqnas maT mrwamssa da
praqtikasTan.
evangelizmi protestantuli qristianobis erT-
erTi mimdinareobaa. igi ar warmoadgens arc seqtas arc
gansakuTrebul jgufs. es aris moZraoba, romlis
mimdevrebic reformistuli tradiciis erTgulni arian.
am moZraobas ekuTvnian presviterianelebi, baptistebi,
ormocdaaTianelebi, meTodistebi da xsnis eklesiebis
warmomadgenelni.
evangelikuri moZraoba SeiZleba SevadaroT
mozaikas, romelic gansxvavebuli qvebisgan erTian
mTlian saxes qmnis. maTi saerTo safuZveli XIX saukunis
evangelisturi da misioneruli moZraobebia. evangelikuri
moZraobis winamorbedebad SeiZleba miviCnioT germanuli
pietizmi, meTodizmi da amerikuli koloniebis
gamoRviZebis moZraobebi, aseve anglikanuri eklesiis
“evangelikuri partia”, jorj uiliamzis axalgazrda
qristianTa asociacia, xsnis armia, aseve xsnisa da
ormocdaaTianelTa moZraobebi da bolos 1846 wels
Seqmnili evangelisturi aliansi.
aSS-Si es moZraobebi maTi fundamentalizmis gamo
krizisSi moeqca. amis gamo 1942 wels Seiqmna
evangelistebis erovnuli asociacia. maT moiTxoves
sazogadoebasa da eklesiaSi infiltracia.
Tanamedroveobas miuaxloves TavianTi Sexedulebebi. dRes
maT inteleqtualuri sajarooba axasiaTebT, Tavs “neo-
evangelistebs” uwodeben da amiT xazs usvamen TavianT
kavSirs Zvel evangelistur moZraobasTan. erTianobis
SegrZnebas uCens maT: a) Teologiuri seminarebi; b)
avtoritetebi (mag: bili grahami da bil braiTi); g)
Jurnalebi (mag: „qristianoba dRes“); d) garkveul
jgufebze momuSave, eklesiebs gareT arsebuli
organizaciebis didi ricxvi. evangelistebs axasiaTebT
socialuri prioritetis gakeTeba misiasa da
evangelizaciaze, risTvisac iyeneben Tanamedrove
teqnikisa da masobrivi informaciis saSualebebs da
agreTve atareben ufro mcire masStabis (saxlis bibliis
wreebi, sakvirao skolebi, qalTa sauzmeebi, bavSvTa
evangelizacia da a.S.) samuSaoebs.
zogadad evangelistebs prozelitoba axasiaTebT.
zogjer isini mimdevrebisagan moiTxoven saerTod
yvelanairi kontaqtis gawyvetas evangelisturi poziciis
ar mqone sazogadoebasTan (axasiaTebT absolutizmis
pretenzia). dRes evangelisturi moZraoba 150 milion
qristians aerTianebs msoflioSi. maT aqvT
organizaciebis, konferenciebis, programebis da
ganaTlebis kerebis Zalian didi qseli.
evangelisturi organizaciebi yvelaze kargad
organizebuli CrdiloeT amerikaSia. aqedan momdinareobs
moZraobis ZiriTadi impulsebic. muSaobs “msoflio
evangelisturi TanamSromloba” da lozanis “msoflio
evangelistebis komiteti” (romelic bili grahamma
Camoayaliba). arian memarcxene evangelistebic
romelTaTvisac evangelizacia da socialuri angaJireba
ganuyofeli sakiTxebia. amerikis SeerTebuli Statebis
evangelistebisTvis patriotuli da sameurneo saqmianoba
arsebuli status qvos SenarCunebas gulisxmobs.
miuxedavad Teologiuri diferenciaciisa evangelisturi
moZraoba mainc erT mTlianobas warmoadgens. misi unari -
realobis gazrdili sirTuleebis sawinaRmdegod
simSvide da usafrTxoeba SesTavazos Tavis mrevls,
Zalian kargad ewyoba patara biurgerul garemos, aseve
warmatebiT ikidebs fexs saqmian da akademiur wreebSic.
evangelizmi socialuri garemos Sesabamisad SeiZleba
iyos politikur-socialurad konservatuli, amave dros
“radikaluri”, patriotuli an apologeturi (Gasper: 1995;
263-270).
evangelisturi moZraobis nawils warmoadgens
baptizmi. igi protestantuli mimdinareobaa, romelic
inglisSi Camoyalibda puritanizmidan. inglisSi 1689
wels rwmenis Semwynareblobis kanonis miRebamde
opoziciuri religiuri jgufebi idevnebodnen da bevrma
maTganma “axal samyaros” miaSura. maT Soris iyo
independenti rojer uiliamsi. man 1639 wels providensSi
daaarsa amerikel baptistTa pirveli Temi. TandaTanobiT
baptistTa centrma samxreTSi gadainacvla. 1684 wels
gaCnda kerZo baptistebis pirveli Temi pensilvaniaSi,
1707-Si ki xuTma Temma daaarsa filadelfiis baptisturi
asociacia, romelmac aqtiuri misioneruli saqmianoba
gaaCaRa, jer adgilobriv, Semdeg ki saerTaSoriso
masStabebSi.
baptizmis rigma specifikurma maxasiaTeblebma
(organizaciebis demokratiuloba, Sida simtkice,
“cnobieri naTlobis” moTxovna, puritanizmis eTika,
evangelizaciis lozungi da a.S.) ganapirobes mis
mimdevarTa ricxvis swrafi zrda (Христианство: 1994: 43).
swored baptizmi gaxda XVIII saukuneSi “revaivelizmis”
safuZveli. am dros gaCnda axali baptisturi
organizaciebi (qristes baptisturi eklesia, meSvide dRis
baptistebi, Tavisufali nebis baptistebi da a.S.). baptizmi
warmoadgens umsxviles protestantul organizacias, igi
flobs msxvil kapitals, aqvs Tavisi universitetebi,
Jurnal-gazeTebi, gamomcemlobebi, misiebi, sazogadoebebi
da a.S. dRes baptizmi amerikanizmis arsebiTi komponentia.
baptistebisTvis gansakuTrebiT mniSvnelovania
Tavisi rwmenis gavrceleba, rac TiToeulis movaleobaa:
yoveli baptisti morwmune mRvdelia da Tavs sulebze
mebadurebs uwodebs (sayovlTao mRvdlobis principi)
(fanjikiZe: 2003: 157). baptisturi eklesia
disciplinirebuli da kargad gamarTuli organizaciaa,
romelic sakmaod aqtiuria rogorc ritualuri, aseve
socialuri da politikuri TvalsazrisiT.
meTodistebi aSS-Si mosaxleobis saSualo fenebs
Seadgenen da Sesabamisad did yuradRebas aqceven
socialur sakiTxebs, kerZod, cxovrebis pirobebis
gaumjobesebas. isini omis winaaRmdeg gamodian da
ekumenisturi moZraobis momxreni arian. britanuli
meTodisturi eklesiebisagan gansxvavebiT amerikul
meTodistur eklesias episkopaluri mowyoba aqvs. isini
gansakuTrebul yuradRebas uTmoben evangelizaciasa da
samqadageblo saqmianobas. Sesabamisia maTi socialuri
aqtiurobac. politikaze gavlenis TvalsazrisiT,
aRniSvnis Rirsia, rom meTodisti iyo amerikis
SeerTebuli Statebis oTxi prezidenti: jeims noqs polki
(1845-49), ulis simfson granti (1869-77), raterford
berCard heisi (1877-81) da uiliam mak-kinli (1897-1901) )
(Народы: 2000: 771).
qarizmatuli moZraoba XX s-is Sua wlebSi
warmoiSva. qarizmatebi miiCneven, rom RmerTisadmi mudmivi
samsaxuris saSualebad suliwmidisgan iReben
gansakuTrebul sulier ZRvens – qarizmas. qarizmatuli
moZrobis nawilia ormocdaaTianeloba, romelic aSS-Si
daarsda kanzasis StatSi 1901 wels Carlz foksis mier
qarizmatebis, baptistebisa da metodistebis gaerTianebiT
(maT swamT xsna moqcevis saSualebiT, suliwmindis
meSveobiT naTloba – madlis gadmosvla). dRes
ormocdaaTianeloba moZraobadaa Camoyalibebuli.
amerikis SeerTebul StatebSi ormocdaaTianelTa
umsxvilesi gaerTianebebia RvTaebrivi asamblea, qristes
eklesia (afro-amerikuli gaerTianeba), RvTis eklesia da
ormocdaaTianelTa wminda eklesia. isini ewevian aqtiur
misionerul moRvaweobas, aseve didia maTi aqtiurobis
xarisxi sazogadoebriv saqmianobaSi.
presviterianeloba kalvinizmis erT-erTi formaa,
romelsac jon noqsma daudo safuZveli SotlandiaSi.
amerikaSi presviterianelebi Tavdapirvelad niu-jersiSi,
pensilvaniasa da virjiniaSi dasaxldnen. igi dRemde
sakmaod gavleniani denominaciaa amerikis SeerTebul
StatebSi. Tavis droze presviterianelebis mier niu-
jersiSi daarsebuli kolejidan ganviTarda prinstonis
universiteti. didi mniSvneloba eniWeba eklesiis rols
sazogadoebriv cxovrebaSi. ewevian farTo misionerul
saqmianobas. presviterianelebi iyvnen prezidentebi: e.
jeksoni, j. biukeneni, s. klivlendi, b. harisoni, v.
vilsoni, d. eizenhaueri (Народы: 2000: 807).
kalvinizmis erT-erTi formaa
kongregacionalizmic (xSirad mas independentizmTanac
akavSireben). dRes isini yvelaze mravalricxovani aSS-Si
arian. 1818 wlamde konektikutisa da 1824 wlamde
masaCusetsis kongregacionistul eklesiebs
saxelmwifoebrivis statusi hqondaT. dRes maT
reformistebTan, presviterianelebTan da meTodistebTan
erTad aqvT qristes gaerTianebuli eklesia. maT rwmenis
mkacrad doqtrinaluri formebi ar gaaCniaT da amiTaa
ganpirobebuli mimdevarTa Sexedulebebis farTo
diapazoni liberaluri tendenciebidan dawyebuli,
konservatuliT damTavrebuli (Народы: 2000: 751).
kongregacionalistTa mier 1636 wels kembrijSi
daarsebuli kolejis safuZvelze ganviTarda mogvianebiT
harvardis universiteti.
aSS-s protestantuli episkopaluri eklesia
anglikanuri eklesiaa. daarsebis oficialur TariRad
iTvleba 1789 w. filadelfia. XX saukunis Sua xanebidan
daiwyo aSS-s episkopalur eklesiaSi moZraoba
sazogadoebaSi moraluri standartebis Sesustebis
sawinaaRmdegod eklesiis poziciis ganmtkicebisaTvis.
mimdinareobda diskusia seqsualuri cxovrebis, eklesiis
homoseqsualizmTan mimarTebisa da qalis mRvdlobis
Taobaze. 1976 wels miRebul iqna gadawyvetileba qalis
mRvdlad kurTxevis daSvebis Sesaxeb da 1988 wels
arCeul iqna pirveli qali episkoposi. Sedegad bevrma
mimdevarma datova episkopaluri eklesia da daarsda
axali anglikanuri organizaciebi.
aSS-s episkopaluri eklesia farTo misionerul
saqmianobas eweva (Народы: 2000: 810-1) maTi aqtiuroba
socialur-sazogadoebrivi sferoTi Semoifargleba.
Tumca Tavis droze garkveul gavlenas flobdnen
politikur asparezzec (jorj vaSingtoni anglikani iyo).
amerikis SeerTebul StatebSi ramdenime
luTeranuli eklesia moqmedebs. maTi saqmianobis
sferoebia Teologiuri ganaTleba, misioneruli da
sagamomcemlo saqmianoba (Христианство: 1994: 263).
XX saukunis miwuruls upiratesoba qristianulma
seqtebma da zogierTma sxva jgufma mag. mormonebma,
meSvide dRis adventistebma da sxv. moipoves.
mormonebi marginaluri protestantizmis
warmomadgenlebi arian. jgufi daarsda 1830 wels niu-
iorkis StatSi jozef smitis mier. maTTvis xsnis gzad
rwmenisa da saidumloebebSi monawileobis garda
(naTloba qorwineba, ziareba) aucilebelia keTili
saqmeebi eklesiis saxeliT (Народы: 2000: 774-5). Sesabamisia
maTi aqtiurobis formebic. cxovrebis wesi da eTika
biurgerul-konservatulia. monawileoben kulturul,
samecniero da politikur saqmianobaSi (Gasper: 1995: 701).
meSvide dRis adventistebi qristianul seqtad
gnixileba. igi dRes arsebuli yvelaze didi
adventisturi gaerTianebaa. adventisturi moZraobis
ZiriTad mrwamss warmoadgens rwmena qristes xorcielad
meored mosvlis Taobaze da bibliur
winaswarmetyvelebebze dayrdnobiT garkveuli
gamoangariSebebis safuZvelze konkretuli TariRebis
dasaxeleba. adventisturma moZraobam gansakuTrebuli
siZlieriT XVIII-XIX saukuneebis mijnaze ifeTqa.
Camoyalibda mravali jgufi, romelTa mier dasaxelebuli
TariRebis ar gamarTlebis Semdeg iqmneboda sxva jgufebi
(Gasper: 1995: 18-20). erT-erTi aseTi SemTxvevis Semdeg aSS-
Si meSvide dRis baptistebs 1863 wels gamoeyo jgufi
elen da jeims uaitebis xelmZRvanelobiT da Camoyalibda
meSvide dRis adventistTa Temi miCiganis StatSi (q. baTl-
kriki).
elen uaitma gaaerTiana adventisturi moZraobis
125 Temi, romelTa wevrebis ricxvi 3500 iTvlida.
intensiurma samisionero saqmianobam, skolebisa da
saganmanaTleblo dawesebulebebisa da gamomcemlobis
gaxsnam nel-nela warmateba moutana gaerTianebas da
gazarda mimdevarTa ricxvi. (Gasper: 1995: 989-990) maT
mkveTrad centralizebuli mmarTveloba aqvT. isini
Rrmad morwmune bibliis fanatikosebad iTvlebian.
meSvide dRis adventistTa centraluri dawesebulebebi
merilendis StatSi (q. takoma-parkSi), vaSingtonSi da mis
mimdebare teritoriazea ganlagebuli. organizacia
wevrebis Semowirulobebis xarjze eweva aqtiur
saqvelmoqmedo saqmianobas, didi mniSvneloba eniWeba
fizikur janmrTelobas da aqvT samkurnalo
dawesebulebebis farTo qseli: saavadmyofoebi,
sanatoriumebi (Народы: 2000: 674-5), aseve skolebi,
universitetebi, gamomcemlobebi, radio da tele-arxebi
(Gasper: 1995: 992).
religia garkveul mimarTebaSia socialur
klasebTanac. mag. episkopaluri eklesiis mimdevrebi da
presviterianelebi socialurad yvelaze maRla mdgomi
fenebia, Semdeg modian luTeranebi, baptistebi, aseve
iudevelebi. saSualo pozicia ukaviaT
kongregacionalistebsa da meTodistebs. dabal socialur
fenebs Seadgenen kaTolikebi (rodesac jon ficjerald
kenedi, cnobili da gavleniani ojaxis Svili airCies
pirvel kaTolike prezidentad 1960 w. opozicia misi
winaaRmdegi iyo religiuri kuTvnilebis gamo (Macionis:
1995: 271)),
luTeranuli, baptisturi da seqtanturi
organizaciebi, ra Tqma unda internaluri variaciebiT.
religiuroba mimarTebaSia aseve eTnikur kuTvnilebasTan,
Tumca aris religiuri gansxvavebulobac eTnikur
jgufebSi. relgiuri aqtiurobis formebi rasobrivi
TvalsazrisiTac gansxvadeba. magaliTad afro-
amerikelebis sulieri da politikuri cxovreba
istoriulad dakavSirebulia religiur organizaciebTan.
amitom ar aris gasakviri is, rom martin luTer kingma
an jesi jeqsonma moRvaweoba afro-amerikuli religiuri
organizaciebis xelmZRvanelobiT daiwyes da maTi
aqtiuroba politikur miznebs Seicavda.
religiuri aqtiuroba amerikis SeerTebul
StatebSi araa yovelTvis politikur formaSi
gamoxatuli. Tumca aseTi tendenciac SeimCneva.
religiuri liderebi cdiloben lobi hqondeT kongresSi
da amiT miaRwion TavianTi eklesiebis gavlenas amerikul
politikaze. religiuri lobistebi, rogorc
sazogadoebriv politikaze, aseve TavianTi wevrebis
xarjze gavlenas axdenen mTel erovnul sazogadoebriv
sivrceze. amasTan, iyeneben formulas – “warmateba udris
kompromisebs” (Hertzke: 1988).
bunebrivia, sxvadasxva jgufebs gansxvavebuli
taqtika aqvT, magram aRsaniSnavia, rom isini xSirad
mimarTaven amerikuli politikisTvis ara
warmomadgenlobiT Rirebulebebs. religiasa da
politikas isic aaxloebs, rom orive maTgani
RirebulebaTa (pirovnul, socialur Tu
transcendentalur RirebulebaTa) arCevans exeba (Reichley:
1985: 9). amerikis SeerTebul StatebSi 1970-iani wlebis
bolos Camoyalibda axali qristianuli memarjveneoba,
moZroba, romelic religiisa da politikis Serwymisken
miiswrafoda. “axali qristianuli memarjveneoba”
gamaerTianebeli terminia da im dajgufebaTa Tavisufal
koalicias aRniSnavs, romlebsac upirveles yovlisa
aerTianebs garkveuli mimarTeba moralisa da socialuri
sakiTxebisadmi (heivudi: 2004: 360). mas safuZveli daedo,
rogorc kampanias “tradiciul ojaxur faseulobaTa”
aRdgenis mizniT. mis sagangebo samizneebs warmoadgendnen
“mtkicebiTi saqmianoba” (pozitiuri diskriminacia
SavkanianTa sasargeblod), feminizmi (kerZod, “Tanabar
uflebaTa Sesworeba”) da homoseqsualistebis uflebaTa
dacvis moZraoba.
1980-90-ian wlebSi zneobriobis es politika sul
ufro metad gaerTianda antisaaborto sakiTxis irgvliv.
dasaxelebuli sakiTxebis garSemo sxvadasxva
organizaciis mobilizacias xSir SemTxvevaSi e.w.
“teleevangelistebi” axorcielebdnen. am organizaciaTa
Soris iyo “religiuri mrgvali magida”, “qristianuli
xma”, “tradiciul faseulobaTa dacvis amerikuli
koalicia” da yvelaze gavleniani “moraluri
umravlesoba”. 1980-iani wlebis Semdeg “moralurma
umravlesobam” da sxva msgavsma jgufebma daafinanses
kampania da daiwyes amomrCevelTa registracia
demokratebis damarcxebis mizniT. maT surdaT aseve
gavlena moexdinaT respublikelebze, raTa am
ukanasknelT mieRoT axali socialuri da moraluri
programa (heivudi: 2004: 360-1). faqtiurad socialuri
problemebi moralis sakiTxebTanaa kavSirSi da amitom
arian religiuri organizaciebi amerikis SeerTebul
StatebSi socialurad sakmaod aqtiurebi.
axali qristianuli memarjveneobis ideebs
iziarebda ronald reigani, magram man ver SeZlo am
moZraobis moraluri programis danergva. reiganis epoqis
damTavrebis Semdgom axali qristianuli memarjveneobis
avtoriteti mniSvnelovnad Seirya. jorj buSi ufrosi am
moZraobas ar emxroboda.
qristianulma memarjveneebma prezidentobis
TavianTi kandidati wamoayenes (teleevangelisti pat
robertsoni) magram damarcxdnen. qristianulma
memarjveneobam Tavisi politikuri bazisi ver gaafarTova
da TeTrkanianTa evangelisturi protestantuli
gaerTianebis farglebiT SeizRuda. sapasuxod
evangelisturi moZraobis wevrebma ufro agresiul
strategias mimarTes (Seqmnes e.w. milicia, romelsac
“qristiani patriotebi” marTavdnen). qristianulma
memarjveneobam garkveuli mxardaWera mas Semdeg moipova,
rac 2000 wels prezidentad j. buSi umcrosi airCies. misi
kabinetis mravali wevri TviT buSisa da vice-prezident
dik Ceinis CaTvliT “xelaxla moqceuli” qristianebi
arian. garda amisa, evangelistTa lideri jon eSkrofti
generalur prokurorad dainiSna (heivudi: 2004: 362).
qristianuli memarjveneoba gavleniani
fundamentalisturi moZraobaa. es arc aris gasakviri
radgan religiuri fundamentalizmi farTomas-Stabiani
politikuri aRorZinebis iaraRad miiCneva.
fundamentalizms aqvs unari biZgi misces
politikur aqtiurobas da morwmuneTa mobilizacias.
fundamentalistebi aqtiurad iyeneben masobrivi
komunikaciis Tanamedrove saSualebaTa upiratesobebs
(mag. aSS-is “teleevangelistebi”) da zemoqmedeben,
rogorc fsiqologiur ise socialur doneebze (heivudi:
2004: 346). Sesabamisia sxvadsxva saxis qmedebebiT
gamoxatuli maTi aqtiuroba. rogorc aRiniSna,
ritualuri da socialuris garda amerikis SeerTebuli
Statebis religiuri organizaciebi politikuri
aqtiurobiTac gamoirCevian. garkveulwilad am viTarebas
amerikuli mmarTvelobis sistema ganapirobebs, romelic
gulisxmobs specialuri interes-jgufebis gavlenas
politikaze. isini qmnian da moicaven e.w. „zewolis
jgufebs“, sxvadasxva saxis komitetebsa da gaerTianebebs
da amiT uzrunvelyofen politikaSi CarTulobas.
literatura:
 fanjikiZe T. religiuri procesebi saqarTveloSi

XX da XXI saukuneTa mijnaze, Tbilisi, 2003
 heivudi e. politikuri ideologiebi, Tbilisi 2004
 Лобжанидзе А.А., Горохов С.А., Заяц Д.В. Этногеография и
география религий, Москва, 2005
 Народы и религии мира, Энциклопедия под ред. В.А.
Тишкова, Москва,. 2000
 Христианство, словарь под ред. Митрохина Л.Н., Лещинского
А.Н., Одинцова М.И., и Рашковой Р.Т. Москва, 1994
 Hertzke A.D. Representing God in Washington. The Role of
Religious Lobbies in the American Polity. The University of
Tennessee Press, Knoxville, 1988
 Gasper H., Müller J., Valentin F.; Lexikon der Sekten,
Sondergruppen und Weltanschauungen, Herder. Freiburg-Basel-
Wien, 1995
 Macionis J.J., Sociology, Prentie Hall, Englewood Cliffs, New
Jersey 07632, 1995
 Reichley A.J. Religion in American Public Life. The Brookings
Institution Washington, D.C. 198 z5
Ketevan Khutsishvili
Forms of Religious Activities in the United States of America
SUMMARY
The United States of America is considered to be the most religious country

among the Western States. Religiosity is a normative of American culture.
According to the level of religiosity the level of participation in the religious
or activities considered to be religious are different. In each case religious
activities depend on the kind of belief or the practice of each group. Such
activities may be divided into religious-ritual, social and political ones.
There can be seen the tendency of expressing the religious activity in the
political form. The Religious leaders are trying to become lobbies in the
Congress and achieve the participation of their groups in the political life of
the state. The tactical means are different. In the end of 1970-s the
movement of the New Christian Rights was founded. This movement has
become helpful since 2000 (the election of the president Bush). The
political activity of the religious organizations in the USA is caused also by
the type of governmental system, which means the influence of the special
interest-groups on the political affairs. These groups are forming various
unions and committees and are providing the in the political life.
Ketevan Хуцишвили
Религиозная активность в Соединенных Штатах Америки
РЕЗЮМЕ
Соединенные Штаты Америки самая религиозная страна среди

государств Запада. Религиозность норматив американской культуры.
Исходя из религиозности разнообразен уровень участия в религиозных
или принятых таковыми действиях. В каждом конкрктном случае
религиозные действия зависят от веры и пратики каждой группы.
Условно их можно разделить на религиозно-ритуальные, социальные и
политические активности. В США существует тенденция проявления
религиозной активности в политической форме. Религиозные лидеры
стараются найти лобби в конгрессе и этим влиять на политическую
жизнь Америки. У разных религиозных групп разнообразная тактика.
В конце 1970-их образовалось новое движение – новые христианские
правые, которое стремилось воссоединить политику с религией. Это
движение получило поддержку с 2000 года, после избрания
президентом Дж. Буша младшего. Политическая активность
религиозных организации обусловливается влиянием на политику
специальных интересс-групп. Они создают «группы влияния» разного
рода и этим обеспечивают включение в политическую жизнь.
kote abulaZe
`nu icxovreb xalxTan, visac... meti sapyrobile aqvs,

vidre sastumro...~ ambobda piTagore. antikuri epoqis
udidesi mecnierisa da moazrovnis es sentencia naTlad
metyvelebs, Tu ra mniSvneloba eniWeboda
stumarTmoyvareobas uZvelesi xanidan.
civilizaciis erT-erTma fundamenturma cnebam –
stumarTmoyvare-obam antikuri epoqidan daiwyo
Camoyalibeba rogorc industriam. mogzaurTa ganTavsebis
pirveli obieqtebi moxsenebulia jer kidev manuskriptebSi,
maT Soris babilonis mefe hamurabis kodeqsSi (daaxloebiT
1700 wels Cvens welTaRricxvamde). restornebi, tavernebi,
Ramis gasaTevi saxlebi aRmoCenilia pompeis gaTxrebisas.
saqarTvelos gzajvaradinebze uZvelesi droidan
yoveli erTi dRis savalze Sendeboda sastumros tipis
saxlebi. iyo SedarebiT ufro keTilmowyobili
sastumroebic, romlebsac qarvaslebs an fundukebs
uwodebdnen.Qaq sastumro oTaxebis garda iyo darbazebi,
maRaziebi, Rvinis sardafebi, sawyobebi, saxelosnoebi da
ezoebi qaravnis dasayeneblad. Tbilisis erT-erT
qarvaslaSi Teatri da biblioTekac ki funqcionirebda.
turistuli industriis ganviTarebaSi, kerZod
sastumro momsaxurebis xarisxis srulyofaSi
mniSvnelovani wvlili Sietanes evropelebma. swored amis
Sedegia XX saukunis dawyebamde msoflio sastumro
meurneobaSi evropuli klasikuri modelis dominireba.
XIX saukuneSi elitaruli turizmis ganviTarebam
ganapiroba axali sastumro produqtis – mdidruli
sastumros, e.w. otel-palasis koncefciis Camoyalibeba,
romlis avtori iyo cnobili otelieri cezar rici. am
koncefciis safuZvels warmoadgenda sastumros mowyobis
sami ZiriTadi faqtori: fufuneba, sinatife,
aristokratizmi.
saqarTvelo didi turizmis molodinSi
msoflios umdidresi, saukeTeso sastumroebis

jadosnuri samyaro amJamad ukve sakmaod didi da
WeSmaritad gasaocaria. maTi ricxvi 300 aRemateba,
umravlesoba amerikis SeerTebul StatebSi, italiaSi,
germaniasa da safrangeTSia. maT Soris aris legendaruli
sastumroebi, romlebic mefeebsa da dedoflebs,
saxelmwifoTa meTaurebsa da literaturis gigantebs,
ukvdav msaxiobebsa da gavlenian politikosebs
maspinZlobdnen.
erT-erTi maTgania baden-badenis sastumro `briners
park hotel end spa~. mefuri komfortis mqone am SesaniSnav
sastumros umaRlesi rangis stumarTa miRebis
mravalwliani tradicia gaaCnia. igi maspinZlobda
safrangeTis prezidentebs – Sarl de gols, valeri Jiskar
de stens, Jak Siraks, amerikis SeerTebuli Statebisa da
ruseTis prezidentebs – bil klintonsa da boris elcins,
germaniis federalur kanclers – konrad adenauers,
iordaniis mefe huseins, dalai-lamas, henri fords,
kompozitor igor stravinskisa da balerina maia
pliseckaias, cnobil iluzionist devid koperfildsa da
supermodel klaudia Sifers.
gabsburgebis tradiciis sidiadiT gamoirCeva graf
viutembergis mier qalaq venaSi aSenebuli sastumro
ìmperiali~. igi 1837 wels gaxsna TviT imperatorma franc
iozefma. manve mianiWa saxeli `roial siuti~ im nomers,
sadac SemdgomSi cxovrobdnen germaniis imperiis pirveli
reixskancleri oto bismarki, oskar uaildi da uolt
disnei, rotSildi da xiCkoki. aq xSiri stumaria luCano
pavaroti.
warsulis arqiteqturul Sedevrebs miekuTvneba
aRorZinebis epoqis WeSmarit stilSi agebuli da
mowyobili, legendad aRiarebuli òtel danieli~,
romelic ganlagebulia venecieli doJis andrea dandolos
sasaxleSi. aq xSirad Cerdebodnen prusiis mefe vilhelmi,
onore de balzaki, mel gibsoni, marsel prusti da rihard
vagneri, henri kisinjeri da riCard giri.
veneciis `griti palasi~ – greta garbosa da CerCilis,
mark tvenisa da vudi alenis sayvareli, Cveuli
rezidenciaa, sastumro, romelsac somerset moemi Tavisi
saxlisgan Sors mdebare misive saxlad miiCnevda. TiTqos
TviT istoria Semoinaxa im orma nomerma, romlebsac misi
da ernest hemingueis saxeli hqvia. am sastumrosa da misi
nomrebis mediCis karisTvis damaxasiaTebel fufunebas
TiTqos ar aqvs sazRvari. aseT sastumroebSi cxovrebis
gansakuTrebuli, erTaderTi da ganumeorebeli stili
sufevs.
safrangeTis samxreTiT, espaneTis sazRvris
maxloblad, biskais yures zRvispira balneo-klimaturi
kurorti biarici cnobilia agreTve rogorc serfingis
msoflio dedaqalaqi.
swored aq mdebareobs otel `de luqsi~ – erT-erTi
mdidruli sastumro im milionerebisaTvis, romlebsac
romantikuli ganmartoeba surT. es araCveulebrivi,
istoriuli Senoba agebulia XIX saukuneSi napoleon III
mier misi meuRlis pativsacemad. aq 1864 da 1865 wlebSi
ewyoboda istoriaSi e.w. `biaricis Sexvedrebis~
saxelwodebiT cnobili diplomatiuri Sexvedrebi napolen
III da bismarks Soris, romelTa Sedegad am ukanasknels
imedi hqonda avstriasTan mis mier dagegmil omSi
safrangeTis neitralitetisa.
frenk sinatras, henri fordis, luCano pavarotis,
elitaruli wreebis mravali sxva warmomadgenlis es
sayvareli sastumro dResac udidesi popularobiT
sargeblos msoflioSi.
miuxedavad evropelebis didi damsaxurebisa,
Tanamedrove sastumro specifokur amerikul gamogonebadaa
miCneuli. pirveli sastumro amerikis SeerTebul StatebSi
_ 70 nomriani `siTi oteli~ gaixsna 1794 wels, xolo 1859
wels niu-iorkis erT-erT sastumroSi mexuTe aveniuze
pirvelad msoflioSi daamontaJes lifti. pirveli
sastumro eleqtroganaTebiT `hotel evereti~ gaixsna niu-
iorkSi.
pirveli biznes-oteli – specializebuli sastumro
biznesmenebi-saTvis `bafalo statleri~, romlis TiToeul
nomers qonda Tavisi saabazano da tualeti, telefoni
agreTve amerikis SeerTebul StatebSi, qalaq bafaloSi
gaixsna 1908 wels.
XX saukunis 50-ian wlebamde turizmis industrias
ZiriTadad sastumro meurneoba warmoadgenda. meore
msoflio omis Semdgom periodSi daiwyo turizmis
industriis ganviTarebis axali, mniSvnelovani etapi, rac
ganpirobebuli iyo rigi socialur-ekonomikuri
faqtorebiT: mosaxleobis Semosavlebisa da Tavisufali
drois zrdiT; samgzavro reaqtiuli aviaciis ganviTarebiT;
mogzaurobis Rirebulebis SemcirebiT; qalaqebSi
ekologiuri situaciis gauaresebiTa da mzardi
urbanizaciiT.
dargis ganviTarebis procesi intensiurad
grZeldeboda gasuli saukunis bolomde, rodesac
turizmis industriis brunva praqtikulad iseTi
ganviTarebuli qveynis erovnul Semosavals gauTanabrda,
rogoricaa iaponia.
turizmis Tanmedrove industria aris ganTavsebisa da
kvebis sawarmoebis, turopereitingis, turizmis
satransporto, savaWro, saswavlo, sainformacio,
samecniero infrastruqturebisa da dargis marTvis
organoebis erToblioba.
amrigad, turizmis industria Camoyalibda rogorc
sameurneo struqturis damoukidebeli rgoli –
ekonomikuri sistema Semdgari dargebisa da ekonomikuri
subieqtebisagan, romelTa funqciaa dasvenebisa da
garTobis sxvadasxva saxeobebze mravalferovani moTxovnis
dakmayofileba.
saerTaSoriso, erovnebaTSorisi da regionalur
proeqtebSi turizmis industrias ganixilaven Semdeg
aspeqtebSi: turizmis ganviTarebis zogadi prognozireba;
dargis ganviTarebis ekonomikuri, socialuri, ekologiuri
Sedegebi; zogadi strategia da saprogramo RonisZiebebi.
Tu gasul saukuneSi turizmis industriis ganviTarebas
ZiriTadad ganapirobebda satransporto teqnologiebi da
mogzaurobis Rirebulebis Semcireba, XXI saukunis
Tvalmisawvdom periodSi mas gansazRvravs mikro da makro
doneebis sul sxva faqtorebi.
mikro donis faqtorebis detaluri analizis gakeTebis
mcdelobac ki sakmaod Znelia, vinaidan isini warmoadgenen
yoveli qveynis turistuli da sabazro politikis sagans.
makro donis faqtorebidan aRsaniSnavia:
sociodemografiuli cvlilebebi; mosaxleobis
Semosavlebisa da Tavisufali drois zrda; eleqtronuli
informacia da komunikaciis sistemebi; momxmareblebis
mzardi moTxovnileba; turistuli produqtis
realizaciis bazrebis gamoTanabreba; globaluri,
saSualo da mcire biznesiT dasaqmebuli
turoperatorebis saqmianobis polarizacia.
Tanamedrove teqnologiebis, marTvis sistemebis
danergva, xels Seuwyobs axali sabazro sivrcis
aTvisebas. turistuli bazris globalizacia ki
gamoiwvevs transnacionaluri turistuli da sastumro
korporaciebis poziciebis ganmtkicebasa da konkurenciis
gamZafrebas.
amasTan dakavSirebiT bunebrivia ibadeba kiTxva Tu
rogoria Cveni qveynis perspeqtivebi. araerTgzis miTqvams,
rom saqarTveloSi turizmis ganviTarebas ver
ganapirobebda mxolod dargis prioritetis usafuZvlo
deklarireba. pirvel rigSi aq politikuri neba iyo
saWiro, magram amisTvis aravis ecala.
CvenTan rogorc iqna dasrulda lozungomania. gaCnda
turizmis ganviTarebis realuri perspeqtivebi da imedebi.
bolo periodSi saqarTveloSi ganviTarebulma
politikurma movlenebma didi turizmi iluziidan
realobad aqcia, ramac gamoiwvia didi interesi
saqarTvelos turistuli bazris mimarT sastumroebis iseTi
cnobili da mZlavri transnacionaluri korporaciebis
mxridan, rogorebicaa `redison-sasi~, `haiati~, `hiltoni~ da
sxva.
jerjerobiT ki sastumro momsaxurebis maRali xarisxi
da sruli nomenklatura uzrunvelyofilia mxolod
TbilisSi ganlagebul im sastumroebSi, romelTa marTvaSi
monawileoben cnobili saerTaSoriso kompaniebi `Seratoni~
da `marioti~.
turizmis ganviTarebisaTvis gadadgmuli praqtikuli
nabijebi da uaxloesi perspeqtivebi moiTxoven saqarTvelos
turistuli produqtis xarisxis mkveTr gaumjobesebas, rac
SeuZlebelia sastumro momsaxurebis xarisxis Sefasebis
koncefciisa da sistemis Secvlis gareSe.
gardamavali periodis ekonomikis pirobebSi, rodesac
saqarTvelos sastumro meurneoba stiqiurad yalibdeboda,
xolo qveyana depresiuli turizmis regionebs
miekuTvneboda, momsaxurebis xarisxis uzrunvelyofis
saSualebad miCneuli iyo standartizaciis sabWouri
modeli _ saxelmwifos mier mkacrad gansazRvruli
moTxovnebi dawesebuli normatiuli dokumentebis (e.w.
gostebis) meSveobiT.
saqarTveloSi sastumro momsaxurebis xarisxis
Sefasebis saSualebas warmoadgenda saxelmwifo standarti
sst 12-96 `turistul-saeqskursio momsaxureba sastumroTa
klasifikacia~. igi ZalaSia 1997 wlidan, magram miuxedavad
amisa, dRemde ucnobia dargSi dasaqmebulTa farTo
wrisaTvis.
aRsaniSnavia, rom sastumro biznesis warmomadgenelTa
Soris ar arsebobs ndoba am standartis mimarT, isini ar
iyvnen darwmunebulni im organoebis kompetenturobaSi
romlebac atarebdnen sastumroebis sertifikacias.
amasTan, aRniSnuli standarti amJamad ukve
moZvelebulia da veRar asrulebs konkurentunarianobis
stimulatoris rols. misi moTxovnebi ucvleladaa
gadmotanili ruseTis Sesabamisi standartidan ГОСТ Р 50645-
94, romelic SemuSavebulia 1994 wels, rac Cveni erovnuli
standartis kidev erT arsebiT naklad migvaCnia.
amitom dargisaTvis Zalze aqtualuria msoflio
savaWro organizaciis wevri qveynebis saerTo SeTanxmeba,
romlis Sedegad saqarTvelom unda Secvalos Zveli
sabWouri standartebi _ e.w. `gostebi~.
amas gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs gardamavali
periodis ekonomikis pirobebSi, vinaidan saqarTvelos
sastumro meurneobis kerZo seqtori jer kidev yalibdeba
stiqiurad, arsebuli normebisa da moTxovnebis,
momsaxurebis Tanamedrove teqnologiebis gaTvaliswinebis
gareSe.
Cvens winaSe mwvaved dgas ara sastumroTa
proeqtirebisa da mSeneblobis, aramed sastumro produqtis
proeqtirebis problema, rac pirvel rigSi mWidrodaa
dakavSirebuli momsaxurebis xarisxTan, sastumro
meurneobis ganviTarebis perspeqtivebTan, standartizaci-
asTan.
amJamad mowinave qveynebSi standartizaciis politikas
axasiaTebs liberalizaciis procesi, standartebis
SemuSaveba komerciuli, sazogadoebrivi, samecniero
organizaciebis mier. mravali civili-zebuli qveynis
dargobrivi gaerTianebebi, asociaciebi ibrZvian
korporaciuli normatiuli dokumentebis SeqmnisaTvis
upirveles yovlisa gamZafrebul konkurenciaSi gamarjvebis
mizniT.
magaliTad, amerikis SeerTebul StatebSi ar arsebobs
sastumroebis klasifikaciis samTavrobo organizaciebis
mier damtkicebuli oficialuri sistema. umaRles statuss
sastumroebs aniWebs ori asociacia _ American Automobile
Association (AAA) da Mobile Travel Guide. aRsaniSnavia,
rom amisaTvis isini iyeneben specialur reitingul sistemas.
analogiuri praqtikaa did britaneTsa da SveicariaSi.
am mxriv sayuradReboa Cveni mezobeli qveynebis magaliTic.
bolo dromde ruseTis `saxstandarti~ damoukideblad
iRebda gadawyvetilebas sastumroebisaTvis `xarisxis
varskvlavebis~ miniWebis Sesaxeb. amJamad aRniSnuli
problemiT dakavebulia ruseTis ekonomikuri ganviTarebis
saministros turizmis departamenti – federaluri
struqtura, romelic pasuxismgebelia agreTve sastumro
momsaxurebis teqnikur donesa da ganviTarebaze.
aRniSnuli funqciisa da saerTaSoriso
standartizaciis dargSi mimdinare procesebis
gaTvaliswinebiT savsebiT kanonzomieria, rom ruseTSi
sastumro momsaxurebis nebayoflobiTi sertifikaciis
sistema Seqmnilia swored turizmis departamentis mier.
saqarTvelos garadamavali periodis ekonomikis,
standartizaciis erovnuli sistemis reformirebisa da
turizmis ganviTarebis realuri safuZvlebis pirobebSi
aucileblad migvaCnia saerTaSoriso gamocdilebis
gamoyeneba sastumro momsaxurebis Sesabamisobis Sefasebis
optimaluri dargobrivi sistemis Seqmnis mizniT.
aseTi sistemis modeli SemuSavebulia Cvens mier.
sastumro momsaxurebis xarisxis nebayoflobiTi reitinguli
TviTSefasebis testis Sedgenisas gamoyenebulia:
saerTaSoriso normebi da praqtika; msoflio turistuli
organizaciis rekomendaciebi; amerikis SeerTebul StatebSi,
did britaneTSi, safrangeTSi, italiasa da zogierTi sxva
qveynebSi, teransnacionalur korporaciebSi miRebuli
sastumro momsaxurebis Sefasebis kriteriumebi; helapis
institutis mier Catarebuli gamokvlevis meTodebi; Cvens
qveyenaSi ganxorcielebuli kvlevis Sedegebi sastumro
momsaxurebis xarisxis marTvis dargSi, kerZod xarisxis
Sefasebis kvalimetruli parametrebi, sastumros personalis
profesionalizmis obieqturi Sefasebis meTodi.
testSi gamoyenebuli kriteriumebi da parametrebi
adaptirebulia saqarTvelos pirobebTan, rac momsaxurebis
donis Sefasebis reitinguli (e.w. balebiani) sistemis
gamoyenebisas iZleva maqsimalurad obieqturi suraTis
miRebis SesaZleblobas.
Cvens mier SemuSavebuli sistema ar warmoadgens
standartiza-ciisa da sertifikaciis sistemis alternativas.
arsebiTad es aris sastumro momsaxurebis TviTSefasebis
paraleluri dargobrivi (korporaciuli) nebayoflobiTi
sistema.
aRsaniSnavia, rom Sesabamisobis Sefasebis saxelmwifo
sistemis SesaZlo Camoyalibebis SemTxvevaSic, am
ukanasknelisa da nebayoflobiTi dargobrivi sistemebis
erTgvari paralelizmi praqtikulad ar Seqmnis araviTar
problemas. amgvari meTodi ara marto aprobirebulia,
aramed ukve mravali welia warmatebiT gamoiyeneba zogierTi
qveynebSi. magaliTad, aSS-Si funqcionirebs standartizaciis
ori paraleluri sistema – saxelmwifo da damoukidebeli
(nebayoflobiTi), am ukanasknelis udavo upiratesobiT
(igulisxmeba 600-mde organizacia, romlebic SeimuSaveben
standartebs).
sastumro momsaxurebis xarisxis nebayoflobiTi
TviTSefasebis wesis, normebisa da maxasiaTeblebis Cvens
mier SemuSavebuli erToblioba miekuTvneba amerikuli
klasifikaciiT gansazRvrul e.w. `de-faqto standartebs~. es
aris specialuri an droebiTi standartebi, romlebic
gankuTvnilia bazris ufro viwro segmentebisaTvis, vidre
tradiciuli standartebi.
sastumro momsaxurebis xarisxis amaRlebis nebismier
RonisZiebas win unda uswrebdes turistTa ganTavsebis
sawarmos ganviTarebis miRweuli donis analizi. aseTive
Sefaseba aucilebelia maSin, rodesac saWiroa ori an
ramdenime sastumros Sedareba.
amisaTvis bolo periodSi evropasa da amerikis
SeerTebul StatebSi, xarisxis dargSi saerTaSoriso da
erovnuli premiebis miniWebis procesSi xSirad gamoiyeneba
TviTSefasebis meTodi, romelic iZleva savsebiT obieqtur
monacemabs. magaliTad, SvedeTSi konkursSi xarisxis dargSi
erovnuli premiis mosapoveblad yovelwliurad 30-mde
organizacia monawileobs. TviTSefasebis rekomendaciebis
broSurebis tiraJi 15-20 aTas egzemplars Seadgens. amerikis
SeerTebul StatebSi ganacxads malkolm bolbrijis premiis
mosapoveblad (aSS-s erovnuli premia xarisxis dargSi)
konkursSi monawileobaze 100-mde kompania waradgens.
aRsaniSnavia, rom qveyanaSi yovelwliurad TviTSefasebis
Catarebis 200 aTas egzemplarze meti broSura-
saxelmZRvanelo iyideba.
TviTSefaseba aris sawarmos mier sakuTari saqmianobis
Sefasebis efeqtiani meTodi. igi moicavs saqmianobis TiTqmis
yvela aspeqts, warmoadgens TviTdiagnostikis karg
saSualebas, romelic gamoiyeneba mdgomareobis
aRwerisaTvis da imis gansazRvrisaTvis, Tu ramdenad
Seesabameba sawarmo Tavis daniSnulebas.
xarisxis marTvis evropuli fondi gansazRvravs
aRniSnul process, rogorc Sedegebis yovlismomcvel,
regularul analizs, organizaciebis sistemstur
Zalisxmevas maTi saqmianobis srulyofis mizniT.
vfiqrobT, rom es meTodi mniSvnelovan rols
Seasrulebs Cvens qveyanaSi dargis daCqarebuli
ganviTarebis procesSi.
Konstantine Abuladze
Georgia in expect for the great tourism
SUMMARY
Hospitality is viewed as historical importance. Especially as the foundation

of civilization development realms. Such as trade and diplomacy.
Ancient eastern and antique period manuscripts describe the specifications

of the ancient inns.(acommodation, hotel)
It’s mentioned that tourism by its modern meaning, (so called elite
tourism)was developed in XIX century as the realm of industry and service.
Also, its the fact that it is the source of national income and social welfare
for many countries.
The article describes the development perspectives of this branch in

Georgia. The delaying factors and the mothods of getting over them, by
relying the edge of development of such countries.
Константин Абуладзе
Ãðóçèÿ â îæèäàнии áîëüøîãî òóðèçìà
РЕЗЮМЕ
Ãîñòåïðèèìñòâî ðàññìàòðèâàåòñÿ êàê èñòîðè÷åñêàÿ

âàæíîñòü. Òåì áîëåå, ÷òî îñíîâà öàðñòâ ðàçâèòèÿ
öèâèëèçàöèè. Òèïà òîðãîâëè è äèïëîìàòèè.
Äðåâíèé âîñòî÷íûé è ñòàðèííûé ïåðèîä ðóêîïèñè
îïèñûâàåò ñïåöèôèêàöèè äðåâíèõ ãîñòèíèö. (Acommodation,
ãîñòèíèöà)
Óïîìÿíóòî, ÷òî òóðèçì åãî ñîâðåìåííûì çíà÷åíèåì, (òàê
íàçûâàåìûé îòáîðíûé òóðèçì) áûë ðàçâèò â XIX ñòîëåòèè
êàê öàðñòâî ïðîìûøëåííîñòè è îáñëóæèâàíèÿ(ñëóæáû).
Òàêæå, åãî ôàêò, ÷òî ýòî ÿâëÿåòñÿ èñòî÷íèêîì íàöèîíàëüíîãî
äîõîäà è ñîöèàëüíîãî walfare äëÿ ìíîãèõ ñòðàí.
Ñòàòüÿ(èçäåëèå) îïèñûâàåò ïåðñïåêòèâû ðàçâèòèÿ ýòîé
îòðàñëè(îòäåëåíèÿ) â Äæîðäæèè(Ãðóçèè). Çàäåðæèâàþùèåñÿ
ôàêòîðû è mothods ïðåîáëàäàíèÿ íàä íèìè, ïîëàãàÿñü êðàé
ðàçâèòèÿ òàêèõ ñòðàí.
Temur kopaliani
reformis winapiroba
msoflioSi gamefebul globalizaciisa da
integraciul procesebs, ganviTarebis sruliad axal
fazaSi avyavarT. saqarTvelosaTvis, ise rogorc
arasdros, evropuli integracia, evropuli ekonomikuri
politika da samarTlebrivi sistema, xdeba qveynis
saSinao Tu sagareo polotikis orientiri. saqarTvelos
mosaxleobis absolutur umravlesobas proevropuloba
axasiaTebs. aqedan gamomdinare, saWiroa gatardes
ekonomikuri, samarTlebrivi, saxelmwifo marTvis da sxva
sferoebis Zireuli reformebi, rac kide ufro
dagvaaxloebs evrokavSirTan.
saxelmwifo marTvis sistemis warmatebul
reformas sasicocxlo mniSvneloba gaaCnia
saqarTvelosaTvis, radgan man unda iTamaSos gadamwyveti
roli saxelmwifos ganviTarebis saqmeSi. efeqturma
sistemam unda Seqmnas saTanado samarTlebrivi da
organizaciuli meqanizmebi, romelic harmonizaciaSi
moiyvans saqarTvelos ekonomikas ganviTarebuli,
demokratiuli saxelmwifoebis sabazro ekonomikebTan.
bazris TviTregulaciis meqanizmebi imuSavebs maSin,
rodesac demokratiuli qveynis efeqturi saxelmwifo
mmarTveloba da sakanonmdeblo baza uzrunvelyofs
bazris funqcionirebis pirobebs.1 evrokavSiri awesebs
naTel kriteriumebs im qveynebisaTvis, romlebic
orientirebulni arian mis wevrobaze. erT-
saxelmwifo marTvis sistemis

reforma saqarTveloSi
erTi umniSvnelovanesi moTxovna aris saxelmwifo

marTvis sistemis evropul standartebTan gaTanabreba,
ris gareSec warmoudgenelia èvropul ojaxSi”
integracia.
1Kavran D., “Elements of Public administration Reform in Serbia”, Conference on The

Simplification of Administrative Procedures, European Public Law Centre, Athens 2003.
saxelmwifo marTvis reformas umaRlesi
xelisuflebis mxridan sWirdeba Zlieri politikuri neba.
reformebis dagegmva da danergva unda miendos
kompetentur, umTavresad axalgazrda, enTuziast
eqspertebs da ara gauTviTcnobierebel moyvarulebs.
amasTan erTad, marTvis sistemis reforma unda iyos
mecnierulad dasabuTebuli. masSi unda iqnes
gaTvaliswinebuli Tanamedrove midgomebi, romlebic
dReisaTvis arsebobs saxelmwifo marTvis TeoriaSi.
maTgan aRsaniSnavia axali saxelmwifo menejmentis (NPM)
midgoma.2 aRmosavleT evropis qveynebma saxelmwifo
marTvis sferos reformirebis TvalsazrisiT daagroves
kargi gamocdileba. am qveynebidan aRsaniSnavia
baltiispireTis qveynebi, slovakeTi, slovenia, CexeTi,
bulgareTi da sxv. maT mcire vadebSi, Zalian did Sedegs
miaRwies. amitom saqarTvelosaTvis maTi gamocdilebis
gaziareba Zalzed mniSvnelovania.
saxelmwifo marTvis reformis warmatebulad
ganxorcielebisaTvis aucilebelia Zlieri politikuri
neba, saxelisuflo Stoebis koordinirebuli moqmedeba
da am procesSi aRmasrulebeli xelisuflebis swori,
mizanmimarTuli moqmedeba. reformirebis procesi unda
iyos gamWvirvale, masSi CarTuli unda iyvnen
arasamTavrobo organizaciebi, biznes wreebi, kvleviTi
institutebi da centrebi, saerTaSoriso eqspertebi da
sxva. mxolod aseTi masStaburi monawileobiT aris
SesaZlebeli swori strategiis SemuSaveba, romelic aris
reformis warmatebis winapiroba.
ZiriTadi aqcenti unda gakeTdes biurokratiuli
aparatis Semcirebaze, mis optimizaciaze,
administraciuli procedurebis gamartivebaze, evropuli
standartebis adekvaturi kanonmdeblobis SemuSavebaze,
mmarTvelobis procesSi informaciuli da sakomunikacio
teqnologiebis danergvaze, kadrebis gadamzadebaze da
sxv. axali sistema moiTxovs axal codnas da unar-Cvevebs,
amitom rogorc sxva qveynebis gamocdileba gvarwmunebs,
reformis Catareba da axali tipis mmarTvelobis
danergva warmatebulad rom ganxorcieldes da mas
2David H. Rosenbloom, “Public Administration: Understanding Management, Politics and

Low in The Public Sector”, American University 1998.
realuri Sedegi mohyves, amisaTvis saWiroa kvalificiuri
kadrebi rogorc centralur, aseve adgilobriv doneze.3
magram reforma damokidebulia garkveul saSinao
da sagareo faqtorebze.
saSinao faqtorebi:
 politikuri situacia;
 qveyanaSi arsebuli sakanonmdeblo baza;
 damaxasiaTebeli politikuri,
organizaciuli da mmarTvelobiTi
disciplina;
 ekonomikuri potenciali da saWiroebebi;
 personalis unari danergon cvlilebebi;
 administraciuli procedurebi;
 wamyvani personalis marTvis kultura da
menejeruli unar-Cvevebi;
 eTikis standartebi da socialuri
Rirebulebebi;
gare faqtorebi:
evropul sakanonmdeblo sistemasTan
saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizacia, aris Zalian
mniSvnelovani. Cveni qveynis administraciuli reforma
unda warimarTos Semdegi faqtorebis gaTvaliswinebiT:
 iseTi saerTaSoriso organizaciebis
wevrobiT nakisri valdebulebebi
rogorebicaa: gaero, evro sabWo, euTo da
sxv.
 ganviTarebuli qveynebis saxelmwifo
marTvis organizaciebis saqmianobasTan,
menejmentis TaviseburebebTan
daaxloebisaken swrafva;
 mzadyofna axali mmarTvelobiTi
meTodebisa da funqciebis gacnobisa da
danergvisaTvis;
 evropis ganviTarebadi qveynebis saukeTeso
gamocdilebisa da praqtikis gaziareba;
 evrokavSiris qveynebSi arsebuli
standartebisa da demokratiuli
3
Peter Ladegaard, “Administrative Simplification: Experiences and Trends in OECD
Countries”, Conference on The Simplification of Administrative Procedures, European Public
Law Centre, Athens 2003.
principebis gaTaviseba da im
Rirebulebebze orientacia;
eleqtronuli mTavroba _ reformis xerxemali;
msoflioSi industrializaciis dasrulebis
Semdeg, viTardeba sruliad axali tipis sazogadoeba,
romelsac post-industriuli anu informaciuli
sazogadoeba ewodeba, sadac dominirebuli adgili
uWiravs momsaxurebis sferos da axali tegnologiebis
ganviTarebas. informaciuli teqnologiebis ganviTareba
ki zrdis axal tempebs, axali tipis samuSao adgilebs
gvTavazobs. informaciuli telekomunikaciuri
teqnologiebis Seqmna ki aris informaciuli
sazogadoebis yvelaze didi monapovari. igi
SesaZleblobas iZleva Zalian martivad, warmoudgenlad
maRali siswrafiT movipovod informaciis didi nakadebi. 4
informacia, codna ki informaciul sazogadoebaSi
yvelaze ufro mniSvnelovani resursia.
bolo wlebis ganmavlobaSi, ganviTarebuli
saxelmwifoebi cdiloben SeimuSaon strategiuli
samoqmedo gegma, strategiuli programa, raTa
maqsimalurad gamoiyenon informaciuli teqnologiebi
rogorc saxelmwifo, aseve kerZo seqtoris
ganviTarebisaTvis. internetis axali era ki uzarmazar
SesaZleblobebs gvTavazobs.
am TvalsazrisiT arc saqarTvelo unda gaxdes
gamonaklisi da rogorc sxva saxelmwifoebSi, aqac unda
daiwyos swrafi mzadeba axali kanonzomieri
procesisaTvis, romelsac gvTavazobs informaciuli
sazogadoeba. Tu Cven gvaqvs pretenzia gavxdeT
civilizebuli samyaros sruluflebiani nawili,
movaxdinoT Cveni integracia evrogaerTianebaSi,
saqarTveloSic unda daiwyos es procesi. aRniSnuli ki
moiTxovs uamrav strategiul gadawyvetilebebs da
nabijebs rogorc saxelmwifo, aseve kerZo seqtorSi da,
rac mTavaria, Tavad moqalaqeebSi. es procesi ayvanil
unda iqnes saxelmwifo politikis rangSi da Sediodes
saxelmwifos strategiul interesebSi. qvemoT yuradReba
ufro gamaxvilebuli iqneba saxelmwifos rolze da
4
Government Centre of The Republic of Slovenia for Informatics, “The Strategy of E-
Comerce in Public administration of The Republic of Slovenia for The Period from 2001 Untill
2004.” September 2004
aseve ixileT /www.sigov.si/
pirvel rigSi saxelmwifo marTvaSi informaciuli
teqnologiebis gamoyenebaze (IT) da eleqtronuli
mTavrobis, eleqtronuli mmarTvelobis danergvaze (e-
Governance). pirvel rigSi ki mTlianad saxelmwifo
marTvis sistemis reformis aucileblobaze.
eleqtronuli mTavroba iqneba erT-erTi mZlavri
iaraRi, romelic daexmareba yvela saxis ekonomikas
(iqneba es ganviTarebuli, ganviTarebadi Tu gardamavali),
raTa isargeblon im sikeTisagan, rasac gvTavazobs
globaluri informaciuli sazogadoeba. eleqtronuli
mTavrobis pirdapiri efeqti imaSi gamoixateba, rom
izrdeba xelisuflebis saqmianobis efeqtianoba.5
informaciuli sazogadoebis pirobebSi,
informaciuli teqnologiebis, gansakuTrebiT internetis,
gamoyeneba komerciul saqmianobaSi Cveulebriv movlenad
iqca. garkveuli saxis produqciisa da momsaxurebis
dakveTa da miReba SesaZlebeli gaxda internetis
meSveobiT, rac mniSvnelovnad amaRlebs biznes seqtoris
efeqtianobas. imis gaTvaliswinebiT, rom biznesi bazarze
aris orientirebuli da cdilobs, rac SeiZleba ufro
mimzidveli gaxdes momxmareblisaTvis, xelisuflebisagan
gansxvavebiT ufro metad aris motivirebuli inovaciebis
danergvisaTvis. aqedan gamomdinare pirvelad viTardeba
eleqtronuli komercia (e-comerce), eleqtronuli mTavroba
ki mis logikur gagrZelebad gvevlineba.
magaliTad, XIX-XX ss. mecnieruli menejmenti
pirvelad kerZo saqtorSi ganviTarda (aSS, mogvianebiT
evropa). im periodSi Camoyalibda menejmentis ZiriTadi
principebi, rogorebicaa: strategiuli dagegmva,
motivaciis Teoria, organizaciuli Teoria, adamianuri
resursebis marTva da sxv. maSinac cnobilma amerikelma
mecnierebma da saxelmwifo marTvis Teoriis
fuZemdebelma, udrou uilsonma naSromSi
àdministrirebis Seswavla”, pirvelebma ganaviTara idea
saxelmwifo seqtoric biznesis msgavsad marTuliyo da
masSic danergiliyo mecnieruli menejmentis principebi.6
5
Georg Aichholzer, Rupert Shmutzer, “Bringing Public Administration Closer to The
Citizens”, Information Society Forum of The European Comission, WG:5 “Public
Administration”, Vienna, 1998.
6
Wilson Wodrow, “the Study of Administration”, Political Science Quarterly, 1941 pg.494
(originally published in 1887}.
igive xdeba dResac, biznesSi informaciuli
teqnologiebis aqtiurad gamoyenebam da eleqtronuli
komerciis ganviTarebam, samTavrobo seqtoris
reformirebis aucilebloba ganapiroba, rasac Sedegad
eleqtronuli mTavrobis danergva mohyva.
jer kidev 1971 wels uiliam kaproni werda: `2000
wlisaTvis, saxelmwifo programebis zrdisa da
garTulebis miuxedavad, kompiuteris teqnologiuri
gaumjobeseba, xelmowerebis eleqtronuli gadacema da
sxva inovaciebi, SesaZleblobas miscems federalur
biurokratias ganaxorcielon saqmianoba ufro efeqturad
da efeqtianad vidre dRes, adamianuri Zalis totaluri
zrdis gareSe.7”
jer kidev 1951 wels, mosaxleobis aRweris
biurom gamoiyena kompiuteruli programa monacemTa
Senaxvisa da moZebnisaTvis, agreTve gamoTvlebis
ganxorcielebisaTvis.8 riTac mniSvnelovnad Semcirda
dro, romelic saWiro iyo zusti informaciis
moZiebisaTvis da daiklo moTxovnam informaciis
gadamuSavebisaTvis saWiro mravalricxovan moxeleebze.
kompiuterulma teqnikam da marTvis
avtomatizaciam gazarda administraciuli procedurebis
efeqtianoba. axali teqnologiebis gamoyenebiT
SesaZlebeli gaxda naklebi resursebis gamoyenebiT,
maqsimaluri Sedegis miReba, rac mTlianobaSi zrdida
saxelmwifo seqtoris mwarmoeblurobas.
eleqtronuli mTavroba gulisxmobs saxelmwifo
marTvaSi informaciuli teqnologiebis (ZiriTadad
internetis) gamoyenebas moqalaqeebis, biznesis da sxva
samTavrobo dawesebulebebisaTvis momsaxurebis
gaumjobesebis mizniT9. igi iZleva SesaZleblobas
moqalaqeebma monawileoba miiRon gadawyvetilebis
miRebis procesSi, moipovon maTTvis sasurveli
informacia da momsaxureba kviris nebismier dRes, 24
7
William M. Capron, “The executive branch in the year 2000”,in Harvey S. Perloff, ed.,The
Future of The U.S Government: Toward the Year 2000, New York: George Braziller
1971.pg.307.
8
Shelly G.B., Cashman T.J.Computer fundamentals for Information Age, Brea, California
1984.
9 Congressional Research Service, Washington 20 July 2004. ixileT www.crs.com
saaTis ganmavlobaSi. mkvlevarebi miiCneven, rom
eleqtronuli mTavrobis pirobebSi, samTavrobo
momsaxureba gaxdeba ufro mosaxerxebeli, saimedo da
iafi. magaliTad, gartneris jgufi e-mTavrobas
Semdegnairad axasiaTebs: ès aris samTavrobo
momsaxurebis uwyveti optimizacia, moqalaqeTa
monawileoba, marTva teqnologiebis gamoyenebiT Sida da
gare urTierTobaTa transformaciis meSveobiT.”10.
e-mTavroba gulisxmobs ara mxolod arsebuli
procedurebis kompiuterizacias, aramed mTlianad
procedurebis Secvlasa da gamartivebas. magram igi jer
kidev ganviTarebis procesSia da iZleva SesaZleblobebis
farTo areals.
e-mTavroba miznad isaxavs moqalaqeebisa da
biznesisaTvis ukeTesi momsaxurebis SeTavazebas da
informaciuli resursebis efeqtur marTvas. igi
daefuZneba e-biznesis funqcionirebis principebs,
romelic sakmaod kargad aris ganviTarebuli.
eleqtronul mTavrobas gaaCnia oTxi ZiriTadi principi.
esenia:
 saxelisuflo momsaxurebis Camoyalibeba
moqalaqeTa da bazris moTxovnebis
Sesabamisad;
 xelisuflebis da misi momsaxurebis
xelmisawvdomobis amaRleba;
 sazogadoebis CarTuloba;
 informaciis ukeTesad gamoyeneba.11
eleqtronuli mTavrobis seqtorebi
marTalia eleqtronuli mTavroba saqmianobis
farTo diapazons moicavs, magram SesaZlebelia sami
mkveTrad gansxvavebuli seqtoris gamoyofa. es
seqtorebia: mTavroba _ mTavrobisaTvis (G2G); mTavroba _
biznesisaTvis (G2B); mTavroba _ moqalaqeebisaTvis (G2C);
zogierTi mkvlevari gamoyofs mTavroba _
moxeleebisaTvis (G2E), magram aRniSnuli atarebs mxolod
10 Gartner Group, Key Issues in e-Government Strategy and Management, Research Notes, Key
Issues, 23 May2000
11 Information for Development Program, “infoDev”, ixileT www.infodev.org
pirobiT xasiaTs da rogorc wesi es kategoria mTavroba
_ mTavrobisaTvis (G2G) ganekuTvneba12
G2G _ umravles SemTxvevaSi gvevlineba
eleqtronuli mTavrobis xerxemlad. aRniSnuli
kategoria gulisxmobs xelisuflebis monacemTa arTiani
bazis Seqmnas. nebismieri samTavrobo uwyeba, centraluri
da adgilobrivi xelisuflebis organoebi erTmaneTTan
dakavSirebuli iqnebian qseliT. maT Soris informaciis
gacvla iwarmoebs Tanamedrove informaciuli
teqnologiebis gamoyenebiT. es, pirvel rigSi, Seamcirebs
administraciuli procedurebis drosa da Rirebulebas.
G2B _ aRniSnuli miznad isaxavs biznessa da
xelisuflebas Soris urTierTobis gamartivebas da
harmonizacias. saxelmwifo Sesyidvebi,
xelisuflebis mier garkveuli produqciisa da
momsaxurebis gayidva gadainacvlebs virtualur reJimSi.
Camoyalibdeba virtualuri auqcionebi sadac
ganxorcieldeba aRniSnuli procedurebi.. agreTve
gamoyeneba gadasaxadebis gadaxdis eleqtronuli
meTodebi da xva.13
G2C _ eleqtronuli mTavrobis mesame seqtori
aris mTavroba _ moqalaqeebisaTvis. es kategoria xels
uwyobs moqalaqeebisa da mTavrobis urTierTqmedebas. amis
gamo, xSirad aRiniSneba, rom eleqtronuli mTavroba
ZiriTadad swored amisaTvis aris mowodebuli. es
kategoris mizania moqalaqeebs gauadvilos, gauiafos da
Seumciros dro iseTi procedurebis ganxorcielebisas,
rogorebicaa licenzireba da serTificireba,
gadasaxadebis gadaxda, daxmarebebisaTvis mimarTva da
maTi miReba da a.S. agreTve uzrunvelyofs moqalaqeTa
mier sajaro informaciis miRebas on-line reJinSi.
eleqtronuli mTacrobis ideis mxardamWerebis Tanaxmad,
am kategoriis danergvis erT-erTi ZiriTadi mizani aris
e.w. òne-stop shopping”-is principis danergva. am principis
Tanaxmad iarsebebs erTi veb gverdi, sadac SesaZlebeli
iqneba nebismieri saxis informaciis miReba, rac Tavidan
aaridebs moqalaqeebs daukavSirdnen uwyebebs imisda
12 The Transformative Potential of E-Government in Transitional Democracies, ixileT

www.crs.gov.
13 Robert D. Atkinson and Jacob Ulevich, Digital Government, Progresiv Policy Institute,
march 2000 pg.56
mixedviT, Tu ra saxis informacia ainteresebT.14
eleqtronuli mTavroba agreTve spobs drois da
geografiul barierebs, SesaZlebeli gadawyvetilebis
miRebis procesSi CarTva da xelisuflebasTan
urTierTqmedeba miuxedavad droisa da
adgilmdebareobisa.
eleqtronuli mTavrobis motivaciuri

faqtorebi:
 efeqtianoba;15
 axali, gaumjobebsebuli momsaxureba;
 moqalaqeTa moTxovna16.
 gadawyvetilebis miRebis procesSi
moqalaqeTa monawileobisa da
gamWvirvalobis gazrda; 17
 ekonomikuri ganviTareba.
evrokomisiam aseve gansazRvra eleqtronuli
mTavrobis indikatorebi, es indikatorebi moicaven
eleqtronuli momsaxurebis saxeobebs, romlebic
moqalaqeebsa da biznes unda emsaxurebodes On-line
reJimSi.18
samTavrobo momsaxurebis sfero moicavs Zalian
farTo speqtrs momsaxurebebisa. sazogadoebrivi
cxovrebis garTulebis kvalobaze, farTovdeba
14 Heeks, Richard, Reinventing Government in the Information Age, 1999 London. pg. 37
15 Jeff Breen, “At the Dawn of E-Governemnt: The Citizen as Customer”, Governent Finance
Review, 1 October 2000, p. 15.
16 John P. Mello, Jr.,”Building Better Bureaucracy,” ixileT www.cfo.com 1 october 2000.
17 “A Survey of Government and the Internet, Digital Democracy”, The Economist, 24 june
2000 p.31.
18 European Commission's Information Society Technologies, “Prisma”, ixileT
www.prisma-eu.org
saxelisuflo momsaxurebis sferoc. saWiro xdeba axali
satruqturuli erTeulebis Seqmna, raTa dakmayofildes
moqalaqeTa moTxovnilebebi. eleqtronuli mTavrobis
funqcionirebis pirobebSi, Tu warmovidgenT samTavrobo
momsaxurebaTa odenobasa da xasiaTs, aRniSnuli
momsaxurebis potenciuri mimRebebisaTvis Zneldeba
momsaxurebis miReba. moqalaqeebi, biznesi da sxva
momxmareblebi mTavrobas mimarTaven iseTi servisis
miRebisaTvis, rogorebicaa piradobis mowmobis miReba,
gadasaxadebis gadaxda, sajaro Sesyidvebi, licenziebi da
a.S. imis gaTvaliswinebiT, rom rTulia zustad
gansazRvro is saxelisuflo dawesebuleba, sadac
SesaZlebelia sasurveli informaciisa da momsaxurebis
miReba, iqmneba erTiani saxelisuflo portalebi, anu
Sesasvlelebi. sadac momxmarebeli Sedis da aRniSnuli
portalis daxmarebiT gansazRvravs sasurvel samTavrobo
dawesebulebas da ukavSirdeba mas. 19
portalebi, rogorc martivad Sesasvleli
samTavrobo `fanjara”, warmoadgens eleqtronuli
mTavrobis erTiani strategiis mniSvnelovan nawils.
aRniSnuli sistemebi funqcionirebs did britaneTSi, 20
aSS-Si,21 kanadaSi22 da a.S. portalebisaTvis iqmneba
erTiani sistema (Gateway), romelic erTmaneTTan
akavSirebs yvela saxelisuflo dawesebulebas. mxolod
aseTi sistemis meSveobiT aris SesaZlebeli erTiani
samTavrobo Sesasvlelis (fanjris) Seqmna. msoflio
19 Government Centre of The Republic of Slovenia for Informatics, “The Strategy of E-

/www.sigov.si/ ixileT
20ixileT UK Online, gaerTianebuli samefos samTavrobo portali
21 ixileT FirstGov aris amerikis SeerTebuli Statebis federaluri
mTavrobis sainformacio portali .

22 . 22 European Commission's Information Society Technologies, “Prisma”, ixileT
www.prisma-eu.org

/www.sigov.si/ ixileT
22ixileT UK Online, gaerTianebuli samefos samTavrobo portali
22 ixileT FirstGov aris amerikis SeerTebuli Statebis federaluri
mTavrobis sainformacio portali .

Service Canada provides access to government information and services over the counter, by
phone or through the Internet portal, the Canada Site Portal.
banki, rganizacia InfoDev-i, gaeros ganviTarebis programa
afinanseben ganviTarebad qveynebSi erTiani samTavrobo
qselis, sistemis Seqmnas (Gateway).
sainformacio portalebi
pirveli tipis portalebs ganekuTvneba
sainformacio portalebi. saxelmwifo marTvaSi arsebobs
mTeli rigi administraciuli registrebi da monacemTa
bazebi, romlebic gamoiyeneba administraciul
procedurebSi. amitom aucilebelia am informaciis
SekavSireba da maTze martivi xerxebiT xelmisawvdomobis
uzrunvelyofa.23 sainformacio portalebi xelmisawvdomi
iqneba saxelmwifo seqtorSi momuSave pirebisaTvis,
moqalaqeebisa da biznesis warmomadgenlebisaTvis,
romelTac kanoniT eqnebaT miniWebuli es ufleba. magram
aRniSnuli portalebis formirebisaTvis saWiroa
gadaidgas Semdegi nabijebi:
 informaciuli portalebis
formirebisaTvis erTiani standartebis
daweseba;
 saxelmwifo marTvaSi arsebuli yvela
administraciuli registrebisa da
monacemTa bazebis gansazRvra. zogadad
sainformacio portalebze Tavsdeba
Semdegi saxis informacia: kanonmdebloba;
statistikuri indeqsebi; mosaxleoba;
dasaqmeba; procedurebi; oficialuri
pirebi; garemo pirobebi da sxva.
3.3 samomxmareblo portalebi
samomxmareblo portalebi, sainformacio
portalebisagan gansxvavebiT, saSualebas iZleva miviRoT
ara mxolod informacia, aramed _ garkveuli
momsaxurebac. magram, rogorc wesi, umjobesia sami tipis
samomxmareblo portalebis ganviTareba. pirveli
gankuTvnili iqneba moqalaqeebisaTvis, meore _
biznesisaTvi da mesame _ sajaro mosamsaxureebisaTvis.24

ixileT /www.sigov.si/
24 Green Paper On Public Sector Information In The Information Society, COM(98) 585final,
20. 1.
1999
mxolod msgavsi portalebis SeqmniT aris
SesaZlebeli egreTwodebuli “one-stop-shop”-is principis
danergva. magram samomxmareblo da sainformacio
portalebis danergva SeuZlebelia arsebuli
administraciuli procedurebis pirobebSi. amitomac aris
aucilebeli, rom eleqtronuli mTavrobis danergvasTan
erTad, unda ganxorcieldes saxelmwifo marTvis Zireuli
reforma da mTlianad Seicvalos administraciuli
procedurebi. portalebis meSveobiT SesaZlebeli iqneba
samTavrobo momsaxurebis eleqtronuli saSualebebiT
miReba. piradobis mowmobis aReba, samSeneblo nebarTvebi,
licenzireba, satransporto saSualebebis registracia da
sxva saxis momsaxurebis miReba, romelic dadgenilia
evrokomisiis mier, SesaZlebeli gaxdeba nebismier dros,
kviris nebismier dRes, adgilmdebareobis miuxedavad.
literatura
1. Kavran D., “Elements of Public administration Reform in Serbia”,
Conference on The Simplification of Administrative Procedures, European
Public Law Centre, Athens 2003. pg.3.
2. David H. Rosenbloom, “Public Administration: Understanding
Management, Politics and Low in The Public Sector”, American
University 1998. pg 24.
3. Peter Ladegaard, “Administrative Simplification: Experiences and Trends
in OECD Countries”, Conference on The Simplification of Administrative
Procedures, European Public Law Centre, Athens 2003. pg. 7.
4. Government Centre of The Republic of Slovenia for Informatics, “The
Strategy of E-Comerce in Public administration of The Republic of
Slovenia for The Period from 2001 Untill 2004.” September 2004 pg. 11.
aseve ixileT /www.sigov.si/
5. Georg Aichholzer, Rupert Shmutzer, “Bringing Public Administration
Closer to The Citizens”, Information Society Forum of The European
Comission, WG:5 “Public Administration”, Vienna, 1998. pg.33.
6. Wilson Wodrow, “the Study of Administration”, Political Science
Quarterly, 1941 pg.494 (originally published in 1887}.
7. William M. Capron, “The executive branch in the year 2000”,in Harvey S.
Perloff, ed.,The Future of The U.S Government: Toward the Year 2000,
New York: George Braziller 1971.pg.307.
8. Shelly G.B., Cashman T.J.Computer fundamentals for Information Age,
Brea, California 1984. pg. 112.
9. Congressional Research Service, Washington 20 July 2004. ixileT
www.crs.com
10. Gartner Group, Key Issues in e-Government Strategy and Management,
Research Notes, Key Issues, 23 May 2000. pg. 4.
11. Information for Development Program, “infoDev”, ixileT
www.infodev.org
12. The Transformative Potential of E-Government in Transitional
Democracies, ixileT www.crs.gov.
13. The Transformative Potential of E-Government in Transitional
Democracies, ixileT www.crs.gov.
14. Jeff Breen, “At the Dawn of E-Governemnt: The Citizen as Customer”,
Governent Finance Review, 1 October 2000, p. 15.
15. John P. Mello, Jr.,”Building Better Bureaucracy,” ixileT
www.cfo.com 1 october 2000. pg.44.
16. “A Survey of Government and the Internet, Digital Democracy”, The
Economist, 24 june 2000 p.31.
17. European Commission's Information Society Technologies, “Prisma”,
ixileT www.prisma-eu.org
18. ixileT UK Online, gaerTianebuli samefos samTavrobo
portali
19. ixileT FirstGov aris amerikis SeerTebuli Statebis
federaluri mTavrobis sainformacio portali .
20. Service Canada provides access to government information and services
over the counter, by phone or through the Internet portal, the Canada Site
Portal.
21. Green Paper On Public Sector Information In The Information Society,
COM(98) 585 final, 20.1 .1999. pg 67.
Temur Kopaliani
The reforme of public polici system
SUMMARY
Nowadays, World economy is moving from predominant industrial

society to a new, service providing, or information society. Together with
the information society also the new economy is emerging, based upon
high technology and offering great opportunities for growth, employment,
and creation of welfare for everyone involved. Precisely the modern
information and communication technology is the most important
foundation of information society.
Georgia should take the gradual steps to transform the system of
public administration. It is one of the most important issues to meet the
challenges of contemporary world and become the plenipotentiary member
of European family. E-government is backbone of the reform which will
increase the efficiency and transparency of public operations and can play
key role in facilitating access to public information and the delivery of
public services. Citizen and business orientated system of public
administration, simplified and virtualized administrative procedures which
give opportunity to access public service and information 24 hours a day
and 7 days a week, decreased expenditures, increased transparency,
economic development etc. are the basic motivators of e-government.
Темур Копалиани
Реформа системы государственного управления в Грузии
РЕЗЮМЕ
Â íàñòîÿùåå âðåìÿ, Ìèðîâàÿ ýêîíîìèêà ïåðåìåùàåòñÿ

îò ïðåîáëàäàþùåãî èíäóñòðèàëüíîãî îáùåñòâà â íîâûé,
ориентированный на сферу услуг, èëè èíôîðìàöèîííîãî
îáùåñòâà. Âìåñòå ñ îáùåñòâîì èíôîðìàöèè ïîíÿòèÿ òàêæå
âûðàæåíèå íîâàÿ ýêîíîìèêà(ýêîíîìèÿ) ïîÿâëÿåòñÿ,
îñíîâàííîé íà âûñîêóþ òåõíîëîãèþ è ïðåäëàãàåò áîëüøèå
âîçìîæíîñòè äëÿ ðîñòà, çàíÿòîñòè, è ñîçäàíèÿ
áëàãîñîñòîÿíèÿ äëÿ êàæäîãî âîâëå÷åííîãî. Òî÷íî
ñîâðåìåííàÿ èíôîðìàöèÿ è òåõíîëîãèÿ ñâÿçè - íàèáîëåå
âàæíàÿ îñíîâà èíôîðìàöèîííîãî îáùåñòâà.
Äæîðäæèÿ(Ãðóçèÿ) äîëæíà áðàòü ïîñòåïåííûå øàãè,
÷òîáû ïðåîáðàçîâàòü ñèñòåìó ãîñóäàðñòâåííîé ñëóæáû. Ýòî
- îäíà èç íàèáîëåå âàæíûõ ïðîáëåì(âûïóñêîâ), ÷òîáû
âñòðåòèòü(âûïîëíèòü) âûçîâû ñîâðåìåííîãî ìèðà è ñòàíåò
ïîëíîìî÷íûì ÷ëåíîì Åâðîïåéñêîãî ñåìåéñòâà. E-
ïðàâèòåëüñòâî - îñíîâà ðåôîðìû, êîòîðàÿ óâåëè÷èò
ýôôåêòèâíîñòü è ïðîçðà÷íîñòü îáùåñòâåííûõ äåéñòâèé è
ìîæåò èãðàòü ãëàâíóþ ðîëü â îáëåã÷åíèè äîñòóïà ê
îáùåñòâåííîé èíôîðìàöèè è ïîñòàâêå êîììóíàëüíûõ
îáñëóæèâàíèé. Ãðàæäàíèí è áèçíåñ îðèåíòèðîâàëè ñèñòåìó
ãîñóäàðñòâåííîé ñëóæáû, óïðîùåííûå è virtualized
àäìèíèñòðàòèâíûå ïðîöåäóðû, êîòîðûå äàþò âîçìîæíîñòü
êîììóíàëüíîìó îáñëóæèâàíèþ äîñòóïà è èíôîðìàöèè 24
÷àñà â äåíü è 7 äíåé â íåäåëþ, óìåíüøåííûå ðàñõîäû,
óâåëè÷åííàÿ ïðîçðà÷íîñòü, ýêîíîìè÷åñêîå ðàçâèòèå è è ò.ä.
- îñíîâíîé motivators e-ïðàâèòåëüñòâà.
jemal janaSia
saqarTveloSi arsebuli narkotikuli mdgomareoba

umZimesia ukanaskneli ramodenime aTeuli wlis
ganmavlobaSi. narkotikuli situaciis istorias Seswavla
gviCvenebs rom misi afeTqeba Cvens qveyanaSi ramodenimejer
aris da- fiqsirebuli.
pirvelad am movlenis momswreni viyaviT 80-iani
wlebis bolos, Tumca igi specialistTa da mecnierTa
garkveli jgufisaTvis iyo mxolod SesamCnevi;
narkotikuli situaciis meore SesamCnevi afeTqebis
momswreni gavxdiT 1992-95 wlebSi, saqarTveloSi mimdinare
samoqalaqo omis da eTnokomfliqtebis fonze, rodesac am
cnobili movlenebisas narkotikebi meomarTaTvis sao-mari
operaciebis win mastimulirebeli saSualeba, xolo
brZolis Semdeg damamSvidebeli saSualeba gaxldaT.
swored am periodSi saerTaSoriso mafia aqtiurad eZebs,
Semdeg ayalibebs kidec, aziidan evropisaken umokles da
ukontrolo narkotrasebs samxreT kavkasiis gavliT.
evropuli da amerikuli specsamsaxurebi swored am
periodSi afiqsireben narkotikebis didi partiebis
miwodebas kavkasiuri marSrutebis gavliT;
gavecnoT erT aseT SemTvevas: 1998 wlis 8 ianvars
sarfis sabaJoze Turqma mebaJeebma turistuli avtobusis
samalavidan, romelmac TiTqmis mTeli saqarTvelos
teritoria gadasera--amoiRes 486kg da 976 gr. heroini.
1991 wlis bolos mTeli datvirTviT amuSavda
heroinis laboratoria CeCneTSi, kerZod SaliSi, saidanac
narkotikebis ara erTi partia vertmfrenebiT, gadaizida
evropisaken da rogorc evropeli specsamsaxurebi
azusteben maTi sabolao dasawyobebis adgili famagustas
porti iyo.(1)
cvlilebebis da damatebebis Sesaxeb

saqarTvelos sisxlis samarTlis
kodeqsSi (2006 wlis 10 aprilis
mdgomareobiT)
90-iani wlebis Sua periodSi sinTetikuri

narkotikebi mzaddeboda azerbaijanis sumgaiTSi (qimiuri
mrewvelobis centrSi), saidanac igi ZiriTadad dsT-s
sivrceSi vrceldeboda. mokled swored am periodSi
yalibdeba narkotikebis kavkasiuri marSrutebi, romlis
erT-erTi ZiriTadi veqtori saqarTvelos teritoriaze
gadis, sadac Camoyalibda da moqmedebda narkotikebis
tranzitis da aseve Sida gavrcelebis Svidi marSruti.
narkotikuli situaciis mesame afeTqebis momswreni
saqarTveloSi ukve XXI saukuneSi gavxdiT, rodesac misma
moxmarebam Cveni qveynisaTvis kritikul dones miaRwia da
Tu daveyrdnobiT saerTaSoriso organizaciebis
monacemebs yvelaze optimisturi gaangariSebiT dRes 200
aTasi narkomani da narkotikebis momxmarebeli cxovrobs
saqarTveloSi, Tumca SeiZleba iTqvas, rom am or
kategorias Soris zRvari sakmaod pirobiTia.(2)
amJamad mecnierTa da praqtikos muSakTa erT-erTi
umTavresi mizania, ganvsazRvroT Tu rogor vebrZoloT am
mravali milioni mogebis momtan narkobizness da riT
SeiZleba avxsnaT, rom miuxedavad msoflios qveynebis mier
gaweuli kolosaluri xarjebisa problemis simwvave ar
klebulobs? axsna erTia, narkotikebiT vaWrobas sxva
kriminalur qmedebebTan SedarebiT udidesi mogeba moaqvs.
ai narkobiznesis umTavresi Tviseba: minimaluri
danaxarjebiT maqsimaluri mogebis miReba.
zogadad specialistebisaTvis cnobilia, rom
narkotikebis ZiriTadi nedleuli mcenareuli saxisaa,
maTgan umTavresia (opiumi, heroini, morfini). romelTa
fasi mwarmoeblidan momxmareblamde 700-jer izrdeba,
xolo kokainis 2000-jer, maSin, rodesac navTobis da
bambis mamravli mxolod 40-s utoldeba. cnobisaTvis
narkoSemcveli mcenareebis ukanono plantaciebi
msoflioSi 200 000 heqtarze xarobs, romelTagan
weliwadSi 4000 t opiumi, 450 tona heroini da 350 tona
kokaini iwarmoeba. ukanono brunvidan ki weliwadSi
saSualod, mxolod: 200 tona opiumi da 20 tona kokainia
amoRebuli. kidev erTi cifri, maSin rodesac msoflio
erovnuli Semosavali weliwadSi 5 trilioni dolaria da
aqedan 1 trilioni dolari Savbizness ekuTvnis, TiTqmis
misi naxevari narkobiznesze modis.-(3).
calke Temaa narkotikebisa da gare sinamdvilis
konfliqtebs Soris urTierTkavSiri. amis naTeli
magaliTia kavkasiaSi, balkaneTSi, aziaSi da msoflios
sxva sivrceebSi mimdinare movlenebi. misi Seswavla
gviCvenes, rom iq mimdinare konfliqtebs, separatistul
moZraobebs win uswrebda an Tan sdevda narkotikuli
situaciis gamwvaveba. aq mudmivad muSaobda formula:
(narkotikebi _ iaraRi)(4)
aseve ar SeiZleba ar aRiniSnos, narkotikebis da
terorizmis urTierTkavSiri, romelic mravali
faqtoriTaa ganpirobebuli, romelTagan umTavresi
cvalebadi politikuri garemoebebia. gamomdinare
zemoTaRniSnulidan, narkotikebi msoflio wesrigisaTvis
mravalaspeqtiani problema gaxda da misma borotad
gamoyenebam da transportirebam mravali qveynis
politikur, ekonomikur da socialur sferoze moaxdina
gavlena. swored amitom msoflios
yvela qveynisa da saerTaSoriso organizaciisaTvis
narkotikebis sakiTxi upirvelesia maTi muSaobis dRis
wesrigSi, mSvidobis ganviTarebis, garemos dacvisa da sxva
saxelmwifo mniSvnelobis sakiTxTa gverdiT. aseve
aucilebelia calke gamoiyos narkotikebis Sida erovnuli
da regionalur problemebi. vTvliT rom narkobiznesTan
brZolis msoflio sistemidan TviTizoliaciam da
zogierT SemTxvevebSi narkotikebis problemebisadmi
araadekvaturma midgomam da im ideologiam, rom
narkotikebis moxmareba da transportireba
damaxasiaTebelia mxolod kapitalisturi samyarosaTvis,
mogvca is Sedegi, rom Cveni samarTaldamcavi organoebi,
jandacvis sfero, finansuri wreebi, moumzadebeli
aRmoCndnen narkotikebis ukanono brunvis winaaRmdeg
brZolaSi. dRes TiTqmis Tavidan gviwevs am sistemebis
mowyoba da funqcionireba, rac sakmaod mZime, Sromatevadi
da finansuri TvalsazrisiT Zviri procesia.(5).
samwuxarod arc Secdomebia iSviaTi, rodesac
eqspertebis da specialistTa azris gauTvaliswineblad
xdeba narkotikebTan mebrZoli samsaxurebis Camoyalibeba
da funqcionireba, rac xSirad iwvevs sistemaTa
dublirebas da paralelizms, es ki metad mniSvnelovania
CvenisTana SezRuduli resursebis mqone qveynisaTvis. Tu
gavaanalizebT samarTaldamcavi struqturebis muSaobas
ukanaskneli 5 wlis ganmavlobaSi narkotikebis ukanono
brunvis xaziT davinaxavT, rom mas axasiaTebs mravali
axali saintereso momenti, kerZod 2000-2005 wlis
statistikuri monacemebiT, damnaSaveTagan amoRebulia wina
wlebTan SedarebiT meti heroini, opiumi da sxva
mcenareuli saxis narkotikuli saSualebebi magram
miuxedavad amisa narkotikuli situacia qveyanaSi mudmivad
mZimdeba da exla ukve problemad gvesaxeba sinTetikuri
saxis narkotikuli saSualeba- _ suboteqsi, romelic
Tavisi siiafis da moxmarebisaTvis moxerxebulobis gamo
qarTveli narkomanebis #1 narkotikia, man pirdapir waleka
qarTuli narkobazari da sul axali da axali adamianTa
jgufebi Caaba am ukanono saqmianobaSi. am problemis
analizi gviCvenebs, rom am ukanono biznesSi aqtiurad
arian CarTuli qarTuli diasporis warmomadgenlebi
evropis mraval qveyanaSi, romelnic mudmivi samuSaos
Ziebis gamo advilad da aqtiurad erTvebian narkotikebis
wriul kontrabandul qselebSi. saerTod aRiarebulia,
rodesac konfliqtebi usasrulod iWimeba, diasporis
wevrebi da ltolvilTa jgufebi mravalnair komerciaSi
erTvebian, maT Soris ukanonoSic da saqme, romelic
dasawyisSi elementarulad Tavis rCenis wyaros
warmoadgenda, mokle xanSi dasabams aZlevs seriozul
savaWro qselebs. ase iqmneba danaSaulebrivi kavSirebi
diasporasa da kontrabandul qselebs Soris da axla es
ukanasknelni TavianTi ubedurebidan mogebasac ki
naxuloben, xolo ukanono biznesi TandaTan Zalas ikrebs.
mokled dRes paradoqsuli situacia Seiqmna.
saerTaSoriso organizaciebi mudmivad imaze muSaoben, rom
Seqmnan iseTi sistemebi, romelic SeebrZoleba
narkotikebis SeRwevas aziidan evropul sivrceSi, xolo
exla TviT Cven gviwevs Tavis dacva Warbi evropuli
narkotikebisagan da rac dro gava es priblema ufro da
ufro gamwvavdeba.
aseT pirobebSi didi mniSvneloba aqvs sabaJo
samsaxuris efeqtur saqmianobas narkotikebis ukanono
tranzitisa da qveyanaSi Semotanis winaaRmdeg brZolaSi.
msoflio praqtika gviCvenebs, rom sabaJo gamSvebi
punqtebis swori funqcionirebisas qveyanaSi ukanono
brunvidan amoRebuli narkotikebis naxevarze meti maTze
modis, saqarTveloSi ki sabaJo sistemaSi saerTod ar
arsebobs narkotikebTan brZolis samsaxuri, xolo
TanamSromelTa umetes nawils narkotikebis garkveul
saxeobebze warmodgenac ara aqvs.
kidev erTi umniSnelovanesi sakiTxi, romelic am
problemas Tansdevs es aris narkobiznesis piramidis
problema. iSviaTia SemTxveva, rodesac specsamsaxurebi
narkotikebis ukanono transportirebis operaciebis
rTuli jaWvis yvela monawiles aaSkaraveben,
gansakuTrebiT mis saTaves, narkotikebTan mebrZoli
samsaxurebi, rogorc wesi narkopiramidis ZirSi
fusfuseben. narkomafiis rTuli da mravalwaxnagovani
buneba SesaniSnavad Seafasa Cvenma italielma kolegam:
”narkotikebis kontrabanduli organizacia spagetis TefSs
hgavs; TiTqos TiToeuli erTmaneTs exeba, magram ar xar
darwmunebuli, sadamdis wagiyvans igi. zogjer daviWerT
viRacas, romelic Cveni rwmeniT mniSvnelovania daWeris
momentamde, magram xelSi CagdebisTanave is pawawina
TaRliTad iqceva xolme da mis adgilze viRac ufro
mniSvnelovani Cndeba”.
kidev erTi mniSvnelovani Tema: Zveli berZnebi

ambobdnen “brZeni kanonmdebeli damnaSavis dasjis
nacvlad ecdeba Tavidan aicilos danaSauli” e.i.
Tanamedrove gagebiT saubaria danaSaulis prevenciaze. am
Temaze msjeloba aucilebeli im fonze, rodesac presaSi
da televiziaSi araerTxel gaJRerda informacia
narkotikebis garkveuli saxeobebis aramavneblobis
Sesaxeb da rom SesaZlebelia misi nawilobrivi
legalizebac ki.
am TvalsazrisiT mniSvnelovania
axalgazrdobisaTvis swori orientirebis gansazRvra,
kerZod unda vicodeT,rom Teoriidan cnobilia
axalgazrdobis mniSvnelovani nawili, maT Soris
arasrulwlovanebic kanonmorCilni arian, e.i. kanonis
normebis moTxovnebidan gamomdinare Tavs ikaveben
narkotikebis moxmarebisagan, garkveuli saxis
narkotikebis (magaliTad marixuanas) legalizeba an
kanonis normebis nawilobrivi liberalizacia bevr
axalgazrdas maTi moxmarebisaken ubiZgebs, rasac isini
sxva dros ar gaakeTebdnen, amas moyveba is, rom mkveTrad
gaizrdeba narkotikebTan arakanonier SexebaSi myofi
axalgazrdebis maT Soris arasrulwlovanebis ricxvi.
amitom Cvenis azriT da am azrs iziarebs bevri mecnieri
da praqtikosi muSaki, garda sxva Semakavebeli
faqtorebisa, qveynis moqalaqeebma adreuli asakidan unda
icodnen, rom qveyanaSi narkotikebis arasamedicino
daniSnulebiT moxmareba kanonsawinaaRmdego qmedebaa.
calke msjelobas moiTxovs mosazreba imis Sesaxeb rom
TiTqos narkotikebis nawilobrivi legalizeba xels
Seuwyobs narkomanebis gamovlenas, maT movlas da Tvidan
agvacilebs kanonsawinaaRmdego qmedebebs
samarTaldamcavTa mxridan. (Tumca am ukanasknel
mosazrebaSi garkveuli obieqturi WeSmariteba arsebobs,
razec qvemoT gveqneba saubari).
veravin gansazRvravs narkotikebis borotad
gamoyenebis masStabebs misi nawilobrivi legalizebis
SemTxvevaSi erTi ram cxadia, rasac mecnieruli
gamokvlevebic adasturebs, rom marixuanas yoveli
meoTxe-mexuTe momxmarebeli mZime narkotikze (opiumi,
heroini, kokaini) gadadis. ufro metic swored marixuana
gaxda qalTa narkomaniis maprovocirebeli faqtori, risi
dasturic dRes saqarTveloSi arsebuli situaciaa.
rogorc sakmao praqtikuli gamocdilebis
specialisti, am dargSi minda dagarwmunoT, rom
legalizeba narkobizness axal biZgs miscems,
gaZlierdeba misi masStabebi –daiwyeba konkurencia Sida
bazarze, sagrZnoblad moimatebs narkotikebis importi
qveynis farglebs garedan da rac Cveni klimaturi
pirobebis gaTvaliwinebiT yvelaze ufro sagangaSoa,
daiwyeba narkotikuli nivTierebebis Semcveli mcenareebis
masiuri daTesva da moyvana e.i. Seiqmneba narkotikebis
warmoebis Sida bazari, praqtikaSi ganxorcieldeba
cnobili mosazreba: _ narkotikebi+legalizeba==bazars.
isic unda gaviTvaliswinoT, rom daiwyeba marixuanas sxva
produqtebis magaliTad haSiSis zeTis warmoeba, ro
melic Tavisi moqmedebis efeqtiT 30-40-jer ufro Zlieria
marixuanaze.
narkotikebis Temis ganxilvisas aucilebelia
yuradRebis gamaxvileba narkotikebis sawinaaRmdeg
propagandasTan dakavSirebul sakiTxebze. narkotikebis
Temaze saubrisas unda viyoT uaRresad frTxili,
dakvirvebuli. xmauriani gancxadebebi ki narkomaniis
avadmyofad da socialur movlenad gamocxadebis Sesaxeb
yovelTvis ar aris dadebiTi Sedegis momtani, xolo, rac
Seexeba zogierTi pirovnebis gamonaTqvams, rogor uxsnis
mas tvinis ujredebs SemoqmedebiTi saqmianobisas
“marixuana” uaRresad saxifaToa. es magonebs gasuli
saukunis 30-ian wlebs, rodesac amerikis SeerTebul
StatebSi “marixuanas” e.w. bumi iyo ela ficjeraldma
gamouSva albomi: “When I Get Low, I Get High”…”roca
depresiaSi var, davfrinav”, romelic narkotikebTan
brZolis administraciam umalve akrZala. Cven ki
tradiciulad sxvis Sec- domebze arafers vswavlobT da
Tavidan vimeorebT mas. aRsaniSnavia, rom gaerTianebuli
erebis organizaciis tipiur kanonSi aris aseTi muxli
“narkotikebis gamoyenebis sajarod waxaliseba”, igi
sisxlis samarTlis danaSaulad iTvleba da xuT wlamde
Tavisuflebis aRkveTas iTvaliswinebs.(6)
saintereso mosazrebas gamoTqvams am Temaze
amerikis SeerTebuli Statebis narkotikebTan brZolis
administraciis cnobili eqsperti jon heislipi. misi
gancxadebiT ”erT-erTi seriozuli mizezi narkomaniis
epidemiisa aris mowodebebi narkotikebis da misi
moxmarebis legalizebis Sesaxeb da rogorc msoflio
praqtika gviCvenebs ume tes saxelmwifoTa xelisufalni
araadekvaturni arian aseTi wamowyebebis mimarT, rac
aSkarad Cans narkotikebT an brZolis msoflio istoriis
Seswavlisas.”(6)
ganvixiloT kidev erTi umniSvnelovanesi Tema
romelic kanonmdeblomis srulyofas exeba. dRevandeli
saerTaSoriso Tanamegobrobis umTavresi amocanaa,
samarTlis normebis, rogorc mosaxleobis narkotikebis
mavne zemoqmedebisagan dacvis ZiriTad instrumentad
aRiareba. swored kanonma unda uzrunvelyos narkotikuli
saSualebebis, fsiqotropuli nivTierebebis, maTi
analogebis da prekursorebis ukanono brunviT
gamowveul kanondarRvevebze adekvaturi da efeqturi
reagireba, gansazRvros maT ukanono brunvasTan
dakavSirebuli danaSaulebriv qmedebebTa gamovlenis da
aRkveTis, danaSaulis Camden pirTa dasjis iuridiuli
safuZvlebi da am mimarTebiT saxelmwifo organoebis,
fizikuri da iuridiuli pirebis uflebamosilebani. am
sakiTxs imitom vexebiT, rom Cvens kanonmdeblobaSi
Zalian bevri xarvezia da maTi aRmofxvra saswrafod
aris saWiro.
Sevexebi ramodenime sakiTxs.
pirveli--ramodenime welia saqarTveloSi
gamoikveTa araswori sisxlis samarTlebrivi politika
narkotikebisukanono brunvis xaziT. yovelwliurad
izrdeba am kateg oriis sisxlis samarTlis saqmeTa
raodenoba, romelic albaT male 2000-s gadaaWarbebs(7) da
umTavresi problema ki is aris, rom dakavebulTa umetesi
nawili narkotikebis sacalo momxmareblebia, romelnic
mas piradi moxmarebis mizniT inaxaven da
sazogadoebisaTvis araviTar safr Txes ar warmoadgenen.
problemis erT-erTi mizezi saqar- Tvelos sisxlis
samarTlis kodeqsis 260-e muxlia, sadac erTad aris
gaerTianebuli: “narkotikuli saSualebis, misi analogis
an prekursoris ukanono damzadeba, warmoeba SeZena,
Senaxva, gadazidva, gadagzavna da gasaReba. Cveni azriT,
am muxls unda gamoeos narkotikebiT vaWroba da is
calke muxlad Camoyalibdes da erT-erTi ZiriTadi
makvalificirebeli niSani unda iyos ukanono brunvidan
amoRebuli narkotikebis odenobebi da aseve narkotikebis
saxeobebi maTi adamianis organizmze zemoqmedebis
xarisxis gaTvaliswinebiT. narkotikuli saSualebis, misi
analogis an prekursoris mcire odenobiT ukanono
damzadeba, SeZena, Senaxva anda eqimis daniSnulebis
gareSe ukanonod moxmareba. am muxlSic unda gaimijnos
ukanonod moxmareba danaSaulis sxva saxeebisagan. aqve
naTlad umda iyos mocemuli ra SemTxvevebSi
Tavisufldeba piri sisxlis samarTlis
pasuxismgeblobisagan da mocemuli unda iyos amis
ramodenime alternatiuli varianti.(-8) Cven qvemoT
gTavazobT am muxlis axal variants, romelSic
gaTvaliswinebulia zemoT mocemuli SeniSvnebi.
muxli 273. (axali redaqciiT) narkotikuli
saSualebis an fsiqotropuli nivTierebis mcire
odenobiT ukanono damzadeba, SeZena, Senaxva sawarmoSi,
dawesebulebaSi, or ganizaciaSi, samxedro nawilSi,
saswavlebelSi, sazogaddoebriv transportSi, quCaSi an
adamianTa masobrivi TavSeyris sxva adgilebSi anda
eqimis daniSnulebis gareSe ukanonod moxmareba, Cadenili
aseTive darRvevisaTvis administraciuli sasjelis
dadebidan erTi wlis ganmavlobaSi isjeba, jarimiT
rvaasidan aTas laramde an sazogadoebriv sasargeblo
gamasworebeli samuSaoebiT vadiT sam Tvemde an
Tavisuflebis aRkveTiT vadiT erT wlamde, igive qmedeba
Cadenili, ganmeorebiT an jgufurad (ori an meti piris
mier), isjeba, Tavisuflebis aRkveTiT vadiT or wlamde.
SeniSvna: piri, romelic nebayoflobiT mimarTavs
samedicino dawesebulebas arasamedicino mizniT
narkotikul saSualebaTa moxmarebasTan dakavSirebiT,
misTvis samedicino daxmarebis gasawevad
dezintoqsikaciuri kursis gavlis Semdgom janmrTelobis
dacvis organos daskvnis safuZvelze Tavisufldeba
sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisagan eqimis
daniSnulebis gareSe narkotikuli saSualebis
moxmarebisaTvis, agreTve moxmarebuli narkotikuli
saSualebebis ukanono SeZenis, Senaxvis, gadazidvis da
gadagzavnisaTvis.
konvenciebSi arc moTxovnilia da arc
navaraudevia narkotikebis moxmarebisaTvis dasjiTi
RonisZiebebi. miuxedavad amisa 1961 wlis konvenciis 36-
muxlis 1(3) punqtSi da 1971 wlis konvenciis 22 muxlis
1(a) punqtSi, gaTvaliswinebulia, rom saxelmwifoebma
unda akrZalon narkotikuli saSualebebis Senaxva Tu es
ar aris gamowveuli samedicino an samecniero miznebiT.
1988 wlis konvenciis me-3 muxlis 2 punqtSi
gaTvaliswinebulia, rom saxelmwifoebma sakuTari
konstituciuri debulebebis da ZiriTadi samarTlebrivi
principebis gaTvaliswinebiT unda miiRon iseTi zomebi,
romelic SeiZleba aucilebeli gaxdes, raTa
samarTaldarRvevad CaiTvalos, piradi moxmarebis mizniT
narkotikuli saSualebebis an fsiqotropuli
nivTierebebis Senaxva, SeZena an kultivireba.
1988 wlis konvenciis me-3 muxlis me-5 paragrafi
miuTiTebs, rom am muxlSi Cadenili qmedeba maSin
iTvleba danaSaulad Tu igi Cadenilia:
“sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi, saganmanaTleblo an
socialuri samsaxuris dawesebulebaSi an iseT
adgilebSi sadac skolis moswavleebi da studentebi
imyofebian saganmanaTleblo, sportuli an sxva
socialuri RonisZiebebis gamo”. es muxli piradi
moxmarebis mizniT narkotikebis kultivirebis, SeZenis da
SenaxvisaTvis pasuxismgeblobis or variants
iTvaliswinebs:
pirveli varianti; sasamarTloebs aZlevs saSualebas
Tavisi Sexedulebisamebr gansazRvros, gamiznuli oyo Tu
ara Senaxuli, SeZenili an kultivirebuli narkotikuli
saSualeba piradi moxmarebisaTvis.
meore varianti; romelic ufro SezRudulia, miznad
isaxavs uzrunvelyos, rom sasamarTloebma daudevrobiT
an garkveuli saxeobis narkotikebis odenobebze
arasakmarisi informaciis gamo, narkotikebis is
odenobebi, romlebic ar SeiZleba kvalificirebul iqnas,
rogorc piradi moxmarebisaTvis gamiznuli, anda pirebi,
romlebic am muxlis darRveviT awarmoeben narkotikebiT
sacalo vaWrobas narkotikebis ukanono brunvas, ar
ganixilon, rogorc momxmareblebi, romlisTvisac
gaTvaliswinebulia ufro ioli sasjeli, vidre
narkotikebis ukanono brunvisaTvis.
zemoT aRniSnulis uzrunvelsayofad
gaTvaliswinebulia narkotikebis odenobis gansazRvris
oTxi SesaZlo procedura:
pirveli variantis Tanaxmad sasamarTlos mier
raodenobrivi Sefaseba xdeba arsebuli narkotikis
moxmarebis sadReRamiso dozidan gamomdinare.
meore variantis mixedviT Sefaseba aseve xdeba
sasamarTlos mier, romelic aseT Sefasebas aZlevs
kompetenturi organos mier dadgenili odenobebidan
gamomdinare.
mesame variantSi es Sefaseba xdeba eqspertis mier,
romelic adgens narkomaniis stadias, romelSic imyofeba
Sesabamisi piri.
meoTxe variantSi miTiTebulia, rom TiToeuli
narkotikisaTvis aseTi odenoba ganisazRvreba
kompetenturi organos mier.
amave kanonSi gaTvaliswinebulia dasjis zomebis
sami varianti:
pirveli variantis mixedviT patimroba SeiZleba
Seicvalos sazogadoebrivad sasargeblo gamasworebeli
samuSaoebiT.
meore variantSi gaTvaliswinebulia, rom sasjeli
iniSneba imis mixedviT, Tu romel siaSia Setanili
narkotiki, rac am narkotikis saSiSroebis gansazRvris
saSualebas iZleva.
mesame variantSi kanafis SemTxvevaSi daSvebulia
sasjelis ufro msubuqi forma, kerZod masTan
dakavSirebuli samarTaldarRvevisaTvis navaraudevia,
mxolod gansazRvruli zomis jarimis dakisreba, garda
kanafis zeTisa.
bolos am kanonSi motanilia ori damatebiTi
fakultaturi debuleba, romelic paralelurad
gamoiyeneba.
pirveli debuleba sasamarTloebs uflebamosilebas
aniWebs gamoitanon dadgenileba imis Sesaxeb, rom
ZiriTadi sasjelis saxiT an dadgenili sasjelis
damatebiT braleul pirs daekisros misi mdgomareobis
Sesabamisi dezintoqsikaciuri Terapiis kursis da/an
mkurnalobis raimeprogramis gavla.
meore debuleba iTvaliswinebs samarTaldamrRvevis
sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisagan an
sasjelisagan gaTavisuflebis Semdeg SemTxvevebs:
- Tu pirs jer ar Sesrulebia 18 weli;
- Tu pirs adre ara aqvs Cadenili samarTaldarRveva;
- Tu sasamarTloze dadebs fics da kisrulobs
valdebulebas, rom SemdgomSi aRar Caidinos
msgavsi qmedeba.
Cvenis azriT, aseve srulyofas moiTxovs
administraciuli kodeqsis 45-e muxli.
muxli 45. narkotikuli saSualebis an
fsiqotropuli nivTierebis mcire odenobiT ukanono
damzadeba, SeZena an Senaxva anda eqimis daniSnulebis
gareSe individualuri moxmareba.
vTvliT, rom es muxli ase unda Camoyalibdes:
muxli 45. (axali redaqcia) narkotikuli
saSualebis an fsiqotropuli nivTierebis mcire
odenobiT ukanono dam zadeba, SeZena, Senaxva anda eqimis
daniSnulebis gareSe individualuri moxmareba am muxlis
meore nawilSi miTiTebuli adgilebis garda isjeba
jarimiT samasidan xuTas laramde.
igive qmedeba Cadenili sawarmoSi, dawesebulebaSi,
organizaciaSi, samxedro nawilSi, saswavlebelSi,
sazogadoebriv transportSi, quCaSi an adamianTa
masobrivi Tavmoyris sxva adgilebSi aseve amave
adgilebSi narkotikuli Trobis qveS yofna, isjeba,
jarimiT xuTasidan rvaas laramde an sazogadoebriv
sasargeblo gamasworebel samuSaoebze gagzavniT, aTidan
oc dRemde, xolo gamonaklis SemTxvevaSi saqmis
garemoebis mixedviT da damrRvevis pirovnebis
gaTvaliswinebiT administraciuli pasuxismgeblobiT
vadiT 15 dRemde.
SeniSvna im SemTxvevaSi, Tu pirs daudginda diagnozi
“narkomania,” misi Tanxmobis SemTxvevaSi
administrciuli jarimis Tanxa, avtomaturad
warimarTeba, savaldebulo mkurnalobis kursis
gasavlelad. ”individualuri moxmareba”- niSnavs,
piris mier marto, damoukideblad sxvisi
daxnarebis gareSe (garda samedicino sferos
muSakisa) narkotikuli saSualebis an
fsiqotropuli nivTierebis moxmarebas.
aseve minda sazogadoebis yuradReba
mivapyro erT seriozul problemas, rac
gamoyenebuli samedicino Spricebis gadgdebas
Seexeba. es sakiTxi mowesrigebas moiTxovsradgan
mTel rig SemTxvevebSi igi infeqciuri da
sxvadasxva sneulebebis gavrcelebis wyaro
SeiZleba iyos, aseve unda aRiniSnos. rom
evrokavSiris wevr qveynebSi aseTi akrZalvebi
sakmaod karga xania moqmedebs da warmatebiTac.
amis Sesaxeb informacia mocemulia tipiur kanonSi
“sasjelTa skala”.
muxli 45-1. gamoyenebuli Spricebis gadagdeba.
gamoyenebuli Spricebis gadagdeba, sawarmoSi,
dawesebulebaSi, organizaciaSi, samxedro nawilSi,
saswavlebelSi, sazogadoebriv transportSi, quCaSi,
sadarbazoSi an adamianTa masobrivi Tavmoyris sxva
adgilebSi, isjeba, jarimiT, orasidan oTxas laramde.
exla vecdebi Camovayalibo is ZiriTadi
debulebebi romelTa praqtikuli ganxorcieleba
aucilebelia da xels Seuwyobs qveyanaSi narkomaniis da
narkobiznesis winaaRmdeg brZolis gaumjobesebas:
saWiroa narkobiznesis winaarmdeg mebrZoli
samsaxurebis mudmivi struqturuli, organizaciuli da
meTodolo giuri srulyofa kanonsawinaaRmdego sferoSi
mimdimare procesebis adekvaturad. am etapze, saWiroa
regionebSi adgilebze iseTive efeqturi samsaxurebis
Seqmna, rogoric funqcionirebs federalur doneze.
magaliTad centraluri aparati sakmaod bevr da efeqtur
RonisZiebebs anxorcielebs, rasac ver vityviT adgilebz
momuSave operatiuli danayofebis Sesaxeb;
aucilebelia sakanonmdeblo sistemis iseTi
universal lizacia, romelic SesamCnevad gaadvilebs
sagamoZiebo-operatiuli jgufebis saqmianobas da
uzrunvelyofs ase- Ti jgufebis sxva qveynebis
teritoriaze efeqtur saqmian obas da narkotikuli
informaciis operatiul gacvlas;
SesaZlebelia, ukanono brunvidan amoRebuli
narkotikuli saSualebebis, fsiqotropuli nivTierebebis
da prekursorebis odenobebis metad diferencireba da
maTze dayrdnobiT sasjelebis daniSvna, rac Cvenis azriT
narkotikebis gamsaReblebis mimarT ufro mkacri
sasjelis gamot anis erT-erTi ZiriTadi
makvalificirebeli niSani iqneba da aseve xels Seuwyobs
sasamarTloebs ufro obieqturi da adeqvaturi
sasjelebis gamotanaSi.
dadga dro, rodesac ganaCenis gamotanisas,
rogorc sasjelis damamZimebeli garemoeba, unda
gaviTvaliswinoT sxva qveynebSi Cadenili danaSaulebic,
maT Soris narkotikuli danaSauli, romelTa ricxvic
wlidan wlamde izrdeba. amis aucileblobaze miuTiTebs
1961 wlis konvenciis 36-e muxlis 2(a) (iii) punqti, 1971 wlis
konvenciis 22-e muxlis 2(a) punqti, da 1988 wlis
konvenciis me-3 muxlis 5(n)punqti, romelic adre Cadenili
samarTaldarRvevaTa da recidiuli danaSaulis dadgenis
miZniT sxva qveynebSi gamotanili ganaCenebis
aRricxvianobas exeba.
SeiZleboda sxva sakiTxebis ganxilvac, romelTa
raodenoba sakmaod didia magram am erT statiaSi yvela
sakiTxis ganxilva SeuZlebelia, ris gamoc vecdebiT
mkiTxvels da dainteresebul mecnierTa jgufs mivawodoT
Cveni mosazrebebi momaval gamocemebSi.
1. Александр Ляско, «Смертный путь через чеченского президента»

«Комсомольская правда», 5 Мая, 1996г.
2. saqarTvelos narkopolitika da CanacvlebiTi Terap-
ia. konferenciis masalebi, 15 dekemberi 2006w.
3. jemal janaSia. XXI saukunis gamowveva. Tbilisi 2002w.
4. jemal janaSia. XXI saukunis gamowveva. Tbilisi, 2002w
5. Pavel Bem, Chief Doctor at the Centre of Drug Addict Cure in Pra
gue. Speech to the Conference on Drug Abuse in Paris on Aprill 18, 1991
6. D.F.Musto, MD, The American disease:Origins of Narcotic Control.New
York,Oxford University Press.1987
7. Нормативная конференция СНГ по контролю над наркоти
ками. Зальцбург. Австрия. 11-14 Октября, 1994 г.
8. UNDP. Drug sittuation in Georgia. Annual report. 2005.
9. saq. sisxlis samarTlis kodeqsi. Tbilisi, 2005w.
Jemal Janashia
SUMMARY
TRUS, IF PREZENTLY BECAUSE OFTHE LANGUAGE

BARRIER, DIFEER ENCE IN THI POLITICAL VIEWS THE
CORRUPTION PROBLEM AND THE PERMANENT LACK OF
THE FINANCES WE DO NOT BEGIN SYSTEMATIC, AIMED
WORK AND IF THE INTERNACIONAL LAW ENFORCING
STRUCTURES WILL NOT BE CONVERTED TO THE UNION OF
SPECIALISTS FIGHTING FOR THE SAME REASONS-THE
COALITION AGAINST ILLEGAL TRAFFIKING IN DRUGS, AND
DRUG USE, THAT WOULD FOR IN SINGLE LEGAL SPACE
DESPITE THE EXISTENCE OF THE BORDER AND IN THE
NACIONAL INSPECTION BODIES DO NOT ASSUME THE
INTERNACIONAL SPACE, WE WILL NOT BE ABLETO
OVERCOME THIS CHALLENGEOF THE XXI CENURY!
Джемал Джанашия
Об изминениях и дополнениях в Уголовный Кодекс Грузии (по

состоянию 10 апреля 2006 г.)
РЕЗЮМЕ
Таким образом: если сегодня, несмотря на языковые барьери,

разпичие политических взглядов, коррупцию и постоянную
нехватку финансов мы не развернём систематическую
целенаправленную работу и если международные
правоохранительные структуры, борющиеся с незаконным
оборотом наркотиков и их злоупотреблением, не образуют единую
коалицию целеустремлённых профессионалов своего дела,
действующих невзирая на границы в едином правовом
пространстве и если национальные поисковые службы не
объединятся в интересах общей цели--НЕЗАКОННАЯ ТОРГОВЛЯ
НАРКОТИЧЕСКИМИ ВЕЩЕСТВАМИ-- ВЫЗОВ ХХ1 ВЕКА – ЭТО
УЖАСАЮЩЕЕ СОЦИАЛЬНОЕ ЗЛО НЕ БУДЕТ ПОБЕЖДЕНО.
Shota Dogonadze
GEORGIA IN THE COUNCIL OF EUROPE
Council of Europe, during its 57 years of existence made great
contribution to the European continent in strengthening the value of
human beings, such as human rights, democracy and rule of law.
The Council of Europe, which was created by only ten western European
states, nowadays unites 46 western, central and eastern European states,
others nonmember European states are willing to exceed as well. All this
points to the goals of the organization and sharing values between all states
of the continent, which gives the organization universal recognition and
empowers global meaning.
The purpose of the Council of Europe serves to the stability in regions and
establishment of welfare. The Council of Europe together with the other
European organizations, will it be OSCE or the EU, serves the building of
common European architecture, by means that Europe becomes stable and
economically high developed region, where throughout Europe in every
state, person and human rights will be considered as a highest value.
On April 27, 1999, in Strasbourg, Georgian delegation including the

Delegation of the Parliament of Georgia to the Parliamentary Assembly of
the Council of Europe witnessed and participated in the historical event.
Outside the Council of Europe’s main building, where the flags of the
Organizations are paraded, the flag of Georgia was hoisted.
After Georgia joined the Council of Europe new stage started in

relationships of Georgia with the Council of Europe and its Member States.
Delegation of the Parliament of Georgia has the status of full member in the
Parliamentary Assembly of the Council of Europe. Mikheil Saakashvili,
head of Georgian Parliamentary delegation, was elected Deputy Chairman
of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe. Representatives of
Georgia are participating in the work of Ministerial Committee and
Committee of Deputy Ministers with the right to vote.
Work of the Foreign Ministry of Georgia became much more busy after
joining by Georgia the Council of Europe. Forms and methods of joint
activities of the Ministry and permanent Representation of Georgia to the
Council of Europe were improved. Proper structural reforms appeared
necessary and they were implemented in the administration of the Ministry.
Considering that Foreign Ministry is fulfilling the functions of general

supervision, the Division was charged with function of preparing
recommendations for leadership of the Ministry. In the meantime, the newly
established division has to assist service for Conventions at International
Law Department in approval of resolutions on accession by Georgia the
Council of Europe international legal instruments.
Consultations between the Foreign Ministry and the Council of Europe

became more intensive.
On April 29-30 1999 Shota Dogonadze, Deputy Foreign Minister of

Georgia, and Gela Bezhuashvili25, Director of International Law
Department of the Ministry, held meetings in the Council of Europe. Giorgi
Kadjaia, Charge d’affaires of Georgia to the Council of Europe, and Zurab
Kachkachishvili, first secretary of the representation, took part in those
meetings.
The parties discussed at the meetings the topical issues of cooperation

between Georgia and the Council of Europe.
At the meeting with Hans-Peter Furrer, Political Director of the Council of

Europe, the issues related to establishment of the structure in Foreign
Ministry of Georgia were analyzed. It was noted that services for
cooperation with Organization for Security and Cooperation in Europe
(OSCE) and the Council of Europe were united in some countries that
promoted better coordination of cooperation with those organizations. It
was stressed that many foreign political administrations of other countries
followed another practice. Political director of the Council of Europe
mentioned tasks for more active attraction of regions to cooperation with
the Council of Europe. Participation of Adjaria should be more active,
special programs should be prepared with participation of representatives of
former South Ossetia. The activities should be developed, in order to be
more interesting and attractive for Abkhazia as well. When general
Caucasian problems were discussed, prospects of cooperation of the three
States were mentioned; it was considered expedient to hold in Tbilisi
trilateral events stipulated within frameworks of the current programs.
When meeting was held with Alain Shenard, Chairman of Congress of

Local and Regional Authorities, discussion was continued on the topic of
25
Coordinators for cooperation with the Council of Europe at the Foreign
Ministry of Georgia. Nowadays minister of foreign affairs of Georgia
problems of participation of regions in the activities of the Council of
Europe.
Problems of regionalization and development of democracy on places were
discussed in details.
At the meetings with Mrs. Jane Dinsdale, Deputy Director of Human

Rights, and those in other directorates it was stressed that the Council of
Europe intended to support Georgia in development of democratic
processes as actively as possible, as well as to support it in implementation
of legal reform and improvement of awareness of people of principles of the
Council of Europe. It was stressed that the Council of Europe paid special
attention to state of the national minorities, transfer of the penitentiary
system in subordination to the system of the Ministry of Justice, issues
related to joining both the Convention against Torture and Inhuman or
Degrading Treatment and Punishment and European Social Charter.
On May 7, 1999 104th session of the Committee of Ministers was held in

Budapest dedicated to 50th anniversary of founding the Council of Europe.
Irakli Menagarishvili, Foreign Minister of Georgia, took part in the
session26.
Foreign Ministers of European States discussed many topical issues and
passed several significant resolutions.
The Ministerial Committee approved “Budapest Declaration – For Larger

Europe Without Borders” after results of the discussion of
recommendations of the II Summit of the Council of Europe (October 10-11
1997, Strasbourg). The Declaration stipulates formulation of some special
guiding principles of future development and integration of Europe.
“Declaration on New Informational Technologies” was adopted as well.
Resolution approved by the Committee of Ministers (99)50 referred to

establishment of Office of Commissioner for Human Rights of the Council
of Europe.
The Ministers discussed the report of the so-called “committee of the wise
persons” about reforming the structures of the Council of Europe.
Participants of the session focused on the current situation in the Federate
Republic of Yugoslavia and crisis in Kosovo.
26
It was the first sitting of Ministerial Committee where Foreign Minister of
Georgia took part as representative of the full member-state of the Council of
Europe.
On June 24 1999 the issue of election in the European Court of Judge from
Georgia was discussed at the session of the Parliamentary Assembly of the
Council of Europe. Georgia recommended three lawyers: Teimuraz
Bakradze, Envoy Extraordinary and Plenipotentiary in the Embassy of
Georgia to Switzerland and Geneva located UN bodies, Eric Svanidze,
Head of department for foreign relationships of General Prosecutor’s Office
of Georgia, and Mindia Ugrekhelidze, Chairman of the Supreme Court of
Georgia. Mindia Ugrekhelidze was elected by majority of votes (85 in
favour of total 97)27.
As it is known, the elected judges are not representing interests of their

countries, they are absolutely independent in fulfillment of their duties.
On September 17, 1999 Alain Shenard, Chairman of Congress of Local and

Regional Authorities, visited Georgia. He held meetings in State
Chancellery of Georgia, in Parliament, Foreign Ministry and Tbilisi
Mayor’s Office.
On October 1, 1999 Ms. Lana Gogoberidze was appointed the first

Permanent Representative of Georgia to the Council of Europe by the
Decree of the President of Georgia28. She was conferred the diplomatic rank
of Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary.
On October 11-14, 1999 annual meeting was held in the Council of Europe
where programs of cooperation for 2000 of the Council of Europe with its
members were discussed. The cooperation between the Council of Europe
and Member States is performed within frameworks of program of
measures of the Council of Europe for development of democracy and
consolidation. Governmental delegation of Georgia took part in the above-
mentioned meeting.
The Georgian delegation agreed upon the program of measures and made
proper amendments at bilateral meetings with directorates of the Council of
Europe – Legal, Political and that for Human Rights.
Important measures were drafted between Georgia and the Council of

Europe in the human rights field within the program of cooperation in
2000. Those programs for mutual cooperation were implemented in the
following years as well.
27
In 2002 Mindia Ugrekhelidze was elected for the second term.
28
Instructions of the President of Georgia of October 1 1999 No.1204
On November 3, 1999 Irakli Menagarishvili, Foreign Minister of Georgia,
took part in the 105th Session of the Committee of Ministers of the Council
of Europe in Strasbourg held under the Chairmanship of Haldor Asgrimson,
Foreign Minister of Iceland and Chairman of the Committee of Ministers.
This was the first Session of the Committee of Minsiters, where Foreign
Minister of Georgia took part as the Representative of the Member State of
the Organization. Contribution of the Council of Europe in settlement of the
conflict in Kosovo as well as the Stability Pact for South-Eastern Europe
was discussed at the session.
Foreign Minister of Georgia stressed in his short speech the necessity of

more proactive participation of the Council of Europe in settlement of
Georgian-Abkhazian conflict. In the above context, he also underlined that
establishment of the Representation of the Council of Europe in Georgia,
similar to that in Kosovo would be of high importance.
On November 4 in the period of work of session of the Committee of

Ministers, Foreign Minister of Georgia, signed the “Civil law Convention
on Corruption”.
Informational Centre of the Council of Europe was established in Tbilisi in

2000. Its activities are aimed at propagation of documents of the Council of
Europe, arrangement of consultations, meetings, propagation of
information.
In June of the same year delegation of the Council of Europe headed by

Umberto Ranieri, Chairman of the Committee of Ministers of the Council of
Europe and Deputy Foreign Minister of Italy, visited Georgia.
The topic of future cooperation of Georgia with the Council of Europe was
in focus of attention at the meetings of the delegation with leadership of
Georgia.
In June of the same year Mr. Alvaro Gil-Robles, Commissioner of the

Council of Europe for Human Rights, came to Georgia for official visit. He
prepared report on the situation with human rights in Georgia. The report
was presented to the Committee of Ministers of the Council of Europe.
On October 15-22 Evaluation Team of the group of states against corruption

(GRECO) visited Georgia after invitation by the Government of the
country. The visit of the delegation aimed at monitoring the situation in the
field of fight against corruption in Georgia. Report was subsequently
adopted by the GREcO plenary, where concrete recommendations were
addressed to the Georgian Government. In a week time after the adoption of
the report, Georgian Government gave its consent to lift the confidential
character of the report.
In November 2000, delegation of rapporteurs of the Monitoring Committee

of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe visited Georgia for
observance by the Member States of obligations and commitments. The
delegation noted that Parliamentary Assembly of the Council of Europe
considered Georgia democratic State where superiority of the law was
acknowledged and human rights were respected. According to the
conclusions of members of the delegation, Georgia desired and was able to
bring its legislature in accordance with norms and principles of the Council
of Europe with promotion to implementation of democratic reforms first of
all. Delegation of rapporteurs which has shown special activity during
elections and the Rose Revolution continues the job.
International conference was held in Rome. It was dedicated to 50 th

anniversary of the European Convention on Human Rights. Foreign
Ministers of European countries took part in the conference.
Sitting of The Group of Rapporteurs on Democratic Stability of the Council

of Europe (GR-EDS) was held in Strasbourg n December 2000. Johannes
Domes, Chairman of GR-EDS and Permanent Representative of Germany
to the Council of Europe chaired the sitting.
Two issues were placed on the agenda of the sitting in accordance with the
request of Georgia:
On exchange of views with Mr. Dieter Boden, Special Representative of the

UN Secretary General to Georgia, who specially arrived in Strasbourg on
special conditions of visa regime imposed by Russia apart from Abkhazian
and Tskhinvali regions.
Dieter Boden reported to the sitting on current activities for settlement of

conflict in Abkhazia, Georgia.
From June 1 to 10, 2000 Council of Europe Commissioner for Human

Rights Mr. Alvaro Gil-Robles made an official visit to Georgia, at the
invitation of the Minister of Foreign Affairs of Georgia.
The purpose of the visit to Georgia by the Human Rights Commissioner

was to give new impetus to the universal idea of respect for human rights
and to seek ways of solving the problems in that part of Europe.
Commissioners’ plans also included visiting Georgia in order to “provide
the Council of Europe with exhaustive, up-to-date information on the
human rights situation in this Member State of the Council of Europe”.
It has to be underlined, that this visit was the first full scale evaluation visit
by the that time recently established institution of the Human Rights
Commissioner, where for the first time situation in the whole country and
not just only its part has been studied. Georgian authorities were and still
are grateful to Mr. Gil-Robles for his highly important and impartial
assessment that was very useful for the further democratic developments in
the country.
Council of Europe Secretary General Mr. Walter Schwimmer paid an

official visit to Tbilisi on July 5-6, 2001 to discuss further progress to be
made by Georgia in fulfilling commitments undertaken while acceding to
the Council of Europe as a 43rd member state and ways of assisting the
country in this process. It was the first visit of the Secretary General of the
then 43-nation Organization to Georgia after the country joined the Council
of Europe.
Mr. Walter Schwimmer on July 6, took part in a seminar for young leaders
from the three South-Caucasian States organized by the Tbilisi School of
Political Studies, a non-governmental Tbilisi based organization, which
benefits from the assistance from the Council of Europe and the Georgian
authorities. He met the NGOs and mass media representatives at the newly
opened Council of Europe Information Office in Tbilisi, to the
establishment of which he has personally contributed greatly.
Apart of political significance of Mr. Schwimmers visit for the new member
state of the Organization, Secretary General has been provided with the
detailed information on the developments in Georgia, on the state of
implementation by the country of its commitments and the progress
achieved towards strengthening the civil society. Mr. Schwimmer had an
opportunity to receive on place the information on still remaining problems
and hence, to plan further steps from the Council of Europe in order to help
Georgia to resolve still remaining difficulties.
Based on the above stated information, Secretary General considered the

importance and necessity of intensifying Council of Europe presence in
Georgia and presented concrete proposals to the Committee of Ministers of
the Council of Europe. These proposals and suggestions were manifestly
supported by the Georgian side and presently, we can see the concrete
results of these initiatives of the Secretary General of the Council of
Europe.
Intensive work was carried out in the Parliamentary Assembly as well. On
September 25, 2001, the Parliamentary Assembly of the Council of Europe
adopted Recommendation 1533(2001) on the honouring of obligations and
commitments by Georgia (as well as Resolution 1257(2001) on the same
subject).
Another important Recommendation, which illustrates that developments

and current political situation in Georgia is a priority for the Organization,
was adopted by the Parliamentary Assembly in September 2002 Session.
At their 769th meeting (October 17, 2001) the Ministers’ Deputies upon a
proposal of the Secretary General of the Council of Europe, which was
mainly based on his conclusions made after his visit to Georgia decided to
send, at the earliest opportunity, a Secretariat mission to Georgia, by virtue
of paragraph 4 of the 1994 Declaration in compliance with commitments
accepted by member states, with a view to assisting the Georgian authorities
to fulfill their remaining commitments and to providing relevant
information to the Committee of Ministers. The Parliamentary Assembly
was informed of this decision by way of an interim reply to
Recommendation 1533 adopted at the same meeting. It has to be stressed,
that Georgian side supported this initiative without any reservations
concerning the procedure of 1994 Declaration. We did believe that this
mission would only help us in discovering and resolving still remaining
problems in implementing our commitments undertaken before the
European family.
The Secretariat mission took place from December 3 to 5, 2001. The
Secretariat delegation included:
Mr. Jean-Louis LAURENS, Director of Strategic Planning of the Council of

Europe;
Mr. Ivan KOEDJIKOV, Head of Division, Directorate of Political
Counseling and Co-operation; and
Mrs. Despina SHATSIVASSILIOU-TSOVILIS, Deputy Head of the
Monitoring Department.
Secretariat Mission prepared a very comprehensive report, which deals with

political situation, democratic institutions, and state of the rule of law and
general issues of human rights. Main conclusions and proposals for further
action presented by the Mission included concrete steps to develop the
functioning the operation of democratic institutions, to improve the state of
the rule of law and human rights in the country. Particular recommendations
were made with regard the commitment relating to the repatriation of
deported persons during the period 1940-1944 as well as in the fields of
freedom of expression and freedom of religion. One of the proposals that
were also supported by the Georgian authorities was the initiative to
strengthen the workforce of the Information Office of the Council of Europe
in Tbilisi in order to allow it to provide regular support to the
implementation of Council of Europe co-operation programmes.
On April 8-14, 2002, the Chairman of the Committee of Ministers of the

Council of Europe, Minister for Foreign Affairs of Lithuania H.E. Mr.
Antanas Valionis and accompanying delegation visited Azerbaijan, Georgia
and Armenia. On April 10 to 12, after visiting Azerbaijan, Chairman met
the President of Georgia, Minister of Foreign Affairs, highest executive,
parliamentary and judiciary authorities, as well as representatives of the
opposition political parties, media and non-governmental organizations.
The main aim of the visit was to gain through an exchange of views with
the above-mentioned interlocutor’s first-hand information on the political
situation in Georgia, the achievements and problem areas regarding our
commitments to the Council of Europe.
After the visit Mr. Valionis underlined that the Council of Europe is held in
very high esteem in all the three member states. He emphasized that he had
frank and constructive discussions with all his interlocutors where he found
a strong political will to preserve with European integration. In particular,
he mentions, that the authorities are conscious of the new imperatives for
co-operation in the light of the fight against terrorism.
As from July 15 to 18, 2002, Ms. L. Polfer, Lady Chair of the Committee of
Ministers of the Council of Europe, Minister of Foreign Affairs of
Luxembourg and an accompanying delegation visited the three Caucasian
States.
The visit was part of the ongoing dialogue with the three that time most
recent new member states of the Council of Europe and was aimed at
measuring the progress achieved and the difficulties encountered in
honouring the commitments made to the Council of Europe. Mrs. Polfer has
also indicated that the further purpose of her visit was to share the
experience of a small country surrounded by large neighbors that had found
the road to prosperity and political stability through the democratic process
and European integration.
On November 6-7, 2002, 111th Session of the Committee of Ministers of the

Council of Europe was held in Strasbourg, where the author of this work
had the privilege to represent Georgia. During the Session, the main
discussions were dedicated to issues concerning reformation of the
European Court of Human Rights, third Summit of the Heads of States and
Governments of the Council of Europe, as well as involvement of the
Organization in the international fight against terrorism. Georgia had
actively participated in the above-mentioned work and discussions, that was
reflected in the speech made by the Georgian delegate.
After the Rose Revolution the relations between Georgia and council of
Europe have got new shades and has become more active and fruitful.
Georgia with satisfaction has apprehended results Warsaw Summit
Council of Europe.
The Council of Europe Heads of State and Government Summit it was held
on May 16 and 17, 2005 in the Polish capital, Warsaw – a city with a
symbolic importance in the history of Europe.
The goal is to ensure the Council of Europe’s activities are relevant to the
800 million citizens who live in its 46 member states and that its work
addresses the challenges they face in the new century. It will define the
Council’s future goals and priorities in a new political mandate. It will
reinforce the Council of Europe's role within the new European and global
environment at the highest political level.
Especially it is necessary to note participation of the president of Georgia Н.

Е. М.Saakashvili in job of Parliamentary Assembly Council of Europe on
January 26, 2005. Endurance from his statement eloquently characterize a
level of the relations of Council of Europe with young democratic Georgia.
“…Throughout its history, the Assembly has been instrumental in helping

Georgia`s democratic development, and strengthen its commitment to
human rigts.
Even when those fundamental freedoms were under threat, The
Assembly never abandoned Georgia – choosing instead to engage and to
partner with us, with the knowledge that the people of Georgia would one
day embrace lasting change.
I am proud that that day finally came – just over one year ago.
… Rather, it is established and testified that Gorgia expressed a profound
and irreversible commitment last year to move forward and build a stable
and modern European democracy.
… When I assumed the Office of the Presidency on year age, I promised to
oversee the peaceful re-unification of Georgia.
And I said the first step in making this vision of the reality was to make
Georgia a well governed and more prosperous country.
Our efforts – our attitude – and our results speak more loudly than
anything I can say here today.
… Today I stand before you with the purpose of sharing our vision for a
lasting peace in an area now called the Tskhinvali region – but more
generally known as South Ossetia.
… Тhе road to реасе will not bе immediate. It will not bе easy. And it
mау not always bе smooth.
In recognition of that reality, this initiative calls for the establishment of
а transitional 3 year conflict resolution period.
А period during which mixed Georgian and Ossetian роliсе forces -
under the guidance and auspices of intemational organizations - shall bе
established to guarantee public order and freedom of movement.
…The cause of реасе is а just and пoblе cause - but it cannot bе
accomplished alone.
If we are to succeed, it means that this Institution, and others around the
world, will have to takе а more active role. А more visible role. А mоrе
pronounced one.
Specifically, the Council оf Eurоре should act as а реасе facilitator.
Тhе OSCE as а реасе monitor.
Тhе EU as а реасе guarantor.
Тhe United States as а реасе supporter.
And the Russian Federation as а welcomed and constructive partner for
реасе.
In order for the bonds of trust and institutions of governance to bе re-
built - the people of South Ossetia and the people of the rest of Georgia will
need your help.” 29
The relationship between Georgia and Europe is consistent and goal

directed as it is shown. This fact is proved by the events of 2006 year.
The 116th Session of the Committee of Ministers of the Council of Europe

was held in Strasbourg on May 18-19, 2006. The main topics of discussion
were consolidation of the Council of Europe’s human rights protection
system and relationship between the Council of Europe and the European
Union.
In parallel with the Session, the Head of the Georgian Foreign Service held
working meetings in bilateral and multilateral formats. Mr. Gela
Bezhuashvili met with Commissioner for Human Rights of the Council of
Europe Thomas Hammarberg, who will pay an introductory visit to Georgia
in July, 2006, Minister of Foreign Affairs of the Russian Federation and the
Ministers of Foreign Affairs of the GUAM member states, who discussed
29
www.coe.int, D8 (2005), 26.01.2005.
the key issues on the agenda of the GUAM Summit planned to take place in
Kiev, May 22-23, 2006. . Minister of Foreign Affairs of Georgia Gela
Bezhuashvili addressed the Session.
Established statements in the speech by the Minister of foreign Affairs have

demonstrated the focus of current development of Georgia on Euro Atlantic
area. Despite difficulties and problems created by regions of conflict and the
stumbling blocks, Georgia faces due to its strategic plans, the will of people
and government is strong. This is the way to European integration
structures, NATO and EU. Georgia is strongly supported by the European
Countries. This fact was repeatedly proved during the meeting of EU
leaders both in Georgia and outside its borders.
SoTa doRonaZe
saqarTvelo evropis sabWoSi
reziume
statia asaxavs saqarTvelosa da evropis sabWos

urTierTobebs saqarTvelos mier evropis sabWoSi
Sesvlidan, vidre 2006 wlamde. faqtobriv masalaze
dayrdnobiT, moTxrobilia saqarTvelos aqtivovaze
evropis sabWoSi, gaanalizebulia movlenebi, faqtebi da
dokumentebi, ganxilulia saqarTvelosa da evropis
sabWos TanamSromlobis mokle da grZelvadiani
perspeqtivebi.
Шота Догонадзе
Грузия в Совете Европы
РЕЗЮМЕ
В статье рассмотрены вопросы, связанные с деятельностью Грузии в

рамках Советы Европы. В хронологической последовательности
изложены факты и явления начиная с вступления Грузии в Совет
Европы по 2006 год. Работа детально касается не только текущего
сотрудничества Грузии и Совета Европы, но и дальнейшей
перспективы совместной деятельности по реализации основных
принципов этой авторитетной международной организации.
Giorgi Bagaturia, Otar Bagaturia
The Reasons of Crisis of State Governance in Georgia
Introduction
Georgia has been an independent state for 15 years .In spite of this fact, the
country couldn’t find the way of stable developing. One of the proofs of it is
the completely changed constitution three times during these 15 years.
Every day of our life is filled with dangerous, explosive atmosphere. What
is the reason of this situation? The political or military revolution, coup
d’etat, or dismissal of president (monarch or dictator) first of all means the
collapse of the existed system of governing. It happened in Georgia - the
crisis of public administration became the main reason for overthrowing the
government of the president - Zviad Gamsaxurdia and so-called “rose
revolution” as well.
Revolutionary situation was matured in Georgia at the end of twentieth

century, when factually were created the conditions that is defined by the
classic of political struggle “when the upper class isn’t able and lower class
doesn’t want”. And society was so separated, the newly created classes so
far from one another that “high class” couldn’t rule like earlier and the “low
class” couldn’t endure the existed system of pubic administration and if
revolution didn’t happen until 2003 the reason for it was the huge patience
of Georgian people. They (or its large part) have never opposed so
unanimously their own government earlier.
It’s well known that even in the Soviet Union Georgia was meant to be in
the oasis of democracy. In the country where it seemed that the basics of
marketing economics were prepared, was impression in case if changing of
communist regime, the country would be able to gain political
independence, that pretty soon Georgia could be prosperous country like,
e.g. - Switzerland. But events were directed different way: the country was
involved into the civil war and we’re reaping the negative results even
nowadays: hundreds of thousands of refugees or illegal immigrants living
abroad, the temporarily lost territories of Abkhazia and Southern Osetia,
collapsed economics, the poverty of the most of population, aggravation of
critical ethnic and political antagonism and etc.,. All those caused the
revolutionary crisis of 2003.
Was it possible to avoid all these processes? Had Georgia (separated from
the Soviet Union) chance to make peace full passage on the new economic-
political life, as the Baltic States (the former Soviet States) did that? We
think – no! We have to notice that above-mentioned political and economic
events represent the only external signs of the revolutionary crisis i.e. just
outward indices of “sickness” of the country. But we consider the deep
internal reasons of collapsing the country are:
1) Ineffective method of state governance (this is the main reason);
2) Post-soviet inheritance;
3) Hostile outward forces.
1)Hostile outward forces

Let’s begin from the last. As a rule, Russia is meant in hostile outward
forces as its imperial political goal is to expansion and strengthens its sphere
of influence. There is big part of truth in this point of view but it isn’t totally
true. Making the “icon of enemy” of Russia makes simpler to represent real
situation and makes difficult to elucidate the real circumstance. Georgia has
to take into the consideration the geopolitical strategy of the countries
(interested in Caucasus) as the existed reality (i.e. acquainted necessity) and
conformably (in accordance with the freedom given by necessity)
implement political ruling of the country. According to the theory of
administration Russia’s neo imperialistic ambitions cause predictable
processes and it’s less dangerous, because the possibilities to neutralize the
predictable processes always exist theoretically.
So to our mind the hostile outward forces are represented not by Russia but
its so-called “military clan” mafia that still has great power and influence on
Russia and because of its existence developing and forming of Russia as the
civilized state is temporarily hesitated. It’s clear that in relations with
Georgia the interests of “military-criminal” mafia and of the political groups
with odious imperialistic aspiration are the same. Neutralizing of these
forces is in the interests of Russia and with this point of view Georgia can
contribute positively with rational collaborating with Russian government
and intellectual elite or just with using public diplomacy.
It won’t be true if we mean only Russian elements in hostile outward forces.

The great part has also international and Georgian elements for that non-
stabile Caucasus has vital Importance, for going on outlaw trade with drugs
and guns without interruption. Non –stabile Caucasus has great influence on
oil market too. These factors have negative influence on political-economic
situations in Georgia. Of course these hostile outward forces inspired the
military overturn in 1992-1993, civil war, ”strange” war in Abkhazia. This
factor is really important, but not decisive. We know the countries that
could decrease the negative results of hostile influence to the minimum
level
2)The post-soviet inheritance

Considerably important is post-soviet inheritance existed in Georgia.
Georgian Soviet mentality is very complex phenomenon. It’s Georgian
people’s special, peculiar ability to adjust to the soviet ideology and reality.
Philosopher Merab Mamardashvili explained this phenomenon like the last
human’s psychology: “If soviet government achieved something it is –
creating a new type of human being - “homo soveticus”. As the result of
purposeful influence there was formed new anthropological type that is the
degenerated variant of the normal traditional kind of human being. When
we say that we had been occupied by the empire we don’t say the full truth
.We had been occupied after gaining independence by this new type of
human – homo-soveticus. Occupation army isn’t only imperial army. It is
distinct type of human, social, mental existing structures. Everything that
happens around us is caused by these structures. They don’t come from our
history and traditions of our society and with this point of view they’re
brought from outside by the way of occupation. But this process of founding
this new anthropological type touched us - Georgian nation. This is the type
that thinks and acts the way that we guess with our intuition that in front of
us there is soviet human being. So the problem is how to escape, how to
create other supports in ourselves, how to renew historic connections to
avoid these later-grown structures”30.
Existence of “homo-soveticus” in Georgia caused e.g. these false success

that Georgian Socialist Republic as if had in economics, educational or
scientific fields .In Georgia there are more engineers than in the states of
Western Europe put together. For example before unification in Federal
Republic of Germany-in the country of engineering industry, there were
only 900 machine-builders. Georgian Technical University prepared
thousands of engineers every year (it lasts even nowadays). We all know the
quality and level of their knowledge. After gaining independence the
situation has been changed to the worst in educational field. We know that
in high forms of secondary schools the educational process was factually
stopped. You can find literally a lot of students in the Institutes who don’t
know even ABC of reading and writing. The bigger part of students is
interested in getting diplomas but not knowledge and sometimes, they pay
money not to get knowledge. And so-called “Institutes “,”Universities” and
“Academies” in every corner also contributed much in these processes.
Nowadays the parents even help their children in getting diplomas without
any knowledge as they did in the soviet period, though every parent wants
to have educated child - one more Georgian paradox.
30
M.Mamardashvili. “Talking about Philosophy” Tbilisi, 1992, (Georgian)”
So from the mentality of “homo-soveticus” we have other Georgian

paradox. For the most inhabitants of Georgia it wasn’t very important to
gain political independence. Everybody wanted independence on the level
of declaration, but without doing anything, they wanted it to be done by
others. This indifferent attitude of the population and the nihilism made
possible the military overturn of 1991-92. “Only the history of wild and
useless people goes on with murders” wrote Gertsen in 1866 because of the
attack against the emperor Alexander the second31 What can we say at the
end of twentieth century? Georgia was watching these events as theatrical,
bloody performance, but still performance, which had its actors, some
sincerely, some hired. Otherwise the military overturn and overthrown of
Gamsakurdia’s government wouldn’t be as easy as it happened (the
responsibilities for these processes must be shared by the both
sides).’Homo-soveticus caused also robbing own country, the strange war in
Abkhazia , 1993 civil war and so on…
3)The system of State Governance in Independent Georgia

The main braking resistance on the way of developing of the independent
country was lack of knowledge how to rule, that itself is caused by the
history of Georgia and partly Soviet inheritance. The experience of building
independence state didn’t exist in Georgia and as the result after gaining
independence the system of public administration turned to be ineffective.
The result that was non-perfect political institutions weak mechanism of the
realization of state decisions tax policy, huge corruption and so on.
Besides, the sharpness of the problem was caused only because that the high
officials did not pay attention to the scientific methods of public
administration. The very important circumstance was also that for the
officials, for beaurocratic apparatus (without having any experience of
building independent state, except the rare exceptions) wasn’t familiar state
outlook, and as the result they treated their country as the occupants treat
the occupied territories.
The especial expression of above-mentioned is for instance the credit
machination, losing the values of deposits, selling the enterprises as the
scrap-iron and so on. In all these processes the whole governmental elite
took part. Under such circumstance even having the right strategic direction
still it’s impossible to achieve satisfactory success. For clear analogy we can
use the sample of ruling the military unit. In spite of military qualification
of general headquarters or talent of the military leader this or that army will
be defeated if all the officers and soldiers don’t have the same, equal
military experience. And if military commanders don’t have conformable
31
The magazine “Kolokol” (The Bell,) 1866, London, 65-66, p.2. ( Russian)
abilities, then the situation will be catastrophic. Such army will not think
about military tasks and the goal will be to rob and save them
That’s why it mustn’t be surprising that “good soil” (Soviet mentality)

ignoring or not knowing the methods of public administration, non-state
ideology of beurocracy existed in Georgia created the corruption
environment, destroying the country. The corruption system formed in
Georgia as the publicists note was represented by the dragon with nine
heads that was swallowing Georgia (Later it will be known what scales of
corruption we’re having nowadays). That’s why the word ” bureaucrat” has
negative meaning for us and generally for the states of the former “Soviet
Union”, when without qualified bureaucracy it’s impossible to govern at
all,.
Does it mean that we’ll achieve success only after hundred of years when
we gain experience? Naturally that we can’t change the country and its
inhabitants, escaping from soviet inheritance won’t be easy and outward
factors will also influence for a long time…
Luckily nowadays it’s possible to study and use experience of effective

public administration, scientific methods (among them cybernetic
conception32) the experience of other countries. Except the Baltic States in
all states of post-soviet space was a dominated authoritative power. To
evaluate the authoritative system is out of the subject of this letter, but we
will notice that in transitional period in certain conditions may be this kind
of regime is acceptable, that finally can take the country out of the chaos
and dominate democratic government. The samples of that are enough in
the world history (Spain, Taiwan, Chile).
In Georgia the events developed to different way. The motivation of

overturn of Gamsaxurdia’s government formally was connected with the
necessity to escape the authoritative regime Gamsaxurdia’s dictatorship.
Factually Gamsaxurdia’s not authoritative but weak government was
overthrown and the decisive part in it had ignoring the theory of
administration as in foreign also in internal policy. It is very pitiful but we
have to say that the director of a state farm (sovkhoz) - Lukashenko later the
president of Byelorussia had more political wisdom than intellectual
dissident Zviad Gamxazurdia.
32
G.Bagaturia. How to manage the state” Newspaper “Sakartvelos respublika
Georgian Republic, December” 10-11, 2004. (Georgian)
The collapsing of the country was fastened by the principle - to appoint on
the positions of the officials not according the ability of political
professionalism but with the sigh of honesty to the president. Long ago the
Russian king - Tsar Nikolai the First defined this principle like this” I need
not clever but obedient citizens” and even then in the 19-th century such
attitude to the public administration was subject of laughing.
For example well-known in Georgia Russian General Ermolov wrote about

personnel policy of the Tsar: ”To whom I could bow down it is the
unforgettable king. It wasn’t possible for him to make mistake even once.
But no - he always chose unfit person for the position”33.
It’s almost well known truth that the personal loyalty in politics is a
temporary phenomena and to rely on it creates the conditions of defeating
of the country that was proved quite soon by the events in Georgia (the
same was happened much earlier in Russia).
With the point of public administration the military coup d'etat had the
disastrous results for Georgia because it destroyed the existed structures of
public administration. It was clear there was no feeling of political
responsibility because only hundreds of armed people could overthrow the
government elected by the all population. The short-term governmental
vacuum after this military overturn made doubtful the possibilities of public
administration at all. And the country was dominated by the black powers.
Eduard Shevardnadze - having been invited to save the political statehood,

had to implement democratic administration. In Georgia – in well-fit
country to the soviet system it was possible theoretically but not practically.
It was new paradox - the country was getting in chaos, the criminal world
actively legalized its “rights” - not authoritative but even dictatorship was
necessary…but there was no resource for it in the country.
The real military forces were not in the hands of political leader but they
were owned by military structures of this time. The situation of duality
made closer the war in Abkhazia that was catastrophe for Georgian
statehood. In spite of the fact that it was the war in Abkhazia the rest part of
Georgia as if didn’t feel it. . Instead of recognizing the military the situation
the country was ruled in normal civil conditions. And it was absurd…The
enemy could get military information from Georgian press.
33
“Russkaia Starina” (Russian Olden Time), 1897, book. ХП, p. 112. (Russian)
1992-93 years were catastrophic with the point of state governance that
gave a lot of negative results for building the state of Georgia.
The country could achieve some success after civil war. In spite of losing
the war it was possible to make some radical changes - of social-economic
and political spheres. The basic to move to the marketing economics, had
laid foundation, sharing the real power among three branches of
government, local and governmental system that provided to form free civil
sector and mass media. The new constitution was accepted according to the
achievements of the world constitutionalism. And the new type of supreme
and constitutional courts began to exist.
The international, economic function was formed” global, geo strategic-

economic projects have been started. Domination of criminal groups was
limited. It happened with support of president Shevardnadze and his non-
stabile group. But still it wasn’t enough later for forming the complete,
perfect state.
In the middle period of the 90-th years there was formal democracy in the
country: the branches of government are divided and independent from each
other, the president is elected by the direct general, equal elections. The
highness of the law is recognized; the freedom of word is unlimited. Mass
media can gain and spread any kind of information, criticize any official.
Formally citizens of Georgia have equal and large political rights, but, it
was clear that these rights weren’t realized in the conditions of existed
economic corruption and criminalized government (typical for the countries
of transitive economy).
But especially important was the circumstance that the information spread
by mass media or just the opinion of the population couldn’t influence on
the, executive power the link of feedback in the circle of governing didn’t
functionalize as in the administrative-authoritative systems. The population
practically didn’t take part in public administration. And as their demands
were not taken into consideration they resisted, to be governed. The
effectiveness of mechanism of coercive administration was disturbed
because this structure like the part of population didn’t agree with the
demands of the state. The chaos was established in the country. The people
even found Communist government to be better. Practically weak Soviet
administrative-authoritative system was in force.
Analyzing the system of Soviet Union it’s clear that one of the reasons of
collapsing of the Soviet Union and, generally, Communist System was the
authoritative administration. In this case the vertical of ruling is directed
strictly from the top to the bottom and is demanded to be implemented the
orders only. Almost nobody on the governmental pyramid is interested in
how well the orders were realized or if it is necessary to realize them, the
main element of effective public administration feedback doesn’t exist. The
government is deaf in relations with the demands of the (society) and as a
result not even former decisions (including harmful for the country) are
controlled. As it was mentioned this kind of public administration may work
in distinct circumstances if at the same time the other conditions of
administrative system are carried out. First of all the mechanisms of
political compulsion must work without interruption, the system of values
(for authoritative country) must be maintained and protected and the
economy must be partly based on the principles of the market principles and
not in the power of the Communist Party’s structures as it was legalized in
Soviet Union.
So it isn’t fortuitous that in this period you could hear to appear “Georgian
Pinochet” who could dominate the strict order in the country.
At the beginning of building the state it didn’t have much importance how
democratic could be the government or public administration. On the
contrary to rule effectively would be possible in the conditions of
authoritative regime. But it was impossible in Georgia this time. The
confrontation in the society was so huge big and the governmental
apparatus was weak. So the attempts of president Shevardnadze to
strengthen the structure of public administration were considered by the
society as the attempts of usurpation the power. So public administration
was in chaos…
After Georgia became little stronger, it became necessary to move to the

normal schedule of life but as it turned out state institutes didn’t
functionalize in Georgia- and developing of the country has hampered.
So crisis of ruling of independent Georgia was expressed by the following:

Public administration was implemented with non-scientific methods.
On one hand with the constitution of Georgia democratic government was
declared, but the main principles of democracy - feedback and the highness
of the law - didn’t act. We may say that even other principles like electivity
for all the levels of government, the complete independence of court were
realized as a rule but with the presence of feedback and highness of the law
it would be easy to solve. On the second hand there was authoritative
government but the main instrument of this system-the mechanism of
compulsion didn’t work. Authoritative system is effective only if the
government is honest in relations with declared values and in case of
disturbing the law it is very strict first of all for itself. Even during apogee
of autocracy of emperor- Nickolai the first and his successor the difference
between the autocracy and despotism was explained” autocrat can change
the laws according to his own opinions but before changing or canceling
them he has to obey these laws”34 Even that’s why the administration of
Stalin, Pinochet, Franco, Chan-kai-shi was effective.
We had the other situation in Georgia - the (various) laws were worked out
the orders were given but neither laws nor orders were fulfilled. The
struggle against corruption was also declared but corruption was growing,
contrabands became frequent. The program to defeat the poverty was
drowned out, but the people were still in extremely poor conditions. The
solving the problems of Abkhazia and Southern Osetia had no perspective. .
In the regions of Georgia there appeared the new types of feudal who
didn’t care about central government.
We also have to notice that president was trying to make some reforms in
the country. In his speeches and in the documents of ”the Union of
Citizens” as well it was recognized that the executive power in Georgia
can’t satisfy the demands that are necessary for the states having desire to
become the members of the European Union. The system of administration
has achieved the border of its possibilities and if we don’t make serious,
radical changes on the way of structural reforming the destroying process
will take place in the existed system of public administration, even
paralyzing is expectable. It was planned to make faster the process of
economy, to create new fiscal policy and budgetary. The shadow economy
had to be decreased and the problem of legalizing had to be solved that was
possible in case of effective administration and motivated apparatus of
optimal administration. The cardinal reforming had to be begun in the state
in the sphere of constitution, military forces, health care, social security,
territorial problems, scientific and educational systems.
As may be seen the president Shevardnadze saw the problems and estimated
the situation correctly but he couldn’t realize the existed situation well,
because, as we know, the king is acted by the surrounding people. So
everything remained unchangeable. The government couldn’t implement
these programs and it seems it even didn’t plan to reform the country. The
mechanism of public administration didn’t functionalize. By the way the
absence of conformable team made to be failed a lot of plans of reforming
in its time It’s enough to remember Vite’s, Stolipin’s, Gorbachev’s
unrealized reforms because of hidden resistance of the beurocracy.
34
Diary of P.A.Valuev, Foreign Minister V.1, p.77. (Russian)
Problems existed in Georgia were caused (and is connected) by the main
mistake made in the process of public administration - ignoring of the main
results of public administration proved scientifically and theoretically
several times” the link of feedback acting without interruption determines
the effectiveness of public administration, technical or economic systems as
well. In spite of the recognized fact the officials have illusion that their
orders will be fulfilled not depending on existence or absence of feedback.
So it isn’t necessary to take the role of feedback -the opinion of society into
the consideration. One of these reasons is that the negative results of wrong
decision don’t appear soon. Public administration without feedback will be
collapsed early or late, the political processes in Georgia proved that.
We have noted long ago in 200135: Georgia will become as a virtual
country, where everything is imaginative and not natural, false products
will fill the market, only few pays taxes the most part is hiding from the
country with bribe and theoretically they even try to substantiate their
behavior. The large-scale corruption is dominated in the pension system,
energetic, in administering of state wealth, in credit policy, customs and tax
policy...”. In spite of the fact that the whole society noticed that and
demanded on active measures from the government, everything has
remained practically unchanged because of the absence of the link of
feedback. When the opinion of the people cannot reach to the government
the society begins to laugh at the government (that is losing its authority).
And without it it’s almost impossible to talk about public administration.
Even 2500 years ago Confutsi was writing “The country can yield
everything: guns, food, but if there is no trust to the leader this country
won’t be saved”36.
Decreasing the trust to the leader of the state was strengthened by

aggravation between the government and Georgian patriarchate. Strained
relations with patriarchate in the conditions of increasing the authority of
the church in the country where the most population is orthodox Christian,
was the greatest mistake. In the same context we can discuss the more
attention while choosing the historic attributes of Georgia: flag of David-
Gorgasali and state emblem by the president Shevardnadze. The historic
decision made by the parliament on the 9th of 1999 was ignored without any
argument.
35
A.Tsintsadze, G.Bagaturia. The Choice. Building a Democracy in the Totalitarian
Era. Tbilisi. The 1st edition, 2002. p.318 (Georgian)
36
Confutsi “Lun-iyi”, 12,7.
Uncontrollable domestic policy influenced on foreign policy too.
Historically Georgian kings could save the state with method of balance
during the centuries. Today in conditions of post informational revolution,
all know everything the small state won’t be able to play ”independent”,
own game and implementing the policy of balancing among the super
states. It is possible for the small countries to collaborate with the Great
Powers if they have the transparent goals but it is prohibited to balance
between them. In Georgia we had no balance but anti Russian and hostile
policy that wasn’t filled in with pro American position. It’s enough to
remember strange actions in relations with Chechnya. And finally even pro
American position was doubtful. USA recommendations about fighting
against corruption, making better relations with Russia were ignored. The
culmination was James Baker’s visit 2003 that had no result.
Finally there was the situation that to change the existed system in Georgia
was desired both by Russia and US. There was impression that
Shevardnadze purposely made situation more difficult creating the
revolutionary situation. The whole country expected the changes (the author
of this letter predicted the revolution that were named velvet or public
revolution37). And indeed in two years this prediction became true
unfortunately. “Unfortunately” - because developing of the country didn’t
implemented in calm convenient circumstances and its transformation
continued by radical way like revolution. Fortunately revolution happened
without bloodshed that is the merits of both sides as the resigned power so
winners.
Conclusion
Now it’s main that revolutionary power mustn’t repeat the mistakes made
by the former power and it has to establish the main principles of effective
democratic administration by using of the scientific methods of public
administration (state governance): the highness of the law, the electivity on
every level, independence of the branches of the Power and functionalizing
of the feedback link in the system of public administration (state
governance). At the same time it’s meant itself that the government must be
filled in with the professionals. Otherwise the crisis will take place again in
state governance of Georgia with all possible cataclysms and our country
won’t be able to be established as the complete, perfect state for a long
time…
37
A.Tsintsadze, G.Bagaturia. Ibid, p.322. .
giorgi baRaTuria. oTar baRaTuria
saxelmwifo marTvis krizisis mizezebi damoukidebel

saqarTveloSi
reziume
ganxilulia damoukidebeli saqarTvelos

saxelmwifo marTvis problemebi. naCvenebia, rom
saqarTveloSi arsebuli marTvis sistema, agreTve rigi
obieqturi da subieqturi mizezebi ar iZleva axlebur,
demokratiul ekonomikur da politikur cxovrebaze
mSvidad gadasvlis SesaZleblobas. saxelmwifos
meTauris mravaljeradi Zaladobrivi gadayeneba da
konstituciis xSiri cvlileba miuTiTebs saxelmwifo
marTvis krizisul mdgomareobaze anu saxelmwifos
àvadmyofobaze”.
avtorTa azriT saqarTvelos saxelmwifos
,,avadmyofobis” mTavari mizezebia: a) araefeqtiani
saxelmwifo marTva (es umTavresi mizezia), b)
postsabWoTa memkvidreoba da g) mtruli gareSe Zalebi.
avtorebs miaCniaT, rom mtrul gareSe Zalebs ZiriTadad
warmoadgens ara ruseTis saxelmwifo, rogorc es
sazogadod igulisxmeba, aramed am qveynis e.w. samxedro-
kriminaluri mafia. mtrul gareSe ZalebSi sakmaod didi
wona aqvs qarTul elementebsac. gareSe Zalebis faqtori
metad mniSvnelovania, Tumca gadamwyveti ar aris.
gacilebiT ufro mniSvnelovania saqarTvelos
mosaxleobis sabWoTa mentaliteti. esaa saqarTvelos
mosaxleobis gansakuTrebuli unari SesaniSnavad
morgeboda sabWoTa ideologias da sabWoTa sinamdviles.
qarTvelobaSi arsebulma ,,homo sovetikusma” ganapiroba
Tundac is yalbi warmatebebi, romlebic saqarTvelos
TiTqos hqonda ekonomikaSi an ganaTlebis sistemasa da
mecnierebaSi. swored ,,homo sovetikusis” mentalitetidan
gamomdinareobs sxva qarTuli paradoqsi _ saqarTvelos
mosaxleobis metad mniSvnelovani nawilisTvis
sisxlxorceul aucileblobas ar warmodgenda
saqarTvelos saxelmwifoebrivi damoukidebloba. magram,
umTavresi damamuxruWebeli winaRoba saqarTvelos
saxelmwifoebrivi damoukideblobis ganviTarebis gzaze
saxelmwifo marTvis ucodinarobaa, rac damoukidebeli
saqarTvelos arsebobis mTeli ganvlili periodis
mravalricxovani faqtebiT dasturdeba.
istoriuli gakveTilebis analiziT
dasabuTebulia, rom warmфtebuli saxelmwifo
mSeneblobisTvis aucilebelia efeqtiani demokratiuli
mmarTvelobis Semdegi ZiriTadi principebis damkvidreba:
saxelmwifo marTvis sistemaSi qmediTi ukukavSiris
rgolis funqcionireba, kanonis uzenaesoba, yvela donis
xelisuflebis arCeviToba, xelisuflebis sxvadasxva
Stoebis erTmaneTisgan damoukidebloba (gansakuTrebiT
sasamarTlo xelisuflebis sruli damoukidebloba),
saxelmwifo marTvis aparatis dakompleqteba gamocdili
profesionalebiT.
Георгий Багатурия, Отар Багатурия
Причины кризиса системы государственного управления в

независимой Грузии
РЕЗЮМЕ
Рассмотрены проблемы государственного управления в

независимой Грузии. Показано, что существующая в Грузии система
управления, а также ряд объективных и субъективных причин, не
позволяет Грузии спокойно перейти на новую, демократическую
экономическую и политическую жизнь. Неоднократное
насильственное смещение главы государства и частое изменение
Конституции страны указывают на кризисное состояние системи
государственного управления т.е. на «болезнь» государтсвенности.
По мнению авторов главными причинами «болезни»
Грузинского государства являются: а) неэффективное
государственное управление (это главная причина), б) постсоветский
менталитет и в) враждебные внешние силы. Авторы пологают, что
враждебной внешной силой в основном является не российское
государство, как это обычно подразумевается, а его военно-
криминальная мафия. Во враждебных Грузии внешних силах
достаточно весомым являются также и грузинские элементы. Фактор
внешних сил весьма значителен, но он не является решающим.
Гораздо более важным является советский менталитет, до сих пор
процветающий среди населения Грузии. Это особенная способность
населения Грузии приспособиться к советской идеологии и советской
действительности. Существующая в грузинах «Homo Soveticus»
предопределил фальшивые успехи, которые Грузия имела в
экономике или в образовании и науке. «Homo Soveticus» определил
другой грузинский парадокс – для большинства грузин
государственная независимость не являлась жизненной
необходимостью. Но главное тормозящее препятствие на пути
развития государственности Грузии является незнание методов
государственного управления, что подтверждается множеством фактов
на все время приобретения независимости Грузии
На базе анализа исторических уроков обосновано, что для
успешного государственного строительства необходимо реализация
следующих основных принципов эффективного демократического
управления: функционирование в системе государственного
управления звена действенной обратной связи, верховенство закона,
выборность всех уровней власти, независимость ветвей власти (в
особенности полная независимость судебной власти), формирование
аппарата государственного управления опытными профессионалами.
studenturi gverdebi
Teona qaTamaZe
kulturis cneba da mniSvneloba

saqarTvelos kulturuli memkvidreoba qveynis
sulieri da materialuri ganviTarebis matiane, eris
TviTSegnebis Camoyalibebisa da TviTmyofadi erovnuli
kulturis uwyvetobis winapiroba da kacobriobis saerTo
saganZuris ganuyofeli nawilia.
saqarTvelos kaknonSi `kulturis Sesaxeb”
Camoyalibebulia is miznebi da valdebulebebi, romelic
amkvidrebs kulturis, kulturuli memkvidreobis
prioritetulobas pirovnebis harmoniul aRzrdasa da
ganviTarebaSi, mis SeuzRudav TviTgamoxatvaSi xalxis,
TiToeuli moqalaqis kulturuli TviTmyofadobis
gamovlinebasa gamdidrebaSi, mTeli sazogadoebis
srulyofasa da humanizaciaSi.
saxelmwifos roli
kulturuli memkvidreobis
dacvaSi
ra aris kultura da risgan Sedgeba igi?

kultura – es aris adamianis da sazogadoebis
moqmedebis formaTa erToblioba, romelic vlindeba
adamianis moRvaweobis sxvadasxva sferoSi da gamoxatavs
adamianis socializaciisa da sazogadoebis humanizaciis
dones. gansazRvrul epoqaSi xalxis, eris, sazogadoebis
miRwevaTa erToblioba Seadgens maT kulturas. kultura
sazogadoebis erT-erTi Zireuli niSania da SeuZlebelia
sazogadoobam iarsebos kulturis gareSe, iqneba es
pirvelyofili sazogadoebis primitiuli kultura Tu
dRevandeli sazogadoebis ganviTarebuli kultura. rig
mecnierTa azriT, rogorc individi warmoudgenelia
mexsierebis gareSe, aseve sazogadoeba warmoudgenelia
kulturis gareSe. Tumca, sayovelTaod miRebuli
kulturis ganmarteba socialur mecnierTa mier ar
SemuSavebula. zogadad cneba `kultura” gamoiyeneba,
raTa miuTiTon im parametrTa mTlianobaze, romelic
ganasxvavebs adamianTa erT koleqtivs meoresgan.
saqarTveloSi ganxorcielda programa GLOBE, romelic
moicavda msoflios 61 qveynis 170 mecnieris mier
dagegmil sazogadoebriv da organizaciul kulturasa da
praqtikas, programis mizani iyo Seeqmna cxovrebiseul
masalaze dayrdnobili Teoria, agreTve ekvlia Tu ra
sxvaobebi arsebobs sxvadasxva qveynis kulturebs Soris,
romlebic safuZvlad udevs efeqtur saqmianobas.
kulturis yvelaze farTo gansazRvreba mogvca g.
herskovicma wignSi `kulturuli anTropologia” (1955).
misi TqmiT kultura aris Cveni garemocvis is nawili,
romelic adamianis xeliTaa Seqmnili. e. tailoris
ganmartebiT `kultura Sedgeba im codnis rwmenis,
xelovnebis, kanonebis, zneCveulebebisa da sxva unarebisa
da Cvevebisagan, romlebsac iTvisebes adamiani, rogorc
sazogadoebis wevri.” n. smelzeri ganmartavs kulturas
rogorc rwmenaTa, RirebulebaTa, SexedulebaTa sistemas,
romelic saerToa garkveuli jgufisa Tu mocemuli
sazogadoebisaTvis. es sistema emsaxureba gamocdilebis
mowesrigebasa da mocemuli jgufis wevrTa qcevis
regulirebas. magram kulturis dRevandeli ganmarteba
scildeba mxolod tradiciulad miRebul ganmartebebs
da XXs-is bolo wlebSi kultura, materialurisa da
aramaterialuris garda, moazreba, rogorc ekonomikis
ganuyofeli nawili da Sesabamisad cxovrebis wesi.
Tu risgan Sedgeba kultura, h. triandisi
saubrobs kulturis obieqtur da subieqtur aspeqtebze
pirveli moicavs materialur saSualebebs (iaraRebi,
Senoba-nagebobebi, istoriuli Zeglebi, gzebi), meore ki
sulier kulturas anu aramaterialur Rirebulebebs,
normebs, faseulobebs.
yuradRebas gavamaxvileb kulturis materialur
saSualebebze, romlis dacva, msgavsad sulieri
kulturisa saxelmwifos prerogativaa. saxelmwifo unda
anxorcielebdes im kulturul politikas, romliTac
ixelmZRvanelebs kulturis dacvis, ganviTarebisa da
gavrcelebis saqmeSi. saxelmwifo valdebulicaa xeli
Seuwyos kulturis ganviTarebas, kulturul cxovrebaSi
moqalaqeTa SeuzRudav monawileobas, kulturis
monapovarTa xelmisawvdomobas, saerTaSoriso kulturul
urTierTobaTa gaRrmavebas da gafarToebas. imisaTvis,
rom daculi iqnas qarTveli xalxis monapovari,
kulturuli faseulobebi, Rirebulebebi rac odiTganve
Taobidan Taobas gadaecemoda kulturuli memkvidreobis
saxiT ZeglTa dacvis saxelmwifo organoebis movaleobaa
movla-patronoba gauwios saukuneebis manZilze droisa
Tu mtris daundoblobiT nacveT istoriul Zeglebs, es
moxdeba adaptaciis, rekonstruqciis, restavraciis Tu
sxva saxiT. Tu gamiznulia aRniSnuli RonisZiebebis
gatareba, maSin specialuri saministro kulturuli
memkvidreobis dacvis komisiasTan SeTanxmebiT amtkicebs
Zeglebze Casatarebeli samuSaoebis yovelwliur gegmas,
da amasTanave ikisrebs pasuxismgeblobas daicvas
saqarTvelos teritoriaze arsebuli uZrav-moZravi
Zeglebi kanoniT.
mniSvnelovania saerTaSoriso TanamSromloba
kulturis sferoSi. saqarTvelo aqtiuradaa CarTuli
msoflios kulturis prosesebSi da TanamSromlobs bevr
saerTaSoriso samTavroboTaSoriso da
arasamTavroboTaSoriso organizaciebTan. kerZod
TanamSromlobs gaeros ganaTlebis, mecnierebisa da
kulturis organizaciasTan (iunesko), romelic Seiqmna
1945 wlis 12 noembers londonis konferenciaze, Tumca
1946 wlis noembers 20-ma saxelmwifom moaxdina wesdebis
ratificireba, romelSic naTqvamia, rom òrganizaciis
mizania xeli Seuwyos mSvidobisa da uSiSroebis
ganmtkicebas, risTvisac ganaviTarebs xalxTa
TanamSromlobas ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis
dargSi”. am periodidan 4 noemberi aRiarebulia iuneskos
Seqmnis TariRad. Tavis arsebobis manZilze organizaciam
didi wvlili Seitana ganaTlebis, mecnierebisa da
kulturis ganviTarebaSi. msoflios yvela kuTxeSi
milionobiT adamiani eziara codnas. misi xelSewyobiT
bevri ram gakeTda xalxebis TavisTavadi kulturisa da
tradiciebis SenarCunebisa da propagandisaTvis. iuneskos
generalur konferenciaze (1986w.) miiRes `deklaracia
saerTaSoriso kulturuli TanamSromlobis principebis
Sesaxeb”, xolo 1970 wels venis vonvenciis
samTavrobaTaSoriso konferenciam (kulturis
ministrebis monawileobiT) SeimuSava kulturis dargSi
iuneskos politikuri kursi. am konferenciis
gadawyvetilebaTa Sesabamisad gaimarTa kulturis
ministrebis regionuli konferenciebi. maTi daskvnebi da
rekomendaciebi daedo safuZvlad saerTaSoriso
konferencias kulturis dargSi, romelic gaimarTa
mexikoSi 1982 wels. am forumze, romlis muSaobaSi
monawileoba 129 wevri saxelmwifo, miiRes 181
rekomendacia. isini warmoadgenen kacobriobis `kulturis
kodeqss”.
iuneskom SeimuSava kulturis ganviTarebis
programa, amasTan wamoayena oTxi mTavari amocana:
ganviTarebsi kulturuli aspeqtis aRricxva; kulturuli
TavisTavadobis damkvidreba; kulturul cxovrebaSi
monawileobis gafaToeba; saerTaSoriso kulturuli
TanamSromlobis gaRrmaveba. iuneskom SeimuSava da miiRo
konvenciebi da rekomdaciebi, romelTa mizania msoflio
xalxTa kulturuli memkvidreobis dacva. es
dokumentebia: konvencia SeiaraRebuli konfliqtebis
SemTxvevaSi kulturul RirebulebaTa dacvis Sesaxeb,
rekomendaciebi arqeologiuri misawvdomobis
efeqtianobis amaRlebis Sesaxeb, kulturul
RirebulebaTa saerTaSoriso gacvlis Sesaxeb da a.S.
iunesko bevrs akeTebs msoflio xalxTa kulturuli
memkvidreobis dacvisaTvis, exmareba qveynebs erovnuli
kulturis ganviTarebaSi.
saqarTvelo iuneskos 171-e wevri saxelmwifoa 1992
wlidan. igi kulturuli memkvidreobis dacvis sferoSi
TanamSromlobs evropis sabWosa da iuneskosTan es
TanamSromloba efuZvneba iuneskos generalur
konferenciaze areSi parizSi 1972 wels miRebul
konvencias msoflios kulturuli memkvidreobisa da
bunebis dacvis Sesaxeb. am konvenciis ratifikacia
ganxorcielda 1975 wels. dReisaTvis 118 qveynis yvelaze
mniSvnelovani kulturisa da bunebis 630 Zegli iricxeba
msoflio memkvidreobis nusxaSi. am nusxaSi
saqarTvelodan Setanilia mcxeTa-qalaqi muzeumi,
bagratis sakaTedro taZari, gelaTis samonastro
kompleqsi da zemo svaneTi. amJamad mimdinareobs muSaoba
varZiisa da istoriuli Tbilisis msoflio memkvidreobis
nusxaSi Setanaze. saqarTvelos kulturuli
memkvidreobis dacvis Sesaxeb kanonis Tanaxmad
gansakuTrebuli mniSvnelobis erovnuli kategoriis
uZrav Zeglebs, iuneskos msoflio memkvidreobis nusxaSi
Sesatanad arsebuli wesiT waradgens saq. prezidenti.
iuneskos msoflios memkvidreobis nusxaSi Setanili
uZravi Zeglebi sargebloben iuneskos rekomedaciebiTa da
rezoluciebiT da saqarTvelos kanonmdeblobiT
dadgenili privilegiebiT da SeRavaTebiT.
saqarTvelo sxva saxelmwifoebTan xelSekrulebis
safuZvelze gansazRvravs kulturis dacvisa da
ganviTarebis saxlmwifo prioritetebs, romelic miznaT
isaxavs istoriis da kulturis Zeglebis Seswavlas da
restavracias. aseTi programebis ganxorcielebaSi unada
SeiniSnebodes saxelmwifos mxridan didi daintereseba,
didi Zalisxmeva da mondomeba. istoriuli da
kulturuli Zeglebis mimarT, daubrunos maT pirvandeli
saxe da warudginos momaval Taobas, rogroc
kulturuli memkvidreobis unikaluri nimuSi. agreTve
saWiroa saxelmwifos xelis Sewyoba im produqciis
sawarmoeblad, romelic aucilebelia kulturis
ganviTarebisaTvis. gansakuTrebuli mniSvnelobisaa
kulturuli obieqtebis mSenebloba da rekonstruqcia,
rac dResdReobiT met-naklebad xorcieldeba.
mniSvnelovania agreTve msoflio bankis
kulturuli memkvidreobis dacvis proeqti, romelis
kulturuli memkvidreobis dacvis fondTan erTad 1998
wlidan xorcieldeba, proeqti miznad isaxavs
saqarTvelos unikaluri kulturis mxardaWeras. igi
uprecendentoa. proeqtis farglebSi sareabilitacio-
sakonservacio samuSaoebi CautardaT ikorTis
mTavarangelozis taZars, boWormis wminda giorgis
eklesias, niqozis RvTaebis taZars, noqalaqevis egrisis
mefeTa sasaxles, nekresis mcire bazilikas, mravalZalis
wminda giorgis eklesias, awyuris taZars, urbnisis wminda
stefanes taZars, garejis wminda daviTis lavras da sxva
mraval unikalur arqiteqtururul Zegls Tu nagebobas.
Sesrulebuli samuSaos Sedegad ganadgurebas gadaurCa
mravali fskera.
saqarTvelos `kulturis Sesaxeb” kanonis
gaTvaliswinebiT saerTaSoriso kulturuli
TanamSromloba efuZvneba kulturis TviTmyofadobis
pativiscemas, igi xorcieldeba saxelmwifoebisa da maTi
xalxis urTierTsargeblobis safuZvelze. aqedan
gamomdinare metad mniSvnelovania saqarTvelos da
evrosabWos TanamSromloba kulturul faseulobebTan
dakavSirebiT da agreTve evropis sabWos rekomendaciebi.
evropis sabWo samTavrobaTaSoriso
TanamSromlobis institutia. misi funqciebis ZiriTadi
sferoebia: adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis
dacva, humanitaruli da ekonomikuri TanamSromloba
kulturisa da ekologiis sakiTxebi. evrosabWoSi
moqmedeben eqspertTa komitetebi, romlebic
angariSvaldebulni arian ministrTa komitetis winaSe
ganaTlebis, janmrTelobis, kulturis, adamianis
uflebebis socialuri programebis ganviTarebis da sxva
sakiTxebSi da Tavis daskvnebs, rekomendaciebis saxiT
waradgenen ministrTa komitetis winaSe. asamblea
msjelobs da rekomendaciebs adgens da ganixilavs
nebismier sakiTxze, evropis sabWos miznebisa da
SesaZleblobebis farglebSi. evropis sabWo misi
Sexedulebebisamebr iRebs gadawyvetilebebs, konvenciebs
da maT kanonis Zalas aZlevs im qveyanaSi sadac xdeba
maTi ratificireba.
evropis sabWos 1961 wlis konvenciis Tanaxmad
Seiqmna kulturuli TanamSromlobis sabWo: igi
aerTianebs kulturis sferoSi eqspertebs da kulturis
fondis administraciul aparats.
evrosabWom miiRo 150-ze meti konvencia, amaTgan
mniSvnelovania evropis kulturis konvencia, romelsac
saqarTvelo SeuerTda saqarTvelos parlamentis 1997
wlis 16 aprils #637 dadgenilebiT. am konvenciis xelis
momwerma, evropis sabWos wevrma mTavrobebma gadawyvites
daedoT saerTo evropili kulturuli konvencia,
romelic mizansac warmoadgens evrosabWos wevri
qveynebis moqalaqeebis mier sxva xelSemkvrel
saxelmwifoTa enebis, istoriisa da kulturis, agreTve
saerTo evropuli civilizaciis Seswavlis xelSewyoba.
SeTanxmebis safuZvelze TiToeulma xelSemkvrelma mxarem
unda miiRos saTanado zomebi evropis saerTo
kulturuli memkvidreobis Tavisi erovnuli wvlilis
ganviTarebis, dacvisa da xelSewyobisaTvis, agreTve
mxareebi miiCneven maTi kontrolis qveS myof saerTo
evropili kulturuli faseulobis mqone nivTebs saerTo
evropuli kulturuli memkvidreobis Semadgenel nawilad
da iReben saWiro zomebs maT dasacavad da xdian maT
sazogadoebisTvis xelmisawvdoms.
saqarTvelos kulturis Zeglebi da kulturuli
memkvidreobis faseulobebi, romlebic garkveuli
teritoriebis dakargvis Semdeg moxvda sxva qveynis
teritoriaze, saWiroeben saerTaSoriso
xelSekrulebebisa da SeTanxmebebis safuZvelze ZeglTa
dacvis saxelmwifo organoebisagan garkveuli
RonisZiebebis gatarebas qarTuli kulturis ZeglTa
gamovlenis, aRricxvis, Seswavlis, restavrirebisa da
dacvisTvis.
saqarTvelos uZvelesi droidan mWidro
socialuri, ekonomikuri, politikuri da kulturuli
kavSir-urTierTobebi hqonda da axlac ganagrZobs
TanamSromlobas, rogorc mezobel (somxeTi,
ruseTi,Azerbaijani, TurqeTi) aseve evropisa da aziis
mraval qveyanasTan (safrangeTi, italia da sxva).
adreuli periodidan saqarTvelos teritoriaze
xelovnebisa da kulturis mravali unikaluri Zeglebi
iqmneboda. kerZod, kavkasiis materialuri da mxatvruli
kulturis kompleqsuri Seswavla saSualebas gvaZlevs
davadginoT zogierT kavkasiur formaTa genezisi,
ganvsazRvroT kavkasiis uZvelesi materialuri da
mxatvruli kulturis urTierToba samxreTiT da samxreT-
aRmosavleTiT mdebare mezobeli qveynebis kulturasTan.
dRes qarTveli xalxisTvis gulsatkenia is faqti,
rom qarTuli kulturuli memkvidreobis erT-erTi
RirSesaniSnavi, istoriuli teritoriaa – tao-klarjeTi,
romelica saqarTvelos farglebs miRmaa darCenili.
qarTuli arqiteqturis istoriaSi tao-klarjeTis
Zeglebs TvalsaCino adgili uWiravT rogorc istoriuli
wyaroebi gvauwyebs, saqarTvelos es kuTxe uZvelesi
xnidan dasaxlebuli yofila mWidro qarTuli
mosaxleobiT da metad mdidari adrindeli xanis
xuroTmoZRvrebis ZeglebiT: VIII saukunis dasawyisSi
arabTa autaneli Seviwroebebis Sedegad aRmosavleT
saqarTvelodan tao-klarjeTis miwa-wyalze gadmosulma
mosaxleobam safuZveli Cauyara qarTuli kulturis
ganviTarebas. grigol xanZTelis cxovrebidan kargad
Cans, rom qarTvel bagrationTa xelisuflebas
ganuaxlebia droTaganmavlobaSi nacveTi zogi Zveli
savane, zogi ki piradad grigol xanZTels, mis mowafeebs
da mimdevrebs dauarsebia. klarjeTSi iyo oci ganTqmuli
kulturuli Zeglis nimuSi: xanZTa, romelic agebulia
grigol xanZTelis meir 782 w., Satberdi, miZnaZori,
wyarosTavi, opiza (ganaxlebuli 918w. aSot kurapalatis
mer) da sxva. kulturuli memkvidreobis es unikaluri
Zeglebi dRes TurqeTis respublikis teritoriaze
imyofeba. Tavdapirvelad saq-s didi winaaRmdegoba Sexvda
am respublikis mTavrobis mxridan, qarTvelebs ufleba
ar hqondaT TavianTi kulturuli faseulobebis,
RirebulebebisaTvis miexedaT, Tumca sabWoTa kavSiris
daSlis Semdeg daido saqarTvelo-TurqeTs Soris
xelSekruleba, romelic ZalaSia 1994 wlis 13 ivlisidan
or qveyanas Soris tradiciul, istoriul da kulturul
urTierTobaTa farglebSi megobrobisa da Cveni xalxebis
saerTokulturul faseulobaTa ganviTarebis da
kulturis, mecnierebis, ganaTlebisa da sportis dargSi
urTierTobaTa damyarebis mizniT da miaRwies SeTanxmebas
imis Taobaze, rom ukeT gaecnon istoriul da kulturul
faseulobebs, xels Seuwyoben istoriuli arqivebis
Sescavlasa da arqeologiuri eqspediciebis mowyobas
qveyanaSi moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad da agreTve
TurqeTis teritoriaze myofi qarTuli kulturuli
Zeglebis aRdgenas, restavracias, rekonstruqcias da a.S.
arsebobs SeTanxmeba saqarTvelos respublikis da
ruseTis federaciis mTavrobaTa Soris, romelic
helsinkis daskvniTi aqtis, evropis uSiSroebisa da
TanamSromlobis TaTbiris, madridsa da venis daskvniTi
dokumentaciebis, kulturuli memkvidreobis sakiTxebze
krakovis simpoziumis dokumentis, agreTve axali
evropisaTvis parizis qartiis debulebaTa
xelSekrulebiT gamoxataven ra miswrafebis mecnierebis,
kulturisa da ganaTlebis dagSi, maT xalxebs Soris
megobruli kavSir-urTierTobisa da TanamSromlobis
Semdgomi ganviTarebisa da ganmtkicebisadmi. isini
mxedvelobaSi iReben TavianTi xalxebis kulturuli da
megobruli urTierTobis tradiciebs, da imedovneben, rom
es keTil-megobruli urTierTobebi Semdgom
gafarTovdeba.
mravalwliani daZabulobis miuxedavad, ruseT-
saqarTvelos kulturuli kavSiri jer kidev Soreul
istoriul warsulSi gaiba. es urTierTobebi
gansakuTrebiT gaZlierda XIX saukuneSi, rodesac
saqarTveloSi Camosvla iwyes rusuli xelovnebis
gamoCenilma moRvaweebma, amitom maTi kulturebis
urTierTobis mravalsaukunovan gamocdilebaze
dayrdnobiT mxareebs miaCniaT, rom kulturuli
TanamSromloba kvlav aris maT xalxebs Soris urTierT
gagebisa da ndobis, saxelmwifoTaSoris da
erovnebaTaSoris kavSir-urTierTobaTa ganmtkicebis,
zogadsakacobrio RirebulebaTa damkvidrebis
didmniSvnelovani faqtori, kvlavac Seuwyoben xels
TiToeul qveyanaSi moqmedi kanonebisa da wesebis
Sesabamisad maT Soris mecnierebis, kulturis,
ganaTlebisa da sportis dargSi TanamSromloba
ganviTarebas suverenitetis urTierTpativiscemis,
Tanasworobisa da saSinao saqmeSi Caurevlobis
safuZvelze.
kanoni kulturl faseulobaTa gatanisa da
saqarTveloSi Semotanis Sesaxeb xels uwyobs
saqarTvelosa da sxva saxelmwifoebis xalxTa
kulturuli urTierTobebis ganmtkicebasa da kulturul
faseulobaTa gacnobas, uzrunvelyofs saqarTvelosa da
ucxo qveynebis fizikur da iuridiul prTa mier
saqarTveloSi droebiT Semotanili da saqarTvelodan
droebiT gatanil kulturul faseulobaTa dacva da
saxelmwifoSi dabrunebas.
am kanonis safuZvelze qarTul-rusuli mxareebi
valdebulebas kisruloben nacvalgebis safuZvelze
daxmareba gauwion meore mxaris kulturuli da
mxatvruli monapovaris dacvis, registraciisa da
gamoyenebis, agreTve meore mxaris kuTvnili mxatvrul-
istoriuli faseulobis dabrunebis sakiTxis Seswavlisa
dagadawyvetis saqmeSi. amave dros specialistTa jgufebis
gamocdileba xels Seuwyobs warmoSobili sakiTxebis
mogvarebas.
arsebobs agreTve SeaTnxmeba saqarTvelosa da
azerbaijanis, somxeTis respublikebs Soris kulturuli,
samecniero da humanitarul TanamSromlobaTa Sesaxeb;
SeTanxmebis monawile mxareebi iTvaliswineben ra am
qveynebis xalxebs Soris istoriul da tradiciul
megobrobas kulturis, partniorul urTierTobaTa,
ganaTlebis samecniero da humanitarul sferoebSi
TanamSromlobis gaRrmavebis da ganmtkicebisTvis.
saqarTvelo-azerbaijanis SeTanxmebaSi monawile mxareebi
nacvalgebis safuZvelze kisruloben kulturuli da
mxatvruli Zeglebis restavraciaSi Senaxvasa da
gamoyenebaSi, agreTve azerbaijanis teritoriaze
arsebuli saqarTvelos mxatvrul-istoriul
faseulobaTa saqarTveloSi dabrunebisa da Sesabamisad
saqarTvelos teritoriaze arsebuli azerbaijanis
mxatvrul-istoriuli faseulobaTa azerbaijanSi
dabrunebis sakiTxebis Seswavlasa da mogvarebaSi
erTmaneTisTvis xelSewyobas. xolo saqarTvelo-somxeTis
SeTanxmebaSi monawile mxareebi iZlevian meoremxaris
kulturuli da istoriuli faseulobebis dacvis
garantias mxareebi nacvalgebis safuZvelze kisruloben
kulturuli da mxatvruli Zeglebis restavraciaSi,
Senaxvasa da gamoyenebaSi, agreTve saqarTvelos
teritoriaze arsebuli somxeTis mxatvrul-istoriuli
faseulobaTa somxeTSi dabrunebisa da Sesabamisad
somxeTis teritoriaze arsebuli saqarTvelos
mxatvrul-istoriuli faseulobaTa saqarTveloSi
dabrunebs sakiTxebis Seswavlasa da mogvarebaSi
erTmaneTisTvis xelSewyobas.
saqarTvelos keTilmegobruli urTierToba aqvs
damyarebuli evropis erT-erT maRalganviTarebul
qveyanasTan-safrangeTis respublikasTan. saqarTvelos da
safrangeTis respublikebis mTavrobaTa Soris SeTanxmeba
iTvaliswinebs kulturul,mecnierebisa da teqnikis
sferoSi TanaSromlobas. mxareebs Soris SeTanxmeba
eyrdnoba 1994 wlis 21 ianvris parizSi xelmoweril
xelSekrulebas saqarTvelosa da safrangeTis
respublikas Soris urTierTgagebis, megobrobisa da
TanamSromlobis Sesaxeb, romelic iTvaliswinebs saerTo
evropuli kulturis sivrceSi erTobliv monawileobas,
mxareebi afaseben ra kulturas, rogorc qveynebs Soris
stabiluri urTierTobebis xelSewyobis mzard faqtors
xasgasmiT aRniSnaven kulturuli
urTierTTanamSromlobis gadamwyvet rols. isini did
mniSvnelobas aniWeben profesionalTa Soris kontaqtebis
damyareba, gamocdilebisa da informaciis
urTierTgaziarebas kulturuli memkvidreobis dacvis
mizniT. kerZod, isini waaxaliseben iseTi saxis
TanamSromlobas rogoricaa: kulturuli memkvidereobis
aRnusxva, arqeologiuri monapovrarTa dacva, xelovnebis
da arqiteqturis ZeglTa aRdgena da a.S.
amgvarad, qarTuli kulturuli memkvidreobis
dacva rom saxxelmwifos prerogativaa, amaSi ori azri
ar arsebobs, magram dResdReobiT misi interesi,
yuradReba gamaxvilebulia mxolod qalaqis iersaxis
gaumjobesebaze da sxva danarCeni (kulturuli
memkvidreobis unikaluri Zeglebi) ukana planze rCeba.
nuTu mTavrobas da ZeglTa dacvis Sesabamisi organoebs
ar SeuZliaT organizeba gaukeTon Zeglebis dacvas, maT
aRdgenas, restavracias? qarTveli xalxisTvis, rac
yvelaze Zvirfasia, is ikargeba, is ufasurdeba da nel-
nela qreba warsulis Zveli dideba, rac awmyos, axali
Taobis satkivaria. aqtiurad ikargeba saxemwifos funqcia
kulturuli memkvidreobis dacvaSi. rogorc ukve
avRniSne, specialuri saministro kulturuli
memkvidreobis dacvis komisiasTan SeTanxmebiT amtkicebs
Zeglebze Casatarebeli samuSaoebis yovelwliur gegmas,
rac yovelTvis Seusrulebelia, dapireba rCeba dapirebad
qarTveli kacis xasiaTidan gamomdinare. kritikulad rom
mivudgeT am sakiTxs, avtoriteti pirovnebisa ukavSirdeba
xolme ara imdenad profesiulad Sesrulebul saqmes
ramdenadac ,,skams”. saqmis enTuziazmiT dawyeba da
bolomde ver miyvana, TaTqariZeoba – upasuxismgebloba,
mconaroba, kvexna, sijiute, crurwmena, orguloba, vnebis
didi intensiuroba, impulsuroba, siSmage, gaTiTokaceba,
drois gaufrTxilebloba. ai swored es Rupavs
saqarTvelos. saerTaSoriso organizaciebis daxmareba,
maTi xelSewyoba rom ara, is Zeglebi, romelTac
aRdgeniTi samuSaoebi CautardaT, dRes ganadgurebis
piras iqneboda.
ase, rom saqarTvelo saerTaSoriso
organizaciebTan erTad, romelTa kulturuli fondebi
da organizaciebis filiali da sxva struqturebi
daubrkoleblad SeiZleba Seiqmnas, unda iyos
kulturuli memkvidreobis dacvis garanti, misi
prerogativaa, agreTve moxdes kulturuli memkvidreubis
dacvis sistemis demokratizacia da ekonomikuri
liberalizacia.
mecnier-xelmZRvaneli - lia buaZe
Teona Katamadze
The role of State in ptotecting of cultural inheritance

SUMMARY
The mentiend issues concern the role and significance of culture in today's
Georgia. Te articl covers on culture of different scientists saying that the
culture is an integral part of society and the culture doesn't exist without the
society the vice versa, that it consists at knowledge, faith, art, law, customs
and other skills and habits which are learnt by individual, being a part of a
society. One of the scientists notes that there are two kinds of culture:
material and spiritual or non-material. In the give case the object of
discussion is material culture, specifically the historic monuments, structure
etc., how significant is the role of State in protection and preservation of
our cultural inheritance, the methods and mechanisms of solution of
indicated issues are also discussed. The theme concerns the cooperation of
Georgia with international organizations, in particular, with support of
UNESCO, Council of Europe, the World Bank a lot of historical
monuments were reconstructed. Georgia has concluded treaties with
neighbor and European countries on cultural relations, that is very important
for establishment of friendship between Georgian and foreign nations.
Теона Катамадзе
Роль государства в охране культурного наследия
РЕЗЮМЕ
Данная тема касается вопроса насколько велика, роль и

значение культуры в сегодняшней Грузии, также в ней изложены
взгляды различных учёных о культуре: что культура является
неотделимой частью общества, что не существует культуры без
общества, так же как и общества без культуры, что культура состоит
из тех знаний, веры, искусства, законов, обычаев и традиций, которые
усваивает человек, как член общества. Один из учёных отметил, что
существует два вида культуры: материальнаи и духовная, т.е
нематериальная. В данном случае предметом изучения является
материальная культура, в частности здания и памятники, имеющие
историческую ценность, а также то, насколько велика роль
государства в защите и сохранении нашего культурного наследия,
рассмотрены способы и механизмы решения данного вопроса.
В вышеуказанной теме речь идёт о сотрудничестве Грузии с
междунородными организациями, в частности, с ЮНЕСКО, Евро
Советом. При поддержке Всемирного банка было отреставрировано,
восстановлено и реконструировано множество исторических
памятников. Грузия заключила ряд договоров с соседними и
европейскими странами с целью развития культурных отношений, что
весьма значимо для установления дружественных отношений между
грузинским и другими народами.
giorgi kiknaZe
swavluli ekonomistebis umravlesoba

Tanmimdevrulad mxars uWers sagareo vaWrobis
liberalizacias tarifebisa da sxva savaWro barierebis
Semcirebis sasargeblod. Tumca swored ekonomistebma
moaxmares sakmaod didi Sroma im SemTxvevebis
gamovlenas, rodesac tarifebis SemoReba, maTi azriT,
gamarTlebulia. isini savaWro barierebs mainc ufro
kritikulad udgebian, vidre mosaxleobis sxva jgufebi.
azrTa msgavsi Tanxmoba am profesiaSi iSviaTia.
Tavisufali vaWrobis mxardamWerTa mosazrebebi efuZneba
ekonomikur analizs, romelic gviCvenebs mis
xelsayrelobas rogorc TiToeuli movaWre mxarisaTvis,
ise mTeli msoflio meurneobisaTvis.
saxelmwifo proteqcionizmis roli

qveynis ekonomikur ganviTarebaSi
saerTaSoriso savaWro nakadebis gzaze barierebis

aRmarTviT gamowveuli danakargebisa da sargeblobis
ekonomikuri analizi iwyeba savaWro proteqcionizmis
iseTi klasikuri saxeobis gamokvleviT, rogoricaa
saimporto baJi an sabaJo tarifebi. Sedegebze msjeloba
Cven Semdegi stadiebis mixedviT ganvagrZoT da vnaxoT, ra
Sedegebi moaqvs mas(SedegSi, ra Tqma unda, cudic
igulisxmeba):
1. sabaJo tarifebi TiTqmis yovelTvis aqveiTebs
keTildReobis dones movaWre qveynebSi;
2. sabaJo tarifebi umetesad amcirebs yvela
movaWre qveynis, maT Soris, TviT am tarifebis SemoRebis
iniciatori saxelmwifos keTildReoba;
3. rogorc wesi, mizanTan, romelsac tarifebis
dawesebiT vaRwevT, SeiZleba sxva gziTac mivideT, Tanac
ukeTesi SedegebiT;
4. Tavisufali vaWrobis politikisagan gadaxra
gamarTlebulia Semdeg SemTxvevebSi:
a)optimaluri tarifis gamoyeneba: im SemTxvevaSi,
Tu qveyanas ZaluZs zegavlena moaxdinos msoflio
fasebze, SeiZleba moiZebnos tarifis ganakveTis done,
romelic mas wminda mogebas moutans;
b)tarifi, rogorc suboptimaluri gadawyveta,
rodesac qveynis ekonomikaSi Sida problemebia
gadasawyveti, tarifebis SemoReba SeiZleba ufro
sasargeblo gaxdes, vidre ekonomikuri pasiuroba;
g)calkeuli sagareo-savaWroproblemebis
gadawyvetisas sabaJo tarifebis SemoReba zogjer
nebismier sxva ekonomikur RonisZiebaze efeqtiania;
d)sabaJo tarifi yovelTvis xelsayrelia im
saqonlis mwarmoebelTaTvis, romelic konkurencias uwevs
imports, im SemTxvevaSic ki, Tu am dros eris erToblivi
keTildReoba ecema.
sabaJo tarifis gavlena momxmareblebze

intuiciurad naTelia, rom sabaJo tarifis
SemoRebis Sedegad, upirvelesad, importuli saqonlis
momxmareblebi iCagrebian. sazRvargareTidan zogierTi
saqonlis Semotanis TviT faqti metyvelebs, rom Sida
momxmarebels igi Wirdeba, masze garkveuli moTxovna
gaCenilia, anu igi ucxour saqonels saSinaosTan
SedarebiT upiratesobas aniWebs. am saqonlis dabegvriT
momxmarebeli iZulebulia, masSi zedmeti fuli
gadaixados an ufro naklebi raodenobiT SeiZinos igi.
importis SezRudviT sabaJo tarifs samomxmareblo
SesaZleblobebis gauaresebamde mivyavarT. sabaJo
tarifebis gamokvlevis Sedegebi moTxovnisa da miwodebis
analizis CarCoebSi savsebiT eTanxmeba arsebul
intuiciur Sexedulebas. intuaciisagan gansxvavebiT
qvemoT mocemuli analizi SesaZleblobas mogvcems
fulad erTeulebSi gamovxatoT, ra ujdeba momxmarebels
tarifis SemoReba
moTxovnisa da miwodebis mrudi warmoadgens
moTxovnisa da miwodebis amosaval sqemas, romlis
Tanaxmadac tarifebis SemoRebis Sedegebi SeiZleba
gamovavlinoT raime saqonelze, mocemul SemTxvevaSi –
velosipedebze. tarifi rom ar iyos velosipedebis
importi ganxorcieldeboda Tavisufali msoflio fasiT
_ 200$. sazRvargareTul da samamulo velosipedebis
fasic 200$ iqneboda. momxmareblebi am fasad samamulo
mwarmoeblebisagan S0 velosipeds iyiddnen, xolo
importi Seadgenda M0 velosipeds weliwadSi, moxmarebis
saerTo done ki avidoda D0=M0+S0 velosipedamde
Tu gavaanalizebT moTxovnis mrudis arss,
SeiZleba gamovTvaloT, ramdens agebs momxmarebeli
velosipedis yidvis SesaZleblobiT da rogor amcirebs
am mogebas tarifis SemoReba. moTxovnis mocemuli mrudi
SeiZleba ganvmartoT Semdegnairad: igi, uwinares yovlisa,
gviCvenebs ra raodenobis velosipedebi iqneba SeZenili
mocemul fasad. garda amisa aq ganisazRvreba erTi
maqsimaluri fasi, romlis arsebobis SemTxvevaSic
momxmarebeli Tanaxma iqneboda SeeZina kidev erTi
velosipedi. MmoTxovnisa da miwodebis mrudze mocemuli
moTxovnis mrudidan gamomdinareobs, rom Tu Tavisufali
vaWrobiT sabazro fasi iqneba 200 dolari maSin A
wertilSi yvelTvis moiZebneba myidveli, romelic Tanaxma
iqneba SeiZinos kidev erTi velosipedi. amasobaSi B
wertilSi moiZebneba momxmarebeli, romelic Tanaxma
iqneba SeiZinos mocemuli warmoebis velosipedi 220
dolarad, rac Seexeba D1 wertils, igi erT weliwadSi
moxmarebuli velosipedebis raodenobis saerTo
maCvenebeli iqneba. analogiur SemTxvevaSi Tu SeuZlebeli
iqneboda mocemul qveyanaSi velosipedebis yidva, maSin
yovelTvis gamoCndeboda momxmarebeli, romelic Tanaxma
iqneba iyidos mocemuli saqoneli Tundac 1000 dolarad
da amas Seesabameba C wertili.
moTxovnis mrudis aseTi gaazreba SesaZleblobas
iZleva fulad gamoxatulebaSi SevafasoT momxmarebelTa
mogeba velosipedebis SeZenis SesaZleblobidan. msoflio
bazris fasad SemZen, anu 200 dolarad SemZen
momxmarebels im momxmarebelTan SedarebiT, romelic
velosipeds 1000 dolarad yidulobda, myidvels SeiZleba
yovelwliuradac 800 dolari danazogi moutanos.
daveSvebiT ra qvemoT A wertilidan C wertilisaken
vertikalurad davinaxavT, rom sxva momxmareblebic
xeiroben mocemuli 800 dolariani danazogiT. amas
mowmobs vertikaluri sxvaoba moTxovnis mrudis
wertilebsa da msoflio fasis xazs Soris. amrigad,
mTeli farTobi moTxovnis mrudiTa da msoflio fasis
xaziT Semofargluli gviCvenebs velosipedebis am fasad
SeZeniT samkuTxedisa mosalodnel mogebas.
Sinaarsobrivad es mogeba warmoadgens sxvaobas im Tanxas
Soris, romlis gadasaxdeladac momxmarebeli mzad iyo
da im fass Soris, rac man saqonlis SesaZenad realurad
gadaixada ACE samkuTxedi, romelic Seesabameba
momxmareblis mogebas, aris imis miaxloebiTi
mniSvneloba, Tu ra ujdeba momxmarebels velosipedis
yidvis SesaZlebloba.
20-dolariani tarifi, roca velosipedis
Rirebulebas 10%-iT zrdis, amcirebs misi yidvis SedegiT
momxmareblis mogebas. fasis 220 dolaramde gazrdiT,
tarifi, rogorc es moTxovnisa da miwodebis mrudidan
gamomdinareobs, aiZulebs momxmarebelTa erT nawils 20
dolariT meti gadaixados TiToeul velosipedSi, raTa
SeiZinos igive D1 raodenoba, romelsac isini 200
dolarad Seizendnen; sxva momxmareblebs tarifi
aiZulebs saeTod uari Tqvan velosipedis SeZenaze,
romelic, maTi azriT, 22 dolaris gadaxdad ara Rirs.
Sedegad erToblivi moTxovna ecema D0-dan D1-mde. amrigad,
tarifis SemoRebis gamo, momxmarebelTa wminda
danakargebi warmoqmnis a+b+c+d daStrixul ares. es isaa,
rasac myidvelebi kargaven samomxmareblo mogebis
Semcirebis Sedegad ACE samkuTxedis farTobis toli
sidididan BCD samkuTxedis tol sididemde.
tarifis SemoRebiT momxmareblebis danakargebis
sidide SeiZleba raodenobrivad Sefasdes da igi zogjer
Zalze mniSvnelovania. tarifi iwvevs ara marto
importuli nakeTobebis, aramed samamulo saqonlis
gaZvirebasac. tarifis SemoRebisTanave SeiZleba Tavi
aaridon zedmeti 20 dolaris moTxovnis importuli
velosipedebidan samamulo produqciaze gadataniT.
magram Sinagani miwodeba ar gaizrdeba paralelurad
warmoebis danaxarjebis 200 dolarze zeviT gazrdis
gareSe (sxvagvarad, samamulo mwarmoeblebs ar
daWirdebodaT satarifo dacvis politikis SemuSaveba).
amis gamo samamulo warmoebis velosipedebis warmoeba
miaRwevs S1 raodenobas, romlis drosac maTi zRvruli
xarjebi, da Sesabamisad, maTi fasic imave 220 dolaris
tolia. momxmarebeli axla ukve iZulebulia zedmeti
gadaixados ara mxolod importul aramed yvela
velosipedSi. daStrixuli zonis farTobis _
momxmarebelTa danakargebis gazomvisaTvis aucilebelia
vicodeT velosipedebis Rirebuleba tarifis CaTvliTa
da CauTvlelad, agreTve raodenoba, romelsac
momxmareblebi SeiZendnen tarifis SemoRebabamde da mis
Semdeg (D0 da D1). Tu es sidideebi gvecodineba,
SeiZleboda gamovTvaloT a+b+c samkuTxedis farTobi da
agreTve D samkuTxedisa. Tundac moTxovnis mrudis
daxris kuTxe ar vicodeT, SeiZleba miviRoT
samomxmareblo danakargebis sididis miaxloebiTi
Sefaseba; igi metia, vidre tarifis sididisa (20 dolari)
da am dros SeZenili velosipedebis D1 sididis namravli
da naklebia im velosipedebis raodenobis namravlisa
tarifis sidideze, romelic tarifis SemoRebamde iqna
SeZenili.
sabaJo tarifis gavlena mwarmoeblebze

samamulo mwarmoeblebi, romlebic importis
konkurent produqcias uSveben, tarifis SemoRebiT
mxolod im SemTxvevaSi igeben, rodesac amas namdvilad
mosdevs importis SezRudva. rac ufro Zviri ujdeba
momxmarebels sazRvargareTuli saqoneli, miT ufro
dainteresebulia mimarTos samamulo mwarmoeblis
saqonels, romelic ara marto vaWrobis zrdiT, aramed
SemoRebuli tarifis Sedegad saqonlis fasis gazrdiTac
igebs.
tarifebis SemoRebiT mwarmoebelTa mogeba
SeiZleba Sefasdes moTxovnisa da miwodebis mrudis
daxmarebiT. masze mocemulia velosipedebis bazris igive
suraTi, rac MmoTxovnisa da miwodebis mrudze, magram
MmoTxovnisa da miwodebis mrudi ukve mwarmoeblis
TvalsazrisiT. amrigad, tarifi zrdis samamulo
warmoebis velosipedebis fass 200 dolaridan 220
dolaramde. samamulo kompaniebi amas upasuxeben saqonlis
gamoSvebisa da gayidvis zrdiT, sanam es maTTvis
xelsayrelia anu S0 wertilidan S1 wertilamde. yoveli
momdevno velosipedis warmoebis xarjebi, rogorc es
miwodebis mrudidan Cans, aRwevs sabazro fass tarifis
CaTvliT, anu 220 dolars. saqonlis ufro didi
raodenobiT gamoSveba maTTvis xelsayreli ar aris,
radgan am SemTxvevaSi warmoebis zRvruli xarjebi
gadaaWarbebs 220 dolars, anu fass, romelsac isini
iReben Sida bazarze vaWrobiT ucxoel mimwodeblebTan
konkurenciis Sedegad.
mwarmoebelTa mogeba mTlian amonagebsa da
warmoebis xarjebs Soris sxvaobis tolia. naxazze es
mogeba an, vTqvaT, ekonomikuri ulufa (surpluses),
romelic velosipedis mwarmoeblebma miiRes, Tavis mxriv,
sxva dovlaTisa da momsaxurebis momxmareblebi arian,
samkuTxedis formas iRebs. tarifis SemoRebiT
samamulo mwarmoebelTa mogeba ver faravs momxmarebelTa
xajebs. mizezi ubraloa: mwarmoeblebi fasebis gadidebis
xarjze upiratesobas Rebuloben mxolod samamulo
produqciis fasTan mimarTebaSi, maSin, roca
momxmareblebi iZulebulni arian erTnairad Zviri fasi
ixadon rogorc samamulo aseve importul saqonelSi. ase
rom, tarifis SemoRebam mwarmoeblebs mogeba misca a
farTobiT, magram momxmareblebs igi daujdaT, jer erTi,
imave a farTobisa da plus damatebiT b+c+d farTobis
erTiani jamis tol danakargebad. amgvarad, Tu
vilaparakebT velosipedebis mxolod samamulo
mwarmoeblebsa da momxmareblebze, tarifis SemoRebam
saboloo angariSiT, danakargebamde mogviyvana.
ase rom, saxelmwifos, rogorc davinaxeT
tarifebis gazrdiT SeuZlia xeli Seuwyos da SeuSalos
biznesis ganviTarebas, dotaciiT win waswios, subsidiiT
daafinansos, kvotirebiT da embargoTi xeli SeuSalos
ucxo saqonlis zedmet Semodinebas qveyanaSi, gaataros
Wkvianuri faswarmoqmnis politika da rac, mTavaria, xeli
Seuwyos progresuli sagadasaxado politikiT mcire da
saSualo mewarmeobis aRmavlobas, radgan mxolod
msxvili mewarmeoba ar waadgeba qveyanas(milton
fridmani). qvemoT SevexebiT sagadasaxado politikas da
saqarTveloSi mcire mewarmeobis ganviTarebis proeqts,
romelic mcire da saSualo mewarmeTa sadiskusio
klubSi SemuSavda da romelSic Cvenc migviZRvis
mokrZalebuli wvlili. manamde ki vityviT, rom dabali
tarifebis gamo ucxouri fqviliT Zalze gajerebulia
qarTuli bazari da Tu ase gagrZelda qarTul fqvils
aRarc eqneba is 25%, romelic dRes ukavia. mizezi
saSinao produqciis warmoebis danaxarjebis samamulo
bazarze ucxouri fqvilis dempingur fasebze bevrad
gadametebaa. es ki momgebian poziciaSi ayenebs ucxoel
importiorebs, radgan maT usasrulod SeuZliaT fasebis
dagdeba. axla isev qarTuli mcire mewarmeobisa da
sagadasaxado kanonmdeblobis urTierTdamokidebu-lebas
davubrundeT da axal sagadasaxado kodeqssac SevexoT.
saqarTveloSi mcire mewarmeobis ganviTarebis ZiriTadi

koncefciis proeqtis zogierTi debulebani
saqarTvelo dRes krizisSi myofi ekonomikis
reformebis gardamaval etapzea. am kriziss isic
amwvavebs, rom Tavis droze saqarTveloSi swori gziT
ar warimarTa mcire biznesis ganviTareba da
calmxrivad Seewyo xeli mxolod arasawarmoo sferos –
vaWroba, momsaxureba da a. S. am araswori ekonomikuri
politikis Sedegad, mcire biznesis sferoSi
katastrofulad daeca materialuri produqtis warmoebis
realuri wili da dairRva sayovelTaod aRiarebuli
proporciebi mcire biznesis sawarmoo da arasawarmoo
seqtorebs Soris, rac dRemde grZeldeba da
nacionalur ekonomikas udides zians ayenebs.
saqarTveloSi Crdilovani ekonomikis wilma qveynis mSp-
Si 2002 wels msoflio bankis eqspertuli SefasebiT 70%
Seadgina. statistikis saxelmwifo departamentis
monacemebiT ki _ 35%. aseTi sxvaoba mxolod statistikis
departamentis arasrulyofil meTodikaze miuTiTebs,
xolo WeSmariti monacemebi, romlebic Cven mieraa
warmodgenili, msoflio bankis monacemebis realobaze
metyvelebs.
gasatarebelia qmediTi RonisZiebebi, raTa mcire
biznesSi daiwyos produqciis mwarmoebeli mcire
mewarmeobis xvedriTi wilis forsirebuli aRmavloba da
am parametrebis mixedviT saqarTvelo miuaxlovdes
Tanamedrove evro da msoflio standartebs. amas udidesi
mniSvneloba aqvs mosaxleobis dasaqmebis
TvalsazrisiTac, radgan msoflio statistikaze
dayrdnobiT, mcire mewarmeobaSi erTi dasaqmebuli
avtomaturad asaqmebs saSualod sam kacs arasawarmoo
sferoSi.
aqedan gamomdinare saqarTvelos mewarmeTa
arasamTavrobo gaerTianebis Zalisxmeva mimarTulia
upiratesad materialuri warmoebis sferos mcire
mewarmeobis ganviTarebis xelSewyobisaken, risTvisac
mizanSewonilad migvaCnia SemuSavdes kanonproeqti
`mcire mewarmeebis uflebebis dacvis Sesaxeb~, romelic
gansazRvravs mikro da mcire sawarmos iuridiul
statuss, misi saqmianobis samarTlebriv safuZvels da
msoflioSi aprobirebuli modelis Sesabamisad wlebze
gaTvlili sagadasaxado tvirTis gadanawilebiT. aseTi
mimarTulebebiT RonisZiebebis warmarTvas rekomendacias
uwevs gaeros 2001 wlis gadawyvetileba saqarTvelos
mimarT, romelic pirdapir miuTiTebs inovaciuri da
mcire mewarmeobis ganviTarebas maqsimaluri SeRavaTebis
gaweviT.
garda amisa migvaCnia, rom mcire sawarmos
gansazRvra moqmedi kanonis mixedviT (20 muSaki da 500
aTasi lari wliuri brunva) ufro realurad da
samarTlianad unda iqnes gadawyvetili mcire sawarmos
statusis, wliuri brunvisa da muSakTaA raodenobis
mxriv. Tumca, Semosavlebis damalva. sruli gamoricxvis
mizniT, vfiqrobT, ufro mizanSewonilia, evrosabWos
umravlesi qveynis Sesabamisad, wliuri brunva mkveTrad
gaizardos, xolo mikro da mcire sawarmoebis statusi
ganisazRvros evrokomisiis rekomendaciis mixedviT,
romlebic 2005 wlis 1 ianvridan Sevida ZalaSi.
Cveni koncefcia agreTve iTvaliswinebs mcire
biznesis mxardamWeri struqturis Camoyalibebas, iseve
rogorc es xorcieldeba msoflios ganviTarebul
qveynebsa da zogierT postsabWour qveyanaSi: msoflios
zogierT qveyanaSi biznesis mxardamWeri saxelmwifo
struqturebi 2005 wlis 1 ianvris mdgomareobiT:
1. ruseTi - antimonopoliuri da mewarmeobis
mxardaWeris saministro;
2. ukraina - maregulirebeli da mewarmeobis
mxardaWeris saxelmwifo komiteti;
3. belorusi - mewarmeobis da investiciebis saministro;
4. moldaveTi - ekonomikis saministros mcire biznesis
ganviTarebis mTavari sammarTvelo;
5. somxeTi - vaWrobisa da ekonomikis ganviTarebis
saministros mcire da saSualo sawarmoebis
departamenti;
6. rumineTi - mcire da saSualo zomis sawarmoebisa
da kooperativebis saministro;
7. albaneTi - ekonomikisa da privatizaciis
saministros mcire da saSualo sawarmoebis
ganviTarebis departamenti;
8. saberZneTi - mcire da saSualo zomis sawarmoebis
ganviTarebis politikis saministro;
9. germania - ekonomikis saministros mcire da
saSualo biznesis departamenti;
10. holandia - ekonomikis saministros mcire da
11. safrangeTi - mrewvelobisa saministros mcire da
12. inglisi - mrewvelobis da vaWrobis saministros
mcire firmebis departamenti;
13. italia - mrewvelobis, komerciisa da vaWrobis
saministros mcire biznesis da mewarmeobis
ganviTarebis departamenti;
14. iaponia - mcire da saSualo biznesis saqmeTa
saxelmwifo korporacia;
15. aSS - mcire biznesis saqmeTa administracia,
romelic funqcionirebs amerikis prezidentis uSualo
daqvemdebarebaSi.
qveynebis aseTi detaluri CamoTvliT gvinda
yuradReba gavamaxviloT, rom mogviwevs am qveynebis
sagadasaxado politikis da mewarmeobasTn misadagebuli
sakanonmdeblo bazis Seswavla, raTa saqarTveloSi
Seiqmnas iseTi sakanonmdeblo da samewarmeo garemo,
romelic ucxoeli investorisaTvis ZiriTadad nacnobi
iqneba da mas ar SeeSindeba investiciebis Cadeba. aseve
mogviwevs CamoTvlili qveynebis biznesis mxardamWeri
organizaciebis Sida struqturis moZieba da Seswavla.
sagadasaxado kodeqsSi mogviwevs iseTi
cvlilebebis da damatebebis Setana, romlebic Rrmad
gaazrebuli iqneba da drois xangrZliv monakveTSi (10-15
w.) Secvlas ar unda saWiroebdes. gauazrebeli
cvlilebebis magaliTi Tvalwin gvaqvs, rodesac 1997
wlis 14 seqtembridan arsebul sagadasaxado kodeqsSi
ramdenime wyaros mixedviT 3000-de Sesworebaa Setanili,
xolo mewarmes sagadasaxado kodeqsSi yovelwliurad
400-mde Sesworebis gamo dakarguli aqvs biznesis marTvis
yovelgvari stabilurobis grZnoba da Tavisi saqmianobis
veraviTar dagegmvas ver axerxebs.
Cvens mier, agreTve, SemuSavebuli iqneba
arasawarmoo sferoSi (vaWroba, momsaxureba) garigebiTi
da alternatiuli fiqsirebuli gadasaxadebis
erTdrouli amoqmedeba. winaswari gaangariSebebis
safuZvelze dagegmili gvaqvs moexsnas individualur
mewarmeebs dRg da daqiravebuli muSakebis socialuri
gadasaxadebi. am RonisZiebaTa ganmarteba meTodologiaSi
qvemoT aris mocemuli.
winamdebare koncefciis farTo aprobirebisaTvis
moewyoba seminarebi dainteresebul samTavrobo da
arasamTavrobo organizaciebTan, umaRlesi skolis
warmomadgenlebTan, mewarmeebTan da a. S.
miRebuli rekomendaciebisa da SeniSvnebis
gaTvaliswinebiT koncefciis arsis gasaTaviseblad
moewyoba konferencia, romelic koncefciis proeqtSi da
sakanonmdeblo bazaSi Sesatan cvlilebebs waradgens
mTavrobis winaSe. aRniSnuli koncefcia, sagadasaxado
kodeqsSi Sesatani cvlilebebi da damatebebi CaiTvleba
winamdebare samuSaos Sedegis Sualedur rgolad, xolo
saboloo Sedegad migvaCnia parlamentis mier
SemuSavebuli kanonproeqtebis miReba.
proeqtisadmi teqnikuri midgoma da meTodologia

winamdebare proeqtis safuZvels warmoadgens
erovnuli socialur-ekonomikuri ganviTarebis programa,
sadac umniSvnelovanesi adgili mcire biznesis
ganviTarebas ukavia. msoflioSi ar arsebobs qveyana,
romelmac Tavisi ekonomikuri ganviTareba mcire
biznesis ganviTarebis gareSe ganaxorciela. saqarTvelo
xsenebuli qveynebis rigSi unda Cadges da mravali sxva
erovnuli Taviseburebebis gaTvaliswinebiT mewarmeobis
da keZod mcire biznesis ganaviTarebs sami
umniSvnelovanesi mimarTulebis gaTvaliswinebiT:
liberaluri, realobidan gamomdinare sagadasaxado
politika; xelmisawdomi, dabalprocentiani, grZelvadiani
kreditebi; erovnuli mewarmeobis xelSewyobis mizniT
ekonomikuri sazRvrebis dacva mozRvavebuli iaffasiani
importisagan.
warmodgenili proeqtis warmatebiT
realizaciisaTvis maqsimalurad unda vflobdeT
qveyanaSi mcire biznesis sferoSi Seqmnil situacias.
saqarTveloSi, deklarirebuli monacemebis
mixedviT, samewarmeo sfero mSp-s 26_40%-s qmnis, xolo
mcire mewarmeoba _ 6_8,5%-s.
darwmunebiT SegviZlia vTqvaT, rom CvenSi
mewarmes ormag sagadasaxado wnexis qveS uwevs
saqmianoba. deklarirebuli brunva an Semosavali,
gausaZlisi sagadasaxado sistemis, saxelmwifo da
kriminaluri reketis gamo, xSir SemTxvevaSi realuris
meoTxeds ar aRemateba. aqedan gamomdinare, mewarme
`Crdils~, rogorc minimumi imdenives uxdis, ramdensac
saxelmwifos. biujetis naklebSemosavlianobas zustad es
movlenebi udevs safuZvlad, vinaidan Tu mcire
mewarmeobas mSp -Si deklarirebuli monacemebiT,
saSualod 7 % Seaqvs, xolo 2003 wels mSp-m 8484 mln.
lari Seadgina, gamodis, rom mcire mewarmeobidan mSp-s
daaxloebiT 600 mln. lari akldeba, xolo biujets -
180_220 mln. lari da es Tanxa `Crdils’~ miaqvs.
korufciis mkvlevarebma msoflios bevr
qveyanaSi didi xania daadgines kanonzomiereba: rac ufro
masStaburia saxelmwifos Careva ekonomikaSi saerTod
da kerZod, mewarmeobaSi, `Crdili~ miT ufro farToa da
moculobiTi. saxelmwifo TviTon ayaCaRebs TavisTavs,
vinaidan uqmnis Cinovniks xelsayrel pirobebs
korufciisaTvis. veravin ver ityvis dazustebiT
Cinovnikebis ramdeni procentia `gasvrili~ korufciaSi.
faqtia, rom `CrdilSi~, iseve rogorc `mzeze~, TavianTi
`Raribebi~ da òligarqebi~ saqmianoben. saxelmwifo
uzrunvelyofs sxvadasxva jiSis gzirebis,
policmeisterebis, brandermeisterebis Carevas ekonomikaSi
da TviTonve amuxruWebs sakuTar socialur-ekonomikur
ganviTarebas.
msoflio gamocdileba amtkicebs _ sabazro
urTierTobebis pirobebSi, ekonomikis progresis done
mcire da saSualo biznesis ganviTarebis doniT
ganisazRvreba. `Crdili~ ara marto ar aZlevs mas zrdis
saSualebas, aramed arsebobis saSualebasac ar utovebs.
amasTan Crdilovani ekonomikis cneba ufro farTo, vidre
korufcia, ris gamoc marto miaxloebiT SegviZlia
warmovidginoT Crdilovani ekonomikis WeSmariti
masStabebi. amave dros xazgasmiT gvinda aRvniSnoT, rom
msxvili biznesisgan gansxvavebiT, mcire da saSualo
biznesi ara marto organulad uaryofs nebismieri formis
korufcias, aramed ubralod ar SeuZlia misi generireba.
saqarTveloSi msxvili, oligarqiuli biznesi
ganviTarda mravaldargobriv, monopoliur
gaerTianebebad. biznesis terminologiaSi es movlena
cnobilia, rogorc “Ceboli” (koreuli), an igive _
teipi (CeCnuri), rac ojaxur, klanur struqturas niSnavs.
aseTi gaerTianebebis fasadur samarTlebriobas da
keTildReobas, Tan axlavs didi da basri “wyalqveSa
qvebi”, romlebzec SesaZloa daimsxvres nebismieri
ganviTarebis donis ekonomika. isini TviTon qmnian
`Crdils~, romelSic sul ufro Rrmad Sedis biznesis
`proletariati~ _ mcire mewarmeoba. SemTxveviTi ar aris,
mcire da saSualo sawarmoTa raodenobis zrdis tempis
Semcireba, xolo maTi Senatani qveynis mSp-Si, 8,5%,
daujereblad cotaa. cnobisaTvis, es maCvenebeli
evrokavSiris qveynebSi 60%-s aRemeteba, xolo safrangeTSi
mcire da saSualo sawarmoebad daregistrirebuli
subieqtebis 98% Seadgenen.
saqarTveloSi, aRniSnuli problemebis gadasa-
wyvetad, sxvadasxva reformis saxiT gadadgmuli
nabijebi, jerjerobiT Sedegs ar iZleva. vfiqrobT, amis
mizezi ekonomikisa da biznesis winaSe mdgari uamravi
xelovnuri, biurokratiuli barieris arsebobaa, rac
kerZo iniciativas gasaqans ar aZlevs. amasTan, qveyanaSi 38
oficialurad daregistrirebuli makontrolebeli
organo funqcionirebs. zemoaRniSnuli, SesaZloa,
pirdapir kavSirSi iyos qveynis istoriul
ganviTarebasTan, vinaidan saqarTveloSi ar momxdara
burJuaziuli revolucia, ar yofila burJuaziis
Camoyalibebis renesansis xana, rodesac xalxi eCveva
TviTmarTvelobas.
saqarTvelos Semdgomi ekonomikuri ganviTarebis
umTavres problemas warmoadgens gamozomili,
racionaluri sameurneo politikis gatareba. qveynis
ekonomikis jansaRad da Riad formirebisaTvis saWiroa
logikurad agebuli ekonomikuri sistemis da efeqturi
sagadasaxado sakanonmdeblo garemos Seqmna, romelTaA
erToblioba swrafi ekonomikuri zrdis mastimulirebeli
iqneba.
ekonomikuri reformebis gatarebam met-naklebad
Camoayaliba mcire mewarmeobis mxardamWeri saxelmwifo
sistema, rac gamoixata Sesabamis sakanonmdeblo bazaSi.
amave dros mcire mewarmeobaSi ukanaskneli wlebis
ganmavlobaSi Seqmnili situaciis analizi cxadyofs, rom
mcire biznesis ganviTarebisa da mis mier qveynis
ekonomikaSi saTanado adgilis dakavebisaTvis, mravali
sakiTxia gadasaWreli.
statistikis departamentis mier 1998 wlidan
gamoqveynebulia xuTi statistikuri krebuli `mewarmeoba
saqarTveloSi~, sadac ganxilulia 1998-2002 wlebis
periodi. amave dros aRniSnuli departamenti gamoscems
statistikis revius `saqarTvelos socialur-ekonomikuri
mdgomareoba”.
sawarmoTa raodenoba matulobs, magram garkveuli
damuxruWeba raodenobis momatebis mxriv matebaSic
SeimCneva. amave dros, sawarmoTa zrda gavlenas ar axdens
maTi saSualo brunvis zrdaze. piriqiT, es maCvenebeli
wlidan wlamde klebulobs, rac paradoqsaluria da
SeuZlebeli, gansakuTrebiT sawarmoTa zogadi zrdis
fonze. aseTi mdgomareoba mewarmeobaSi brunvis odenobis
Zalze did damalvaze metyvelebs. aRniSnuli faqti
agreTve pirdapir damokidebulebaSia dRg-s brunvidan
gadaxdis dakanonebaze, mis maRal saprocento ganakveTze,
mewarmisa da sagadasaxdo samsaxuris warmomadgenels
Soris ukanono garigebaze da ususur administrirebaze.
Zalze niSandoblivia samewarmeo sferoSi
dasaqmebulTa raodenobis maCveneblebi wlebis mixedviT.
SeuZlebelia davijeroT, rom 1998 wels, rodesac
samewarmeo sferoSi moqmedi sawarmoTa raodenoba iyo
11911, maTSi momuSave personalis raodenoba Seadgenda
376995 adamians, xolo, roca sawarmoTa raodenobam 24009-
s miaRwia, maTSi muSaobda 379360 muSaki. sawarmoTa
raodenobis Semdgomma momatebam 2001 wels gamoiwvia
muSakTa raodenobis Semcireba?! daujerebelia, im
SemTxvevaSic ki, Tu mcire sawarmoebSi sayovelTao
teqnikuri gadaiaraReba mimdinareobs da am movlenam
gamoiwvia muSakTa daTxovna.
gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs Sromis
anazRaurebis monacemebi, romlebic veranair kritikas ver
uZlebs. wlebis ganmavlobaSi misma maCvenebelma 6-jer
daiklo. Cveni azriT, es movlena pirdapir kavSirSia
moqmedi sagadasaxado kodeqsis miRebasTan,
gansakuTrebiT socialuri gadasaxadebis mxriv.
sayuradReboa, rom krebuli `mewarmeoba
saqarTveloSi~ ar iTvaliswinebs faruli da
araformaluri warmoebis maCveneblebs da saerTod
xsenebuli krebulebis monacemebi zog SemTxvevaSi Zalze
saeWvoa, gansakuTrebiT mcire mewarmeobis monacemebis
mixedviT.
eqspertuli SefasebebiT vaWroba-momsaxurebaSi
saSualo wliuri brunva 5 mlrd. lars Seadgens. aseTi
brunvis realuri aRricxvisas biujetSi yovelwliurad
marto dRg-s saxiT 1 mlrd. lari unda Sediodes.
oficialuri monacemebis mixedviT rom vimsjeloT (ix.
cxrili #1), gamodis, rom vaWrobis Crdilovan seqtorSi
brunvis 100%-ze bevrad metia gadasuli. eWvs iwvevs is
faqtic, rom vaWroba-momsaxurebaSi sawarmoTa raodenobis
TiTqmis 5-jer gazrdam, brunva mxolod 2-jer gazarda.
qveyanaSi wlebis mixedviT mrewvelobis
mdgomareoba ganxilulia #2 cxrilSi, sadac mcire
mewarmeobis eqspertul monacemebze dayrdnobiT
gaviTvaliswineT faruli da araformaluri warmoebis
procentuli maCveneblebi. cxrilebis analizi gviCvenebs,
rom Crdilovani ekonomikis ganviTarebis mxriv
mewarmeobaSi da gansakuTrebiT mcire mewarmeobaSi
Seqmnilia umZimesi mdgomareoba. gaangariSebuli da
cxrilebSi warmodgenili maCveneblebi, mag. cxrili #1, me-
7 punqti da cxrili #2, mesame punqti, Cveni azriT
warmoadgenen zRvrul maCveneblebs, romelTa Semdgomi
gauareseba safrTxis qveS daayenebs qveynis ekonomikur
usafrTxoebas. aseTi daskvna eyrdnoba msoflio
gamocdilebas, vinaidan cnobilia, rom msoflio
masStabebiT Crdilovani ekonomika Seadgens msoflio mSp-
s 10_15%, xolo misi dasaSvebi masStabebi 5_6%_ia.
Cven mier SemoTavazebuli debulebebis mkafiod
formulirebisaTvis da maTgan gamomdinare konkretuli
zomebis gasaSuqeblad da gamosayofad, saWirod
CavTvaleT agverCia Tezisuri Tanmimdevroba.
sagadasaxado politika mcire mewarmeobasTan
SexebaSi.
1. adam smitma, jer kidev me - 18 saukuneSi,
Camoayaliba is moTxovnebi, romlebsac unda pasuxobdes
qveynis gonivruli sagadasaxado sistema: gadasaxadebis
SeZlebisdagvaroba da TanaSezomileba, maTi akrefis dro
da meTodis xelsayreloba, gadasaxadis sididis dasaxva
da gansazRvra, sagadasaxado Semosavlebis Sefardeba
maTi administrirebaze daxarjul saxsrebTan, anu
gadasaxadebis efeqtianoba da a. S.
saqarTvelos biznesmenTa gaerTianebebi
dagvidastureben im faqts, rom Cvens qveyanaSi
sagadasaxado sistema jerjerobiT ver akmayofilebs
zemoT CamoTvlil moTxovnebs, mxolod fiskalur
funqcias asrulebs da bazris ganviTarebis stimulirebis
instruments ar warmoadgens.
2. msxvili da saSualo bizsnesisagan gansxvavebiT,
mcire biznesisaTvis ar SeiZleba fiskaluri rolis
miniWeba. saqarTveloSi mcire biznesi Tavisi ganviTarebis
dRevandeli doniT, upireveles yovlisa, safuZvelia:
_ mosaxleobis TviTdasaqmebisTvis, riTac mxarSi
amoudgeba saxelmwifos am problemis gadawyvetaSi;
_ axali samuSao adgilebis SeqmnisTvis;
_ mewarmeobis kvalificiuri kadrebis da maTi
zrdisTvis;
_ investiciebis mozidvis da maTi qmediTi
aTvisebis bazis Sesaqmnelad;
_ sagadasaxado arealis Seqmnis da misi
gazrdisTvis;
_ bazarze axali saqonlis da momsaxurebis
moqnili da mobiluri miwodebisTvis.
3. mcire biznesi - ekonomikis is seqtoria, sadac
sagadasaxado strategia Semosavlebis legalizaciaze
unda iyos mimarTuli da ara fiskalur kontrolze.
strategiis aseTi mimarTuleba saSualebas iZleva mcire
biznesis subieqtebis realuri raodenobis
gamoaSkaravebisa da uzrunvelyofs maTi saqmianobis
stimulirebas. mcire biznesisagan sabiujeto
Semosavlebis wilis zrda unda miuTiTebdes gonieri
sagadasaxado politikis gatarebaze.
srulyofili da samarTlebrivi sakanonmdeblo
baza warmoadgens erTerT ZiriTad faqtors, romelic
gavlenas axdens mewarmeobis ganviTarebaze da aqedan
gamomdinare qveynis ekonomikis ganviTarebis doneze.
qveyanaSi daregistrirebuli sawarmoebis
statusis kriteriumis dadgena saqarTveloSi arsebuli
Taviseburebebisa da msoflios mowinave qveynebis
gamocdilebidan unda gamomdinareobdes. magaliTad,
evrokavSiris statistikuri uwyeba gamoricxavs
sagadasaxado arealidan iseT sawarmoebs, sadac
momuSaveTa raodenoba Seadgens 1-idan 19 adamianamde.
evrokomisiam Tavis rekomendaciebSi jer kidev 1996 wels,
Camoayaliba sawarmoebis statusi: mikro sawarmoebi – 10
kacze naklebi momuSave; mcire sawarmoebi 50 kacze
naklebi da wliuri brunva araumetes 7 mln. ekiu;
saSualo sawarmoebi: 250 kacze naklebi da wliuri
brunva araumetes 40 mln. ekiu(gamoqveynebulia 1996
wels).
saqarTveloSi dReisaTvis daregistrirebulia 110
aTasi sawarmo, maT Soris TiTqmis 60 aTasi
individualuri sawarmoa. qvemoT mocemuli
gaangariSebidan Cans, Tu ra sagadasaxado tvirTi adevs
ind. mewarmes 2003 wlis 8 agvistos sagadasaxado
kodeqsSi miRebuli cvlilebebis safuZvlebze, sadac dRg-
s gadamxdelad iqna cnobili sawarmo, romlis brunva
aRemateba asi aTas lars.
individualuri sawarmoebis sagadasaxado tvirTi axali

sagadasaxado kodeqsis proeqtis mixedviT
100 aTas lariani limitirebuli brunvis SemoRebis

SemTxvevaSi ind. mewarmeebic xdebian dRg-s gadamxdelebi.
wliuri brunva_100 aTasi lari, dRg - 18000 lari. brunva,
dRg-s gareSe - 82000 lari; mTliani sawarmoo xarjebi
brunvis daaxloebiT 40%-ia anu 40 000 laria. darCa 42
000 lari.
xuTi daqiravebuli muSakis wliuri xelfasis
fondi TveSi saSualod 200 laris mixedviT _ 12000
laria, sadac saSemosavlo nazardi jamis gareSe _ 1440
laria. soc.anaricxebi - 2400 laris tolia.
aqedan gamomdinare 42000-1440-2440-12000=26160 laria,
saidanac individualur mewarmes gadasaxdeli aqvs:
saSemosavlo-3140 lari da soc. anaricxebi _ 5232 laria.
ind. mewarmis wliuri mogeba - 17800 laria.
individualuri mewarmeebi gamoyenebuli masalebis
imdenad patara partiebiT sargebloben, rom umetes
SemTxvevaSi ar gaaCniaT am masalebze dRg-s gadaxdis
angariS-faqturebi, ris gamoc deklaraciis wardgenisas
dRg-s CaTvlebi praqtikulad ar xorcieldeba.
individualuri mewarmeebis wliuri gadasaxadebis
jami: 18000+1440+2400+3140+5232=30212 laris tolia.. amave
dros mewarmem 100 aTasiani brunvidan miiRo 17800 lari,
saxelmwifom ki, gadasaxadebis saxiT weliwadSi 1.7-jer
meti Tanxa miiRo. gauTvaliswinebuli xarjebis
gaTvaliswinebiT (mxedvelobaSi gvaqvs denis da wylis
sagadasaxado tarifebis zrda da a.S.) mTliani sawarmoo
xarji savaraudod SeiZleba gaizardos 15-20%-iT, rac
mewarmis Semosavlebs mkveTrad Seamcirebs.
rogorc vxedavT ind. saw. sagadasaxado tvirTi
mxolod daqiravebuli muSakebis da TviTon mewarmis
Semosavlebis gadasaxadebiT 30%-s aRemateba. iuridiuli
piris SemTxvevaSi (mag. Sps) mewarmes emateba qonebis da
mogebis gadasaxadebi, rac sagadasaxado tvirTs 50%-ze
mets xdis. amave dros, magaliTad braziliaSi
sagadasaxado tvirTi (yvela gadasaxadis da
mosakreflebis jami) ar aremateba 30%, aSS-Si da
iaponiaSi-29%, samx. koreaSi-21%, xolo meqsikaSi-17%.
ind. mewarmeebi ar warmoadgenen saxelmwifo
fiskaluri politikis raime mniSvnelovan Semadgenels.
albaT, ruseTSi am mosazrebiT isargebles, rodesac jer
kidev 1996 wels ind. mewarmeebi saerTod gaanTavisufles
dRg-s gadasaxadisagan. samwuxarod, Cvenma
kanonmdeblebma am faqts ignorireba gaukeTes da iseTive
simkvircxle ver gamoiCines, rogorc dRg-s rusuli
variantis gadmotanisas, ris gamoc bolo wleebis
maCveneblebis mixedviT (ix.cxrili) ind. mewarmeebi
daukvirvebad seqtorSi gadabargdnen. warmoudgenelia,
sxva riTi unda avxsnaT ind. sawarmoebSi dasaqmebulebis
da TviTon ind. sawarmoebis raodenobaTa kleba. zemoT
mocemuli gaangariSebidan Cans, rom ind. Mmewarmeebis
mxridan gadasaxadebis kanonierad gadaxdisas (ix.
gaangariSeba), saxelmwifos 1.7-jer meti miaqvs
gadasaxadebis saxiT vidre ind. mewarmes sufTa mogebis
saxiT, rac ueWvelia iwvevs brunvis odenobis damalvas
da arakanonier garigebebs sagadasaxados
warmomadgenelTan
zemoT aRniSnuli masalebisa da dagegmili
RonisZiebebis safuZvelze aucileblad migvaCnia mcire
mewarmeobaze misadagebul sakanonmdeblo bazaSi Sevides
Semdegi cvlilebebi Tanaxmad arsebuli normatiuli
aqtebisa:
1. proeqti saqarTvelos sagadasaxado kodeqsSi
cvlilebebis Setanis Sesaxeb, SemuSavebulia
,,ekonomikuri ganviTarebisa da siRaribis daZlevis
programis” me-3 Tavis punqt 3.2.2.1-s da 3.3.5-s mixedviT;
,,Crdilovani ekonomikis masStabebis Semcirebis”
programis, me-4,5,18 da 33 punqtebis Sesabamisad;
2. proeqti saqarTvelos kanonSi ,,mcire da saSualo
sawarmoTa mxardaWeris Sesaxeb” cvlilebebis da
damatebebis Setanis Sesaxeb. SemuSavebulia ,,ekonomikuri
ganviTarebisa da siRaribis daZlevis programis “ me-3
Tavis, punqt 3.3.5.1-s mixedviT; Crdilovani ekonomikis
masStabebis Semcirebis programis” me-18, 20 da 28
punqtebis Sinaarsis mixedviT;
3. saqarTvelos prezidentis brZanebulebis proeqti,
ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros
debulebaSi cvlilebebis da damatebebis Setanis Taobaze,
mikro, mcire da saSualo sawarmoTa mxardaWeris
departamentis Seqmnis Sesaxeb. SemuSavebulia
,,ekonomikuri ganviTarebisa da siRaribis daZlevis
programis” 3.3.5.1. punqtis debulebebis Tanaxmad.
mecnier-konsultanti guram jolia
literatura
 linderti p.h. saerTaSoriso ekonomika. devisis
universiteti. Targmani. Tbilisi 2001w.;
 fridmani m. kapitalizmi da Tavisufleba.
gamomcemloba logos presi, Tbilisi 2002w.;
 rogava z. gadasaxadebi da sagadasaxado
samarTali. Tsu gamomcemloba, Tbilisi 2001w.;
 statistikis saxelmwifo departamentis monacemebi,
2004w.;
 Кулишер И.М. Основные Вопросы международной торговой
политики. Изд. Социум 2002.;
 Spencer M. H. Contemporary Economics. New York, 1993.;
 Samuelson P. Economics. New York, 1995. .
Gorg Kiknadze
SUMMARY
The article deals with the correlation of state economy policy and
liberal system of taxing, which will facilitate developing small buissness
and up-going the quality of national product. Author believs, that it is very
necessary to have rational balance of import and export to avoid disbalance
between internal and international markets. The theme is interesting for
economists, political scientists, public administraters, lawyers as for other
readers.
Георгий Кикнадзе
Роль Государственного протекционизма в развитии экономики

страны
РЕЗЮМЕ
Статья посвящена корелации государственной

экономической политики и либеральной системы
налогообложения, что в свою очередь будет способствовать
развитию малого бизнеса и улучшению качества национального
продукта. По мнемию автора необходимо иметь рациональный
баланс импорта и экспорта, дабы избежать дисбаланса между
внутренным и международным рынком.
CONTENTS
The visitor of a magazine……………………………………………..……….5
Mikhail Saakashvili - 2 years of presidency - 24 months,

24 questions to the president……………………………………….…………7
Temur Todua
From the history of Governmental
Thinking ("Classical" Theories)………………………..……….…………..26
Otar Kochoradze
Spatial consciouness, as a basis of state thinking…………………………..37
Otar Bagaturia
The Common Ground theory - Cradle of Georgian
Solidary State Philosophy………………………………………………….57
Rosa Gaprindashvili
The Dialectics of the biological and social and moral dilemma…………..78
Ketevan Khutsishvili
Forms of Religious Activities in the United States of America…………...87
Konstantine Abuladze
Georgia in expect at for on great tourism………………………………….99
Temur Kopaliani
The reform of public policy system………………………………………..108
Jemal Janashia
About the amendments and additions in the criminal Code of
Georgia (on a condition of April 10, 2006) ……………………………….122
Shota Dogonadze
Georgia in the Council of Europe………………………………………….137
Giorgi Bagaturia, Otar Bagaturia

The Reasons of Crisis of State Governance in Georgia…………………..149
Student pages ……………………………….…………………....163-192
Teona Katamadze
The role of State in ptotecting cultural inheritance……………………..163
George Kiknadze
Role of State protectionism in development of a national economy……175
СОДЕРЖАНИЕ
Гость журнала……………………………………………………………………….5
Михаил Саакашвили – 2 года президентства – 24 месяца,

24 вапроса Президенту……………………………………………………………..7
Темур Тодуа
Из истории восприятия государственного управления
("класические" теории)………………………………………………………….26
Отар Кочорадзе
Пространственное сознание, как основа государственного
мышления……………………………………………………………………….…37
Отар Багатурия
Теория Общей Почвы - Истоки грузинского Солидарного
государвственного мировоззрения………………………………………….…..57
Роза Гаприндашвили
Диалектика биологического и социального и моральная дилема…….…...78
Кетеван Хуцишвили
Религиозная активность в Соединенных Штатах Америки…………….…..87
Константин Абуладзе
Грузия в ожидании большого туризма………………………………………....99
Темур Копалиани
Реформа системы государственного управления в
Грузии………………………………………………………………………….…..108
Джемал Джанашия
О поправках и дополнениях в Уголовный Кодекс Грузии
(по состоянию 10 апреля 2006 г.)………………………………………….……122
Шота Догонадзе
Грузия в Совете Европы…………………………………………………….…..137
Георгий Багатурия, Отар Багатурия

Причины кризиса системы государственного
управления в независимой Грузии…………………………………………….149
Студентские страницы……………………………………………........…...163-192
Теона Катамадзе
Роль государства в охране культурного наследия……………….…………..163
Георгий Кикнадзе
Роль Государственного протекционизма в развитии
экономики страны………………………………………………………….…….175
saqarTvelos teqnikuri universiteti

humanitarul-
teqnikuri fakulteti
saxelmwifo marTvisa da
sazogadoebrivi
urTierTobebis
departamentis
samecniero Jurnali
,,xelisufleba da
sazogadoeba (istoria,
Teoria praqtika)”
GEORGIAN
TECHNICAL UNIVERSITY
HUMANITARIAN-
TECHNICAL FACULTY
Scientific magazine
of Department of
PUBLIC
ADMINISTRATION and
PUBLIC RELATIONS
“AUTHORITY AND
SOCIETY (History, Theory,
Practice)”
ГРУЗИНСКИЙ
ТЕХНИЧЕСКИЙ
УНИВЕРСИТЕТ
Гуманитарный-
технический факультет
Научный журнал
департаметна
Государственного
Управления и
Общественных связей
“ВЛАСТЬ И ОБЩЕСТВО
(История, Теория,
Практика)”
# 1 2006
redkolegia
nana avaliani - evropis sabWoSi saqarTvelos mudmivi

warmomadgenlis moadgile, profesori
meufe abraami (garmelia) -dasavleT evropis
mitropoliti
giorgi baRaTuria - saqarTve-
los teqnikuri universitetis profe-
sori
oTar baraTuria - saqarTvelos
teqnikuri universitetis ufrosi
maswavlebeli
vaxtang guruli – Tbilisis saxelmwifo universitetis
profesori
SoTa doRonaZe - saqarTvelos teqnikuri universitetis
saxelmwifo marTvis kaTedris gamge, profesori
Teimuraz Todua - saqarTvelos teqnikuri universitetis
profesori
roin metreveli - akademikosi
qeTi qoqraSvili - saqarTvelos teqnikuri universitetis
humanitarul-teqnikuri fakultetis dekani, profesori
oTar qoCoraZe - saqarTvelos teqnikuri universitetis
profesori
maka CxeiZe - saqarTvelos teqnikuri universitetis inglisuri
enis kaTedris gamge, profesori
avtorebi
Temur Todua - saqarTvelos teqnikuri universitetis saxelmwifo

marTvis moxelis kaTedris profesori
oTar qoCoraZe - saqarTvelos teqnikuri universitetis saxelmwifo
marTvis moxelis kaTedris asocirebuli profesori
oTar baRaTuria - saqarTvelos teqnikuri universitetis
saxelmwifo marTvis moxelis kaTedris ufrosi maswavlebeli
roza gafrindaSvili - saqarTvelos teqnikuri universitetis
filosofiis kaTedris asocirebuli profesori
qeTevan xuciSvili - istoriis, arqeologiisa da eTnografiis
samecniero-kvleviTi institutis wamyvani mecn. TanamSr.
konstantine abulaZe - saqarTvelos teqnikuri universitetis
profesori
Temur kopaliani - saqarTvelos teqnikuri universitetis
saxelmwifo marTvis moxelis kaTedris ufrosi maswavlebeli
jemal janaSia - iuridiul mecnierebaTa doqtori, generali.
SoTa doRonaZe – saqarTvelos teqnikuri universitetis saxelmwifo
marTvis moxelis kaTedris profesori
giorgi baRaTuria - saqarTvelos teqnikuri universitetis
saxelmwifo marTvis moxelis kaTedris asocirebuli profesori
saqarTvelos teqnikuri universitetis studentTa, magistrantTa da
aspirantTa samecniero-teqnikuri konferenciaze gamarjvebuli
studentebi :
Teona qaTamaZe - saqarTvelos teqnikuri universitetis saxelmwifo
marTvis specialobis IV kursis studenti
giorgi kiknaZe - saqarTvelos teqnikuri universitetis saxelmwifo
marTvis specialobis IV kursis studenti

Xelisufleba Da Sazogadoeba 2006 N1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Xelisufleba Da Sazogadoeba 2006 N1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

samecniero Jurnali ,,xelisufleba da sazogadoeba

(istoria, Teoria praqtika)”

nana avaliani, mitropoliti abraami (garmelia),

Jurnali xelmZRvanelobs saqarTvelos kanoniT `presisa

garekanis gaformeba: daviT baRaTuria

giorgi baRaTuria, oTar baRaTuria

studenturi gverdebi -------------------------------163-192

vulocav saqarTvelos samecniero sazo-

Tanamedrove saqarTveloSi, sadac

miuxedavad saqarTvelos samecniero

Tqma unda ver daakmayofilebs verc sazo-

axal Jurnals swored aseTi miznebi

aRsaniSnavia, rom Jurnali samenovania

Jurnali Tanamedrove saqarTvelos

mixeil saakaSvili – prezidentobis

`vardebis revoluciis~ Semdeg saqarTveloSi bevri

SekiTxva pirveli: rogor gesmiT aRmSeneblobis poli-

saxelmwifo marTvis azrovneba Tanamedrove

saxelmwifo marTvis azrovnebis

am mxriv uwinares yovlisa, interess iwvevs Zveli

From the of Governmental Thinking ("Classical" Theories)

According to ancient thinkers a ruler of country should be a competent,

Из истории восприятия государственного управления

Вопросы восприятия государственного управления являются

saxelmwifo marTvis xelovneba gulisxmobs

sivrculi cnobiereba, rogorc

Spatial consciouness, as a basis of state thinking

The analysis of influence of space on the political relations assumes

Пространственное сознание, как основа государственного

Анализ влияния пространства на политические отношения

saqarTvelo daviT aRmaSeneblisa da Tamar mefis

saerTo niadagis Teoria _

The historical and social-political basis of the beginning of Georgian State

hipokrates uTqvams, mkurnalobisTvis sami ram aris

kvlevas ki kacobriobis uSores warsulamde _ veluri

The article covers the problems relating to biologic and cultural

Диалектика биологического и социального и моральная дилема

В статье показываются недостатки интерпретации социальных

religiuroba sakmaod zogadi terminia.

belia,rom religiuroba amerikuli kulturis normativia

 fanjikiZe T. religiuri procesebi saqarTveloSi

Forms of Religious Activities in the United States of America

The United States of America is considered to be the most religious country

Религиозная активность в Соединенных Штатах Америки

Соединенные Штаты Америки самая религиозная страна среди

`nu icxovreb xalxTan, visac... meti sapyrobile aqvs,

saqarTvelo didi turizmis molodinSi

msoflios umdidresi, saukeTeso sastumroebis

Georgia in expect for the great tourism

Hospitality is viewed as historical importance. Especially as the foundation

Ancient eastern and antique period manuscripts describe the specifications

The article describes the development perspectives of this branch in

Ãðóçèÿ â îæèäàнии áîëüøîãî òóðèçìà

Ãîñòåïðèèìñòâî ðàññìàòðèâàåòñÿ êàê èñòîðè÷åñêàÿ

saxelmwifo marTvis sistemis

erTi umniSvnelovanesi moTxovna aris saxelmwifo

1Kavran D., “Elements of Public administration Reform in Serbia”, Conference on The

2David H. Rosenbloom, “Public Administration: Understanding Management, Politics and

12 The Transformative Potential of E-Government in Transitional Democracies, ixileT

eleqtronuli mTavrobis motivaciuri

19 Government Centre of The Republic of Slovenia for Informatics, “The Strategy of E-

mTavrobis sainformacio portali .

22 Government Centre of The Republic of Slovenia for Informatics, “The Strategy of E-