Ba Mokhatabhaye Ashna

Shariati.Nimeharf.
Com - Dr Ali Shariati
1 ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ آﺛﺎر‬
‫ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﻬﺎي آﺷﻨﺎ‬

‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ‬
PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir PDF.Tarikhema.ir
‫‪Shariati.Nimeharf.Com - Dr Ali Shariati‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮاد و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮاد و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‪3 ...................................................................................‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان ‪140...................................................................................‬‬
‫‪ ‬‬ ‫از ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ ﻧﻴﺰ اي ﺧﻮاﻫﺮ و اي ﺑﺮادر‪253..............................‬‬
‫‪ ‬‬ ‫دو وﺻﻴﺖ ‪278...............................................................................................................‬‬
‫‪ ‬‬ ‫آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ‪301........................................................................................................‬‬
‫‪ ‬‬ ‫آﺧﺮﻳﻦ ﺣﺮف‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮ اي ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺟﺎودان آﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ‪307..................................................‬‬

‫‪PDF.Tarikhema.ir‬‬
‫‪PDF.Tarikhema.ir‬‬ ‫‪PDF.Tarikhema.ir‬‬
Shariati.Nimeharf.Com - Dr Ali Shariati
:‫ﺑﺎ‬
‫ اﺳﺘﺎد و ﻣﺮاد‬،‫ﭘﺪر‬
‫و‬
‫ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬
PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﭘﺪر ﻋﺰﻳﺰم!‬
‫دﺳﺖ ﺷﻤﺎ را ﻣﻲ ﺑﻮﺳﻢ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﺌﻠﺖ دارم ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺔ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﻤﻪ و ﺑﺨﺼﻮص‬
‫ﻣﻦ ﻣﺴﺘﺪام ﺑﺪارد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠﻲ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻣﻦ ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻣﻦ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم ارﺗﺒﺎط ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻦ ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ دﺷﻤﻨﺎن ﻋﻘﻴﺪه و‬
‫اﻳﻤﺎن ﻣﺮدم ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺎاﻳﻦ ﺷﺪت ﻣﻲ ﻛﻮﺑﻨﺪ و در اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﺎ ﺷﺨﺺ ﻣﻦ ﻛﻴﻨﺔ ﻓﺮدي و‬
‫ﺣﺴﺎب ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺪﻧﺎم ﻛﺮدن ﻳﺎ ﺷﻜﺴﺖ دادن ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻦ ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﻜﺮ را ﺑﺪﻧﺎم ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺷﻜﺴﺖ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻄﺮ ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻦ اﺳﻼم از ﻣﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﮔﺮاﻳﺶ‬
‫ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم رﻳﺸﻪ ﻛﻦ ﺷﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬در ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ‪ ،‬دﻓﺎع از ﻣﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺟﻨﺒﺔ ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﻲ ﺷﺨﺼﻲ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻓﺮدي و ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻮﺷﺶ در ﺗﺒﺮﺋﺔ ﻣﻦ‬
‫و ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﻦ ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﻮﻓﻴﻖ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ اﺳﺖ و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ اﺷﺎﻋﺔ اﻳﻦ ﻧﻬﻀﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺴﺮﻋﺖ دارد وﺟﺪان ﻧﺴﻞ ﺟﻮان را ﻓﺘﺢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻬﻤﺘﺮ از آن ‪ ،‬اﻣﻮاج آن ﺳﻄﺢ ﺗﻮدة ﻣﺮدم‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﺳﻨﺘﻲ و ﺣﺘﻲ ﺑﺎزار و روﺳﺘﺎ را ﻓﺮا ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺑﺰرگ و ﻋﻤﻴﻖ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﻧﻘﻼﺑﻲ اﺳﻼم ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻮي و وﻻﻳﺖ ﺧﺎﻧﺪان و‬
‫ﻣﻜﺘﺐ اﺋﻤﺔ راﺳﺘﻴﻦ و ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻴﻌﺔ آزاد ﻋﺪاﻟﺘﺨﻮاه ﺿﺪﺧﻼﻓﺖ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ‬
‫ﺳﺎزد ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻳﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻣﻮاج ﻓﻜﺮي و‬
‫ﻛﻠﻤﺎت اﻋﺘﻘﺎدي و ﮔﺮاﻳﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ و ﺗﻨﺪ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و از اﻳﻦ دل ﺑﻪ آن دل و‬
‫از اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ آن ﺧﺎﻧﻪ راه ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻋﻴﻨﻲ ﺳﺎزﻧﺪه و ﺗﻐﻴﻴﺮدﻫﻨﺪه ﺗﺠﻠﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺳﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻗﻄﻌﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺟﺒﺮ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﻮد اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﻋﺎﻣﻠﻲ راه آن را ﺳﺪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آن را دارﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ اﺳﻼم را از ﺻﻮرت ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻣﻨﺠﻤﺪ و ﺷﻌﺎﺋﺮ ﻣﻮروﺛﻲ و ﻋﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻧﺎآﮔﺎه و ﺧﺮاﻓﻪ ﻫﺎي‬
‫ﭘﻮچ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﺴﻞ ﭘﻴﺮ ﺧﻮﻛﺮده ﺑﺪان را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺎﻧﻊ ﻛﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬از ﺣﺮﻛﺖ زﻣﺎن و‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮدا ﺑﺮﻛﻨﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آﻓﺮﻳﻦ‬
‫ﺧﻮدآﮔﺎه و ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻃﺮح ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻧﺴﻞ ﻓﺮدا و رﻫﺒﺮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪة زﻣﺎن و زﻧﺪﮔﻲ و ﻓﻜﺮ‬
‫و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺮدا ﻛﻪ ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را رﻫﺒﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از آن ﻧﻔﺮت ﻧﻜﻨﻨﺪ و آن را‬
‫ﺳﺪ‪ ‬ارﺗﺠﺎﻋﻲ و ﺳﻢ ّ ﺧﺮاﻓﻲ و ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻀﻌﻴﻒ و ﺗﺨﺪﻳﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و اراده ﻫﺎ ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ و ﻧﻘﺶ ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﺪارﻛﻨﻨﺪه و ﺑﺴﻴﺞ ﻛﻨﻨﺪة آن اﻳﻤﺎن ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ﻣﺼﻠﺤﺖ ‪ ،‬ﺑﺮ آن ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮوﻳﺞ و ﺗﻘﻮﻳﺖ‬
‫آن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﻣﺮوز ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ در ﻛﻮﺑﺎ و در ﻟﻴﺒﻲ ﻫﺮ دو اﻧﻘﻼب ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ اﻧﻘﻼب‬
‫ﻛﻮﺑﺎ ﻛﻪ دﻳﻦ را ﭘﺎﻳﮕﺎه ارﺗﺠﺎع ﻓﻜﺮي ﻳﺎ ﺣﺘﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎري ﻣﻲ دﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﻗﺪرت‬
‫ﻣﻌﻨﻮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اش در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻗﺮﻳﺐ ده ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و ﺣﺘﻲ ﻣﺮدم ﻋﻮام و ﻧﻴﺰ ﺗﻮده ﻫﺎي ﻛﺎرﮔﺮي و دﻫﻘﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ از آن‬
‫ﺑﺴﺮﻋﺖ دور ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و اﻛﻨﻮن ﺟﺰ ﻳﻚ ﻗﺸﺮ رو ﺑﻪ زوال ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ آﻧﻬﻢ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﻳﺮي‬
‫ﻧﻤﻲ ﭘﺎﻳﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮگ ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻻن ﻫﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻪ ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را‬
‫آﺧﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﻓﻬﻤﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺟﻮد ﻋﺪة زﻳﺎدي اﻓﺮاد ﻣﺆﻣﻦ ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻳﻚ اﻳﻤﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ارزش ﻳﻚ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ و رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ و ﺗﻜﺜﻴﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻨﺠﻤﺪ و ﻣﺘﺤﺠﺮ در آﻣﺪه و ﻋﻘﻴﻢ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺗﻮدة ﻋﻮام ﺑﺪان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬ﻣﺮده اﺳﺖ و از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﻧﺒﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺮوان ﻳﻚ ﻣﺬﻫﺐ در ﻳﻚ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫در ﺻﺤﻨﺔ زﻧﺪﮔﻲ و زﻣﺎن و ﻓﻜﺮ و ﺣﺮﻛﺖ و ﺗﺤﻮل ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺴﻞ و ﻛﻮن و ﻓﺴﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ و‬
‫ارزﺷﻬﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻓﺮدا اﻳﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻀﻮر دارد ﻳﺎ ﻧﻪ‬
‫؟ اﻛﻨﻮن ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ در دﺳﺘﮕﺎه ﻋﻈﻴﻢ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﻠﻬﺎ را ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﻣﻲ ﭘﺮورد‪،‬‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ ‪ .‬در دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻋﻈﻴﻢ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪة ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ و ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و رادﻳﻮ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻛﻪ ﺧﻮراك ﻓﻜﺮي و ﻋﺎﻃﻔﻲ‬
‫روزﻣﺮه و ﻫﻔﺘﮕﻲ و ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ ‪ ،‬در دﻧﻴﺎي ﻫﻨﺮ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﭘﺮورش روح و اﺣﺴﺎس و ﺣﺘﻲ ذﻫﻦ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﺤﻨﺔ ﻛﺘﺎب و‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ و ادب ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف اروﭘﺎ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺷﻌﺮا و‬
‫ادﺑﺎ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﺑﺰرگ ﻣﺬﻫﺒﻲ دارﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺼﺮ و ﻟﺒﻨﺎن و‪ ...‬دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﺷﻴﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﺤﺒﻮب و ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﻮذﺷﺎن ‪ ،‬ﺑﻴﺶ و ﻛﻢ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻨﺪ و ﻳﺎ اﺳﺎﺳﺎً در ﺧﺪﻣﺖ اﺳﻼم اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﻧﻮ‪ ،‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻤﺴﺎز‪،‬‬
‫ﺗﺌﺎﺗﺮﻧﻮﻳﺲ و ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ و ﻣﺘﺮﺟﻢ و ﻣﺤﻘﻖ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺪارﻳﻢ و اﺳﻼم ﻫﻨﻮز در‬
‫اﻧﺤﺼﺎر ذوق و ﻓﻜﺮ و اﺣﺴﺎس و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻣﺘﺤﺠﺮ و ﺗﻨﮓ ﻣﺮدة ﻳﻚ ﻗﺸﺮ رﺳﻤﻲ ﺳﻨﺘﻲ اﺳﺖ‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﻼم‪ ،‬اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻣﻼﻫﺎي رﺳﻤﻲ "اﻻزﻫﺮ"‬
‫ﻗﺎﻫﺮه و "ﻛﻠﻴﺔاﻟﺸﺮﻳﻌﺔ" ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻳﻚ ﺻﺪم آﺛﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ و ادﺑﻲ و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺎ ارزش‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺟﺪﻳﺪ و ﻛﺎﻧﻮن ﻫﺎي ﻏﻴﺮروﺣﺎﻧﻲ را دارا ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺷﻴﻮخ اﻻزﻫﺮ ﻛﺠﺎ و ﻃﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﻫﺎ‬
‫و ﻏﺰاﻟﻲ ﻫﺎ و ﻋﻘﺎدﻫﺎ و ﺑﻨﺖ اﻟﺸﺎﻃﻲ ﻫﺎ و ﻣﻨﻔﻠﻮﻃﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺎدق داﻓﻌﻲ ﻫﺎ و ﺳﻴﺪﻗﻄﺐ ﻫﺎ و‪...‬‬
‫ﻛﺠﺎ؟ ﺗﺎزه اﻳﻦ اﻻزﻫﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﻴﺎس ﺑﺎ ﻣﺪرﺳﺔ ﻓﻴﻀﻴﻪ و ﭘﻴﺮ ﭘﺎﻻﻧﺪوز و ﻣﺪرﺳﺔ آﻗﺎي‬
‫ﻣﻴﻼﻧﻲ‪ ...‬واﻗﻌﺎً ﻳﻚ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺰرگ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ اﻣﻴﺪ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﺖ ﺑﺨﺶ ﻧﻴﺮودﻫﻨﺪه اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎل ﻫﺎي ﭘﻴﺶ‪ ،‬اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻓﺮدا‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮان و رﻫﺒﺮان ﻓﻜﺮي و ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻓﻜﺮ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ در آﻳﻨﺪه‪،‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎي ﻏﺮﺑﺰده ﻳﺎ ﺷﺮق زده‪ ،‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻳﺎ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮاﻧﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳﻼم ﻋﻠﻲ وار و ﺧﻂ ﻣﺸﻲ ﺣﺴﻴﻦ وار را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي‬
‫ﻧﻬﻀﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﻃﻮر ﻛﻪ دﻛﺘﺮ‪ 1‬ﺗﺰ "اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻨﻬﺎي ﻧﻔﺖ" را ﻃﺮح ﻛﺮد ﺗﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﻧﻬﻀﺖ را ﭘﻲ رﻳﺰي ﻛﻨﺪ و آن‬
‫را از ﺑﻨﺪ اﺳﺎرت و اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎري ﺳﺎﺑﻖ آزاد ﺳﺎزد‪ ،‬ﺗﺰ "اﺳﻼم ﻣﻨﻬﺎي آﺧﻮﻧﺪ" در‬
‫‪ . 1‬اﺷﺎره ﺑﻪ دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق و ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺪون ﻧﻔﺖ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ اﺳﻼم از ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﻨﮓ‬
‫ﻗﺮون وﺳﻄﺎﺋﻲ و اﺳﺎرت در ﻛﻠﻴﺴﺎﻫﺎي ﻛﺸﻴﺸﻲ و ﺑﻴﻨﺶ ﻣﺘﺤﺠﺮ و ﻃﺮز ﻓﻜﺮ ﻣﻨﺤﻂ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬
‫اﻧﺤﺮاﻓﻲ و ﺧﺮاﻓﻲ و ﺟﻬﺎﻟﺖ ﭘﺮور و ﺗﻘﻠﻴﺪﺳﺎزي‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﻋﻮام ﻛﺎﻻﻧﻌﺎم ﺑﺎر آورده ﺑﻮد و‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮ را دﺷﻤﻦ ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﺮﺳﺎن و ﮔﺮﻳﺰان از اﺳﻼم‪ ،‬آزاد ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻢ اﺳﻼم آزاد‪،‬‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﻛﻨﺞ ﻣﺤﺮاﺑﻬﺎ و ﺣﺠﺮه ﻫﺎ و ﺗﻜﻴﻪ ﻫﺎ و اﻧﺤﺼﺎر ﺑﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﻌﺰﻳﻪ و ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺤﻨﺔ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ و ﻓﻜﺮ و ﺑﻴﺪاري و ﺣﺮﻛﺖ و زاﻳﻨﺪﮔﻲ ﭘﺎ ﮔﺬارد و ﺑﻪ ﺟﺎي درﮔﻴﺮﻳﻬﺎي ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻴﺨﻲ و ﺻﻮﻓﻲ و ﺳﻨّﻲ و وﻫﺎﺑﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻛﻼﻣﻲ و‪ ...‬ﻛﻪ اداﻣﺔ ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎً‬
‫ﻣﻨﺘﻔﻲ اﺳﺖ و ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻜﺘﺒﻬﺎي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ و اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ و ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ و اﺳﺘﻌﻤﺎر‬
‫و ﻏﺮﺑﺰدﮔﻲ و ارﺗﺠﺎع و ﺟﻬﻞ و اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﺗﻀﺎد ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و ﻫﺠﻮم ارزﺷﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ دﻧﻴﺎي‬
‫اﻣﺮوز و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎي اﻧﺤﺮاﻓﻲ و ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺿﺪاﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻫﻤﺔ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺿﺪاﺳﻼﻣﻲ و ﺿﺪﻣﺮدﻣﻲ ﺻﻒ آراﻳﻲ ﻛﻨﺪ و در اﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﺳﻼﺣﻬﺎي ﻣﺪرن‬
‫و ﻣﺆﺛﺮ زﻣﺎن از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ادب و ﻫﻨﺮ و اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎد و ﻓﻠﺴﻔﻪ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و‬
‫ﻣﺘﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻋﻠﻢ و ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن و‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ و ﺑﺎ آﻳﻨﺪه ﻧﮕﺮي وﺳﻴﻊ ﺑﺸﺮي ﻣﺠﻬﺰ ﺑﺎﺷﺪ و اﺳﻼم را اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻔﻬﻤﺪ و از اﺳﻼم اﻳﻦ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ دﻓﺎع ﻛﻨﺪ و ﺑﺨﺼﻮص ﻗﺮآن را از ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن و دﺳﺖ آﺧﻮﻧﺪﻫﺎي ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﺻﺤﻨﺔ‬
‫ﻛﺸﺎﻛﺸﻬﺎي زﻣﺎن ﺑﺎز آورد و اﺑﺘﻜﺎر ﻫﺪاﻳﺖ و ﺧﻼﻗﻴﺖ و وﻳﺮاﻧﮕﺮي و ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫وي ﺳﭙﺎرد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﺮآن "ھدی ً للمتقين و للعالمين" اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺟﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ؟ و ﻣﮕﺮ ﺟﺰ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ در ﻗﺒﺎل آن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ دارﻳﻢ؟‬
‫و آﻳﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺪﻓﻲ و اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ آن ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﻧﺪﻳﺸﻴﻬﺎي‬
‫ﻣﺤﻠﻲ و ﺗﻘﻴﻪ ﭘﺮﺳﺘﻴﻬﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ؟‬
‫آﻳﺎ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺟﺮأت ﻧﻜﻨﻨﺪ از ﭼﻨﺪ آﺧﻮﻧﺪ درﺑﺎري ﺳﻴﺼﺪﺳﺎل ﭘﻴﺶ‬
‫ﻛﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺣﺘﻲ اﻫﺎﻧﺘﻬﺎي وﻗﻴﺢ و ﻛﺜﻴﻒ‬
‫آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ ﻣﻘﺪس ﺧﺎﻧﺪان ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و اﺋﻤﺔ اﻃﻬﺎر رد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻴﺎﻗﺖ آن را دارﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم را‬
‫در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﻣﻦ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﻧﺴﻞ روﺷﻨﻔﻜﺮ و ﻣﺒﺎرز اﻳﻦ ﻋﺼﺮ را ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ و اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ رو ﻛﺮده و از ﻓﻴﺪل ﻛﺎﺳﺘﺮو و ﻟﻨﻴﻦ و ﭼﻪ ﮔﻮارا و وﻳﺖ ﻛﻨﮓ‬
‫اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬دﻋﻮت ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﻴﻊ ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺬﻫﺐ اﻣﺎﻣﺖ اﺳﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ و اﺋﻤﺔ ﺷﻴﻌﻪ را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺮﺗﺮ و اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺟﺎودان و ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ آزادي و ﺑﺮاﺑﺮي و ﺟﻬﺎد و ﺷﻬﺎدت و‬
‫ﻋﺼﻤﺖ ﺑﭙﺬﻳﺮد و آﻧﺎن ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﻛﻪ در داﺋﺮةاﻟﻤﻌﺎرف اﻣﺎم ﺳﻴﺰدﻫﻢ‪ ،1‬اﻣﺎم ﭼﻬﺎرم ﺑﻨﺪة ﻳﺰﻳﺪ اﺳﺖ‬
‫و اﻣﺎم ﻫﻔﺘﻢ ﭘﺎﻧﺼﺪﻧﻔﺮ "ﻋﻴﺎل"! دارد وﺟﻴﺮه ﺧﻮار دﻋﺎﮔﻮ و ﺛﻨﺎﺧﻮان و ﮔﺪاي درﺑﺎر ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻫﺎرون‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻛﻨﻢ؟ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ از ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ ‪ 2‬و ﺳﻴﺪ ﻣﻨﺪﻟﻲ ‪ 1‬و ﺣﺎﺟﻲ اﺷﺮف ﺗﻘﻴﻪ ﻛﻨﻢ و ﻧﻮﺷﺘﺔ ﻣﺠﻠﺴﻲ‬
‫‪ . 1‬ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺎب ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ‪" :‬ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻮي‪ ،‬ﺗﺸﻴﻊ ﺻﻔﻮي"‪.‬‬
‫‪ . 2‬ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬
‫را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻢ و ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ اﻣﺎم از ﻳﺰﻳﺪ و ﻫﺎرون ﺗﻘﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺗﻤﻠﻖ و زﺑﻮﻧﻲ و ﺑﻨﺪﮔﻲ‬
‫اﻣﺎم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻢ؟ در اﻳﻦ ﻫﺮ دو ﺻﻮرت‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮان روﺷﻨﻔﻜﺮ اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ‪ ،‬ﻫﻢ از ﻣﻦ و ﺣﺘﻲ ﻫﻢ از ﺧﻮد اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺎﻣﻲ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در راه‬
‫ﻋﻘﻴﺪه اش‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﻘﻴﺪة ﻣﺎدي اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪﻓﺶ ﻧﺠﺎت ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺿﻌﻒ‬
‫و ذﻟﺖ و ﺳﻜﻮت را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و ﭘﺎداش دﻧﻴﻮي و اﺧﺮوي ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﺟﻮﻳﺪ؟ ﭘﺲ ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﺴﻞ ﭼﻪ دارم ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ؟ او را ]ﺑﻪ[ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺨﻮاﻧﻢ؟ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي ﻛﺪام اﻣﺎﻣﻲ دﻋﻮت ﻛﻨﻢ؟ اﻣﺎﻣﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻗﺎﺗﻞ ﭘﺪرش و ﻗﺎﺗﻞ ﻫﻤﺔ آزادﻣﺮدان و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻛﻨﻨﺪة ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻧﺎﺑﻮدﻛﻨﻨﺪة‬
‫ﻋﻘﻴﺪة او و ﺣﺘﻲ ﺧﺎﻧﺪان او اﻋﺘﺮاف ﻣﻲ ﻛﻨﺪﻛﻪ ﺑﻨﺪة ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻢ و ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻋﻼﻣﺔ ﻣﺠﻠﺴﻲ‪ ،‬از‬
‫ﻳﻚ ﻣﺮد ﮔﻤﻨﺎم ﻗﺮﻳﺶ ﺗﺮﺳﻮﺗﺮ و ذﻟﻴﻠﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺧﺎﻧﻮادة‬
‫ﻋﻈﻴﻢ ﭘﺎﻧﺼﺪﻧﻔﺮي اش‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﻟﺘﻤﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻮل ﺑﮕﻴﺮد و ﺣﺘﻲ وﻗﺘﻲ ﺑﺮاي زﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﺳﺎزي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻋﻮاﻣﻔﺮﻳﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻲ آﻳﺪ و ﺑﻪ رﺟﺎﻟﻪ ﭘﻮل ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎم ﻫﻔﺘﻢ ﻫﻢ ﺑﺮاي‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﭘﻮل ﻣﺸﺮف ﻣﻲ ﺷﻮد! )و اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﺗﻘﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺟﻼّد ﺗﻘﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﺔ ﭘﻮل از ﺟﻼّد ﺑﺮاي ﻋﺮوس ﻛﺮدن دﺧﺘﺮاﻧﺶ ﻛﻪ ﺗﻘﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ(‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎﻳﻲ را ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮي ﻛﻪ ﭼﻪ ﮔﻮارا را رﻫﺒﺮ و ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻣﻴﺰان اﻻﻋﻤﺎل ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﻠﺖ ﺧﻮدش را در ﻛﻮﺑﺎ ﻧﺠﺎت ﻣﻲ دﻫﺪ و اﻧﻘﻼﺑﺶ ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻜﻪ‬
‫‪ . 1‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ اﻧﺼﺎري ﻗﻤﻲ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎز ﺳﺎده‪ ،‬وﻃﻨﺶ را ﺗﺮك ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﭘﺮو‪ ،‬در‬
‫راه آزادي ﺷﺎن ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ و در ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎي دور و ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﮔﻤﻨﺎم و ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎن دﻫﺪ‪ ...‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻣﺎم‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ وﻻﻳﺖ ﻫﻢ ﺗﺸﺮﻳﻌﻲ و ﻫﻢ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ! اﻣﺎم ﻋﻠﻲ اﻻﻃﻼق‪ ،‬ﺟﺎوﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻓﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ‪ ،‬از ذات ﻧﻮر ﺧﺪا و ﻣﻔﺘﺮض اﻟﻄﺎﻋﻪ و ﻣﻨﺸﺄ ﻓﻴﺾ اﻟﻬﻲ و رازق اﻫﻞ زﻣﻴﻦ و آﺳﻤﺎن و ﻗﺴﻴﻢ‬
‫ﺟﻨﺖ و ﻧﺎر‪ ...‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻢ؟‬
‫ﻣﻦ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ در ﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ اﻣﺜﺎل ﻣﺠﻠﺴﻲ و دﻳﮕﺮ ﻣﻼﻫﺎي‬
‫درﺑﺎري را در ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺑﺮاي ﻋﻤﻞ ﻛﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺧﻼف ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﺎن ﺗﺨﻄﺌﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف دﺳﺘﻮر ﺻﺮﻳﺢ ﻗﺮآن ﻛﻪ "ان‬
‫المساجد ّ "‪ ،‬زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ رﺳﻢ ﻣﻐﻮل در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻮﻻﻛﻮ ﻣﻲ ﺑﻮﺳﻴﺪه ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ؟ و اﮔﺮ ﻫﻤﺔ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ را ﺧﻄﺎﻛﺎر ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺑﺮاي ﺷﻴﻌﻪ ﭼﻪ و ﻛﻪ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ؟" و ﻣﻦ ﺷﻚ ﻧﺪارم ﻛﻪ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺮا وادار ﺑﻪ ﺗﻘﻴﻪ ﻛﻨﻴﺪ و در اﻳﻦ ﺗﻘﻴﻪ ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﺎﻃﻔﺔ ﭘﺪري و ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ و ﺑﻴﻢ ﺧﻄﺮي ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﺪﻛﻪ‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف دﺳﺘﻮر ﺻﺮﻳﺢ ﻗﺮآن ﻋﻤﻞ ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ‬
‫ﺧﻼف ﻣﻲ آﻳﺪ ﺗﺨﻄﺌﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ! واﻗﻌﺎً ﺷﻴﻌﻪ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ‬
‫آﺧﻮﻧﺪ درﺑﺎري ﻫﻴﭻ ﻛﺲ و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻧﺪارد؟ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻄﻞ ﭼﻪ و ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ؟‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻌﻤﺖ وﺟﻮدي ﻣﺠﻠﺴﻲ و ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﻳﻲ و ﺣﺘﻲ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﻃﻮﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺸﻴﻊ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻖ در دﻧﻴﺎ و در اﺳﻼم اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده اﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻠﻲ و ﻓﺎﻃﻤﻪ و‬
‫ﺣﺴﻴﻦ و زﻳﻨﺐ و اﺑﻮذر و رﺷﻴﺪ و ﺣﺠﺮ و ﺗﻮاﺑﻴﻦ و اﺋﻤﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ دوﻳﺴﺖ و ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺟﻮر و ﺟﻬﻞ را ﺑﻪ دوش ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و آن ﻫﻤﻪ اﺻﺤﺎب و ﻣﺠﺎﻫﺪان و ﺷﻬﺪا و ﻫﺰار ﺳﺎل‬
‫ﭘﺮ ﺷﺪن زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻣﻬﺎ وﺷﻜﻨﺠﻪ ﻫﺎ و آن ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻤﺎ و ﺷﻌﺮا و ﻣﺤﺪﺛﺎن و ﻓﻘﻬﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﺷﺎن ﮔﻠﻮﻟﻪ اي ﺑﻮد ﺑﺮ ﺳﻴﻨﺔ ﻗﺪرت ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ زﻣﺎن و ﻫﺮ ﻗﻠﻤﺸﺎن دﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﻘﺎب از ﭼﻬﺮة زﺷﺖ‬
‫ﻓﻘﻬﺎ و ﻗﻀﺎت و ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺟﻴﺮه ﺧﻮار ﻗﺪرت ﻣﻲ اﻓﻜﻨﺪ و ﻫﺮ ﺷﺎﻋﺮﺷﺎن ﻋﻤﺮي دار ﺧﻮد را ﺑﺮ‬
‫ﭘﺸﺘﺶ ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺸﻴﻊ را ﻧﮕﺎه ﻣﻲ داﺷﺖ و از اﻣﺎم‬
‫ﺷﻴﻌﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ و اﻳﻦ ﺻﻔّﻴﻦ و ﻧﻬﺮوان و ﺟﻤﻞ و ﻋﺎﺷﻮرا و ﻣﺮج اﻟﻌﺬرا و رﺑﺬه و ﺧﺮاﺳﺎن‬
‫و ﮔﺮﮔﺎن و ﺳﺮﺑﺪارﻳﻪ و‪ ...‬ﺷﻴﺦ ﻃﻮﺳﻲ و ﺳﻴﺪ رﺿﻲ و ﺳﻴﺪﻣﺮﺗﻀﻲ و ﺷﻬﻴﺪ اول و ﺛﺎﻧﻲ و‪ ...‬ﻛﻪ‬
‫ﻫﺎ و ﭼﻪ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﻋﺠﺒﺎ ﻛﻪ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﻛﻪ از ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪ ،‬دارم ﺑﻪ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲ‬
‫دﻫﻢ!ﻋﻠﺘﺶ ﻫﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲ ﻛﻮﺑﻴﺪه اﻳﺪ‪ ،‬دارﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲ زﻧﻴﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺴﻠّﻢ ﻣﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺗﺸﻴﻌﻲ را ﻛﻪ ﻫﻮﻻﻛﻮ و ﺷﺎه ﻋﺒﺎس و ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﻠﻪ اي در ﻗﺒﺎل ﻋﺒﻮدﻳﺖ و ﺳﺠﻮد ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ و ﺗﻤﻠﻖ ﻫﺎي ﭘﺴﺘﺎﻧﺔ ﻣﺠﻠﺴﻲ‬
‫)ﻧﻤﻮﻧﻪ اش ﻣﻘﺪﻣﺔ زاداﻟﻤﻌﺎد( و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻐﻀﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﺑﻐﺪاد و ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎب ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﻄﺎ‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﻪ ﺷﺎﮔﺮد ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻲ و ﻗﺮآن و ﺣﺴﻴﻦ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺗﻘﻮي و ﻋﺰت و ﺣﺮّﻳﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﺸﻴﻊ را در ﺑﻐﺾ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻠﻴﻔﻪ و ﺣﺐ ّ ﭼﻨﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﺎم ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻴﻠﻲ از اﻳﻦ اﻋﻤﺎل را ﺣﺘﻲ ﺳﻠﻄﺔ ﻣﻐﻮل را ﺑﺮ ﺑﻐﺪاد و‬
‫ﺳﻘﻮط ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﺣﺘﻲ ﺻﻠﻴﺒﻲ ﻫﺎ‪] ،‬ﺑﺎﻳﺪ[ ﺑﺮاي ﺷﻴﻌﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺗﺸﻴﻊ ﻣﻜﺘﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﻫﺪﻓﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و آرﻣﺎﻧﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻃﺮح زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎدي‬
‫و ﻣﻌﻨﻮي ﺷﻜﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻃﺒﻘﺎت و ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ و رواﺑﻂ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪،‬آن وﻗﺖ ﻣﻼك ارزﻳﺎﺑﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻓﺮق ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬آن وﻗﺖ ﻫﺮ ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ‬
‫ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻣﻌﻴﻦ در ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻧﻈﺮ ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ و ﻫﺮ رژﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﺣﻬﺎ‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺸﻴﻊ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺪان رﺑﻄﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ در ﺟﻬﺖ ﺿﺪ آن ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫درﺳﺖ ﺑﺎ رژﻳﻤﻬﺎ و ﻃﺮﺣﻬﺎ و ﺷﻜﻠﻬﺎ و ﻗﺎﻋﺪه ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﻌﻤﻮل در ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﺧﻼف ﺳﻨّﻲ و‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺠﻮﺳﻲ و اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻣﺴﻴﺤﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻨﺪي و ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ و ر‪‬ﻣﻲ و ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ‬
‫و ﺟﺎﻫﻠﻲ ﻳﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺪ ﺷﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﭘﺮﭼﻢ ﺳﺒﺰ را ﺑﺮاي ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻣﺘﻮﻛﻞ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻛﻠﺐ آﺳﺘﺎن ﻋﻠﻲ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﮔﺎﻧﺪي آﺗﺶ ﭘﺮﺳﺖ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻻﻳﻖ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮدن ﻣﻲ داﻧﻢ ﺗﺎ آﻳﺖ اﷲ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﻲ و ﺑﺪﺗﺮ از او‪،‬‬
‫ﻋﻼﻣﺔ ﻣﺠﻠﺴﻲ را و ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ؟ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﺳﻨﻲ اﺳﺖ و اﻣﺎم اﺣﻤﺪﺣﻨﺒﻞ ﻛﻪ ﭘﺴﺮش را ﺑﻪ ﺟﺮم‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺳﺎل ﻗﺎﺿﻲ ﺷﺪه‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ ﺧﻤﻴﺮﻣﺎﻳﻪ از ﺧﺎﻧﺔ ﭘﺴﺮش آورده اﻧﺪ و ﻧﺎن ﭘﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎن را ﻧﻤﻲ ﺧﻮرد و وﻗﺘﻲ ﻣﻲ ﺷﻨﻮد ﻧﺎن را ﺑﻪ دﺟﻠﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻲ دﺟﻠﻪ ﻧﻤﻲ‬
‫زﻧﺪ و اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ را ﻛﻪ ﭼﻮب ﻣﻲ ﺧﻮرد ﺗﺎ ﭘﺴﺖ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﺪ و ﺑﻪ وﻓﺎداري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻖ اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﺧﺎﻧﺪان ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬از ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﻣﺘﻮاري ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬از او ﺷﻴﻌﻲ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮروﻳﭻ ﻳﻬﻮدي‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آﻧﻜﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ را ﻋﻠﻴﻪ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﻫﻴﺘﻠﺮ و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﻈﺎﻣﻲ ارﺗﺶ ﺳﺮّي ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮاي اﺳﺎرت ﻣﺮدم اﻟﺠﺰاﻳﺮ و ﺟﻼدي ﻫﺎي‬
‫ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﺮدم ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬در ﻣﺒﺎرزه و ﺧﻄﺮ و ﻓﺮار و آوارﮔﻲ دور دﻧﻴﺎ زﻳﺴﺖ و‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻗﻠﻢ و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻋﻠﻤﻲ اش از آزادي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻟﺠﺰاﻳﺮ و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮاﻧﺴﺔ‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻲ و اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻳﻬﻮدي دﻓﺎﻋﻬﺎي ﻣﺮداﻧﻪ ﻛﺮده و ﺟﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ در‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﺮد و ﻧﮋادش ﻳﻬﻮدي ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﺮﺟﻊ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪر ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺷﻴﻌﻪ ﺣﻀﺮت آﻳﺖ اﷲ‬
‫اﻟﻌﻈﻤﻲ ﻣﻴﻼﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻫﺮﭼﻪ ﻓﺘﻮي داده اﺳﺖ در راه ﺗﻔﺮﻗﺔ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻮده ﻳﺎ ﻛﻮﺑﻴﺪن ﻫﺮ‬
‫ﺣﺮﻛﺘﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و ﻳﻚ ﺳﻄﺮ در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮش ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ‬
‫و ﻫﻔﺖ ﺳﺎل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺻﺪ ﺳﺎل اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل اﺳﺘﺒﺪاد ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ و وﻻﻳﺖ ﺑﺮاﻳﺶ‬
‫ﻣﻘﺎم ﻧﺎم و دﻛﺎن ﻧﺎن و ﭼﻤﺎق دﺳﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻪ ﺗﺸﻴﻊ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺬر ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﻘﻤﺎن ﺣﻜﻤﺖ ﻣﻲ آﻣﻮزﻳﻢ ]ﻣﻲ آﻣﻮزم[ و آﻧﭽﻪ را از ﺷﻤﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ ام‬
‫واﮔﻮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ رﻳﺸﺔ اﻳﻦ ذﻟﺖ و ﺧﻤﻮد و ﻋﺠﺰ را ﻛﻪ در ﻋﻤﻖ وﺟﺪان و اراده‬
‫و ﻋﻘﻴﺪة ﻣﺮدم ﻣﺎ رﺳﻮخ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷﻴﻌﻪ را از ﺳﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﺣﺘﻲ از ﺑﻮداﺋﻲ و ﻫﻨﺪوي ﻣﻠﺤﺪ و‬
‫ﻣﺸﺮك ﻫﻢ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺗﺮ و ذﻟﻴﻠﺘﺮ ﺑﺎر آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ در ﻋﻤﻞ و ﻓﻜﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻼﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺸﻴﻊ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ "ﻋﻘﺪة رواﻧﻲ" در آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻫﺪﻓﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن آزادي‬
‫ﺳﺐ ّ و ﻟﻌﻦ و ﻣﺪح و ﻣﻨﻘﺒﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ آزادي را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻫﻮﻻﻛﻮ و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻣﻮﺷﻪ‬
‫داﻳﺎن و ﻫﻤﺪﺳﺘﻲ ﺻﻠﻴﺒﻲ و ﺻﻔﻮي ﺑﻪ دﺳﺖ آورد!‬
‫ﻣﻦ ﻋﻠﺖ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و اﻳﻦ روح ذﻟﺖ ﭘﺬﻳﺮي را در دو ﭼﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ‪ :‬ﻳﻜﻲ ﺗﻘﻴﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﻛﻢ و دﻳﮕﺮي‪ ،‬رﻳﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻮام! ﭘﺲ ﻣﺠﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﻇﻬﻮر ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺠﺎ اﺳﺖ؟‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻫﻢ اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﺜﻞ روزﮔﺎر و ﭼﺮخ ﻛﺞ ﻣﺪار دﻳﺮوز‪ ،‬ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﺔ ﺗﻘﺼﻴﺮﻫﺎ و ﺿﻌﻔﻬﺎي ﺧﻮد ﻣﺎ و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در زﺑﺎن ﺷﺒﻪ ﻣﻼﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻢ راﻳﺞ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻮﻫﻮم و ﻧﻴﺮوي ﻏﻴﺒﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻓﺤﺶ دادن ﺑﻪ او‪ ،‬ﺧﻮد را‬
‫ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻢ از آن ﭼﻤﺎﻗﻲ ﺑﺴﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ را ﻧﻤﻲ ﭘﺴﻨﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺻﻨﻔﻲ و ﺳﻠﻴﻘﺔ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺧﻮد ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﺑﺎ آن ﺑﻜﻮﺑﻨﺪ و اﺳﺎﺳﺎً ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﭼﻴﺴﺖ و ﺣﺘﻲ اﺻﻼً‬
‫ﭼﻪ ﻣﻮﺟﻮدي اﺳﺖ؟ دﻳﻮ اﺳﺖ؟ ﻏﻮل اﺳﺖ؟ ﻣﺮض اﺳﺖ؟ زﻋﻔﺮ ﺟﻨﻲ اﺳﺖ؟ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻫﻤﻴﻨﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد "اﻳﻨﻜﻪ دﻛﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ در اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻼم واﺳﻄﺔ رﺳﻤﻲ ﻣﻴﺎن‬
‫اﻧﺴﺎن و ﺧﺪا را در ﻣﺬﻫﺐ ﺣﺬف ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ راﺑﻄﺔ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎر اﺳﺘﻌﻤﺎر اﺳﺖ"‬
‫و ﺧﻮﺷﻤﺰه ﺗﺮ از اﻳﻦ‪ ،‬اﺗﻬﺎم ﻣﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪" :‬دﻛﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﺣﺮﻓﻬﺎي ارﺑﺎﺑﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎري اش را ﻛﻪ‬
‫در ﻣﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ در اﻳﺮان واﮔﻮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ"!‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻌﻨﻲ واﻗﻌﻴﺶ ﻫﻢ ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮل اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎر‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻴﻜﺮوب‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺰاج ﻣﺮض ﭘﺬﻳﺮ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻫﻦ و ﻛﻠﺴﻴﻢ و‬
‫وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ و ﮔﻠﺒﻮل ﻗﺮﻣﺰ و ﺳﻔﻴﺪ ﺧﻮن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬رﻳﻪ ﻫﺎ ﻫﻮاي ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و اﻛﺴﻴﮋن‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮن و ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻧﻤﻲ رﺳﺎﻧﻨﺪ و ﮔﺎزﻛﺮﺑﻨﻴﻚ ﺳﻤﻲ را از ﺳﻴﺎﻫﺮگ ﻫﺎ ﺟﺪا ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻛﻠﻴﻪ ﻫﺎ‬
‫ادرار را دﻓﻊ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻌﺪه ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ را ﺟﺬب ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و آن وﻗﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻠﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮدﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻴﻤﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮض ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺮدن درز درﻳﭽﻪ ﻣﻲ اﻧﺪازد ﻛﻪ از آﻧﺠﺎ ﺳﻮز ﺳﺮﻣﺎ‬
‫وارد اﻃﺎق ﺷﺪه ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻟﺤﺎف ﻛﻪ دﻳﺸﺐ ﭘﺲ رﻓﺘﻪ‪...‬‬
‫اﻳﻦ اﻏﻔﺎل از ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ و ﻣﻘﺼﺮ واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﻠﺖ داﺧﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺰرگ ﻛﺮدن‬
‫و ﻋﻠﺖ ﺗﺎم و ﻋﻠﺖ اﻟﻌﻠﻞ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮﻋﻲ ﺧﺎرﺟﻲ ﻳﺎ "ﻣﻌﻴﻦ ﻋﻤﻞ" )ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور(‬
‫ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﻳﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﻴﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﭼﻬﺮة ﻛﺮﻳﻪ ﺧﻮد را در‬
‫ﭘﺸﺖ آن ﻣﺨﻔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ و رﻳﺸﻪ دارﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ذﻟﺖ ﭘﺬﻳﺮي و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﻗﺮآن‪" ،‬اﺳﺘﻀﻌﺎف" را در ﻣﺎ ﭘﺪﻳﺪ آورده و‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻓﻠﺞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬دو ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ دو‬
‫ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ دﺳﺖ اﻧﺪرﻛﺎر اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ روح و اﻧﺪﻳﺸﻪ و اراده و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎن را ﻫﻢ ﻓﺮد و ﻫﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺷﻜﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ ﻳﻜﻲ ادﺑﻴﺎت‬
‫ﻣﺎ اﺳﺖ و دﻳﮕﺮي ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ‪.‬‬
‫ادﺑﻴﺎت ﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺷﻌﺮ ﺗﺠﻠّﻲ دارد و ﺷﻌﺮ ﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻏﺰل و ﻏﺰل ﻣﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ‬
‫از آه و ﻧﺎﻟﻪ ﻫﺎ و زاري و زوزه ﻫﺎي ذﻟﺖ آور و رﻗﺖ ﺑﺎر ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﻌﺸﻮق‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎر ﻫﻢ در ﺷﻌﺮ ﻣﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﺸﻮﻗﻲ ﺑﺮاي ﻋﺎﺷﻖ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ارزش اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺣﺘﻲ در ﺣﺪ ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه‪ ،‬در ﺣﺪ ﻳﻚ ﺟﺎﻧﻮر ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﻘﻄﺔ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺎﺷﻘﻲ‬
‫ﻫﻢ در ﺳﺮاﺳﺮ ادﺑﻴﺎت وﺳﻴﻊ ﻓﺎرﺳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ در راه ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺎذﺑﻪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ‪،‬‬
‫ارزش‪ ،‬ﻗﺪرت و ﻳﺎ ﺗﻼش و ارادة ﺧﻮد ﺗﻜﻴﻪ اي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در آرزوي وﺻﺎل ﺑﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺧﻮدش ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﻣﻴﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺎﺷﻖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﻚ ﭘﻔﻴﻮز ﺑﺪﺑﺨﺖ روزﮔﺎر‬
‫ﺳﻴﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﺮﺣﺎم ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ در دل ﺳﻨﮓ و ﺑﻴﺰار ﻣﻌﺸﻮق راﻫﻲ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و از ﺑﺲ ﻧﺎﻟﻪ ﻛﻨﺪ و ﻋﺠﺰ و ﻻﺑﻪ ﻛﻨﺪ و ﻣﺜﻞ ﮔﺪا‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺳﮓ‪ ،‬ﺳﺮ ﻛﻮي ﻣﻌﺸﻮق ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ و‬
‫ﺧﺎك راﻫﺶ ﺷﻮد و ﮔﺮد ﭘﺎﻳﺶ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻛﻔﺸﺶ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ!‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮدي‬ ‫ﺳﺤﺮ آﻣﺪم ﺑﻪ ﻛﻮﻳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮدي‬ ‫ﺗﻮ ﻛﻪ ﺳﮓ ﻧﺒﺮده ﺑﻮدي‬
‫و ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف اﺳﻼم ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺮ "ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ" ﺗﻜﻴﻪ دارﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻼف‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻮي ﻛﻪ "ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ارﻛﺎن" را در ﺗﻌﺮﻳﻒ "اﻳﻤﺎن" وارد ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺷﻴﻌﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻤﺎن را ﻳﻚ اﻣﺮ ذﻫﻨﻲ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ و اﻗﺮار ﺑﻪ دل‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎﻫﻢ از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮدي‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﺘﮕﺎري‪ ،‬ﻋﻤﻞ را ﻧﺎرﺳﺎ و‬
‫ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲ داﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻣﺼﻠﺢ ﻣﻮﻋﻮد‪ ،‬در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﺷﻴﻌﺔ ﺻﻔﻮي‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﻤﻞ‬
‫اﺻﻼﺣﻲ را در ﻋﺼﺮ ﻏﻴﺒﺖ‪ ،‬از ﻗﺒﻞ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲ داﻧﺪ و ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ اﻟﻬﻲ و ﺟﺒﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺷﺪن ﻓﺴﺎد ﻓﺮدي و ﻇﻠﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ رود!‬
‫و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻴﺰ در ﺗﻠﻘﻲ ﻏﻴﺮﺷﻴﻌﻲ آن‪ ،‬ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻫﺴﺖ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ را از ارﺗﺒﺎط‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺧﺪا و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ اراده و ﻋﻤﻞ و ﻋﺒﺎدت و ﺧﺪﻣﺖ و ﻛﺴﺐ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮاي‬
‫رﺳﺘﮕﺎري‪ ،‬ﻣﺤﺮوم و ﻣﺄﻳﻮس ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از ﻗﻮل ﻣﻘﺪس اردﺑﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﺮة ﺳﻤﺒﻠﻴﻚ و‬
‫ﻛﺎراﻛﺘﺮﻳﺴﺘﻴﻚ ﺗﺸﻴﻊ ﺻﻔﻮي ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ او را ﭘﺲ از وﻓﺎﺗﺶ در ﺣﺮم ﺣﻀﺮت‬
‫اﻣﻴﺮ ﺧﻮاب دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬از او ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪" :‬در آن دﻧﻴﺎ ﺑﺎزار ﻋﻤﻞ ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﻛﺴﺎد اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻣﺎ را ﺳﻮدي ﻧﺒﺨﺸﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺗﻮﺳﻞ و ﻃﻠﺐ ﺷﻔﺎﻋﺖ اﻳﻦ ﺧﺎك )و اﺷﺎره‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺢ ﻣﻄﻬﺮ("‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان اﻳﻦ را ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﺄوﻳﻞ ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﺄوﻳﻞ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﻫﻴﭻ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﻛﺮد وﺟﻮد ﻫﻤﻴﻦ ذﻟﺖ ﭘﺬﻳﺮي و روح اﺳﺘﺮﺣﺎم و اﺳﺘﺪﻻل و‬
‫اﺳﺘﻌﺒﺎد و اﺳﺘﺸﻔﺎع و اﺳﺘﺤﻤﺎر و در ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ اﺳﺘﻀﻌﺎف اﺳﺖ ﻛﻪ اﺋﻤﺔ ﺑﺰرگ ﺷﻴﻌﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ"اﻣﺎم" ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﺳﺮﻣﺸﻖ ﭘﻴﺮوي و ﻧﻤﻮﻧﺔ ﻋﻤﻞ و اﻟﮕﻮي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ ﺧﻮدﺳﺎزي و ﻋﻼﻣﺖ راه‬
‫و ﭘﻴﺸﻮاي ﺣﺮﻛﺖ و رﻫﺒﺮ و رﻫﻨﻤﻮن ﻫﺪاﻳﺖ و آﻣﻮزﮔﺎر ﻣﻌﺮﻓﺖ و اﺳﺘﺎد ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آوردن ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺮه "ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺴﺐ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻧﺠﺎت"‪" ،‬اﺑﺰار ﻛﺴﺐ ﻧﺠﺎت‬
‫ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪ" ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ و ﭘﺎرﺗﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﻮذي در دﺳﺘﮕﺎه دادﮔﺴﺘﺮي ﺧﺪا و ﮔﻤﺮك ﻣﺮز‬
‫آﺧﺮت‪ .‬ﺑﺎ زﻳﺎرت او و اﻇﻬﺎر ارادت ﺑﻪ او و ﻣﺎﻟﻴﺪن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺢ او و رﻳﺨﺘﻦ ﺧﺎك او ﺑﻪ ﺣﻠﻖ‬
‫ﺧﻮد و ﺧﺮﻳﺪ زﻣﻴﻦ ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﺒﺮ او و اﻫﺪاي ﻟﻮﺳﺘﺮ ﻟﻮﻛﺲ ﺑﺮاي ﺣﺮم او و رﻳﺨﺘﻦ‬
‫ﻣﺒﻠﻐﻲ ﭘﻮل در ﺿﺮﻳﺢ او و ﮔﺮﻳﻪ و زاري و اﻟﺘﻤﺎس و اﻇﻬﺎر ﻣﺤﺒﺖ و ذﻟﺖ و ﺗﻤﻠﻖ و ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ و‬
‫اﺳﺘﺮﺣﺎم‪ ...‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻔﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻋﻤﺮ ﭘﺮﺧﻮري و ﻣﺎل ﻣﺮدم ﺧﻮري و ﻧﻮﻛﺮي‬
‫ﺟﻼّد و ﻫﻤﺪﺳﺘﻲ دزد‪ ،‬ﺛﻮاب ﻫﻔﺘﺎد ﺷﻬﻴﺪ را از او ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و اﻣﻴﺪوار ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻠﻚ ﻫﺎ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻘﺪاري اﺷﻚ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ و ﻣﺒﻠﻐﻲ ﭘﻮل‪ ،‬ﻣﺎ را ﻛﻪ ﻣﻈﻬﺮ ذﻟﺖ و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﻃﺎﻏﻮت ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻮي‬
‫ﺻﻒ ﺷﻬﺪاي ﺑﺪر واﺣﺪ و ﻛﺮﺑﻼ ﺟﺎﻣﺎن ﺑﺰﻧﻨﺪ! اﻳﻦ روح "ﺿﻌﻒ و ذﻟﺖ" و "ﻧﺎاﻣﻴﺪي از‬
‫ﺧﻮﻳﺶ" را ﻣﻦ در ﻣﻌﺮﻛﻪ اي ﻛﻪ آﻗﺎي ﻛﺎﻓﻲ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﭘﺎرﺳﺎل ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﻣﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ارﺷﺎد‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﺰ ﻣﻦ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺘﺮ دﻳﺪم‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻣﺴﺘﻤﻊ ﭘﺎي ﻣﻨﺒﺮ اﻳﺸﺎن ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﺜﻴﺮ دو ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺴﺘﻤﻊ ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﻴﭗ ﻫﺎي داﻧﺸﺠﻮ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده و اداري و ﺟﻮاﻧﻬﺎي‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﻮان ﻻﻏﺮ و ﻇﺮﻳﻒ و اﻫﻞ ﻋﻴﻨﻚ و ﺧﻮدﻛﺎر و ﻛﺘﺎب و ﻛﻼس و ﻛﺎﻏﺬ ﻗﻠﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﺑﺎﺑﺎﺷﻤﻠﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ده ﺗﺎ ﺧﻮد ﻣﻦ و ﻣﺴﺘﻤﻊ ﻣﺮا اﻧﻔﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﻔﺖ‬
‫دوم اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺘﻌﺼﺒﻴﻦ ﻣﺬﻫﺒﻲ اي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻗﺎي ﻛﺎﻓﻲ را از ﻧﻈﺮ اﻋﺘﻘﺎدي و ﻋﻠﻤﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻤﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و اﻳﺸﺎن را ﻳﻚ ﻣﺒﻠّﻎ دﻟﺴﻮز و ﺣﻘﮕﻮ و وارد ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﻨﻲ ﺗﺼﻮر ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﻴﺎل‬
‫ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ آن ﮔﺮﻳﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و آن ﻓﺮﻳﺎدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و آن ﺗﻬﻤﺘﻬﺎي ﻋﺠﻴﺐ‬
‫و دروﻏﻬﺎي ﺷﺎﺧﺪاري ﻛﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزد ﻫﻤﻪ راﺳﺖ اﺳﺖ و واﻗﻌﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ وﻻﻳﺖ و اﻫﻞ‬
‫ﺑﻴﺖ و ارادت ﺑﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ آن "ﺷﻮ" ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ را ﺑﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و واﻗﻌﺎً ﺑﺎور ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﻳﺎ ﺳﻨﻲ ﺷﺪه اﻳﻢ ﻳﺎ ﻣﻬﺮ ﻋﻠﻲ را از دل ﺟﻮاﻧﻬﺎ‬
‫درآورده اﻳﻢ ﻳﺎ ﺗﻤﺎم ﺟﻮان ﻫﺎ را از ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸﻴﻊ و وﻻﻳﺖ و اﻣﺎﻣﺖ دور ﻛﺮده اﻳﻢ ﻳﺎ واﻗﻌﺎً ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ و ﻫﻤﺔ ﻋﻠﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ ارﺷﺎد ﻧﺮوﻳﺪ و ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﻣﻦ ﭘﺸﺖ ﺗﺮﻳﺒﻮن ﻣﻲ روم و ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻤﺎي‬
‫ﺷﻴﻌﻪ اﻫﺎﻧﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و ﻳﺎ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻓﻴﻠﻢ دﻋﺎي ﻧﺪﺑﻪ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ و ﻣﺴﺨﺮه ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬آﻧﻬﺎ‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ دروﻏﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﺴﻠﺴﻞ وار ﺑﺮ ﻗﻠﺐ و ﻣﻐﺰ و اﻳﻤﺎن و اﺣﺴﺎس اﻳﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ و ﺑﻪ ﻋﻠﻲ و ﺑﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن ﺷﻠﻴﻚ ﻣﻲ ﻛﺮد ﺑﺎور ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻄﺮ را ﺑﺮاي دﻳﻦ و ﺑﺮاي ﻣﻘﺪﺳﺎت و ﺑﺮاي ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪات آﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎد ﻛﺮده و اﻳﻦ‬
‫ﻛﺠﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ دارد ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻳﻤﺎن و اﺳﻼم و وﻻﻳﺖ و روﺣﺎﻧﻴﺖ و ﻧﺒﻮت و اﻣﺎﻣﺖ را ﺧﺮاب‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ ﺳﺎدة ﺑﻲ ﻛﺲ و ﻛﺎر‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ﺳﺎده ﻣﺜﻞ دﻳﮕﺮ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻫﺎ! آﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ‬
‫اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺿﻌﻒ‪ ،‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺮدم ﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻜﺲ‬
‫اﻟﻌﻤﻞ اﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭼﻨﺪﻫﺰارﻧﻔﺮي از ﺗﻮدة ﻣﺮدم ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺘﻌﺼﺐ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺎﺟﻌﺔ ﻋﻈﻤﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻼﻳﺸﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﻲ دﻫﺪ و آن ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي ﮔﺮﻳﻪ و ﻓﺮﻳﺎد و ﻋﺰا و ﻧﺎﻟﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺜﻞ زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮﻣﺮده و اﺳﺮاي ﻣﺼﻴﺒﺖ زدة ﺑﻴﭽﺎره‪ ،‬دﺳﺘﻤﺎﻟﻬﺎﻳﺸﺎن را درآورده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﺳﺮﻫﺎﺷﺎن را ﺑﻪ زاﻧﻮي ﻏﻢ و ﻋﺠﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و زارزار ﺿﺠﻪ ﻣﻲ زدﻧﺪ و ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ!‬
‫ﭼﺮا اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻳﺎ ﻳﻚ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﺎﻟﻢ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ و ﺧﻄﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و دﻓﻊ ﺷﺮّ و ﺣﻔﻆ ﻣﻘﺪﺳﺎت‬
‫و دﻓﺎع از اﻳﻤﺎن در آﻧﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪ و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻜﺮد ﻛﻪ "ﺑﺮﺧﻴﺰﻳﻢ و ﻛﺎري‬
‫ﻛﻨﻴﻢ"‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﻧﻴﻔﺘﺎد ﻛﻪ ﻻاﻗﻞ ﺑﭙﺮﺳﺪ‪" :‬اﻳﻦ ﻓﺮد ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻄﺮ را‬
‫ﺑﺮاي دﻳﻦ و آﻳﻴﻦ ﻣﺎ اﻳﺠﺎد ﻛﺮده‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺪرﺗﻲ دارد و آﻳﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻪ دارﻳﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮاي‬
‫دﻓﻊ آن ﻗﺪﻣﻲ ﺑﺮدارﻳﻢ" و ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ در ذﻫﻨﺶ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ‪" :‬آﻳﺎ راﻫﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺣﻞ ﺷﻮد؟ و آﻳﺎ وﺳﻴﻠﻪ اي ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان از ﻣﺬﻫﺐ و از ﻋﻠﻲ و از اﻫﻞ ﺑﻴﺖ و از‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪاﺗﻤﺎن دﻓﺎع ﻛﻨﻴﻢ"؟‬
‫ﭼﺮا ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﻬﺎي ﻋﻴﻨﻲ و ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ذﻫﻨﻲ‪ ،‬در ﻗﺒﺎل ﻳﻚ ﻓﺎﺟﻌﻪ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺧﻄﺮ رﻳﺸﻪ ﻛﻦ ﻛﻨﻨﺪة اﻳﻤﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﭼﻨﺪﻫﺰارﻧﻔﺮي ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻴﭻ‬
‫ﻗﻴﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺗﺮس از ﺧﺎرج و داﺧﻞ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﺸﺎن ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮدن و‬
‫ﻧﻔﺮﻳﻦ و دﻋﺎﻛﺮدن ﺑﻮد؟ اﮔﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻗﺎي ﻛﺎﻓﻲ ﻫﻤﻪ را دروغ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﻞ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺬﻫﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دارﻧﺪ ﺗﺤﺮﻳﻚ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻪ ﻧﻤﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﻳﻪ ﻫﺎي آﻗﺎي‬
‫ﻛﺎﻓﻲ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻮد و ﺻﻨﻌﺖ ﻣﻨﺒﺮ و ﺣﺮﻓﺔ ﺷﻐﻞ و ﻛﺎر‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮﻳﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﺮدم ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺘﺸﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً اﺣﺴﺎس ﭘﺎﻛﻲ داﺷﺘﻨﺪ و واﻗﻌﺎً ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﻋﺰﻳﺰ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻋﺘﻘﺎد آﺗﺸﻴﻦ دارﻧﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺳﺮ اﺧﻼص و درد ﻋﺸﻖ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﺮا‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎس دﻳﻨﻲ و ﻧﻴﺮوي روﺣﻲ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻪ اش ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺠﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﺧﻄﺮي ﺗﺠﻠﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺪرت ﻋﻈﻴﻤﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ زﻣﺎن را دﮔﺮﮔﻮن ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﺷﻚ و آه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ راه ﺣﻞ‪ ،‬ﻧﻔﺮﻳﻦ و دﻋﺎ‬
‫و ﺗﻮﺳﻞ! اﻳﻦ ﺟﺰ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﻘﻼب ﺳﺎز و ﺧﻼق و ﻣﻌﺠﺰه آﺳﺎي‬
‫ﻋﺸﻖ ﻛﻪ در ادﺑﻴﺎت ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﻛﻮه ﺑﻴﺴﺘﻮن را ﺳﻮراخ ﻣﻲ ﻛﺮد و ﻣﺴﻴﺮ رودي ﻋﻈﻴﻢ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ‬
‫داد و ﺟﺮﻳﺎن را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬در ادﺑﻴﺎت ﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺪاﻳﻲ و اﻳﺠﺎد رﻗﺖ و اﺳﺘﺮﺣﺎم و‬
‫ذﻟﺖ و ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ و ﻧﺎﻟﻪ از دﺳﺖ ﻇﻠﻢ رﻗﻴﺐ و ﺷﻜﻮه از ﺟﻮر ﻣﻌﺸﻮق و ﺷﺒﻬﺎ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ‬
‫ﻟﺶ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﻮاﺑﻴﺪن و در ﻣﻮج اﺷﻚ‪ ،‬ﺳﺘﺎره ﺷﻤﺮدن در آﻣﺪه‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ‬
‫وﺻﺎل ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﺪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ راﻫﺶ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و از ﺑﺲ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻢ اﺳﺐ ﻣﻌﺸﻮق در ﮔﻞ‬
‫ﻓﺮو رود و ﻋﺎﺷﻖ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﺧﺮ ﻣﻌﺸﻮق را ﺑﺎزي ﻛﻨﺪ و ﻣﻌﺸﻮق را ﺑﺮ دوش ﺧﻮد‬
‫ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﺮ ﺳﺮ و ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ رﻗﻴﺐ ﺑﺒﺮد و ﺗﺤﻮﻳﻞ او ﺑﺪﻫﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺮﮔﺮدد و ﭘﺎي‬
‫دﻳﻮار رﻗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﺑﺎز‪ ،‬ﺗﻪ دل‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻌﺸﻮق از ﭼﺸﻢ زﺧﻢ‪ ،‬دﻋﺎ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻪ‬
‫ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﻲ دﻫﺪ از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺸﻮق را ﻋﺎﺷﻖ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻳﻚ ﻳﺎر ﺳﻨﮕﺪل‬
‫ﺟﻔﺎﭘﻴﺸﺔ ﻋﺎﺷﻖ ﻛﺸﺶ ]ﻛﺶ[ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺗﺎ آن وﻗﺖ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮم ﻣﻔﻠﻮك ﻋﺎﺟﺰ‬
‫ﻣﺤﺮوم از دﺳﺖ ﻫﺮزه ﮔﻲ ﻫﺎ و رﻗﻴﺐ ﻧﻮازﻳﻬﺎ و ﻓﺴﺎد اﺧﻼق او ﻛﻪ ﺷﻬﺮآﺷﻮب اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻫﻤﻪ‪،‬‬
‫ﺟﺰ اﻳﻦ ﻋﺎﺷﻖ ﮔﺪاي ﭘﻔﻴﻮز‪ ،‬ﮔﺮم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و راﺑﻄﺔ ﻋﺸﻘﻲ و ﺟﻨﺴﻲ دارد‪ ،‬ﭼﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ رﺣﻢ آﻳﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا و از روي دﻟﺴﻮزي و ﺗﺮﺣﻢ ﮔﻮﺷﺔ ﭼﺸﻤﻲ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﮓ ﻛﻮي ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﻔﻜﻨﺪ! اﻳﻦ ﻧﻴﺮوي ﻗﻮﻳﺘﺮ از ﻋﺸﻖ ﻛﻪ ﻣﺮگ را در ﭼﺸﻢ دارﻧﺪه اش‬
‫ﺧﻮار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻋﺠﺎز ﻣﻲ آﻓﺮﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﻪ ﻓﺪاﻛﺎري و ﺟﺎﻧﺒﺎزي و ﺟﻬﺎد ﺑﺮﻣﻲ‬
‫اﻧﮕﻴﺰد و اﻳﻦ ﺗﺸﻴﻌﻲ ﻛﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﻋﺸﻖ اﺳﺖ و ﺧﻮن و ﺷﻬﺎدت و ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻋﺪاﻟﺖ و اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻫﺪاﻳﺖ و ﺣﺮﻛﺖ و رﺳﺘﮕﺎري "ﺷﻔﺎﻋﺖ"‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﺮد ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪة ﺿﻌﻴﻒ ﻧﺎاﻣﻴﺪ و‬
‫ﺑﻴﺮاه و ﮔﻤﺮاه را در ﻋﺒﻮر از "ﺻﺮاط"‪ ،‬ﺟﻔﺖ ﻋﻠﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و زاﻧﻮ ﺑﻪ زاﻧﻮي ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪ و‬
‫ﻫﻤﮕﺎم و ﻫﻤﺮاه و ﻫﻤﺸﺎﻧﻪ و ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ و ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي اﺋﻤﺔ راﺳﺘﻲ و ﻫﺪاﻳﺖ و ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﻋﺰت و‬
‫آﮔﺎﻫﻲ و ﺣﻖ و ﺟﻬﺎد و ﺳﺘﻢ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي و ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮاﻫﻲ و ﻋﻈﻤﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ...‬آري‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﻴﺤﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﺎن ﺑﭙﺮورد و ﻗﺪرت ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ "ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ"‬
‫ﺷﻮد و ﻫﻤﺔ ﺗﺮﺳﻬﺎ و ﻃﻤﻌﻬﺎ و ﺿﻌﻔﻬﺎ و ذﻟﺘﻬﺎ و ﻳﺄﺳﻬﺎ و ﻛﻤﺒﻮد ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎ را ﻛﻪ در آدﻣﻲ ﺑﻤﻴﺮاﻧﺪ‬
‫و ﻳﻚ ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺳﺮد و ﻣﺮده را ﺣﻴﺎت و ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﺻﺮف اﺷﻚ رﻳﺨﺘﻦ و ﻋﻘﺪه‬
‫ﮔﺸﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻛﺮدن و ﺑﺎ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ ﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و اﺳﺘﺒﺪادي و واﺳﻄﻪ و‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺮدن ﻫﺎ از زﻳﺮ ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻋﻤﻞ ﺑﮕﺮﻳﺰد ]ﮔﺮﻳﺨﺘﻦ؟[ و ﺣﺘﻲ ﭘﺎداش و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ را ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ ]ﻛﺮدن؟[ ﻛﻪ وي ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺷﺒﺎﻫﺘﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﻋﻤﺮ‪ ،‬در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ!‬
‫ﺷﻌﺮ و ادب ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺪح و ﺛﻨﺎ ﺑﺮاي ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ و ﻋﺠﺰ و ﻻﺑﻪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺸﻮق‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ "ﺗﻘﺮب"‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻪ از راه ﻛﺴﺐ ﻗﺪرت و ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺖ و اﺑﺮاز ﻟﻴﺎﻗﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻤﻠﻖ و ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ و دﻋﺎ‬
‫و ﺛﻨﺎي دوﺳﺘﺎن و ﻧﻔﺮﻳﻦ و دﺷﻨﺎم دﺷﻤﻨﺎن ﺣﺎﻛﻢ و "وﺻﺎل" ﺑﻪ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻧﻪ از راه ﻛﺴﺐ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ‬
‫و ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮﺟﺎذﺑﻪ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ اراده و ﺷﺨﺼﻴﺖ و ارزش ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻮﻛﺮي و ﮔﺪاﻳﻲ و‬
‫ﮔﺮﻳﻪ و اﺳﺘﺮﺣﺎم و آه و ﻧﺎﻟﻪ و دﻋﺎ و ﻧﻔﺮﻳﻦ و ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﺎك ﭘﺎي ﻣﻌﺸﻮق و ﺧﺎك ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﺮدن‬
‫و ﺧﺎﻛﺴﺘﺮﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮدن و ﺳﮓ ﻛﻮي ﻳﺎر ﺷﺪن‪...‬‬
‫و ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻗﺮآن را از ﺷﻬﺮ و ﺧﺎﻧﻪ و زﻧﺪﮔﻲ و ﺣﺘﻲ ﻣﺪارس دﻳﻨﻲ ﺑﺮده ﺑﻪ‬
‫ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺗﻮي ﻃﺎﻗﭽﻪ‪ .‬ﻛﻪ اوﻻً‪ :‬اﻳﻦ ﻗﺮآن اﺻﻠﻲ و راﺳﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻗﺮآن ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎر ﺷﺘﺮ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻲ ﻧﺰد ﻋﺜﻤﺎن آورد و ﭼﻮن ﻋﺜﻤﺎن ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮد و ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﻫﺮﮔﺰ آن را‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻲ دﻳﺪ و دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰد اﺋﻤﻪ ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻮد و اﻣﺎم ﻏﺎﻳﺐ ﻫﻢ آن را ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻏﻴﺐ ﻛﺮد‪،‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺎ اﺻﻼً ﻧﻤﻲ ﻓﻬﻤﻴﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﺮده ﻫﺎ ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻨﺪ! اﻳﻨﻜﻪ "ﻛﺘﺎب اﷲ" و اﻣﺎ‬
‫"ﻋﺘﺮت"؟ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﻮداﺗﻲ ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ اﻧﺪ و از ﻧﻮرﻧﺪ و ذات ﻣﻌﺼﻮم اﻟﻬﻲ ﻓﺮﺷﺘﻪ اي‬
‫دارﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺐ وﻻﻳﺖ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ اﻧﺪ و از ﺟﻨﺲ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﭘﻴﺮوي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ذاﺗﻬﺎي ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﻘﺸﺸﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ و ﻣﺪح و‬
‫ﻣﻨﻘﺒﺖ و ﻧﺬر و وﻗﻒ و زﻳﺎرت و ﻋﺰا و دﻋﺎ دﻟﺸﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذي ﻛﻪ در دﺳﺘﮕﺎه‬
‫ﺧﺪا دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮازوي ﻋﺪل او را از ﻛﺎر ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ و در دﻓﺘﺮ ﺣﺴﺎب و ﻛﺘﺎب او دﺳﺖ ﺑﺒﺮﻧﺪ و‬
‫"ﺳﻴﺌﺎت" ﻣﺎ را درﺳﺘﻮن "ﺣﺴﻨﺎت" ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ و ﻳﻚ ﻋﺪه ﭘﻔﻴﻮز ﺑﻨﺪه ﺑﺎب ﻧﻮﻛﺮ ﻣ‪Ĥ‬ب ﻣﺘﻤﻠﻖ ﺟﺒﻮن‬
‫ﺗﺒﻬﻜﺎر را ﻛﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ ذﻟﺖ و ﺳﻜﻮت و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮔﺬراﻧﺪه اﻧﺪ و ﺟﻴﺮه ﺧﻮار ﺳﻔﺮة ﺟﻮر ﺑﻮده‬
‫اﻧﺪ و ﺑﺎزﻳﭽﺔ ﺟﻬﻞ و ﻳﺎ اﺑﺰار دﺳﺖ ﺟﻮر و ﭘﺎدو و ﻛﺎرﭼﺎق ﻛﻦ ﺟﻬﻞ و ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﻫﻤﺪﺳﺖ‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﻳﺎ ﻛﻌﺐ ﻳﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ و وارث ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻳﺎ ﺷﺮﻳﺢ ﻳﺎ ﺷﻤﺮ و ﭘﻔﻴﻮزي ﺑﺪﺗﺮ از ﻗﻤﻔﻮز‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻓﺎﻃﻤﺔ زﻫﺮا ﻣﺤﺸﻮر ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ اﺋﻤﺔ اﻃﻬﺎر و در اﻋﻠﻲ ﻏﺮف ﺑﻬﺸﺖ ﻫﻢ زاﻧﻮي اﺻﺤﺎب‬
‫ﺳﻴﺪاﻟﺸﻬﺪاء ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ و اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ "ﺗﻘﺮب" ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻫﺴﺘﻲ و ﻧﻴﻞ وﺻﺎل ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﻣﻘﺪس آﺳﻤﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺎز از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺪح و ﺛﻨﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻪ و زاري و ﺳﺐ ّ و ﻟﻌﻦ! و ﺧﻮد را‪ ،‬ﻧﻪ "ﭘﻴﺮو" ﻛﻪ "ﺳﮓ" در ﺧﺎﻧﺔ‬
‫اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﺧﻮاﻧﺪن و ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻋﻮﻋﻮ ﻛﺮدن و ﺑﻪ ﺳﺒﻚ ﻫﻨﺪي‪ ،‬ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﺣﺪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ذﻟﺖ و‬
‫ﺧﻮاري و ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻋﺒﻮدﻳﺖ و ﺣﻘﺎرت و زﺑﻮﻧﻲ ﻛﺮدن‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺧﺎك ﻛﻒ ﭘﺎي ﺳﮓ ﻛﻮي ﻫﻤﺎﻧﻢ‬
‫ﻛﻮ ﺧﺎك ﻛﻒ ﭘﺎي ﺳﮓ ﻛﻮي ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ!‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻫﻢ ادب و ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻠﻄﻴﻒ روح و ﺗﻜﺎﻣﻞ اﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺳﮓ ﻣﻲ ﭘﺮورد‬
‫و ﻫﻢ ﻣﺬﻫﺐ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻤﺎل اﻧﺴﺎن و ﻛﺴﺐ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﺧﺪا و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫در ﻃﺒﻴﻌﺖ!‬
‫و آن ﮔﺎه ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﮓ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ و ﺳﮓ ﻣﻌﺸﻮق اﺳﺖ و ﺳﮓ اﻣﺎم‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺗﻘﻴﻪ ﻫﻢ ﺑﻜﻨﺪ و در ﭘﻴﺶ ﻋﻮام‪ ،‬رﻳﺎ و ﺣﺘﻲ ﺟﺮأت اﻳﻦ را ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫در ﻋﺼﺮي ﻛﻪ ﺑﻮداﺋﻲ ﻫﺎ و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻬﺎي ﺻﻮﻓﻲ زدة ﻣﺮﺗﺎض ﺑﺎز و ﻣﺎرﭘﺮﺳﺖ و ﮔﺎوﭘﺮﺳﺖ و‬
‫آﺗﺶ ﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ دﻧﻴﺎ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ و ﺑﺮ ﺳﻴﻨﺔ ﻗﺪرت ﺟﻬﺎن ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻣﻲ زﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﺪرت‬
‫اراده و دﻟﻴﺮي ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺑﻨﺪ ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﺘﺮﻳﻦ ﻗﺪرت ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﻠﻜﻪ از ﻫﻤﺔ‬
‫ﺿﻌﻔﻬﺎ وذﻟﺘﻬﺎ و ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺎﻟﺔ ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮﻳﺶ رﻫﺎ ﻛﺮده اﻧﺪ از ﻳﻚ "ﻣﻼﺑﺎﺷﻲ" درﺑﺎر‬
‫ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎد را ﺑﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﺮا اﻣﺎم ﺳﺠﺎد‪ ،‬اﻳﻦ " زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ روح ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه "‬
‫اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ و زﻻل ﺗﺮﻳﻦ روح ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﺴﻴﻦ و زﻫﺮا و ﻋﻠﻲ و ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫اﻓﺘﺨﺎر ﻣﺬﻫﺐ و ﻣﺠﺴﻤﺔ ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺣﺮّﻳﺖ را‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده ﻛﻪ از ﺗﺮس ﺟﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫را ﻋﻠﻨﺎً "ﺑﻨﺪة ﻳﺰﻳﺪ" ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻲ ﻣﺮا ﺑﻔﺮوش و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻲ ﻣﺮا ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮدت‪ ،‬ﺑﻨﺪه وار ﻧﮕﻬﺪار"! و ﻓﻘﻂ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ او ﻫﻤﺔ اﺋﻤﺔ ﻣﺎ را درﺑﺎري ﻫﺎي ﻣﺘﻤﻠﻖ ﺟﻴﺮه ﺧﻮار‬
‫دﻋﺎﮔﻮ و ﺗﺮﺣﻢ ﺧﻮاه‪ ...‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ و اﺋﻤﺔ ﻣﺎ ﻣﺠﺴﻤﺔ ﺟﻬﺎد و آزادي و ﺗﻘﻮي‬
‫و ﻋﻠﻢ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﻫﺎﻧﺖ آن ﻫﻢ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم دوﺳﺖ و ﻣﺒﻠّﻎ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه و ﻧﺎﻳﺐ‪،‬‬
‫آن ﻫﻢ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎدي ﺧﻠﻖ و ﻣﺮﺟﻊ دﻳﻦ و ﭘﻴﺸﻮاي ﻓﻜﺮ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬
‫اﻳﻤﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﭘﺮوﻧﺪه ﺳﺎزﻳﻬﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ اﻓﺘﺨﺎر اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻣﺎ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﻣﻴﺪﻫﺎي ﺣﻴﺎت و ﻧﺠﺎت و ﻛﻤﺎل و ﺑﻴﺪاري و ﺣﺮﻛﺖ و ﻋﺰت‪ ،‬اﻣﺮوز‪ ،‬ﺗﺸﻴﻊ را رﺳﻮا ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﺑﺪﻧﺎم ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺷﻴﻌﻴﺎن را در اﻳﻦ ذﻟﺖ و زﺑﻮﻧﻲ و ﻋﺠﺰ و ﺧﻮاب و‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ و رﺿﺎي در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﻲ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارد و روﺷﻨﻔﻜﺮان را از‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﮔﺮﻳﺰان و از ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻠﻲ ﺑﻴﺰار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ! اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻘﻴﻪ‪ ،‬رﻳﺎ‪ ،‬ﻣﺼﻠﺤﺖ‪ ،‬ﺧﻮاري‪ ،‬ﺗﺮس‪،‬‬
‫ﮔﺮﻳﻪ و زاري‪ ،‬ﻋﺠﺰ‪ ،‬ﻳﺄس‪ ،‬ﺧﻮاب‪ ،‬ﺑﺪﻧﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻢ ﭘﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺗﺨﺪﻳﺮ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﻪ‪ ،‬اﻫﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺔ ﻣﻘﺪﺳﺎت‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻘﺪس و ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺔ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ و ﺑﻪ ﻧﺎم وﻻﻳﺖ و ﺳﮓ ﻛﺮدن اﻧﺴﺎن و اﻧﻌﺎم ﻛﺮدن ﻋﻮام‬
‫و اﺑﺰار ﻛﺮدن اﻣﺎم و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﺮدن ﺳﻴﺮ ﺟﺒﺮي ﻓﺴﺎد و ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺘﺮت و وﻻﻳﺖ و ﺷﻔﺎﻋﺖ و‬
‫دﻋﺎ و ﺗﻮﺳﻞ و اﻧﺘﻈﺎر و ﻋﺎﺷﻮرا ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺠﺎت ﻣﻌﻨﻮي و ﻣﺎدي ﻣﺎ و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺳﻌﺎدت دﻧﻴﻮي‬
‫و اﺧﺮوي ﻣﺮدم ﻣﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ذﻟﺖ ﻣﺎ اﻳﻨﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬اي ﻛﺎش ﻧﻤﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪم‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﺆﻣﻦ ﺳﻨﺘﻲ ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﻣﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪم و ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب دﻋﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ را در دﺳﺖ داﺷﺘﻢ و ﻳﺎ ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺘﺠﺪد‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪم و ﺑﺎ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮدن و اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪن‪ ،‬ﺧﻮد را اﻧﺴﺎن ﻃﺮاز ﻧﻮﻳﻦ ﺣﺲ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدم و ﻫﻤﺔ ﻣﺸﻜﻼت را ﺣﻞ ﺷﺪه و ﻫﻤﺔ دردﻫﺎ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻫﻤﺔ ﺣﻘﺎﻳﻖ را ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲ دﻳﺪم‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﭼﻪ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از اﻳﻦ دو ﻛﻪ ﺳﺮ و ﺗﻪ ﻳﻚ ﻛﺮﺑﺎس اﻧﺪ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﮔﺬارﻧﺪم ﻛﻪ رﻧﺪي‬
‫ﻧﻪ در ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ﻛﺎﻳﻦ ﺧﻤﺎر ﺧﺎم اﺳﺖ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ راﻫﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻢ ﺳﺎﺋﻠﻢ آن ره ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫ﺷﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪" ،‬ﺧﻂ ﺳﻮم" ام؟ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻳﻜﻲ ﺧﻂ ﻧﻮﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺧﻮد‬
‫ﺧﻮاﻧﺪي و ﻫﻢ ﺧﻠﻖ‪ ،‬دوﻣﻲ‪ ،‬ﺧﻂ ﻧﺒﺸﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪي و ﺳﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺧﻂ ﻧﺒﺸﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺧﻮد‬
‫وﮔﺮﻧﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ‪ :‬درﺳﺖ در ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﻛﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪ و ﻧﻪ ﺧﻠﻖ"!‬
‫ﺑﻮدم از ﻃﺮف روﺷﻨﻔﻜﺮان اﻳﺮان ﻣﺘﻬﻢ ﺷﻮم ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﺔ اﻧﺤﺼﺎري ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﺟﺒﻬﺔ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻨﮓ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎص ﺷﻴﻌﻲ و ﻳﺎ ﻃﺮح ﻫﻤﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﻨﺶ ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻪ روح و ﮔﺮاﻳﺶ "وﺣﺪت" ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ "ﺗﻘﺮﻳﺐ" ﻣﻴﺎن ﻣﺬاﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ و‬
‫ﺳﻨﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ ﺻﺪﻣﻪ ﻣﻲ زﻧﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢ ﺷﻮم ﺑﻪ ﺳﻨﻲ ﮔﺮاﻳﻲ! و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮم و ﻋﺸﻘﻢ و‬
‫دﻳﻦ و ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ و ﻣﺬﻫﺐ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻢ از اوﻟﻴﻦ روزي ﻛﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ روي ﻛﺎﻏﺬ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ام ﺑﺎ‬
‫اﺑﻮذر ﻋﺠﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ و اوﻟﻴﻦ اﺛﺮم اﺑﻮذر ﺑﻮده و ﺳﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮم و ﻫﺮ ﺳﺎل در اﻳﻦ ﻫﻔﺪه‬
‫ﻫﺠﺪه ﺳﺎل ﻛﻪ ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﻲ ﻓﻜﺮي ام ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود‪ ،‬آن را ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎپ ﻛﺮده ام و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﺎ او ﺗﺠﺪﻳﺪ اﺣﺴﺎس و ﺧﺎﻃﺮه و ﻣﺪام ﺑﻪ او ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه ام و ﻣﺪام در اﺳﻼم و‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ردﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻲ‪ ،‬ﻳﺎدي از او‪ ،‬او ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﺖ ﮔﺮه ﺧﻮرده ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﻋﺜﻤﺎن اﺳﺖ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺶ روﺷﻨﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ رژﻳﻢ ﻋﺜﻤﺎن و ﻣﻦ ﺑﻮده ام ﻛﻪ ﻛﻴﻨﻪ و‬
‫ﻧﻔﺮت ﺧﺎﺻﻲ را ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺜﻤﺎن در اﺣﺴﺎس ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و روﺷﻨﻔﻜﺮاﻳﺠﺎد ﻛﺮده ام‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻜﺲ‬
‫اﻟﻌﻤﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻋﺸﻖ و اﻳﻤﺎن اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺑﻮذر اﺳﺖ‪ ،‬از ﻃﺮف ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ ﻳﻚ ﻣﺸﺖ‬
‫ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﻳﻨﻬﺎي ﻟﻔﻈﻲ و ﺑﻲ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺜﻤﺎن و ﻣﺪح و ﻣﻨﻘﺒﺘﻬﺎي ﻟﻔﻈﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺑﻮذر ﻛﺎري‬
‫ﻧﻜﺮده اﻧﺪ و ﻳﻚ ﺳﻄﺮ و ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ درﺑﺎرة ﻧﻬﻀﺖ او و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻠﻴﻪ او‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺮدم‬
‫ﻧﮕﻔﺘﻪ و ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﻮﺑﻴﺪن ﻣﻦ‪ ،‬آن روﺿﻪ ﺧﻮان ﺑﺎ ﺷﻌﻮر و ﺑﺎ‬
‫"ﺷﺮف"! ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ و در ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﺮدم ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺬﻫﺐ! ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ زﻧﺪ ﻛﻪ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ اﺑﻮذر اﺑﻮذر ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻧﺒﻴﺎء ﺳﻠﻒ و اوﻟﻴﺎء و اوﺻﻴﺎء از اﺑﻮذر ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮذر‬
‫ﻳﻚ دزد ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﻮب‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻫﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه! ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻛﻪ دﻳﺪه‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﭘﻮﻟﻬﺎ را ﺑﻴﻦ ﻗﻮم و ﺧﻮﻳﺸﻬﺎﻳﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده و ﺑﻪ او ﭼﻴﺰي ﻧﺪاده‪ ،‬دادش ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و ﺑﺎ‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻮل و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮده و ﺷﻌﺎرش "ﻛﻨﺰ" ﺑﻮده‪ ،‬ﻧﻪ وﻻﻳﺖ و‬
‫درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ او ﻫﻢ ﻧﻪ ﺳﻨﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺧﻮدش ﻫﺴﺖ و ﺣﺮف ﺧﻮدش‪،‬‬
‫ﻳﻚ اﺳﻼم ﻣﻦ درآوري‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﻣﻘﻠﺪ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺗﻚ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮده و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺑﻪ ﻗﻮل ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ درﺑﺎره اش ﮔﻔﺘﻪ‪" :‬ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻲ رود و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﻣﻴﺮد‬
‫و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد" و اﻳﻦ ﻛﻨﺎﻳﻪ ﺑﻮد از اﻳﻨﻜﻪ او‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻋﺜﻤﺎن و ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺟﻨﮕﺪ‪ ،‬اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﻫﻢ ﺑﺎ او ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻋﻠﻲ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻫﻢ ﺗﺄﻳﻴﺪش ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻋﻮض اﻳﻨﻜﻪ از‬
‫ﻏﺼﺐ ﻓﺪك ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﻖ ﻓﺎﻃﻤﺔ زﻫﺮا اﺳﺖ‪ ،‬از ﻏﺼﺐ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل دم ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺣﻖ‬
‫ﻣﺮدم! و ﺑﺮاﻳﺶ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻫﻤﻴﺖ دارد ﺗﺎ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق اﻫﻞ ﺑﻴﺖ‪ ،‬اﺳﻼم و‬
‫ﺗﺸﻴﻊ اﺑﻮذر‪ ،‬ﻣﺜﻞ دﻳﻦ و ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ اﺳﻼﻣﻢ و ﺗﺸﻴﻌﻢ و دردم و ﻋﺸﻘﻢ‬
‫و آرﻣﺎﻧﻢ‪ ،‬اﺳﻼم و ﺗﺸﻴﻊ و درد ﻋﺸﻖ و آرﻣﺎن اﺑﻮذر اﺳﺖ و در داﻧﺸﮕﺎه آرﻳﺎﻣﻬﺮ ﻋﻠﻨﺎً اﻋﺘﺮاف‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻛﺘﺎب "از ﻛﺠﺎ آﻏﺎز ﻛﻨﻴﻢ؟" ﺧﻮدش را ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺒﺎرت آﻏﺎز ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻴﺮ و ﻏﻨﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﻲ و ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﻠﻲ و دﻋﻮاي ﻣﻌﺎش اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻌﺎد و ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ از ﻣﻴﺎن ﻫﻤﺔ اﺋﻤﻪ و اﺻﺤﺎب ﻓﻘﻂ از اﺑﻮذر دم ﻣﻲ زﻧﺪ و از ﺧﻠﻔﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺣﻤﻠﻪ دارد و آن ﻫﻢ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻳﻦ و آﺧﺮت و ﺧﺪا و ﻓﺮدا و ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ و‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﻮري ﺳﻴﺎﺳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ آزادي و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و اﺳﺘﺒﺪاد واﺳﺘﺜﻤﺎر و‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺛﺮوت و ﻏﻴﺮه و ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻲ ﻛﻮﺑﺪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫رژﻳﻢ اﺷﺮاﻓﻴﺖ و ﺣﻜﻮﻣﺖ و وراﺛﺖ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم ﻣﻲ ﻛﻮﺑﺪ و ﻣﺬﻫﺐ ﺳﻨﺖ را ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم اﺳﻼم ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و اﺳﻼم ﺣﻜﻮﻣﺖ و اﻣﺎﻣﺖ و وﺻﺎﻳﺖ و اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﻋﺘﺮت و ﻋﻠﻲ و ﺣﺴﻴﻦ و‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق و اﻣﺎم زﻣﺎن را ﻛﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رژﻳﻢ آزادي و ﻫﺪاﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬
‫رﺳﺘﮕﺎري و ﻛﻤﺎل و ﺑﺮﺧﻮرداري و ﻋﺰت ﻣﺮدم در دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ را ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫اﺳﻼم ﻋﺪاﻟﺖ وﻣﺮدم ﻣﺤﻜﻮم و ﻃﺒﻘﺔ ﻣﻈﻠﻮم‪ ...‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﺪا و ﺗﺸﻴﻊ او ﻫﻢ ﺗﺸﻴﻊ اﺑﻮذر اﺳﺖ )ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺧﻮدش( ﻧﻪ ﺗﺸﻴﻊ‬
‫ﻋﻠﻲ و ﻓﻘﻪ ﺟﻌﻔﺮي و دﺷﻤﻨﻲ او ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم دﻳﻦ و ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﺎﻣﺖ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎ رژﻳﻢ اﺷﺮاﻓﻴﺖ و ﻛﻨﺰ و‬
‫اﺳﺘﺒﺪاد اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻮ رژﻳﻢ ﺧﺎص ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻮ ﻃﺒﻘﺔ ﺣﺎﻛﻢ و ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺎﻛﻢ‪ ،‬ﺧﻮد را‬
‫ﻛﻠﺐ آﺳﺘﺎن ﻋﻠﻲ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﭘﺎي ﭘﻴﺎده از ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺧﻮدش ﺗﺎ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ زﻳﺎرت اﻣﺎم ﺑﺮود ﺑﺎز ﻫﻢ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺷﻴﻌﺔ ﺻﻔﻮي ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻟﻮﻣﻮﻣﺒﺎي ﻣﺴﻴﺤﻲ و ﮔﺎﻧﺪي‬
‫ﮔﺎوﭘﺮﺳﺖ و ﺳﺎرﺗﺮ ﻣﺎده ﭘﺮﺳﺖ را ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻳﻨﻜﻪ ﻃﺮﻓﺪار آزادي ﻣﻠﺖ و دﺷﻤﻦ اﺳﺘﻌﻤﺎر و‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎرﻧﺪ و ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﺮدم در ﻫﻤﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﺑﻬﺸﺖ درﺳﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ زﻣﻴﻦ را در‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻋﺰت و ﺣﺮﻳﺖ و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ‪ ،‬از ﺷﺎه ﻋﺒﺎس و ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻮﺳﻮي ﻋﻠﻮي ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺑﺰرگ ﺷﻴﻌﻪ اﻧﺪ و دﺷﻤﻦ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺷﻴﻌﻪ ﺗﺮ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﺪ! اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻛﺘﺮ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﻧﻪ ﺷﻴﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻪ وﻫﺎﺑﻲ‪،‬ﻧﻪ اﻫﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻧﻪ اﻫﻞ ﺗﺼﻮف‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻮداﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻧﻪ ﻫﻴﭻ دﻳﻦ و ﻣﺬﻫﺐ دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ اﺑﻮذري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺣﻀﺮت رﺳﻮل‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راه‬
‫ﻣﻲ رود و ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﻣﻴﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻢ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻧﻪ در دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﺷﻴﻌﻪ و ﻧﻪ در آﺧﺮت ﺑﺎ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﻣﺤﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻤﻴﻦ "اﺷﺮف ﻫﺎ" و ﺣﺘﻲ " اﺷﺮف ﺗﺮ" ﻫﺎ آرم روي ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻣﺮا‬
‫‪1‬‬
‫"ﺗﺠﺰﻳﻪ" ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و از آن ﻳﻚ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻳﻚ ﻋﻤﺮ و "دوﺗﺎ ﻋﺜﻤﺎن"! اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ!‬
‫از ﻃﺮﻓﻲ ﻳﻚ ﻣﺰدﻛﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻣﻲ ﺷﻮم و ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻳﻦ ﻫﻢ رﻳﺸﺔ ﻣﺎدي و ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫ﻗﺎﺋﻠﻢ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮداﻳﻲ ﻧﻴﺴﺘﻢ و از ﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻠﻢ و زﺑﺎن ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ وﻫﺎﺑﻴﮕﺮي ﻣﻲ ﺷﻮم و اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻪ ﻣﻼﻫﺎي ﺳﻌﻮدي‪ ،‬ﻛﻪ از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻼﻫﺎي‬
‫ﺻﻔﻮي ﻣﺎ ﻣﺮﺗﺠﻊ ﺗﺮ و ﻣﻨﺤﻄﺘﺮﻧﺪ ﭼﻪ‪ ،‬ﺗﺴﻨﻦ ﺳﻌﻮدي از ﺗﺸﻴﻊ ﺻﻔﻮي ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ "اﺳﻼم دوﻟﺘﻲ"‬
‫اﺳﺖ و دﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ‪...‬‬
‫و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻛﺠﺎ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ‪ ،‬از ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺗﻴﭗ ﺧﻮدم‪ ،‬ﻫﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻋﻠﻤﻲ و ﻫﻢ‬
‫ﺧﻂ ﻣﺸﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ و ﻫﻢ ارزش ادﺑﻲ و رﺷﺪ ﻫﻨﺮي ام را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻘﻖ در ﻋﻠﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺧﻮب ﻣﻲ ﺧﺮﻧﺪ و ﻳﺎ ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮگ ﻛﻪ ﺧﻮب ﻣﻲ ﻧﮕﺮﻧﺪ و ﻳﺎ ﻳﻚ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺧﻮب ﻣﻲ ﺧﺮﻧﺪ و ﻫﻢ ﺧﻮب ﻣﻲ ﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﻳﻤﺎن و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻢ ﻛﺮدم و ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻜﻪ در رﺷﺘﺔ ﻋﻠﻤﻲ ام ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻢ و در ﺳﻄﺢ آراء و اﻓﻜﺎر اﻣﺮوز‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺗﺨﺼﺼﻲ ام‪ ،‬در ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻏﺮق ﺑﺎﺷﻢ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و‬
‫‪ . 1‬آرم ﻧﺸﺮﻳﺎت ارﺷﺎد )ﻳﻌﻨﻲ " ﻻ"( از ﺟﻤﻠﺔ " ﻳﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ" ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺘﻦ ﻛﺘﻴﺒﺔ ﺳﺮ در آراﻣﮕﺎه ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ ﺻﺎﺣﺐ " ﻣﺜﻨﻮي " اﺳﺖ‪).‬ﺷﻜﻞ زﻳﺮ( ﺗﻮﺟﻪ‪:‬ﺑﺮاي " ﻻ" ي " ﻻاﻟﻪ اﻻاﷲ " اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﺎﭘﻮش دوﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﻴ‪‬ﺖ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻳﻜﻲ از ﺟﻮاب ﻫﺎﻳﺶ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﺜﻨﻮي داده اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬رو ﺗﻮ ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻦ اي‬
‫ارﺟﻤﻨﺪ زود‪ ،‬ﻛﺎﻳﺸﺎن رﻳﺶ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﺪان ﻋﻠﻤﻲ و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺗﻤﺎس‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻋﺘﻘﺎدي‪،‬‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ و در ﺳﻄﺢ اﻓﻜﺎر و آرأ ﻣﺮدم و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ‪ ،‬درﮔﻴﺮ ﺑﺎ ﻋﺪه اي ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺐ‬
‫ﻛﻪ از ﺟﻬﻞ و ﺗﻌﺼﺐ و ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻋﻮام ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻴﺪار و ﻫﻮﺷﻴﺎر ﺗﺎرﻳﻜﻲ و ﺧﻮاب‬
‫اﻧﺪ و ﺧﺮوﺳﻬﺎي اﻫﻠﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن و ﻫﻢ آواز‪ ،‬ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮﻣﻲ دارﻧﺪ و ﮔﺮدش ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ‬
‫زﻣﺎﻧﺔ ﻛﺞ ﻣﺪار و ﻧﻈﺎم ﻏﺪ‪‬ار روزﮔﺎر و ﻧﻈﻢ دﻳﺮﻳﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ و آدم را ﻧﻌﺮه ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ و‬
‫"ﺷﺒﺎﻫﻨﮓ" را ﻛﻪ ﻣﺮغ ﺣﻖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺮم اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ‪ ،‬در ﻗﻠﺐ ﻇﻠﻤﺖ "ﻏﺎﺳﻖ واﻗﺐ"‬
‫ﺳﻜﻮت ﺳﻴﺎه را ﺑﺎ "ﻧﮕﺎﻫﻬﺎي" دردﻣﻨﺪ ﻋﺎﺷﻖ و ﮔﺴﺘﺎﺧﺶ‪ ،‬ﻣﻲ ﺷﻜﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﻲ ﻧﺸﺎن و‬
‫آﺷﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻲ آﻧﻜﻪ ﻓﺮﻳﺎدش را ﭘﺎﺳﺨﻲ در ﭘﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎﻟﻪ اش را ﮔﻮﺷﻬﺎي ﻛﺮ ﺷﺐ ﺑﺸﻨﻮد و در اﻳﻦ‬
‫درة ﺳﻨﮓ ﺷﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺷﺐ ﭘﺮﺳﺘﺎن و ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن و ره ﮔﻢ ﻛﺮدﮔﺎن ﺷﺐ ﺑﺎ‬
‫ﺷﺒﺎﻫﻨﮓ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺷﺐ زﻧﺪه داري و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎ ﺑﺮآﻣﺪن آﻓﺘﺎب و ﺷﻜﻔﺘﻦ ﺧﻮن‬
‫ﺑﻮﺗﺔ ﻓﻠﻖ و رﻳﺰش ﻧﻴﺰه ﻫﺎي ﺳﺮخ ﺻﺒﺢ ﺑﺮ ﻣﺮدار ﻛﺒﻮد ﺷﺐ‪ ،‬آﻫﻨﮓ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﭘﻴﺎﭘﻲ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﺳﻠﻄﺔ ﺳﻴﺎه ﺷﺐ و ﺳﻜﻮت و ﺳﻴﺎﻫﻲ و ﻛﻮري و ﺧﻮاب‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫درة ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن ﺗﺴﻠﻴﻢ و رﺿﺎ و در ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺮاﮔﻴﺮﻧﺪه و ﻣﻘﺘﺪر "ﺑﺎﻃﻞ"‪" ،‬ﺑﻲ اﻣﻴﺪ" اﻣﺎ "ﺑﻲ‬
‫اﻣﺎن"‪" ،‬ﺣﻖ! ﺣﻖ! ﺣﻖ!" ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﻧﻪ ﺑﻪ ذﻫﻦ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن و آن ﻫﻢ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺠﻮي‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد و ﻧﻪ در "ﺗﻘﻴﻪ"‪ ،‬ﻛﻪ رو در روي زﻣﻴﻦ و آﺳﻤﺎن!‪...‬‬
‫‪ ...‬آري‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺎ آن ﺧﺮوس ﻧﺎﻫﻨﮕﺎم را ﻛﻪ ﺷﺐ ﻧﻌﺮه ﺑﺮ ﻣﻲ دارد و در ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد‬

‫ﺻﺒﺢ ﺑﺮ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ‪" ،‬ﺧﺮوس ﺑﻲ ﻣﺤﻞ" ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ و اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ زﺷﺖ را ﺧﺮاﻓﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ و اﻳﻦ‬
‫ﺧﺮاﻓﻪ را ﺳﻨﺖ و اﻳﻦ ﺳﻨﺖ دروغ را ﻋﻘﻴﺪه و اﻳﻤﺎن ﻛﻪ‪" :‬ﺧﺮوس ﺑﻲ ﻣﺤﻞ ﺷﻮم اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪش‬
‫ﺣﻠﻘﻮم ﺑﺮﻳﺪ"! و ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ "ﺷﺒﺎﻫﻨﮓ" را ﻛﻪ "ﻣﺮغ ﺣﻖ" اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻐﺪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻣﺮغ‬
‫ﺷﻮم ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪش راﻧﺪ! و ﻣﮕﺮ اﻳﻦ دو ﭘﺮﻧﺪه‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ در ﺳﻜﻮت ﺳﻴﺎه ﺷﺐ و ﺧﻮاب ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫رﻏﻢ زﻣﺎن و ﻧﻈﻢ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺪارﻧﺪ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﻣﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﺮم دﻳﮕﺮي دارﻧﺪ؟ و ﭼﺮا‬
‫ﺷﻮﻣﻨﺪ؟ و ﭼﺮا "ﺷﺎﻏﻼم ﻫﺎ ﻛﻪ دورة ﺷﺶ ﭘﺎدﺷﺎه را در ﻛﻮﻳﺮ دﻳﺪه اﻧﺪ"‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﺳﻨﺖ‬
‫ﻣﻘﺪس دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻳﻚ وﻇﻴﻔﺔ اﻟﻬﻲ ﻳﻚ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﺧﺮوس ﻧﺎﻫﻨﮕﺎم را ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻮن اﺳﻤﻌﻴﻞ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﺮود و در ﭘﺎي اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬در ﻣﺬﺑﺢ ﺗﺎرﻳﺦ و در "ﻣﻨﻲ"ي ﺗﻤﻨﻴﺎت‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﺎدي و ﺻﻨﻔﻲ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ذﺑﺢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ذﺑﺢ ﺷﺮﻋﻲ! رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ!‬
‫ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ درﮔﻴﺮي ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﺎح ﻛﻪ ﺟﺮﻳﻤﺔ ﺟﺒﺮي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺳﺖ و ﻫﺮ روﺷﻨﻔﻜﺮي از‬
‫"ﺑﺮج ﺑﻠﻨﺪ ﻋﺎج" ﺧﻮد ﻓﺮود آﻳﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺮدم آﻳﺪ‪ ،‬در ﺳﺮ راﻫﺶ ﺑﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﻌﺮﻛﻪ ﮔﻴﺮان و‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪان ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻧﺪ ﺑﺮﺧﻮرد دارد‪ ،‬ﭼﻪ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ و ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬ﭘﻴﺮو اﻓﻼﻃﻮن اﺳﺖ و‬
‫ﺑﻮﻋﻠﻲ و ﺑﻘﺮاط و ﺑﻄﻠﻤﻴﻮس و ﻣﻴﻜﻼﻧﮋ و ﻫﻮﻣﺮ‪ ...‬ﻛﻪ ﻳﺎ در ﺧﻠﻮت ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ و ﻏﺮﻗﻪ در‬
‫ﺟﺬﺑﺎت درون ﺧﻮﻳﺶ و ﻳﺎ در ﺑﺎغ درﺑﺴﺘﺔ "آﻛﺎدﻣﻴﺎ" ي ﻋﻠﻤﻲ ﺧﻮﻳﺶ و ﺟﻤﻊ اﻧﺪك اﺻﺤﺎب‬
‫و ﺗﻼﻣﺬة ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ درش ﻧﻮﺷﺘﻪ‪" :‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻧﻤﻲ داﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺎغ وارد ﻧﺸﻮد"!‬
‫و ﻳﺎ اﮔﺮ اﻫﻞ دﻧﻴﺎ و ﻟﺬت و ﻋﻴﺶ و ﻋﺸﺮت‪ ،‬ﻳﺎ در ﻣﻌﺒﺪ ﺑﻮداﺋﻲ ﭼﻴﻦ و ﻛﻠﻴﺴﺎي روم و ﻣﺴﺠﺪ‬
‫دﻣﺸﻖ ﻳﺎ در زﻳﺮ ﺳﻘﻒ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻴﺦ ﻟﻄﻒ اﷲ و ﻳﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ اﺳﻼﻣﺒﻮل و ﻳﺎ ﻣﺴﺠﺪﺷﺎه‬
‫‪ . 1‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ "ﻛﻮﻳﺮ"‪.‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن‪ ...‬در ﺧﺪﻣﺖ ﻳﻚ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻮﺑﺪان‪ ،‬ﭘﺎپ اﻳﻨّﻮﺳﺎن‪ ،‬ﺧﻠﻴﻔﺔ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ! و ﻳﺎ ﻧﺎﻳﺐ اﻣﺎم!‬
‫ﻣﺠﺴﻤﺔ زرﻳﻦ ﺑﻮدا را ﻣﻲ ﺗﺮاﺷﺪ و ﺗﺎﺑﻠﻮ "ﺷﺎم آﺧﺮﻳﻦ" ﻣﺴﻴﺢ را ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﻳﺎ ﮔﻨﺒﺪي ﻣﻲ زﻧﺪ و‬
‫ﻳﺎ ﻛﺘﻴﺒﻪ اي ﮔﭻ ﻣﻲ ﺑﺮد و ﮔﻠﺪﺳﺘﻪ اي ﻃﻼ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ در ﺻﻒ ‪ 45‬ﻫﺰار ﺷﺎﻋﺮ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن‬
‫درﺑﺎر ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﺗﺮك زﺑﺎن ﭼﻮن ﻋﻨﺼﺮي ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و از ﺻﻠﺔ ﻣﺪاﻳﺤﺶ‪ ،‬از زر‪،‬‬
‫آﻻت ﺧﻮان ﻣﻲ ﺳﺎزد و از ﻧﻘﺮه دﻳﮕﺪان ﻣﻲ زﻧﺪ و ﭼﻮن اﻣﻴﺮ ﻣﻌﺰي‪ ،‬ﺣﺘﻲ در وﺻﻒ ﺗﻴﺮي ﻛﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن‪ ،‬در ﺷﻜﺎر ﺣﻴﻮان‪ ،‬ﻋﻤﺪاً و ﻳﺎ ﺳﻬﻮاً‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻢ او زده و ﺗﻴﺮ ﺳﻠﻄﺎن در ﺗﻦ او ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻗﺼﺎﻳﺪ ﻣﺪﺣﻴﻪ و ﺷﻜﺮﻳﻪ ﻣﻲ ﺳﺮاﻳﺪ و ﻳﺎ ﭼﻮن ﺑﻮﻋﻠﻲ ﺳﻴﻨﺎ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ از اﻳﻦ درﺑﺎر ﺑﻪ آن درﺑﺎر‬
‫ﭘﺮﺳﻪ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﻳﺎ ﭼﻮن ﻣﻼﺻﺪراي ﺣﻜﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﺳﺎﻛﺖ ﻗﻢ ﭘﻨﺎه ﻣﻲ ﺑﺮد و ﻳﺎ ﭼﻮن ﻫﺎﻧﺮي‬
‫ﻓﻮرد و ادﻳﺴﻮن‪ ،‬ﻣﻴﺎن آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻓﻨﻲ ﺧﻮدش و ﺟﻤﻊ ﭼﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﻛﺸﻮرش در ﺗﻚ و دو‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﻘﺎرﺑﺖ ﻧﺎﻣﺸﺮوع "داﻧﺶ" و "ﺧﻮاﺳﺘﻪ" را ﻛﻪ ﭼﻮن ﻧﺮﮔﺲ و ﮔﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺎي‬
‫ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺸﻜﻔﻨﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﻋﺎﻟﻢ را ﻋﻴﺎل ﻧﻔﻘﻪ ﺧﻮار و ﺿﻌﻴﻔﺔ ﭘﺎﺷﻜﺴﺘﺔ ﻧﺎﻗﺺ اﻟﻌﻘﻞ ﺷﻮﻫﺮ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارش ﻛﻨﺪ و از اﻳﻦ ﺑﻲ ﻋﻔﺘﻲ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﺮام زاده اي ﺑﻲ ﻋﺎﻃﻔﻪ و ﺟﻼّد و ﺳﻨﮓ دل ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫"ﻣﺎﺷﻴﻦ" ﺑﺰاﻳﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻري‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎﺷﻴﻨﻴﺴﻢ‪ ...‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ و داﻧﺸﻤﻨﺪ و‬
‫ادﻳﺐ و ﺷﺎﻋﺮ و ﻓﻴﻠﺴﻮف دﻧﺒﺎﻟﻪ رو ﻫﻮﻣﺮ و ﺑﻘﺮاط و ﻟﺌﻮﻧﺎرد داوﻳﻨﭽﻲ و ارﺳﻄﻮ و ﻻﭘﻼس و ﻛﺦ‬
‫و‪...‬اﻧﺪ و ﻳﺎ در ﻛﻨﻒ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺪرت ﺣﺎﻛﻢ و ﻳﺎ در ﺣﻠﻘﺔ اﻧﺲ ﺟﻤﻊ آﺷﻨﺎﻳﻲ از ﺧﻮاص ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫اﺳﺘﺎد و ﺗﻠﻤﻴﺬ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬در ﺣﺼﺎري ﮔﺮم و ﻧﺮم و ﺑﺴﺘﻪ و آرام ﺑﻲ دردﺳﺮ‪ ،‬آﺧﺮت ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺒﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ‪ .‬دﻧﻴﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺼﺮ‪ .‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﻲ ﺷﻌﻮري ﻋﻮام ﺗﻤﺎﺳﻲ دارﻧﺪ و ﻧﻪ‬
‫ﺑﻲ ﺷﺮﻓﻲ ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺒﺎن را ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ آن ﻫﺴﺖ ﻛﻪ در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ ﻓﺴﺎد و اﻓﺴﺎدﺷﺎن‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﺗﻜﺮﻳﻢ و‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺗﻘﺪﻳﺲ و ﺗﻮﺟﻴﻪ‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ و ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ و ﻋﻈﻤﺖ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ‪ ،‬اﻳﻨﺎن دﻳﻨﺸﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ دﻳﻦ ذﻟﺖ اﺳﺖ و ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﻨﺪة ﻗﺪرت ﻛﻪ‪ :‬ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻣﻲ و ﻣﺴﻨﺪي و ﻣﺮﺟﻌﻲ ﭼﻪ از ﻃﻼ و‬
‫ﭼﻪ از ﺗﻴﻎ و ﭼﻪ از ﺗﺴﺒﻴﺢ در ﭼﺸﻢ ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﻋﺰﻳﺰ اﺳﺖ و در ﻗﺒﺎل ﺧﻠﻘﺶ ﺑﻲ ﺗﻜﻠﻴﻒ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺮع‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻮﻟﺘﺸﺎن ﺗﻌﻄﻴﻞ اﺳﺖ و ﻋﻘﻞ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻄﻮﺗﺸﺎن‪ ،‬ﺗﻤﻜﻴﻦ! و ﺧﻮدآﮔﺎه و ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه‪،‬‬
‫ﻫﻤﺔ ﻋﻘﺪه ﮔﺸﺎﻳﻴﻬﺎﺷﺎن و ﻣﻮ از ﻣﺎﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪن ﻫﺎﺷﺎن و ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﻬﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ و ﺗﻌﺼﺒﻬﺎ و‬
‫ﺗﺸﺮﻋﻬﺎﺷﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﺘﺮ ﺳﻴﺎه ﻳﺎ ﺳﺒﺰ و زردي ﺑﺮ ﺳﺮش اﻓﺮاﺷﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ و آن ﮔﺎه اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ واي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺶ اﮔﺮ در ﻫﺰار ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺘﺎﺑﺶ‪ ،‬ﻳﻚ ﻏﻠﻂ ﭼﺎﭘﻲ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و ﻳﺎ در ده ﻫﺰار ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اش در ﻋﻈﻤﺖ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﺎ‪ ،‬ﺟﻠﻮي اﺳﻢ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﺸﻴﻨﻲ و از ﺧﺪا‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻲ ﻛﻪ اي ﻛﺎش ﻗﺮون وﺳﻄﻲ ﻣﻲ ﺑﻮد و دوران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﻴﺎه ﻛﻠﻴﺴﺎ و ﻣﺤﻜﻤﺔ اﻧﻜﻴﺰﻳﺴﻴﻮن‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻳﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﺬﻫﺒﻲ اي را ﻛﻪ ﺣﺮﻓﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺬاق رﺳﻤﻲ ﻛﺸﻴﺸﻬﺎ ﺑﺮ زﺑﺎن‬
‫راﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﻛﻨﺪن و آﺗﺶ زدن ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻻاﻗﻞ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻣﺤﻜﻤﺔ ﻗﻼﺑﻲ و در ﺣﻀﻮر ﻗﻀﺎﺗﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﺗﻬﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ او ﻣﻲ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﺠﺎل دﻓﺎﻋﻲ را ﻣﻲ دادﻧﺪ و ﭘﻴﺶ از ﺻﺪور ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﺣﺮﻓﺶ را ﻣﻲ‬
‫ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ و ﻻاﻗﻞ ﻗﻴﺎﻓﻪ اش را ﻣﻲ دﻳﺪﻧﺪ و ﻻاﻗﻞ‪ ،‬دادﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﺑﻴﺪادﮔﺎه ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ دﻓﺎع از‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺑﻮد و اﺗﻬﺎم ﻳﻚ ﻣﺘﻬﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﻛﻠﻴﺴﺎ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺸﻴﺶ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻛﺸﻴﺶ رﺳﻤﻲ ﻛﻠﻴﺴﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻼﻛﻬﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ ﻋﻠﻤﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻛﻠﻴﺴﺎ را‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ ﺑﺰاز ﻓﺤﺎش ﻛﻪ دﻛﺎن ﻛﺮﺑﺎس ﻓﺮوﺷﻴﺶ را ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬دﻛﺎن دﻳﻦ ﻓﺮوﺷﻲ‬
‫ﮔﺸﻮده اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺿﺎﺑﻄﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻪ او ﺣﻖ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس رﺳﻤﻲ ﻋﻠﻢ و دﻳﻦ داده و ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺪاﻓﻊ ﺣﻮزة ﻋﻠﻢ و دﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮادرش‪ ،‬ﻳﻚ روﺿﻪ ﺧﻮان ﺧﻮﺷﻤﺰه ﺑﻮده اﺳﺖ! و ﻓﺼﻞ‬
‫اول ﻛﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم "دﻓﺎع از اﺳﻼم و روﺣﺎﻧﻴﺖ"‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻦ و ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﻦ اﺧﺘﺼﺎص دارد‬
‫و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺔ آﺛﺎر و اﻓﻜﺎر ﻣﺮا‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ و ﺷﺮح ﺣﺎل و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻴﻨﻲ و ﺷﺨﺼﻲ اي‬
‫ﭼﻮن ﺳﻦ و ﺳﺎل و ﺷﻐﻞ و ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ ﻣﺮا ﻫﻢ از ﺧﻮد ﺟﻌﻞ ﻛﺮده و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ در ﻳﻚ ﻛﺘﺎب‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺮا ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺷﺮح دﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺪازه ﻣﻘﻴﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻻاﻗﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎرة ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺮدي ﻣﺮا از ﻛﺴﻲ ﺑﭙﺮﺳﺪ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻘﻠﻲ و ﺳﻤﺎﻋﻲ را ﺑﺎ‬
‫ﺣﺪﺳﻴﺎت و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﺎت ذوﻗﻲ و ﻋﻘﻠﻲ و ﻗﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮدش ﺟﻌﻞ ﻧﻜﻨﺪ و ﻧﻨﻮﻳﺴﺪ‪":‬ﺟﻮاﻧﻲ اﺳﺖ در‬
‫ﺣﺪود ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل! و ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﻣﺪرﺳﺔ واﻟﻴﺎﻧﺲ )ﻣﻘﺼﻮدش آﻟﻴﺎﻧﺲ؟( در رﺷﺘﺔ ﻃﺐ!‬
‫ﻛﻪ ﻣﺪت ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل )!( در اﻳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ در ﭘﺎرﻳﺲ درس ﺧﻮاﻧﺪه و اﻳﻦ ﻣﺪرﺳﺔ واﻟﻴﺎﻧﺲ ﻛﻪ‬
‫درس زﺑﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ )ﻣﻘﺼﻮدش از زﺑﺎن‪ ،‬ﻓﻦ ﺳﺨﻨﻮري اﺳﺖ!( او را ﻣﺮدي ﻋﻠﻴﻢ اﻟﻠﺴﺎن و زﺑﺎن‬
‫آور ﺑﺎر آورده و در ﻓﻦ زﺑﺎن آوري و ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ اﺳﺘﺎد ﭼﻴﺮه دﺳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪!"...‬‬
‫اﺻﻼً‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ و در دوراﻧﻬﺎﻳﻲ ﺳﻴﺎه ﺗﺮ از ﻗﺮون وﺳﻄﻲ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ "ﭼﻴﺰي" ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫واﻗﻌﺎً ﺣﻖ ﻧﺪارم ﻛﻪ آرزو ﻛﻨﻢ‪ ،‬اي ﻛﺎش ﻳﻚ "ﻣﺤﻜﻤﺔ ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ" ﺑﻪ ﺳﺒﻚ ﻗﺮون‬
‫وﺳﻄﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻻاﻗﻞ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺮﺣﻮم ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺳﻨﮕﻠﺠﻲ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻦ‪ ...‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮده ام‬
‫ﻓﻮت ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻮﺿﻲ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ؟ و ﻻاﻗﻞ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻮزة ﻋﻠﻤﻴﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ‬
‫اﺳﺘﺎداﻧﺶ و ﻫﻤﺔ ﻃﻼﺑﺶ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ داﻧﺸﮕﺎه و اﻛﺜﺮﻳﺖ اﺳﺘﺎداﻧﺶ و ﻏﺎﻟﺐ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻧﺶ اﻣﻴﺪ‬
‫و اﻳﻤﺎن دارم ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺪه ﻣﺄﻣﻮران ﻣﻌﻤﻢ و ﻣﻌﻤﻤﺎن ﻣﻮﻇﻔﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ و اﺗﻬﺎم ﺑﻪ ﻣﻦ و دﻓﺎع از ﺷﻤﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن ﻣﺘﻬﻢ ﻛﺮدن ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺮاب ﻛﺮدن ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﺪاي ﻧﻜﺮده‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻋﺬاب ﻣﻦ‪ ،‬در دل ﻳﻜﻲ از‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲ اﻧﺪاﺧﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪ اي در ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻦ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻓﺤﺎش و ﻗﻠﻢ ﺟﻌﺎﻟﺸﺎن ﮔﺬرد‪ ،‬ﺧﻮدم را از‬
‫ﻧﻨﮓ و ﺷﺮم‪ ،‬زﻧﺪه در ﺧﺎك دﻓﻦ ﻣﻲ ﻛﺮدم و ﻻاﻗﻞ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ روﺷﻨﻔﻜﺮان دور از ﻣﺤﺎﻓﻞ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎ اوﺿﺎع داﺧﻠﻲ ﻣﺬﻫﺒﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم دﻳﻦ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ‬
‫روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﻧﻪ دﻳﻦ دارﻧﺪ و ﻧﻪ روﺣﺎﻧﻴﺖ! و اﺳﺎﺳﺎً روﺣﺎﻧﻲ ﻇﺎﻫﺮي‬
‫ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻛﺎرﻣﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺮﻛﺖ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان و اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺳﺖ و داﻣﺎد ﻃﺮدﺷﺪة ﻳﻜﻲ‬
‫از روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺟﻠﻴﻞ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻫﻨﺪواﻧﻪ ﻓﺮوش ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺷﺎﮔﺮد ﺧﻮش آواز ﻛﺒﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺸﺘﺮﻳﻬﺎي دﻛﺎﻧﺸﺎن ﻛﻪ در اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻛﺒﺎب ﻣﻲ ﺧﻮرده اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻬﭽﻬﻪ اي ﻣﻲ زده اﺳﺖ و اﺧﻴﺮاً‬
‫ﻛﺎﺷﻔﻴﻦ ﭼﻬﺮه ﻫﺎي ﻫﻨﺮي و ﺳﺘﺎره ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﮕﻲ او راﺑﺮاي "ﺷﻮ" ﻫﺎي دﻳﻨﻲ ﻛﺸﻒ‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﭘﺎدو ﺳﻴﺎﺳﻲ دﺳﺘﮕﺎه آﻳﺖ اﷲ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﻲ و ﻳﻜﻲ ﭘﺎﺳﺒﺎن ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻳﻜﻲ روﺿﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻲ ﻛﻪ اﺧﺘﻼل ﺣﻮاس و اﺣﺴﺎس و اﻳﻤﺎن دارد و در ﺟﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﭘﺪرش ﻛﺎرد ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ و در ﭘﻴﺮي‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ را ﺑﻪ ﺟﺮم ﻳﻚ ﺳﺆال‪ ،‬در ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻛﺘﻚ ﻣﻲ زﻧﺪ و‬
‫ﺟﻮاﻧﻲ را در ﺣﻮض آب ﻣﻲ اﻧﺪازد! و ﻳﻜﻲ آن وﻛﻴﻞ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺠﻠﺲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺧﻴﺮاً ﺑﻪ ﺳﺒﻚ‬
‫ﺑﺎﺑﺎﻃﺎﻫﺮ ﻋﺮﻳﺎن ﻛﻪ ﻛﺮد ﺑﻮد و ﺳﺮ در ﺣﻮض آب ﻛﺮد و ﺑﻴﺮون آورد و ﻋﺮب ﺷﺪ )امسيت‬
‫کرديا و اصبحت عربيا(! وﻛﻴﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻮد از ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬اﺧﻴﺮاً ﺳﺮش را در ﺧﻢ رﻧﮓ‬
‫وﻻﻳﺖ ﻓﺮو ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن آﻳﺖ اﷲ اﻟﻌﻈﻤﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻐﺔ ﻋﻼﻣﺔ زﻣﺎن‪ ،‬ﻓﻘﻴﻪ آل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در دوران‬
‫)فباَی آالء َربکما تکذبان(؟ ﺳﺮ ﺑﺮآورد ﺑﻪ ﻟﺞ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﺮ! ﻓﺘﻮاﻳﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ ﺻﺎدر ﻛﺮد و ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان رد ﺑﺮ ﻣﻦ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ )درﺳﻲ از ﻣﻨﺸﻮر وﻻﻳﺖ( و ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ او )ﺧﺮﺗﻮﺧﺮ!( و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ او را ﺧﻮب ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ و او ﻣﺮا و ﺷﻤﺎ را‪،‬‬
‫اﺧﻴﺮاً ﻛﻪ ﺑﺎزار وﻻﻳﺖ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎﻧﻲ را ﮔﺮم ﻛﺮده اﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻢ اﺳﻼم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻄﺮ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺎ ﺗﻔﺮﻗﻪ و اﺣﻴﺎي ﻛﻴﻨﻪ ﺗﻮزﻳﻬﺎي دوران ﺻﻔﻮي و ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﻨﺪ‬
‫و ﻫﻢ وﻻﻳﺖ راﺳﺘﻴﻦ ﻋﻠﻲ و رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺸﻴﻊ او را در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ و در اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻧﺴﻞ ﺟﻮان ﻣﺎ‬
‫ﺑﺪﻧﺎم ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻳﻚ ﻓﻜﺮ ارﺗﺠﺎﻋﻲ اﻧﺤﺮاﻓﻲ و ﺿﺪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ و ﻫﻢ وﻻﻳﺖ را‬
‫ﻛﻪ اﻳﻤﺎن ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻤﺎﻗﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﻲ دارد و اﺳﺒﺎب زﺣﻤﺖ و دردﺳﺮ‬
‫آﻗﺎﻳﺎن و ارﺑﺎﺑﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﻫﻢ ﻣﺮا ﻣﺨﺎﻟﻒ وﻻﻳﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده و ﺣﺘﻲ ﻛﺘﺎب "ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ اﺳﺖ" را ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ "ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻜﻢ ﭘﺮﺳﺘﻲ و دﻧﻴﺎﺧﻮاري‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ را ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪه و دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺎ ﻋﻠﻲ ﻛﺮده و وﻻﻳﺖ را ﺑﻪ ﺗﺎراج ﺑﺮده"!‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻳﺎدﺗﺎن ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮدم ﻛﻴﺴﺖ‪ ،1‬ﻫﻤﺎن "آﻗﺎ" اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻋﺪة وﻻﻳﺘﻲ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﻮﺑﻴﺪن ﻧﻬﻀﺖ ﺷﻴﻌﻲ ﻋﻠﻮي و اﺳﻼم ﺣﺴﻴﻨﻲ ارﺷﺎدي‪ ،‬اﻳﻦ وﻻﻳﺖ‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎﻧﻲ را ﻋﻠﻴﻪ وﻻﻳﺖ اﺑﻮﺗﺮاﺑﻲ ﻋﻠﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻳﻚ روﺣﺎﻧﻲ ﺷﻴﻌﻲ ﻧﻈﺮﻳﺔ وﻻﻳﺖ ﺟﺪﻳﺪ را اﻋﻼم‬
‫‪ . 1‬ﻣﻘﺼﻮد ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﻴﻼﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﻲ در ﺳﺎل ‪ 1336‬از رادﻳﻮ ﺗﻬﺮان ﻃﻲ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اي رﺳﻤﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬آﻳﺔ‬
‫"اطيعوا ﷲ و اطيعوا الرسول و اولی االمر منکم" را ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺰ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﻟﻌﻦ و‬
‫ﻧﻔﺮﻳﻦ و ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﺎص اوﻟﻮاﻻﻣﺮ ﺣﻀﺮت آﻳﺖ اﷲ‬
‫اﻟﻌﻈﻤﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻴﻪ ﻋﻼﻣﺔ ﻧﺎﺑﻐﺔ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺰرﮔﻮار اﻫﻞ ﺑﻴﺖ‪ "...‬از رادﻳﻮ ﺗﻬﺮان‪ ،‬آﻏﺎز ﻣﻜﺘﺐ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ "وﻻﻳﺖ" اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ و اﻣﺜﺎل ﻣﻦ و ارﺷﺎد ﻣﺘﻬﻢ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ آن را ﻧﺪارﻳﻢ و ﻫﺮﭼﻪ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲ ﻛﺸﻴﻢ از ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻲ اﻋﺘﻘﺎدﻳﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ وﻻﻳﺖ رادﻳﻮﻳﻲ ﺣﻀﺮت آﻳﺖ اﷲ اﻟﻌﻈﻤﻲ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﻴﻢ!‬
‫و آن دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﻠﻤﻪ اي ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﭘﺴﺘﻲ و زﺷﺘﻲ او را ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪،‬‬
‫آﻗﺎي اﻧﺼﺎري زﻧﺠﺎﻧﻲ ﻛﻪ آﻗﺎي اﻧﺼﺎري ﻗﻤﻲ ﻣﻌﺮوف‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﺑﺎ او‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ آدﻣﻴﺰاد‬
‫اﺳﺖ! او ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪه ام ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻟﺒﺎس روﺣﺎﻧﻲ را ﺑﺮ ﺗﻦ ﻛﺮده! و اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ اﺳﺖ و ﭼﻪ‬
‫اﻫﺎﻧﺘﻲ ﺑﺪﺗﺮ از اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻪ آﺑﺮوي ﺷﻴﻌﻪ اﺳﺖ و ﻛﺪام ﺧﻠﻴﻔﻪ اي ﺗﺎﻛﻨﻮن‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺿﺮﺑﻪ اي و ﻓﺎﺟﻌﻪ اي را ﺑﺮاي ﺷﻴﻌﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ؟ در ﻛﺘﺎب "اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫در ﺗﺮازوي ﻋﻘﻞ و دﻳﻦ" )!!(‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﺰاران زن ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻧﻮاﻣﻴﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﻲ‬
‫آﻣﺪه اﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﻪ زﻳﺎرت ﺣﺞ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﺗﻬﺎم ﺑﻲ ﻋﻔﺘﻲ و ﺑﻲ ﻧﺎﻣﻮﺳﻲ و ﺣﺘﻲ داﺷﺘﻦ‬
‫رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻲ زده اﺳﺖ و ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد "ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ"!! آﻳﺎ اﻣﺮوز ﻳﻚ ﻓﺎﺣﺸﺔ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﺔ‬
‫ﻛﻬﻨﻪ ﻛﺎر‪ ،‬ﺷﺮﻓﺶ اﺟﺎزه ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ در ازاي ﻫﺮ ﻣﺒﻠﻐﻲ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻬﺎم ﻧﺠﺴﻲ را ﺑﻪ ﻫﺰارﻫﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادة ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﺗﻤﺎﺳﻲ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻧﺪارد و ﺣﺘﻲ اﺳﻤﻲ ﻫﻢ از ﻫﻴﭻ‬
‫ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﻧﺸﻨﻴﺪه اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ؟ اﮔﺮ ﻣﻦ در اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻪ درﺳﻬﺎي ﻣﻦ در داﻧﺸﻜﺪة‬
‫ادﺑﻴﺎت ﻣﺸﻬﺪ اﺳﺖ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﻲ ﻛﺮده ام ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﻜﺮ ﺗﻮ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻧﺪ ﻳﺎ از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻠﻲ و دﻳﻨﻲ ﺧﻄﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮاﻣﻴﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ روﺣﻲ ﭘﺎك و ﻋﻘﻴﺪه اي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻓﺮﻳﻀﺔ ﺣﺞ ﻳﺎ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ در ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ارﺷﺎد ﻣﻲ آﻣﺪه اﻧﺪ وﻟﻮ در اﻧﺘﺨﺎب ارﺷﺎد اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻬﺎم ﻛﺜﻴﻔﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻳﻚ روح ﻧﺠﺲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺮ زﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢ ﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫راﺳﺖ ﮔﻔﺖ ﺧﺪاي ﺑﺰرگ ﻛﻪ‪" :‬ﻓﻤﺜﻠﻪ ﻛﻤﺜﻞ اﻟﻜﻠﺐ ان ﺗﺤﻤﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﻠﻬﺚ اَو ﺗﺘﺮﻛﻪ ﻳﻠﻬﺚ"‬
‫اﺳﺘﺎد ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺮاد ﻣﻦ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻋﻤﺮﺗﺎن را وﻗﻒ اﻳﻦ اﻳﻤﺎن ﻛﺮده اﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﻼم و اﻳﻦ ﺗﺸﻴﻊ و اﻳﻦ‬
‫وﻻﻳﺖ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﭼﻤﺎق ﺗﻜﻔﻴﺮ و ﭘﺎﭼﺎل دﻛﺎن و اﺑﺰار ﻧﺎم و ﻧﺎن ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺸﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ و درد‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﻴﻢ ﻗﺮن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺣﻴﺎي ﻣﻜﺘﺐ ﻋﻠﻲ و ﺣﺴﻴﻦ و ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫اﺣﻴﺎي ﻗﺮآن و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﻼم و رواج اﻳﻤﺎن در ﻣﻴﺎن ﻧﺴﻞ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺳﻮزﻳﺪ و ﻣﻲ ﮔﺪازﻳﺪ و ﺛﻤﺮة‬
‫آن ﺟﺰ اﻋﺼﺎﺑﻲ ﻓﺮﺳﻮده و زﻧﺪﮔﻲ اي ﺗﺒﺎه و ﺗﻠﺨﻲ و رﻧﺞ و ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ و ﺗﺤﻤﻞ ﺧﻴﺎﻧﺘﻬﺎ و رﻳﺎﻫﺎ و‬
‫رﻧﮓ ﻋﻮض ﻛﺮدن ﻫﺎ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻫﺎي ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ از اﻳﻤﺎﻧﻬﺎ و ارادﺗﻬﺎ‪ ...‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ را در ﻋﻤﻖ ﺟﺎن و ﻣﻐﺰ اﺳﺘﺨﻮان ﻣﻦ ﻏﺮس‬
‫ﻛﺮدﻳﺪ‪ ،‬آن ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻪ در آن دم ﻣﻲ زﻧﻢ و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻢ و ﻋﻠﻲ رﻏﻢ آﻧﻜﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮان از آن دور ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن رﺳﻤﻲ آن ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻫﺮ روز در ﻣﻦ ﻗﻮي ﺗﺮ ﻣﻲ روﻳﺪ و ﺑﻪ ﺑﺮگ و ﺑﺎري ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﺪ و ﺳﺮاﺳﺮ وﺟﻮدم را ﻓﺮا ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎﻳﻨﺪ آن ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻛﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮدم از دﻳﻦ و از ﻋﻠﻲ و از ﺣﺴﻴﻦ و از روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺷﻴﻌﻪ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ و ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ! اﻳﻨﻬﺎ در دﺷﻤﻨﻲ‪ ،‬ﺣﻖ ﻛﺸﻲ و ﺣﺴﺪ و ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﺮدم و ﺣﻔﻆ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺮﻳﺪ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺎري ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﻌﻠﻲ و دروﻏﻲ و ﺗﺤﺮﻳﻔﻲ و ﺗﻬﻤﺘﻲ را‬
‫ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻌﺸﺎن اﻗﺘﻀﺎ ﻛﻨﺪ اﺑﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﻓﻦ ﺣﺮﻳﻔﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ دﺷﻤﻦ اﺳﻼم‪ ،‬دﺷﻤﻦ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻣﺮدم و دﺷﻤﻦ ﺷﻴﻌﻪ و دﺷﻤﻦ روﺣﺎﻧﻴﺖ راﺳﺘﻴﻦ و دﺷﻤﻦ ﺣﻮزة ﻋﻠﻤﻴﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ دﺳﺖ دارﻧﺪ و ﺑﺮاي ﭘﻮل و ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﺑﻮي ﭘﻮل‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺎري از دﺳﺘﺸﺎن ﺑﺮآﻳﺪ و ﻫﺮ‬
‫ﻓﺤﺸﻲ و دروﻏﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺑﺘﻮان آورد و ﺣﺘﻲ ﻧﺘﻮان‪ ،‬ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻛﺘﺎب "‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ اﺳﺖ" ﻣﺮا ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ و ﻋﻠﻨﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻛﺘﺎب اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻃﺮﻓﺪار ﺧﻠﻔﺎﻳﻢ و ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ!! اﻳﻨﻬﺎ از اﻧﺠﺎم ﻫﻴﭻ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻲ‬
‫ﻣﻀﺎﻳﻘﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮاﻣﻴﺲ ﻣﺮدم ﺗﻬﻤﺖ ﻣﻲ زﻧﻨﺪ و ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ؟ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮس ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻫﺎﻧﺖ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ؟ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮس اﻫﻞ ﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ اﻣﺎم ﺳﺠﺎد را ﺑﻨﺪة ﻳﺰﻳﺪ و‬
‫ﺣﺴﻴﻦ را ﺗﺮﺣﻢ ﺧﻮاه ﺷﻤﺮ و ﻫﻤﺔ اﺋﻤﺔ ﺑﺰرگ ﺷﻴﻌﻪ را‪ ،‬ﻛﻪ دم از وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﺔ اﻟﻬﻴﺔ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ‬
‫زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻴﺮه ﺧﻮار و ﺛﻨﺎﺧﻮان درﺑﺎرﻫﺎي ﺧﻠﻔﺎي ﺟﻼّد ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ اﻳﻨﻬﺎ و ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺷﺮّ اﻳﻨﻬﺎ دﻋﻮت ﻣﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺧﺪا ﮔﻮاه ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺮ ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﻳﺎ ﻗﺪرت ﺧﻮدم ﺗﻜﻴﻪ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺷﻬﺎﻣﺖ‬
‫دارم و ﻧﻪ ﻗﺪرت‪ .‬ﺑﺮ ﺷﺪت دردم ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ اﻳﻨﻬﺎ و اﺳﻼف اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮدم و‬
‫اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ و اﻳﻦ ﺗﺸﻴﻊ ﻋﺰﻳﺰ ﻋﺰت ﺑﺨﺶ و اﻳﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻌﺼﻮم ﻓﺎﻃﻤﻪ و اﻳﻦ اﺋﻤﺔ ﺑﺰرگ ﻛﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳﻤﺎن و ﺗﺸﻴﻌﺸﺎن ﻣﻠﺖ ﻣﺎ را رﺳﺘﮕﺎرﺗﺮﻳﻦ و اﻧﺴﺎن ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ‬
‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺳﺮخ ﺷﻬﻴﺪان ﺷﻴﻌﻪ و ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺰرگ و ﻣﺠﺎﻫﺪ و آزادﻣﺮد ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن را ﺑﺮاﻳﻢ‬
‫ﻣﺤﺎل و ﻧﻔﺲ ﻛﺸﻴﺪن را ﺑﺮاﻳﻢ دﺷﻮار ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﺪ ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺷﻐﻠﻢ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ام و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ام‪ .‬راﺳﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻦ از زن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﺷﺮم دارم ﻛﻪ ﻗﺪرت زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن و ﺳﺎﻣﺎن داﺷﺘﻦ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﻮﻫﺮي و‬
‫ﭘﺪري را از دﺳﺖ داده ام‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﻐﻞ و ﻛﺎرم ﺑﺮوم‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﻟﺤﻈﻪ اي ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮداي زﻧﺪﮔﻲ ام ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ‪ .‬اﻳﻦ رﻧﺞ ﻣﺮا ﺑﻲ ﺗﺎب ﺗﺮ و ﻧﺎﺗﻮان ﺗﺮ از آن ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻢ و آرام ﺑﮕﻴﺮم و ﺣﺴﺎب و ﻛﺘﺎب ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﻣﺤﻘﻘﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﺑﭙﺮدازم‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدن ﻛﻪ ﻛﺎر ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ام ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﺸﻜﻞ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻢ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﻘﻂ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﻜﺸﻢ و ﻫﻤﻪ را از "ﻓﺎﺟﻌﻪ" ﺧﺒﺮ ﻛﻨﻢ‪ .‬اﻳﻦ را ﻫﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻢ‪"،‬ﺳﻨﮕﻬﺎ را ﺑﺴﺘﻪ و ﺳﮕﻬﺎ را رﻫﺎﻧﻴﺪه اﻧﺪ"‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ و ﻧﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﻋﻘﺪة درد دارد ﺧﻔﻪ ام ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻲ ﺗﻔﺎوت ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ اﻳﻨﺎن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻛﺎري ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺗﻘﻴﻪ ﻛﻨﻢ و رﻋﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎزي را ﺑﻠﺪم اﻣﺎ ﻗﺪرت اﻧﺠﺎم آن را ﻧﺪارم‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻨﻮز زود‬
‫اﺳﺖ"‪.‬‬
‫ﺻﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ از اوﻟﻴﻦ ﮔﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺪﺟﻤﺎل ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﺬرد و ﮔﺎم دوم را ﻛﺴﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺸﺼﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻣﻨﺤﻂ اﻋﺘﺮاض ﻛﺮده اﺳﺖ و ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ رﻧﺴﺎﻧﺲ و ﺣﺘﻲ دﻧﻴﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻏﻴﺮ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺻﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻗﻴﺪ ﺷﻴﻮخ ﻣﺘﻌﺼﺐ اﻻزﻫﺮ‬
‫رﻫﺎ ﺷﺪه اﻧﺪ واﻛﻨﻮن اﺳﻼم‪ ،‬در ﻣﻴﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮان و داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺷﺎﻋﺮان و‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ اﺻﻴﻞ و ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ دارد‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‬
‫ﺑﻮدن و ﺣﺘﻲ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻮدن ﻣﻐﺎﻳﺮ اﺳﺖ! زﻣﺎن ﻣﻲ ﮔﺬرد و ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻤﺔ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ و ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ و ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ از دﺳﺖ ﻣﺬﻫﺐ‬
‫ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺬﻫﺐ را از اﻧﺤﺼﺎر ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ﺗﻜﺮاري "ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺳﻨﻮاﺗﻲ" ﻧﺠﺎت‬
‫ﻧﺪﻫﻴﻢ و آن را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺪل ﻧﺴﺎزﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻧﺴﻞ ﻓﺮﺗﻮت و ﺗﻴﭗ ﻓﺮﺳﻮده اي‬
‫ﻛﻪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻋﺎدﺗﻲ‪ ،‬ﺑﺪان وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺮد‪ ،‬وﺟﻮد اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺪاﻧﺪﻳﺶ و‬
‫مرضا ً"‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮگ را ﺗﺴﺮﻳﻊ‬ ‫مرض فزادَھم ّ‬
‫ﷲُ َ‬ ‫ﻣﺸﻜﻮك و آﻟﻮده اي ﻛﻪ "فی قلوبھم َ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮاي از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ آن‬
‫دﻟﺴﻮزي ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺧﻮدﻣﺎن و آﻳﻨﺪة ﻣﺮدم ﺧﻮدﻣﺎن دل ﻣﻲ ﺳﻮزاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮدا‬
‫ﻧﺴﻠﻲ ﭘﻮك و ﭘﻮچ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﺶ را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﺎ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺣﻴﻒ اﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﭘﺲ از ﭼﻬﺎرده ﻗﺮن ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ و ﻳﻚ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮ از ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺳﺮﺷﺎر‬
‫از ﺗﻜﺎﭘﻮي ﺟﻬﺎد و ﺷﻬﺎدت و ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﻜﺎﻣﻞ و ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﻓﻘﻴﺮ و ﺧﺎﻟﻲ از ﻣﺤﺘﻮي و ﺑﺮﻳﺪه از ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻮن ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﻧﻮﺳﺎﺧﺘﺔ اﻓﺮﻳﻘﺎﻳﻲ ﻳﺎ‬
‫اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺻﻔﺮ ﺷﺮوع ﻛﻨﺪ! ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﻣﻲ ﮔﺰارم ﻛﻪ ﻣﺮا از اداﻣﺔ ﺧﺪﻣﺖ در آن‬
‫داﻧﺸﻜﺪة ادﺑﻴﺎت ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻌﺎف ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺒﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺴﻞ ﺟﻮان‬
‫و ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ را‪ ،‬ﻛﻪ وارث ﻋﻴﺎران و ﻣﺮدان ﻓﺘﻮﺗﻨﺪ و ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻫﺎي اﺳﺎﻃﻴﺮي و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎي‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﻧﻬﻀﺘﻬﺎي آزادي ﺑﺨﺶ از اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن ﺿﺪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺗﺎ ﺳﻴﺎه ﻋﻠﻤﺎن ﺿﺪ اﻣﻮي و ﺻﻔﺎرﻳﺎن‬
‫ﺿﺪ ﻋﺒﺎﺳﻲ و ﺳﺮﺑﺪارﻳﺔ ﺿﺪ ﻣﻐﻮﻟﻲ و ﺣﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎدر ﻛﻠﻪ ﺷﻖ ّ ﺗﺒﺮدار ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﻣﺮدﺧﻴﺰ ﺗﻚ‪...‬‬
‫ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮش ﻫﻢ ﻓﺮدوﺳﻲ ﺣﻤﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آن ﻧﻮع ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻪ ﻧﻄﻔﻪ اش در درﺑﺎر و در‬
‫ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻘﺎه ﻛﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﺶ ﺻﻮﻓﻲ ﮔﺮي ذﻟﺖ ﭘﺮوري و ﻗﻄﺐ ﭘﺮﺳﺘﻲ و‬
‫ﻗﺼﻴﺪه اش ﻣﻤﺪوح ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻗﺪرت ﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻏﺰﻟﺶ ﻣﻌﺸﻮق ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺷﻬﻮت ﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫ﻛﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﮓ ﻣﺮاد‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﮓ ﺧﺎن ﻣﻤﺪوح ﻳﺎ ﺳﮓ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻌﺸﻮق ﻳﺎ ﻣﻐﺒﭽﺔ ﻣﺤﺒﻮب‪ ،‬ﺑﭙﺮورﻧﺪ‪.‬‬
‫و اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻛﻪ از ﮔﻴﺮ ادﺑﻴﺎت ﺳﮓ ﭘﺮور و ﺗﺼﻮف ﺳﻔﻠﻪ ﭘﺮور‪ ،‬ﺧﺪاي ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺧﻼﺻﻢ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر اﻳﻨﻬﺎ ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎز ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ دﻋﺎ و ﺷﻔﺎﻋﺖ و ﺗﻮﺳﻞ و ﻧﺪﺑﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮدم‬
‫را ﺑﻪ ﺳﮓ ﺑﻮدن دﻋﻮت ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و "ﭘﻴﺮوان راه و رﺳﻢ ﻋﻠﻲ و ﺣﺴﻴﻦ و زﻳﻨﺐ" را‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫"ﺳﮕﺎن ﻋﻠﻲ و ﺣﺴﻴﻦ و زﻳﻨﺐ" در ﻣﻲ آورﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﺟﻤﻊ را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺪﺑﻪ ﻛﺮدن و ﻧﺪﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‪،‬‬
‫روي زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﭼﻬﺎردﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﻲ ﺧﻮاﺑﺎﻧﻨﺪ و در ﭘﺎي اﻣﺎم ﻏﺎﻳﺐ ﻛﻪ ﺣﻀﺮﺗﺶ را‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎزي‪ ،‬در‬
‫ﻣﺠﻠﺲ اﺣﻀﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮ روي ﻣﻨﺒﺮ ﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻮﻋﻮ ﻛﺮدن واﻣﻲ دارﻧﺪ و ﺷﻌﺎر ﺗﺸﻴﻌﺸﺎن‬
‫را "ﻣﺎ ﺳﮓ ﺗﻮاﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻮﻋﻮﻋﻮ" اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﻧﮕﺎر اﻟﻌﻴﺎذ ﺑﺎﷲ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادة‬
‫ارﻣﻨﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﮓ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﮓ در ﺧﺎﻧﻪ راه دﻫﻨﺪ و ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ و ﺑﻨﻮازﻧﺪ و ﻟﻘﻤﻪ‬
‫دﻫﻨﺪ! آن ﻫﻢ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﮓ در آﻣﺪه اﺳﺖ! و ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻛﻤﺎل و ﻋﻤﻞ و‬
‫ﺟﻬﺎد و ﺣﺮﻛﺖ و اﻳﺜﺎر و ﺧﺪﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺧﻮد‪ ،‬دم ﻣﻲ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪ و ﻣﻮس ﻣﻮس ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و‬
‫ﺗﻤﻠﻖ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺎدي ﺧﺎﻛﻲ را ﻣﻘﺎم ﺧﻼﻓﺖ‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ و او را اﻣﺎﻧﺘﺪار ﺧﺎص ﺧﺪا ﻣﻲ ﻧﺎﻣﺪ و ﻣﺴﺠﻮد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﺑﻪ وي‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﺧﺪا را ﺑﮕﻴﺮ! در دﺳﺖ اﻳﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را‬
‫ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﺳﮓ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻛﻠﺐ آﺳﺘﺎن ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ و وﻗﺘﻲ ﻛﺴﻲ ﺳﮓ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﺳﮓ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﮓ اﻣﺎم ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﺳﮓ ﺧﺪا‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺳﮕﻬﺎي ﻛﻮﭼﻪ ﻫﺎ و زﺑﺎﻟﻪ‬
‫دان ﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ارﺑﺎب‪ ،‬ﺳﮕﻬﺎي ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ذﻟﺖ و ﺿﻌﻒ و ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي دم ﺟﻨﺒﺎﻧﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت و ﺑﺮاي ﻟﻘﻤﻪ‬
‫اي ﻧﺎن و ﭘﺎره اي اﺳﺘﺨﻮان و وﺣﺸﻲ ﮔﺮي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﻌﻒ و ﭘﺎرس ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ارﺑﺎب‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺘﻮه آﻣﺪه ام‪ .‬ﺗﺤﻤﻞ ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻠﺘﻲ ﻣﺘﻤﺪن ﻛﻪ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻠﺘﻬﺎي ﻋﺰﻳﺰ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ و ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ در اﺳﻼم ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺨﺮ را ﻛﺴﺐ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎن ﻣﺎرك‬
‫ﻋﻠﻲ را ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ دارد‪ ،‬ذﻟﺖ و زﺑﻮﻧﻲ ﺳﮓ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﭼﺔ ﺿﻌﻔﺎ را ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﺮ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﻫﺎ‬
‫ﭘﺎرس ﻛﻨﺪ و ﻛﻨﺎر در ارﺑﺎب دم ﺑﺠﻨﺒﺎﻧﺪ و در اﺳﻼم‪ ،‬ﺳﮓ ﻧﺠﺲ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻮ ﺳﮓ ﺧﺎﻧﺪان‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻛﻪ از ﺳﮓ ﺑﻴﺰارﻧﺪ و ﺳﮓ ﺑﺎزي را ﺻﻔﺖ ﻳﺰﻳﺪ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ!‬
‫ﺳﻴﺮ ﺣﻮادث در اﻳﻦ راﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﮔﺎم ﺑﺮﻣﻲ دارم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ وﺟﻮد ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ "ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ وﺟﻮد" ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و ﻋﻠﻢ ﺣﻀﻮري اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ در وﺟﻮد ﻣﻦ دﻳﮕﺮ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻴﭻ اﺣﺴﺎﺳﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﺣﺘﻲ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻏﺮﻳﺰي ﺑﻪ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﻫﻢ در ﻣﻦ ﻣﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻤﻞ ﻣﺼﺪر ﺑﺮ‬
‫اﺳﻢ ذات را ﻛﻪ ﻳﻚ اﺻﻞ ادﺑﻲ اﺳﺖ و ﺻﻨﻌﺘﻲ در ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ اﺻﻞ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ و‬
‫ﺻﻔﺘﻲ در ﺧﻮﻳﺶ ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ و ﻛﻢ درﺳﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻔﺎﺗﻲ ﭼﻮن‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮان‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺼﺐ‪ ،‬آزادي ﺧﻮاه‪ ،‬ﻣﺘﻌﻬﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺳﻮاد‪ ،‬ﺑﻲ‬
‫ﺳﻮاد‪ ،‬ﻣﺤﻘﻖ‪ ،‬ﻣﻘﻠﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺠﻊ و‪ ...‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺘﻢ و آن "ﺑﻴﺘﺎﺑﻲ" اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻲ ﺗﺎﺑﻲ اي ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮي از ﺷﺘﺎب زدﮔﻲ و وﺣﺸﺖ را در ﺧﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻦ دارد ﺑﻪ ﭼﻬﻞ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ داﻧﺘﻪ ﻧﻴﻤﺔ راه زﻧﺪﮔﻲ آدﻣﻲ اﺳﺖ و‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﺎﻧﻪ و ﺧﻮش ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ اﻋﺼﺎري اﺳﺖ و ]اﺳﺖ ﻛﻪ[ آدﻣﻴﺎن ﻣﻌﻨﻲ‬
‫آراﻣﺶ را ﺧﻮب ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را در زﻧﺪﮔﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻻﻳﺘﻐﻴﺮ ﻧﻈﻢ و‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ازﻟﻲ و اﺑﺪي ﻣﻲ دﻳﺪﻧﺪ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻋﻤﺮ را ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻤﺔ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺎدي و‬
‫ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و آن را ﻫﺸﺘﺎد ﺳﺎل ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ وﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ اﻳﺎم‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن دو ﺛﻠﺚ ﻋﻤﺮ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ درﺑﺎرة اﻓﺮادي ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﺑﻴﻤﺔ ﻋﻤﺮ ﺑﻴﻤﻪ ﻛﺮدﻧﺸﺎن را ﺑﺎ‬
‫دﻟﻮاﭘﺴﻲ و اﻛﺮاه ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ "ﺑﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﻲ ﺷﺘﺎب زدة وﺣﺸﺖ" را ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻋﻤﺮ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﻠﻲ وار ﻋﻠﻲ را ﻛﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﺶ ﺑﻮي وﺣﻲ ﻣﻲ دﻫﺪ ﺧﻮب ﻣﻲ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫"نفس المرء خطئات الی اجله"‬

‫"دم زدن ﻣﺮد‪ ،‬ﻗﺪم زدن او اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮﮔﺶ"‬
‫ﭼﻪ زﻳﺒﺎ و ﭼﻪ دﻗﻴﻖ! ﻫﺮ دﻣﻲ‪ ،‬ﻗﺪﻣﻲ!‬
‫و ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻤﻊ ﺗﻀﺎد‪ ،‬دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ‪:‬‬
‫دم! ﺣﻴﺎت ﺑﺨﺶ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺮگ آور!‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ ﻛﻪ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬روي ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ آﻣﺪم و ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ اﮔﺮ ﺧﺪا ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺮا‬
‫ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﺔ راه را ﻫﻢ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮ اﺳﺖ و ﻫﻢ ﻫﻤﻮارﺗﺮ‪ ،‬ﭼﻪ‪ ،‬ﻫﻮس‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﭘﺴﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﭘﻮل ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺗﺠﻤﻞ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺷﺮﻛﻬﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺑﺰرﮔﺮاه ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻤﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﺎه و ﭼﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺮاﻫﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻛﻨﺎر راه‪ ،‬ﻣﻌﺮﻛﻪ‬
‫ﻫﺎي ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪي و ﻣﺎرﮔﻴﺮي و اﻓﺴﻮن ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻗﻔﺎي ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي و‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ آﺗﺸﻲ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه از ﻛﺎروان و اﮔﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﺟﻮان و ﭘﺮورده ﻛﻪ زورش‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﺳﺪ و آﻧﭽﻪ در ﺳﻦ و ﺳﺎل ﻣﻦ ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زور آوردن ﭘﻮل ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﭘﺴﺖ ﻃﻠﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺷﻜﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻌﺮوف ﻻﻣﺎرك‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم اﺻﻞ "اﺳﺘﻌﻤﺎل و ﻋﺪم اﺳﺘﻌﻤﺎل"‪ ،‬در اﺛﺮ ﻋﺪم‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن دو ﻋﻀﻮ "دم" و "ﺳﻢ" در ﭘﺸﺖ و در ﭘﺎي ﻧﻮع اﻧﺴﺎن از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن اﻧﮕﺸﺘﺎن دو اﻧﺘﻬﺎي راﺳﺖ و ﭼﭗ ﭘﺎﻫﺎ از آن رو ﻛﻪ "در ﻃﺮز راه و رﻓﺘﺎر و اﻳﺴﺘﺎدن‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ ،‬رو ﺑﻪ زوال ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺟﺒﺮي اﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ از ﻣﻴﺎن ﻣﻲ روﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﺑﮕﺰارم ﻛﻪ "ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﻤﻴﺮم‪ ،‬ﻣﺮده ام" و ﻫﻴﭻ ﺑﻨﺪي و ﺑﺎري ﺑﺮ ﭘﺎ‬
‫و ﺑﺮ دوش ﻧﺪارم و در "ﺧﻮب ﻣﺮدن"‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﺪارم ﻛﻪ دﻏﺪﻏﺔ از دﺳﺖ دادﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺮا زﺑﻮن ﻛﻨﺪ‬
‫و ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮم ﻛﻪ از ﺷﺮﻳﻒ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﻫﺒﺎت اﻟﻬﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﻌﻨﻲ "ﺷﺮع" و "ﻋﻘﻞ" ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫دو دﺳﺘﮕﺎه "ﻛﻼه دوزي" ﺑﺮاي ﺳﺮ ﺷﺮف ﺧﻮد و ﺷﻌﻮر ﺧﻠﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم!‬
‫ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم دارد ﺗﻮﻟﺪي دوﺑﺎره ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﻦ "ﺑﻌﺜﺖ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫وﺟﺪاﻧﻬﺎ" ﻛﻪ ﻋﻤﻖ و داﻣﻨﺔ ﺑﺴﻴﺎري ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺖ و اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎي ﻃﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮش‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ رﺳﻴﺪن روﺷﻨﻔﻜﺮان اﻳﻦ ﻋﺼﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﻋﻠﻢ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎ و ﺑﻪ وﻳﮋه‪ ،‬آﺷﻜﺎر ﺷﺪن ﻧﺎرﺳﺎﻳﻴﻬﺎ و ﻛﮋﻳﻬﺎي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ و ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻏﺮﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻴﺪﻫﺎي ﺑﺰرﮔﻲ در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﺔ اﻧﺴﺎن دوﺳﺘﺎن‬
‫و ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮاﻫﺎن و ﺟﻮﻳﻨﺪﮔﺎن راه ﻧﺠﺎت ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺮدم ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﻢ و‬
‫ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه ﻳﺎ رژﻳﻤﻬﺎﻳﻲ ﭼﻮن رژﻳﻢ اﺷﻤﻴﺖ و ﮔﻲ ﻣﻮﻟﻪ و ﻛﺎﻻﻫﺎن! و ﻋﻠﻢ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي آﻧﻜﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺗﺮي ﺑﺮاي ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ادﻋﺎ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﺮ از ﺑﻤﺐ اﺗﻢ در آورد‬
‫و ﻏﻼم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و زور و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬از اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﻏﻨﻲ و وﺣﺸﻲ اي ﻣﺘﻤﺪن‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و آزادي و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻫﻢ ﻣﻴﺪان ﺑﺎزي ﺷﺪ ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﺘﺎزي ﺑﻲ ﻣﻬﺎر ﭘﻮل و ﺷﻬﻮت و‬
‫ﻏﺎرت آزاد ﻣﺮدم و ﻟﺠﻦ ﻣﺎل ﻛﺮدن ﻫﻤﺔ ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺗﻠﺦ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي ﻃﻠﻮع دوﺑﺎرة اﻳﻤﺎن ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن ﻛﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ دﻏﺪﻏﺔ "ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺣﻖ ﻃﻠﺒﻲ و آرزوي ﻓﻼح" را در وﺟﺪان ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻤﻴﺮاﻧﺪ‪ ،‬در ﻛﻮﭼﻪ ﻫﺎي ﻋﻠﻢ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ ،‬دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬آزادي ﻓﺮدي )ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ(‪ ،‬اﺻﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎن‬
‫)اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﺑﻲ ﺧﺪا(‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﺎدي )ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ(‪ ،‬اﺻﺎﻟﺖ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫)اﻛﻮﻧﻮﻣﻴﺴﻢ( و ﻣﺼﺮف ﭘﺮﺳﺘﻲ و رﻓﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪف اﻧﺴﺎن و ﻓﻠﺴﻔﺔ زﻧﺪﮔﻲ در ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬
‫ﻧﻈﺎم ﺑﻮرژواﻳﻲ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﻜﻴﺔ ﻣﻄﻠﻖ و ﺻﺮف ﺑﺮ "ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ" ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻤﺪن وآ رﻣﺎن‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ...‬ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ رﺳﻴﺪ و ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ اﻣﻴﺪ و اﻳﻤﺎن و ﺷﻮر اﺷﺘﻴﺎﻗﻲ ﻛﻪ در اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ‬
‫رﻫﮕﺬرﻫﺎي ﺧﻮش آﻏﺎز ﺑﺪ اﻧﺠﺎم داﺷﺖ و ﻫﺮ ﻛﺪام را ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻛﻤﺎل و ﻧﺠﺎت‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﭘﺸﺖ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺧﺪا و از دﺳﺖ ﻧﻬﺎدن اﻳﻤﺎن ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻋﺸﻖ و ﺷﺘﺎب و ﻓﺪاﻛﺎري ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﭘﻴﻤﻮد‪ ،‬ﺳﺮش ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ دﻳﻮار ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮرد و ﻳﺎ از ﺑﺮﻫﻮت ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و ﭘﻮﭼﻲ و ﺿﻼﻟﺖ ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ﺳﺮ در آورد و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ او را ﺑﻪ اﺳﺘﺒﺪاد ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪي و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و‬
‫آزادي ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﻲ ﭘﻮل و ﺷﻬﻮت و ﺣﺘﻲ ﻋﻠﻢ او را ﺑﻪ اﻧﺴﻼخ از ﻫﻤﺔ ﻛﺮاﻣﺘﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و‬
‫ارزﺷﻬﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ وﺟﻮدي و ﺳﻠﻄﺔ ﻏﻮل آﺳﺎي ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺑﻲ رﺣﻢ و ﻗﺘﺎل اﻓﻜﻨﺪ و ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﻴﺪار و روﺣﻬﺎي آزاد و وﺟﺪاﻧﻬﺎي ﺳﻠﻴﻢ و ﻃﺎﻫﺮ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺴﺦ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ و‬
‫اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎي اﺻﻴﻞ ﻓﻄﺮت آدﻣﻲ را در ﻋﻤﻖ وﺟﻮد ﻧﻮﻋﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و آﺗﺶ ﻗﺪﺳﻲ‬
‫ﺣﻖ و ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻛﻤﺎل و ﻓﻼح در ﻛﺎﻧﻮن دﻟﺸﺎن ﺧﺎﻣﻮش و ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ و ﻗﻨﺪﻳﻞ ﻣﻘﺪﺳﻲ را ﻛﻪ در آن زﻳﺖ ﻋﺸﻖ ﻣﻲ ﺳﻮزد و از ﻣﻨﺸﻮر ﺑﻠﻮرﻳﻨﺶ ﺧﺪا ﻣﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﺪ و ﻫﺴﺘﻲ را و اﻳﻦ ﺷﺒﺴﺘﺎن ﻃﺒﻴﻌﺖ را و اﻋﻤﺎق ﭘﺮ ﮔﻮﻫﺮ ﻓﻄﺮت و درون اﻧﺴﺎن را ﮔﺮﻣﻲ و‬
‫روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻋﺸﻖ و آﮔﺎﻫﻲ و ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره در‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ و روح و زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮاﻓﺮوزﻧﺪ و در ﺗﻼش آن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﺣﻘﻴﻘﺖ را‬
‫ﺑﺮ ﺳﻘﻒ ﺷﺒﺴﺘﺎن اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﺑﻴﺎوﻳﺰﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﺼﺒﺎح ﻫﺪاﻳﺖ را ﻓﺮا راه اﻳﻦ ﻧﺴﻞ دارﻧﺪ و آﻳﻨﺪه را از‬
‫ﭘﻮﭼﻲ و ﺗﺒﺎﻫﻲ اﻧﺴﺎن و ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ و زﻧﺪﮔﻲ و ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ و ﻛﺎر اﻧﺴﺎن ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻋﻠﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا و ﺟﺴﺘﺠﻮي اﻳﻤﺎن در اﻳﻦ ﻧﺴﻞ‬
‫ﺳﺮﻛﺶ و ﺣﻖ ﻃﻠﺐ و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺮﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺬﻫﺐ را از ﭘﺲ ﭘﺮده ﻫﺎي زﺷﺖ و‬
‫ﻛﻬﻨﻪ و ﻛﺎﻓﺮ ارﺗﺠﺎع ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮده ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻟﻜﺔ ﺗﻴﺮه و ﭼﺮﻛﻴﻦ رﻳﺎ و ﺗﺨﺪﻳﺮ و ﺟﻬﻞ و‬
‫ﺗﻌﺼﺐ و ﺧﺮاﻓﻪ و ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎري و ﻣﺼﻠﺤﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺳﺎزﺷﻜﺎري و رﻛﻮد و ﺟﻤﻮد و‬
‫ﺗﻨﮓ اﻧﺪﻳﺸﻲ و ﺗﻌﺒ‪‬ﺪ و ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻋﻘﻞ و اراده و ﺗﻼش اﻧﺴﺎن و ﻗﺮاﺑﺖ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﺎ ﻗﺪرت و‬
‫ﺛﺮوت ﺣﺎﻛﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻳﻤﺎن و اﺧﻼص و ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﻓﻘﻪ و ﻛﻼم و ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ و وﻻﻳﺖ و‬
‫ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و اﻣﺎم و ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻢ و ﺟﻬﺎد و اﺟﺘﻬﺎد و ﺷﻬﺎدت و دﻋﺎ و ﻋﺒﺎدت و اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﺎد و‬
‫ﻧﺠﺎت و‪ ...‬ﻫﻤﺔ ارزﺷﻬﺎي ﺧﺎﻟﻖ و ﺧﻠﻖ و ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﺰﻳﺰ و ﻧﻔﻴﺲ ﻣﺬﻫﺐ و ﻣﺮدم در ﻛﺎﺑﻴﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺎح ﺣﺮام ﻣﻲ ﺷﺪ ﺑﺮ آن اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺮده ﻫﺎ اﻛﻨﻮن ﻓﺮو اﻓﺘﺎده و اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻲ ﺣﺠﺎب و ﺑﻲ‬
‫ﻧﻘﺎب‪ ،‬ﭼﻬﺮة زﻳﺒﺎ و ﺷﺴﺘﻪ و روﺷﻦ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ دﻳﺪه و دل اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺻﺎﺣﺐ دل و ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻲ واﺳﻄﺔ ﺳﺎﻳﻪ ﻫﺎ و آﻳﻪ ﻫﺎﻳﺶ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه و ﺟﺎﻧﻬﺎ را ﭘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻗﻠﺒﻬﺎ را‬
‫ﮔﺮم و اﻓﻘﻬﺎ را روﺷﻦ و ﻗﺒﺮﻫﺎ را ﺑﺮ ﻣﻲ ﺷﻮراﻧﺪ و ﻛﻔﻨﻬﺎي ﭘﻮﺳﻴﺪه را ﺑﺮ ﻣﻲ دراﻧﺪ و ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎي‬
‫ﺧﺸﻚ و ﺗﻨﮓ را در ﻫﻢ ﻣﻲ ﺷﻜﻨﺪ و ﻛﺎﻟﺒﺪﻫﺎي ﻣﺮده را ﺟﺎن ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ و "آن" آن ﻧﻤﻲ داﻧﻢ‬
‫ﭼﻪ اي ﻛﻪ ﻣﻌﺠﺰة ﺧﻠﻘﺖ و ﺣﻴﺎت و ﺣﺮﻛﺖ و ﻓﻀﻴﻠﺖ در ﻣﻴﺎن ﺑﻨﻲ آدم از او ﺳﺮﻣﻲ زﻧﺪ ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻧﻴﺰ آن "روح" ﺑﺎرﻳﺪن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﺳﻮ! ﺷﺐ ﻗﺪر اﺳﺖ و ﻣﻄﻠﻊ‬
‫ﻓﺠﺮ ﻧﺰدﻳﻚ‪.‬‬
‫ﭘﺪر ﺑﺰرگ و ﺑﺰرﮔﻮارم‪ ،‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻳﺔ ﺗﺴﻠﻴﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﺮﺗﺎن را ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﺳﺮ ﻛﺮدﻳﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي زﻧﺪﮔﻲ را ﻫﻤﻪ در راه او ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻴﺪ و در ﻛﺎر اﺷﺎﻋﺔ "ﻛﻠﻤﺔ ﺧﺪا" در اﻳﻦ زﻣﺎﻧﻪ اي‬
‫ﻛﻪ ﻏﺎﺳﻖ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﺎﻳﻪ اﻓﻜﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻏﺎزﮔﺮي ﻣﺨﻠﺺ و ﻣﺘﻘﻲ و ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫رﻧﺠﻬﺎﻳﺘﺎن را اﻟﺘﻴﺎم ﻧﻤﻲ دﻫﺪ و ﻫﻤﺔ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻬﺎﻳﺘﺎن را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ؟ و اﻳﻨﻜﻪ راﻫﻲ را ﻛﻪ‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻲ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺮاث ﻣﻘﺪس‬
‫ﻣﺎ ﻣﺤﻔﻮظ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺘﺎن آرام ﺑﺨﺶ و ﺑﺸﺎرت آﻣﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺧﺪاي ﺑﺰرگ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺒﺘﻬﺎي اﻋﺠﺎزﮔﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺮﻣﻨﺪه‬
‫ام و اﺣﺴﺎس آن‪ ،‬ﻗﻠﺒﻢ را ﺑﻪ درد ﻣﻲ آورد و روﺣﻢ را از ﻫﻴﺠﺎن ﺑﻪ اﻧﻔﺠﺎر ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻲ آﻧﻜﻪ‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ اش را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﻪ راﻫﻲ اﻓﺘﺎده ام ﻛﻪ ﻟﺤﻈﻪ اي از ﻋﻤﺮ را ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن و‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺷﺪن ﺣﺮام ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ و ﺗﻮﻓﻴﻘﻬﺎي او ﺿﻌﻔﻬﺎﻳﻢ را ﺟﺒﺮان ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﭼﻪ ﻟﺬﺗﻲ از اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻧﺎﭼﻴﺰي ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺻﻮرﺗﺶ‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﺬرد اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﮕﺬرد؟‬
‫و ﺷﻤﺎ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﺗﺸﻨﻪ اﺳﺖ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ و اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺮاي دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ از‬
‫اﻳﻤﺎن و ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ از ﻗﺮآن و ﺳﺨﻨﻲ از ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ در ﺗﺐ و ﺗﺎب اﺳﺖ و ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راه ﺷﻤﺎ و ﭼﻨﺪ‬
‫ﺗﻨﻲ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ‪ ،‬درﻳﻎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻋﺎت ﺷﺐ و روزﺗﺎن ﺟﺰ ﺑﻪ اﻃﻌﺎم ﻣﻌﻨﻮي ﺟﻮاﻧﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺗﺸﻨﻪ‬
‫و ﻣﺸﺘﺎق ﺑﮕﺬرد و ﻋﺪه اي دﻛﺎﻧﺪار ﻫﺎر ﺷﺪه از ﭘﻮل و ﺳﻮد‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﮔﺎوﻫﺎ و ﺧﺮﻫﺎﺷﺎن را ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫و در ﻣﺤﻔﻞ ﺷﻤﺎ ﻃﺮح ﻛﻨﻨﺪ و آدﻣﻬﺎﻳﻲ ﭼﻮن زرﻛﺶ! )ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا اﺳﻤﺶ را ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ!‬
‫زرﻛﺶ! ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎرش ﻓﻘﻂ در زﻧﺪﮔﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻃﻼ ﻫﺴﺖ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫ﻳﺎ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﻮي ﻃﻼ ﻣﻲ ﺷﻨﻮد در ﺗﺐ و ﺗﺎب آن ﻣﻲ اﻓﺘﺪ ﻛﻪ آن را ﻛﺶ رود! ﻳﺎ آدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻴﺰان ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻠﺶ و ﺗﺮازوي ارزﺷﻬﺎﻳﺶ ﻃﻼ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﺎرﺑﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻃﻼ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﺪ‪ ،(...‬ﺑﺎ آن ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎزار ﺧﻠﻖ ﻣﻲ ﺷﻮد و در ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻛﻼﻧﺘﺮي ﻳﺎ ژاﻧﺪارﻣﺮي ﻃﺮح‪،‬‬
‫ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ در ﻗﺮآن و ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲ‬
‫درﻳﻎ ﺑﻪ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﻛﺸﺎﻧﻨﺪ! ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل! ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از دﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎن ﻋﻠﻢ و ﺗﻘﻮي و اﻳﻤﺎن‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ام را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﮕﺬراﻧﻢ و ﻫﺮﮔﺰ در ﻫﺪر دادن ﻋﻤﺮم‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﻴﺎس ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺎوت ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﻤﻲ دﻫﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺧﺪاﻳﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﺧﺪا و‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻛﻪ ﺷﺐ و روز ﺑﺎ ﺳﻜﺲ و ﭘﻮل و ﻣﺼﺮف و ﭘﻮﭼﻲ و ﻳﺎ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ و ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻲ و ﻫﻤﺔ دردﻣﻨﺪان اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راه و ﻣﺘﻮﻗﻊ و‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻌﻼً ﻣﻦ ﻋﺎزم ﺳﻔﺮم‪ .‬ﺳﻔﺮي ﻛﻪ اﻋﺠﺎز ﻣﻜﺮﺳﺎز ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ دو ﻣﺎﻫﻲ ﻣﻲ روم ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و ان ﺷﺎءاﷲ ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺮدم‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ از ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻢ ﻣﺮاﻋﺎت ﺣﺎل و اﻋﺼﺎب و‬
‫ﺧﻴﺎﻻت ﺷﻤﺎ را ﻛﺮدم‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ دﻗﺎﻳﻖ اﻗﺎﻣﺘﻢ در ﺧﺎﻧﻪ و در وﻃﻦ اﺳﺖ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ را‬
‫ﻣﻲ ﺑﻮﺳﻢ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻢ و ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﺪا را ﻫﻢ درﺑﺎرة اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﺪاﻧﻴﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را در‬
‫ﺟﻮاب ﻣﻦ آﻣﺪ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪:‬‬
‫آﻗﺎﺟﺎن! ﭘﺮﻳﺸﺐ ﺑﺎ ﻗﺮآن ﺗﻔﺄﻟﻲ ﻛﺮدم و ﮔﻔﺖ‪ :‬نزلّه روح القدس‪...‬‬
‫و اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻃﻠﻮع دوﺷﻨﺒﻪ اﺳﺖ و دو ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺤﺘﺎج و ﻣﺼﺮّ از او ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ درﺑﺎرة اﻳﻦ ﺳﻔﺮم ﺑﺎ ﻣﻦ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ و ﺣﺮﻓﺶ را ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻي‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪" :‬ﺑﺪ"! ﺗﻜﺎن ﺧﻮردم‪ ،‬آﻳﻪ را ﺧﻮاﻧﺪم‪ ...‬از ﺷﻮق ﮔﺮﻳﺴﺘﻢ‪) :‬از ﭼﻨﺪ آﻳﻪ ﻗﺒﻞ‬
‫ﺷﺮوع ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺷﺪه ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد(‪:‬‬
‫)ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬آﻳﺔ ‪ 91‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ(‬
‫ﷲ باَموالھم َو‬ ‫" اَلذين َ آمنوا َو ھاجروا َو جاھدوا فی سبيل ّ‬

‫الفائزون‪ .‬يبشرھم‬
‫َ‬ ‫ﷲ َو اولئکَ ھم‬ ‫جة عن َد ّ‬
‫اَنفسھم اَعظم د ََر ً‬
‫خالدين‬
‫َ‬ ‫برحمة منه َو رضوان َو ج ّنات لھم فيھا نعيم مقيم‪.‬‬ ‫َربھم َ‬
‫ُ‬
‫التتخذوا‬ ‫ﷲ عنده اَجر عظيم‪ .‬يا اَيھااَلّذين َ آمنوا‬ ‫فيھا اَبداً ان ّ َ‬
‫الکفر علی االيمان َو من‬ ‫َ‬ ‫آبائکم َو اخوانکم اَوليا ان استحبّوا‬
‫کان اباؤکم َو‬ ‫َ‬ ‫الظالمون‪ ...‬قل ان‬ ‫يتولھم منکم فاولئکَ ھم ّ‬ ‫َ‬
‫عشيرتکم َو اَموال َ‬
‫اقترفتموھا‬ ‫َ‬ ‫اَبناؤکم َو اخوانکم َو اَزواجکم َو‬
‫ﷲ‬ ‫من ّ‬‫تخشون کسا َدھا و مساکن ترضونھا اَحب اليکم َ‬ ‫َ‬ ‫تجارة‬
‫َ‬ ‫َو‬
‫ﷲ باَفواھھم‬ ‫نور ّ‬‫يريدون اَن يطفؤا َ‬
‫َ‬ ‫َو َرسوله َو جھاد فی سبيله‪...‬‬
‫َو‪...‬‬
‫)آﻳﺔ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻔﺄل ﻣﻦ از اﻳﻨﺠﺎ اﺳﺖ(‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫)ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬آﻳﺔ ‪ 73‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ!(‬
‫ﷲ اَ ّثاقلتم‬
‫يھاالذين آمنوا مالکم ذا قي َل لکم ان فروا فی سبيل ّ‬ ‫َ‬ ‫"يا اَ‬
‫االخرة فما متاع الحيوة‬ ‫َ‬ ‫الی االَرض اَ َرضيتم بالحيوة الدنيا َ‬
‫من‬ ‫َ‬
‫االخرة اال ّ قليل‪ .‬اال ّ تنفروا يعذبکم عذابا ً اَليما ً َو يستبدل‬
‫َ‬ ‫الدنيا فی‬
‫ﷲ اذ‬ ‫نصره ّ‬ ‫َ‬ ‫غيرکم َو التضرّ وه شيئا ً‪ ...‬اال ّ تنصروه فقد‬ ‫قوما ً َ‬
‫ثانی اثنين اذ ھما فی الغار اذ يقول لصاحبه‬ ‫الذين کفروا َ‬ ‫َ‬ ‫خرجه‬ ‫اَ َ‬
‫ﷲ سکينته عليه َو اَيدَه بجنود لم‬ ‫نز َل ّ‬‫ﷲ معنا فا َ َ‬ ‫التحزن ان ّ َ‬
‫َ‬
‫ھی العليا َو‬ ‫ﷲ َ‬ ‫الذين کفروا السفلی َو کلمة ّ‬‫َ‬ ‫تروھا َو جع َل کلم َة‬ ‫َ‬
‫ﷲ عزيز حکيم‪ .‬ان فروا خفافا ً َو ثقاالً َو جاھدوا باَموالکم َو‬ ‫ّ‬
‫تعلمون‪."...‬‬
‫َ‬ ‫ﷲ ذلکم خير لکم ان کنتم‬ ‫اَنفسکم فی سبيل ّ‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺔ ﻣﻔﺼﻞ ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ ﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺤﺮﻳﺮ آن دﻗﻴﻘﺎً‪ :‬ﻗﺒﻞ‬
‫ازﻃﻠﻮع دوﺷﻨﺒﻪ ‪ 26‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ‪ 1356‬روز ﻫﺠﺮت وي از اﻳﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .1‬در ﻧﺴﺨﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ دو ﻛﻠﻤﻪ از آﻳﺎت از ﻗﻠﻢ اﻓﺘﺎده اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ در ﻣﺘﻦ ﭼﺎﭘﻲ آﻳﺎت را از روي ﻗﺮآن ﻧﻘﻞ‬
‫ﻛﺮده اﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭘﻮران‬
‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ رﻧﺠﻬﺎ ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻜﻮت و ﺗﺤﻤﻞ را از ﻣﻦ ﺑﮕﻴﺮد اﻣﺎ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﺎﮔﻮاري ﻫﻢ ﺗﺎ آﺗﺸﻲ در ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻧﻜﻨﺪ از ﻣﻦ دﺳﺖ ﺑﺮدار ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺟﺎزه ﺑﺪه رﻧﺠﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ روز ﺑﻮد ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎز اﻣﺸﺐ ﺑﻲ ﺟﻬﺖ در روﺣﻢ ﺑﻴﺪار ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺧﻄﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻢ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺧﺎﻣﻮش ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺟﻮاﻧﻲ ﻣﻦ در ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻲ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎ ﭘﺮ از ﺧﻄﺮ و ﺧﻔﻘﺎن و رﻧﺞ و ﺗﻴﺮﮔﻲ ﺑﻮد و‬

‫ﻣﻦ ﻫﻤﺔ ﻧﺸﺎط و ﻧﻴﺮوي ﺧﻮﻳﺶ را در راه ﺗﻼش ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺗﻼﺷﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ‬
‫اﻋﺼﺎﺑﻲ ﺧﺴﺘﻪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اي ﻣﺒﻬﻮت ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺳﻮدي ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻼش ﺑﻴﻬﻮده را دﻧﺒﺎل ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدم و آﺳﺎﻳﺶ و ﻟﺬت را ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺠﺎل ﻧﺪادم ﻛﻪ ﻣﺮا از ﻛﻮﺷﺶ ﺟﻨﻮن آﻣﻴﺰ ﺧﻮد ﺑﺎزدارد‪.‬‬
‫راﻫﻲ را ﻣﻲ رﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺎن آن ﺗﻨﻬﺎ دو ﭼﻴﺰ ﺑﻮد‪ :‬ﻣﺮگ و ﺷﻬﺮت‪ .‬رﻧﺞ و ﺧﻄﺮ دو دوﺳﺖ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از آﻏﺎز ﻟﺤﻈﻪ اي ﻣﺮا ﺗﺮك ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﺳﺨﺖ دل ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﭘﺎرﺳﺎل‪ ...‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﻼش ﺑﻲ ﺛﻤﺮ ﺧﻮد را در راه ﮔﺬﺷﺘﻪ ام ﻫﻤﭽﻨﺎن دﻳﻮاﻧﻪ وار ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻢ‪ ...‬ﻛﺎرﻫﺎ ﻛﺮدم ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﻓﺮﺻﺘﻬﺎي ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻨﺶ دارم‪ 1.‬ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮاﻧﻢ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ 2.‬از ﺗﻬﺮان ﻛﻪ آزاد ﺷﺪم دﻳﮕﺮ ﻳﺎراﻧﻢ ﻫﻤﻪ از ﺗﺮس ﻣﺮا رﻫﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ از آن ﻫﻤﻪ ﭘﻨﺞ‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ...‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭘﻴﺶ آﻣﺪي ﻛﺮد و ﺳﻔﺮ ﺑﻴﺮوت ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﮋده داد‬
‫ﻛﻪ آﻳﻨﺪة ﭘﺮﻣﺎﺟﺮا و ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰي ﺧﻮاﻫﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺪم داد ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ راﻫﻲ را ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮده ام و ﻛﺴﻲ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﻴﺎﻣﺪ دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻢ و ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي ﺧﻮدم ﻫﺮﭼﻪ ﻧﻴﺮو و‬
‫اﺳﺘﻌﺪاد دارم ﻧﺜﺎر ﻛﻨﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺻﺪي ﻧﻮد ﻧﻴﺴﺘﻲ و ﺻﺪي ده ﭘﻴﺮوزي ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪم‪...‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1337‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪" .1‬ﻳﻚ روز ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺣﺮﻳﻖ و ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ و اﻋﺘﺼﺎب و اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺐ و اﻋﻼﻣﻴﻪ و ﺗﺸﻜﻴﻼت زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺨﻔﻲ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺸﻴﺪن و ﻳﻚ روز دﻳﮕﺮ در ﺳﻴﺎه ﭼﺎل زﻧﺪان ﺷﻜﻨﺠﻪ دﻳﺪن و اﺳﻴﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن‪) "...‬اﻳﻦ ﺟﻤﻼت ﻧﻴﺰ در ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﺔ ﺑﺎﻻ‬
‫آﻣﺪه اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ در ﻧﻬﻀﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻗﺒﻞ از ‪ 1336‬ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﮕﻴﺮي اش اﺷﺎره دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺷﺮ(‬
‫‪ .2‬اﺷﺎرة ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮي اش ﻫﻤﺮاه ﻛﻤﻴﺘﺔ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﺧﺮاﺳﺎن در ‪ 1336‬و زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪﻧﺶ در زﻧﺪان ﻗﺰل ﻗﻠﻌﺔ‬
‫ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ...‬آﻳﻨﺪه ام ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻢ ﺑﺪ و زﺷﺖ و دروغ و ﻛﻴﻨﻪ و ﺣﻴﻠﻪ و ﭘﺴﺘﻲ و‬
‫ﺳﺴﺘﻲ و ﺑﻲ ﺷﻌﻮري ﻳﺎ ﺑﻲ ﺷﺮﻓﻲ و ﺧﻄﺮ و ﻧﺎﭘﺎﻳﺪاري و ﺑﻦ ﺑﺴﺖ و ﻣﺸﻜﻼت و ﻫﻤﻪ ﺷﻜﺴﺖ و‬
‫ﻫﻤﻪ ﻧﺎاﻣﻴﺪي و ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ! در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬در ﻛﻮﭼﻪ ﺗﻨﻬﺎ و در ﻣﻴﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻨﻬﺎ و در ﻣﻴﺎن ازدﺣﺎم ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭘﺮﻫﻴﺎﻫﻮ و ﭘﺮﺷﻮري ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮم ﻫﺠﻮم آورده اﻧﺪ ﺑﺎز‬
‫ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ و‪ ...‬ﺗﻨﻬﺎﺗﺮ!‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺻﺒﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬از ﻣﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺪر ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﻜﻨﻢ و ﺧﻮدم را‪ ،‬ﻗﻠﻤﻢ را‪ ،‬زﺑﺎﻧﻢ را و ﺳﻮادم را ﻧﻔﺮوﺷﻢ و ﻳﺎ از ﺗﺮس‪ ،‬ﺳﻜﻮت ﻧﻜﻨﻢ و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ آﺳﻮدﮔﻲ و ﺑﻲ رﻧﺠﻲ و ﻟﺬت ﻋﻤﺮ و ﺑﺮﺧﻮرداري زﻧﺪﮔﻲ و اﻣﻨﻴﺖ ﻓﺮداﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻮﻟﻪ ﺑﺎر‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮ دوش دارم ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﮕﺬارم و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻢ را‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎﻳﻢ را و ﻫﻤﺔ ﻟﺤﻈﺎت ﻋﻤﺮم را ﻓﺪاي اﻳﻦ راه ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ راه‬
‫ﻗﺪﻣﻲ ﺑﺮدارم و ﭘﻴﺶ روم و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮﺳﻢ و ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ و دﺳﺖ ﺧﺪا‪...‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻫﻔﺘﺔ دﻳﮕﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺮوم ‪ 1‬ﻛﻪ‪ ...‬و ﻫﻢ‪ ...‬زﻳﺎرﺗﻲ ]اﺳﺖ[ و ﺗﻮﺳﻠﻲ و اﻟﺘﻤﺎس‬
‫ﻣﺮﺣﻤﺘﻲ از ﺧﺪا و ﺣﺒﻴﺒﺶ‪ ،‬در اﻳﻦ اوﺿﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ دروﻧﻲ و ﻫﻢ ﺑﺮوﻧﻲ ﺳﺨﺖ ﻣﺤﺘﺎﺟﻢ‬
‫و ﻣﺤﺘﺎﺟﻴﻢ‪...‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻘﺼﻮد رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺣﺞ اﺳﺖ )آﺧﺮﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺣﺞ(‪.‬‬
‫ﭘﻮران ﻋﺰﻳﺰم!‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺷﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﺮدم ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﺮي و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻮﺑﻲ!‬
‫ﺧﺪا را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ‪ ،‬ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻨﻲ و ﺻﺮاﺣﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﻮدم را و ﮔﺮﻣﻲ و ﻧﻮر‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ را و روﺷﻨﻲ ﺑﺮق ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ در ﻇﻠﻤﺖ ﻏﻠﻴﻆ و ﻋﺎم ﺷﺐ را و ﺳﻮزش آﺗﺶ را و ﻋﻄﺮ ﮔﻞ‬
‫را و ﻋﺸﻖ را و‪ ...‬ﺧﺪا را‪ ،‬ﺧﻮد ﺧﺪا را‪ ...‬دﺳﺘﻬﺎﻳﺶ را ﺑﻪ روي ﺷﺎﻧﻪ ام ﻟﻤﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺔ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻟﻄﻒ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ دﺷﻤﻨﻴﻬﺎ و ﺧﻄﺮﻫﺎ و زﺷﺘﻴﻬﺎ و ﺧﻴﺎﻧﺘﻬﺎ و‬
‫دروﻏﻬﺎ و ﭘﺴﺘﻴﻬﺎ و ﺑﻲ رﺣﻤﻴﻬﺎ و ﺑﻲ ﺷﺮﻣﻴﻬﺎي ﺷﻴﺦ و‪ ...‬ﻃﻼ و ﺗﻴﻎ و ﺗﺴﺒﻴﺢ و ﻫﻤﺴﺎزي‬
‫ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ اﺳﺘﺒﺪاد و اﺳﺘﺤﻤﺎر و ﻫﻢ ﺻﻔﻲ ﭼﻜﻤﻪ و ﻧﻌﻠﻴﻦ‪ ...‬و در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﻴﻢ و‬
‫اﻧﺮژي زاي ﺧﺮﻳﺖ و ﺟﻬﻞ و ﺗﻌﺼﺐ را در اﺧﺘﻴﺎر رﻳﺎ و ﺳﺎﻟﻮس و ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮد دارﻧﺪ و ﻣﻨﺒﺮﻫﺎ و‬
‫ﻣﺤﺮاﺑﻬﺎ و ﻫﺰارﻫﺎ ﻣﺪاح و روﺿﻪ ﺧﻮان و واﻋﻆ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺷﺎن ﭘﻮل ﻋﻈﻴﻢ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ و ﻧﺒﻮغ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺳﻴﺎ و اﻧﺘﻠﻴﺠﻨﺖ ﺳﺮوﻳﺲ و در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﻴﻢ و‪ ...‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اوﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ دﻓﺎع ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻴﺎ و ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ؟! ﭼﻪ دﻓﺎﻋﻲ!‬
‫ﭘﻮران‪ ،‬ﻧﻤﻲ داﻧﻲ ﭼﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ؟ ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﭼﻪ ﻛﺮد؟ ﭼﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ در زﻳﺮ ﺑﺎران رﺣﻤﺘﺶ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﻳﺴﺘﺎده ام و از ﺷﺪت ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﻧﻔﺲ ﺑﺮ آورم‪ ،‬ﻋﺠﻴﺐ اﻳﻦ ﺧﺪا ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ و ﻓﻬﻤﻴﺪه و‬
‫ﺑﺎزﻳﮕﺮ! ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﺟﺒﺮ ﻋﻘﻴﺪه و ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺮا در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮي ﺗﺮﻳﻦ ﺟﺒﻬﻪ ﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻗﺮار‬
‫داده و ﺑﺎ ﻫﻤﻪ در اﻓﺘﺎده ام و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻫﻴﭻ ﺳﻼﺣﻲ در دﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي و ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ و‬
‫ﺻﻨﻔﻲ و ﻗﺪرﺗﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺪارم و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ!!‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪا ﻣﻌﺠﺰه ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺳﻴﻠﻪ و ﺳﺒﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﺳﻴﻠﺔ ﻛﻮﺑﻴﺪن اﻳﻦ دﺷﻤﻨﺎن ﻗﻮي‬
‫و ﻫﻤﺪﺳﺖ ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ در ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻫﻤﻴﻦ دﺷﻤﻨﺎن ﻗﻮي و ﻫﻤﺪﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻏﺮور و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي و رﺳﻮاﻳﻲ ﻫﻤﺪﺳﺘﻴﺸﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ وﺳﺎﺋﻞ و اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ارزاﻧﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﭼﻴﺮه دﺳﺘﺎن در ﺣﻤﻠﺔ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ و ﺑﻲ رﺣﻤﺎﻧﻪ و ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ و ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻧﻪ و‬
‫ﺑﺎ ﺳﺎزوﺑﺮﮔﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻲ دﺳﺖ و ﭘﺎي ﺑﻲ ﻫﻮش و ﺣﻮاس و ﺗﻨﺒﻞ و ﺗﻨﻬﺎي ﺑﻲ ﻋﺮﺿﻪ اي ﻛﻪ از‬
‫ﻋﻬﺪة ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ زن و ﺑﭽﻪ اش ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و رﺳﻮا ﺷﻮﻧﺪ! ﺑﻴﺎ و ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫رﻳﺸﻬﺎي ﺑﻠﻨﺪي ﻛﻪ ﺗﺎ دﻳﺮوز‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﻣﺴﺎل را در ﻣﺴﺠﺪﻫﺎ و ﺗﻜﻴﻪ ﻫﺎ و‬
‫ﺳﻔﺮه ﻫﺎ و ﻣﺠﺎﻟﺲ زﻧﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﺪه ﻫﺎ ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و ﻫﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﺘﻮاي آﻳﺖ اﷲ ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ‬
‫ﻣﻴﻼﻧﻲ در دﺳﺖ و ﻫﻮار ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻜﺸﻴﺪ و ﺑﺰﻧﻴﺪ و وﻳﺮان ﻛﻨﻴﺪ‪ ...‬اﻛﻨﻮن ﺳﺮ از ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺸﺎن‬
‫ﺑﺮﻧﻤﻲ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﭼﻪ زود و ﭼﻪ رﺳﻮا دﺳﺘﺸﺎن را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و دﻳﻨﺸﺎن و وﻻﻳﺘﺸﺎن را ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺷﺮﻳﺢ ﻗﺎﺿﻲ اﻧﺪ و ﺳﺎﺣﺮان ﻓﺮﻋﻮن!‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ روﺷﻦ ﺷﺪ و ﻫﻤﻪ ﻛﺲ ﻧﻴﺰ روﺷﻦ ﺷﺪﻧﺪ! ﻫﻢ روﺷﻨﻔﻜﺮ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﺎزاري‪،‬‬
‫ﻫﻢ دوﻟﺖ و ﻫﻢ روﺣﺎﻧﻴﺖ! ﻳﻚ ﻧﻘﻄﺔ ﺳﺆال‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﻠﻤﺔ اﺑﻬﺎم ﺑﺮ ﺟﺎي ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ راه ﻫﻢ ﺑﺎز‬
‫ﺷﺪ و اﻳﻦ آﺑﻲ ﻛﻪ در ﭼﺎه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در زﻳﺮ زﻣﻴﻦ اﻧﺒﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﻳﻚ اﺳﺘﺨﺮ‪ ،‬در ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬
‫ﮔﺮداب ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺎري ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎر ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﻦ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪...‬‬
‫ﺗﻬﺮان ‪ 24‬آﺑﺎن ‪1351‬‬
‫اﺣﺴﺎﻧﻢ!‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﺮداﻧﻪ ات را ﺧﻮاﻧﺪم ﻻﺑﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ اﺣﺴﺎﺳﻲ دارم؟ و ﻻﺑﺪ ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﻲ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راه ﺗﻮام ﻛﻪ ﺑﺮﺳﻲ! ﻫﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺪري‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ آﻣﺪن ﭘﺴﺮش ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﭘﺪر ﻳﻚ "ﺗﻨﻬﺎ" اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﺮ ﭘﺪري‪،‬‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راه ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﺒﺮ رﺳﻴﺪن ﭘﺴﺮش او را از ﺷﺎدي ﺑﻪ اﺷﻚ آورد‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎن ﻋﺰﻳﺰم‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺷﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﻴﺮم ﻛﻪ ﺟﻮاﺑﻲ ﻣﻔﺼﻞ ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ و‬
‫ﺷﻠﻮﻏﻲ ﻛﺎر ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺠﺎل آن را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﺖ ﻳﻚ ﺟﻮاب رﺳﻤﻲ ﺗﻌﺎرﻓﻲ‬
‫ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ و ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اي را ﻫﻢ ﻣﻦ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ و ﻫﻢ ﺗﻮ ﺑﺪان ﻧﻴﺎزي ﻧﺪاري‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺸﺐ‪،‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﭼﻨﺎن ﻣﺠﺎﻟﻲ ﻫﻨﻮز ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﺮم از ﺑﻲ ﺧﻮاﺑﻲ و ﻫﻴﺎﻫﻮي ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ و ﺟﻤﻌﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﻪ و ﻧﻴﻢ ﺑﻌﺪ از ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ اﺳﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮده ام‪ ،‬درد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻋﺼﺎﺑﻢ‬
‫ﻛﻮﻓﺘﻪ و ﺣﻮﺻﻠﻪ ام ﺳﺮ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻣﺠﺎل ﻧﻴﺴﺖ ﺣﺎل ﻫﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ‬
‫ارﺷﺎد را ﻧﺎﮔﻬﺎن و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﻃﻊ و ﺳﺨﺖ و ﺗﻨﺪ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﺎري ﺣﺘﻲ ﺑﻨّﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻛﺎر ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻓﺼﻠﻲ از ﻛﺘﺎب‬
‫ﻋﻤﺮم ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻓﺼﻠﻲ دﻳﮕﺮ آﻏﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻣﻴﺪوارم‪ ،‬از اﻳﻦ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻛﺘﺎب زﻧﺪﮔﻲ ام ورق ﺧﻮرد و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﺎﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدم‪.‬‬
‫درﺣﺎل ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻮده ام ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا دﻳﺪه ام ﺑﺴﻴﺎري را ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ‬
‫و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﺣﺘﻲ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﻫﻞ ﻛﺘﺎب و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ وﻟﻲ از اول ﺗﺎ آﺧﺮ‬
‫ﻋﻤﺮﺷﺎن ﻛﺘﺎب زﻧﺪﮔﻲ را ﮔﺸﻮده اﻧﺪ و ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﺧﻴﺮه ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ و ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﻪ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ آﺧﺮ ﻧﻤﻲ رﺳﺪ؟‬
‫اﺣﺴﺎﻧﻢ! رﻧﺞ ﺑﺰرگ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮﺑﻢ و ﭘﺪر ﺧﻮﺑﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﺧﻮﺑﻢ ﻧﺒﻮده ام‪ ،‬وﻟﻲ ﻛﺎﻏﺬ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﻦ دﻟﺪاري داد ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺗﻮ ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻲ ﻛﻪ‬
‫ﭼﺮا؟‬
‫ﻛﺎر ﺑﺮاي ﻣﺮدم و ﻛﺎر در راه آﮔﺎﻫﻲ و ﺣﺮﻛﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺨﺼﻮص در ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﻳﺦ ﺑﺴﺘﻪ و‬
‫ﺳﻨﮓ ﺷﺪه اﮔﺮ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ و اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ )ﻧﻪ اﻣﻮر ﺧﻴﺮﻳﻪ اي در ﻛﻨﺎر زﻧﺪﮔﻲ و ﺷﻐﻞ و ﻟﺬّت و‬
‫راﺣﺖ و ﺧﻮد( ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ و رﻧﺞ و ﻓﺪاﻛﺎري دارد‪.‬‬
‫و ﺑﻲ ﺷﻚ اوﻟﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﺷﺮﻳﻜﻨﺪ‪ ،‬زن و ﻓﺮزﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ و ﻟﺬت و‬

‫راﺣﺖ و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ آدم اﻧﺪ و ﻫﻤﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻴﺸﺎن را ﻛﻌﺒﻪ ﺷﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮ ﮔﺮدش ﺷﺐ و روز‪ ،‬ﻫﻤﺔ ﻋﻤﺮ در ﻃﻮاف اﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن را‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ "ﺧﺎﻧﻪ" ﺷﺎن را ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫اﺳﺖ از ﻣﻦ و ﻣﺎﻣﺎن و ﺗﻮ و ﺳﻮﺳﻦ و ﺳﺎرا و ﻣﻮﻧﺎ! ﻣﺤﻮر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و در ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﺶ‪ ،‬ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ‬
‫ﭼﺮﺧﻴﺪن‪ ،‬دور زدن ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ "ﺻﻔﺮ"!‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻫﻤﻔﻜﺮان ﻣﻦ ﻛﻪ ﺗﻌﻬﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺟﻮاﻧﻲ را در ﻣﺒﺎرزة ﻓﻜﺮي‬

‫و آزادي ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و رﺳﺎﻟﺘﺸﺎن ﺑﻴﺪاري و رﻫﺎﻳﻲ ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﺗﺎ ازدواج ﻛﺮدﻧﺪ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺪر‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ رﻛﻮع رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﻫﺎﺷﺎن ﻛﻪ دو ﺗﺎ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺠﻮد اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺳﻪ ﺗﺎ ﻛﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﭘﺎﻣﺎل‬
‫ذﻟﺖ و ﺣﺮص و ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﻲ و ﭘﻮل ﺟﻤﻊ ﻛﺮدن و ﻛﻢ ﻛﻢ ﻫﻮاي ﻣﺮدم ﺧﻮاﻫﻲ و اﻓﻜﺎر ﺣﻖ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ از دﻟﺸﺎن رﻓﺖ و از ﺳﺮﺷﺎن ﭘﺮﻳﺪ و اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﻮي ﺑﺎﻧﻚ و ﺳﻬﻢ و رﺗﺒﻪ و ﺷﻐﻞ و ﺑﺎﻧﺪ و‬
‫رﺷﻮه و ﻛﻼه و ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺎﺷﻴﻦ و دم و دﺳﺘﮕﺎه و ﻟﺬت و ﺗﻔﺮﻳﺢ و‪ ...‬ﻋﻮض ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻤﺶ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از ﻗﻴﺎﻓﺔ آﺷﻨﺎ و ﺧﺎﻃﺮة ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﻫﻴﭻ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪي و اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﺷﺒﻬﺎ ﺗﺎ ﺳﺤﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺣﺮﻓﻬﺎ داﺷﺘﻴﻢ و درد دﻟﻬﺎ و آرزوﻫﺎ و‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ‪ ...‬و ﺣﺎل اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ؟ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺳﺮدي و‬
‫ﮔﺮﻣﻲ ﻫﻮا ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ!‬
‫‪-‬اﻣﺮوز ﻫﻮا ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮب ﺷﺪه!‪-‬ﺑﻠﻪ وﻟﻲ ﭼﻨﺪ روز ﭘﻴﺶ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد! ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ‬
‫ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻲ دوﺑﺎره ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺮد ﺷﻮد؟ ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻌﺪاً دوﺑﺎره ﮔﺮم ﺷﻮد! اﮔﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻳﺎ ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﻛﻪ راه ﻫﺮ دو ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﺪا ﻣﻨﻬﺎي ﺧﻠﻖ‪ ،‬آﺧﻮﻧﺪﺑﺎزي و ﺻﻮﻓﻴﮕﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻠﻖ ﺧﻮد را ﻓﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﻧﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ‪ ،‬از ﻧﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫آزادي ﻣﺮدم‪ ،‬اﺳﺎرت ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻮرداري ﻣﺤﺮوﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي راﺣﺖ ﺧﻠﻖ‪ ،‬رﻧﺞ ﺧﻮﻳﺶ را اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﻨﺪ‪ ...‬در اﻳﻦ راه زن و ﻓﺮزﻧﺪ وي اﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺪا ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم ﭘﻮران اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺷﻜﻨﻨﺪة ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ را ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﺑﺮ دوش ﻣﻦ ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﻪ دوش ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و اﺣﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﭘﺪر‪ ،‬ﺗﺼﻮري ﻛﻪ دارد‪ ،‬ﻣﺮدي‬
‫اﺳﺖ ﻫﻤﻔﻜﺮ و ﻫﻤﺪرد ﻛﻪ ﺑﺎ آﺛﺎرش آﺷﻨﺎﺳﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ آﺷﻨﺎﻳﻲ و دوﺳﺘﻲ دارد و‪...‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ! ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﻓﺮدا ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻲ اﻳﻦ راه را از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪم‪ ،‬اداﻣﻪ دﻫﻲ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﻳﻢ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪي ﻧﺨﻮاﻫﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻔﻜﺮ و ﻫﻤﺪردي ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ آﺛﺎرت آﺷﻨﺎﻳﻢ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﺖ‪،‬‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻬﺎﻳﺖ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﺖ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻳﺎ اﻧﺘﻘﺎد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺧﻮﺷﺤﺎل و‬
‫اﻣﻴﺪوار و ﺳﺮﻓﺮاز و ﻫﻤﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدش آﺷﻨﺎﻳﻲ و دوﺳﺘﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲ دارم! ﻧﻪ ﭘﺴﺮي ﻛﻪ ﻋﺼﺎي‬
‫ﭘﻴﺮي ﺑﺎﺑﺎﻋﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﺪم و ﻳﺎر و ﻣﺪدﻛﺎر و ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه و‪ ...‬از اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎي ﺧﺎص ﻳﻚ ﺑﺎﺑﺎي‬
‫ﻋﺰﻳﺰي‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ ﻓﺮزﻧﺪ اﻫﻞ و ﺑﻪ دردﺧﻮر! ﻣﺜﺎﻟﺶ؟ ﻣﻦ و ﺑﺎﺑﺎﺑﺰرگ!‬
‫اﻣﺸﺐ ﺑﺨﺼﻮص اﻻن ﻛﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪ از ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﻳﻚ دوره ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﭘﺮﺷﻮر ﻓﻜﺮي و ﺟﻤﻌﻲ و ﻳﻚ ﻣﺎه ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﺷﺐ و روز ﻫﻴﺎﻫﻮ و ﺗﻬﻤﺖ و ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﻣﻨﺒﺮﻫﺎ‬
‫و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ و اﻋﻼﻣﻴﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاي زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزي و آﻣﺎدﮔﻲ ذﻫﻨﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮدة ﻋﺎﻣﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪،‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﻦ ﺧﺎﻣﻮش‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻴﺸﻪ و ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ از ﻫﺮ ﺷﺐ و ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻲ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻢ و ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ات و ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ از رﻓﻘﺎ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎره ﺧﻮاﻧﺪم و ﺧﻮاﻧﺪم ﺗﺎ ﻃﻌﻢ ﺗﺎزه‬
‫و ﻣﻴﻮة ﻧﻮﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻬﺎل را ﻛﻪ از رﻳﺸﺔ اﻳﻦ درﺧﺖ رو ﺑﻪ ﭘﻴﺮي و ﺧﺰان‪ ،‬روﻳﻴﺪه و ﺑﺎﻟﻴﺪه و ﺑﻪ ﺑﺮگ‬
‫و ﺑﺎر ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺮﺧﻲ درﺧﺘﻬﺎي ﮔﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز‪ ،‬درﺳﺖ ﻗﺪ ﻧﻜﺸﻴﺪه و درﺧﺖ ﻧﺸﺪه‪،‬‬
‫ﻣﻴﻮه ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﭽﺸﻢ‪ ،‬ﻣﺰﻣﺰه ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻛﻴﻒ ﻛﻨﻢ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮم ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻄﺮ و ﻃﻌﻢ و رﻧﮓ‪ ،‬ﻋﻄﺮ‬
‫و ﻃﻌﻢ و رﻧﮓ ﻣﻴﻮة ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮدرﺧﺖ اﺳﺖ؟ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ؟ ذاﺋﻘﻪ ام‪ ،‬ﺷﺎﻣﻪ ام و ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﻢ‬
‫درﺳﺖ ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ؟ ﭼﻮن ﻧﻬﺎل ﺧﻮد ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﻮة ﺑﺎغ ﺧﻮد ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ در‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﻦ و ﺷﺎﻣﺔ ﻣﻦ و ذاﺋﻘﺔ ﻣﻦ ﺟﻠﻮه اش را ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ؟ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫ﺷﻮم‪ ،‬ﻣﻦ ﺣﻖ ﻧﺪارم ﮔﻮل اﻳﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺷﺨﺼﻲ و ﻗﻀﺎوﺗﻬﺎي ﻋﺎﻃﻔﻲ را ﺑﺨﻮرم در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻦ‬
‫ﻳﻚ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﻢ و ﻫﺮﮔﺰ ﺧﻮد را ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺨﺸﻴﺪ اﮔﺮ ﭘﺪر ﺑﻮدن‪،‬‬
‫ﻣﺮا از روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻮدن و ﻣﻨﺼﻒ ﺑﻮدن ﻣﻌﺎف ﻛﻨﺪ!‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن از ﺧﻮدم ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬ﭼﻮن دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ وﻗﺘﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه‪ ،‬در ﻋﻘﻞ ﻫﻢ اﺛﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارد و ﺣﺘﻲ در ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش و ﻻﻣﺴﻪ و ذاﺋﻘﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ را دادم‬
‫ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺗﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺮا در ﻗﻀﺎوﺗﻢ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺳﺎزﻧﺪ و دﻳﺪم آﻧﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﺮا ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ دﭼﺎر ﺑﺎزي ﻋﺎﻃﻔﺔ ﺷﺨﺼﻲ ﻧﺸﺪه ام و ﭼﻘﺪر ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
‫ﺷﺪم ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ زن و ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮده اي ﺑﺮ ﺑﻴﻨﺶ و اﺣﺴﺎس و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ارزﻳﺎﺑﻲ و‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻢ ﻧﻜﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ دروغ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و دروﻏﻲ ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﭽﺔ ﺧﻮدم‬
‫را درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﻧﮕﺮم ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﭽﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ را‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﭽﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬ﺑﭽﺔ ﺧﻮدم را از ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ و راﺣﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﺤﺮوم ﺳﺎزم‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﭘﺎي ﻗﻀﺎوت ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣﺪ و ﺣﻖ دادن ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺗﻮ و ﻳﻚ ﺑﭽﺔ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﭽﺔ ﻫﺮ ﻛﺲ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﮕﺬارم و اﮔﺮ ﺣﻖ از او ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪﻫﻢ و ﻳﺎ اﮔﺮ ﺣﻘﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ ﺑﺮاﻳﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮم‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم دل و ﺟﺎن و ﺷﻮﻗﻢ آرزو ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻲ آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﺣﻖ را داراﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻌﻠﻢ اﻧﺸﺎء ﻛﻼس ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻤﺮه ﺑﻪ اﻧﺸﺎء ﺗﻮ ﺑﻴﻔﺰاﻳﻢ و اﮔﺮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ از رﻗﻴﺐ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺮه را ﻧﺪﻫﻢ‪،‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﭘﺴﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﮔﺮ از اﺣﺴﺎن ﻫﺮ ﭘﺪري ﺑﻪ دﺳﺘﻢ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ آﻓﺮﻳﻦ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ‬
‫ﻛﻪ از اﺣﺴﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ از ﺷﻮق داغ ﻣﻲ ﺷﻮم و از ﻋﺸﻖ ﺗﺎ ﺳﺤﺮ ﺑﻴﺪار ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻢ و از اﻣﻴﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﺳﺨﺘﻴﻬﺎ و ﺿﺮﺑﻪ ﻫﺎ و ﻧﻮﻣﻴﺪﻳﻬﺎ و‪ ...‬ﺗﺴﻠّﻲ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻢ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎﻳﻪ ﺗﺴﻠﻲ ام اﻳﻨﻜﻪ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﭼﺮا ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ام ﺑﺮاي ﺗﻮ ﭘﺪر ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫در اﻳﻦ ﻳﻚ ﺳﺎل و ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺑﻪ راﺳﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻜﺮده ام‪ ،‬ﻣﻲ داﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻘﺪر در ﻛﺎر ﻏﺬا و ﻟﺒﺎس‬
‫و ادارة زﻧﺪﮔﻲ ﻋﺎﺟﺰم‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ آﺷﭙﺰ ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺪﻣﺘﻜﺎر ﺷﺨﺼﻲ و ﻟﺒﺎس‬
‫ﺷﻮر ﺷﺨﺼﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ راﺣﺖ ﻛﻪ ﻣﺮداب روح اﺳﺖ ﻋﺎدت ﻧﻜﻨﻢ‪ ،‬در ﻫﻤﺎن‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اي ﻛﻪ دﻳﺪه ﺑﻮدي‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و ﺧﻮدم رﺧﺖ ﻣﻲ ﺷﻮرم و ﺧﻮدم ﺟﺎرو ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‬
‫و ﻇﺮف ﻣﻲ ﺷﻮرم و ﻏﺬا ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ )ﭼﻮن ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ :‬ﻣﻲ ﭘﺰم‪ ،‬دﻳﺪم ادﻋﺎي ﺑﻲ‬
‫ﺟﺎﻳﻲ اﺳﺖ!( و ﺧﻮدم ﺣﺘﻲ از ﺑﻴﺮون ﻧﻔﺖ ﻣﻲ ﺧﺮم‪ ...‬ﺷﺒﻬﺎ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﺸﺖ و ﻧﻪ و ده ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮم و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻛﺘﺎب و ﻛﺎﻏﺬ و ﻗﻠﻢ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و آرزوﻫﺎ و رﻧﺠﻬﺎ و ﻫﺮاﺳﻬﺎ و ﺧﻴﺎﻧﺘﻬﺎ و‬
‫ﻧﺎﻣﺮدﻳﻬﺎ و دﺷﻤﻨﻴﻬﺎ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎ و زﺷﺘﻴﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻣﺎج ﻫﻤﻪ اش ﺷﺪه ام‪ ...‬و روزﻫﺎ ﺗﺎ ﺷﺐ درﮔﻴﺮ‬
‫ﺑﺎ دﺷﻤﻦ و دوﺳﺖ و ﻏﺮﻗﻪ در ﻛﺎر و ﻛﺎر و ﻛﺎر و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ اي ﻛﻪ ﺳﺮاﭘﺎﻳﺶ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ راﻫﻲ ﻛﻪ آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺪون آﻧﻜﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﻲ در زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺷﻮق‪،‬‬
‫آﻳﻨﺪه ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و اداره و دﻳﺪ و ﺑﺎزدﻳﺪ و ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﮔﺮدش و اﺳﺘﺮاﺣﺘﻲ ﺑﮕﺬرد‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ دﻟﺴﻮزي ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻮر ﻛﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ اﺳﺖ در ردﻳﻒ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬آدم ﺑﺎﻳﺪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زن و ﺑﭽﻪ اش ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻛﺎر ادارﻳﺶ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺗﺄﻣﻴﻦ آﻳﻨﺪة ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫اش ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺎﻋﺎت اﺿﺎﻓﻲ را ﻫﻢ ﺑﻪ اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬راﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻃﺮز ﻛﺎر ﻳﻚ‬
‫ﻃﺮز ﻛﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي وﺿﻌﻲ ﻛﻪ وﺿﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻣﻦ ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻮدم ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﺮدم‪ .‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ اﻧﺪازه ﻛﺎر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ‬
‫زودي از ﭘﺎ درت ﻣﻲ آورد و ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر اداﻣﻪ دﻫﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮر ﻛﺎر ﺳﻪ ﭼﻬﺎر‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ دوام ﻧﻤﻲ آورد‪ .‬راﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ زﻣﺎن زﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ‬
‫آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻮر ﺷﺪه و ﻓﻀﺎﻳﻲ‬
‫را ﭘﺪﻳﺪ آورده و ﻓﺮﺻﺘﻲ ﮔﺬرﻧﺪه ﭘﻴﺶ آورده و ﻣﺜﻞ ﻛﺴﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﺐ ﺗﺎرﻳﻚ در ﺑﻴﺎﺑﺎن‬
‫ﮔﻢ ﺷﺪه و در ﺳﻨﮕﻼﺧﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر اﺳﺖ و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺮﻗﻲ ﺟﺴﺘﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ زدن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﻲ و آراﻣﻲ و ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ!‬
‫ﻗﺪم ﺑﺮدارد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل راه ﺑﮕﺮدد و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﭼﺮاﻏﻲ ﻓﺮا راه ﺧﻮد دارد و‬
‫ﻳﺎ ﺧﻴﺎل ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ در اﻓﻖ ﻣﻲ درﺧﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﻫﻤﺔ دوﺳﺘﺎن ﻫﻤﻔﻜﺮي ﻛﻪ‬
‫ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﭼﺮا اوﻻً در ﻫﺮ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺑﺎ ﺷﺘﺎﺑﺰدﮔﻲ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻮﺷﻴﺪم ﺗﺎ ﻓﺸﺮده و ﺳﺮﻳﻊ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎص را از اول ﺗﺎ‬
‫آﺧﺮ ﺑﮕﻴﺮم و ﺑﭙﺮوراﻧﻢ و ﺑﺎ ﺷﻌﺮ و ﻧﺜﺮ و ﻧﻘﻞ ﻗﻮل و ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻌﺒﻴﺮﻫﺎي زﻳﺎد ﺑﺎزش ﻛﻨﻢ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻃﺮح ﻛﻨﻢ و ﺧﻴﻠﻲ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻤﻴﻖ را ﺑﺎ ﻳﻚ اﺷﺎرة ﺳﺮﻳﻊ رد ﺷﻮم و اﻣﺮوز ﻗﺎﻧﻊ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺣﻖ داﺷﺘﻪ ام ﻛﻪ ﺑﺪون رﻋﺎﻳﺖ وﻗﺖ ﻣﺮدم و ﻛﺎرﺷﺎن و ﻗﺮار و ﻣﺪارﻫﺎﺷﺎن ﮔﺎه ﺗﺎ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﻳﻚ درس ﻳﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻢ ﻃﻮل ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪة‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻣﻌﻘﻮل ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﻦ ﻳﻚ ﻛﺎر ﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬ﻋﺎدي‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫دار و ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻤﻲ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً در داﻧﺸﻜﺪه‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ درس ﺑﺪﻫﻢ ﻳﺎ در ﻣﺪرﺳﺔ‬
‫ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻓﻘﻪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اي ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً در ﻣﺠﻼت ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ و ﻳﺎ در ﺿﻤﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﻛﺘﺎب‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪه اي ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ در ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﮔﺎه ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﻬﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺑﺪﻫﻢ و ﻳﺎ در ﻓﺼﻠﻬﺎي‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﭼﻨﺪ ﺷﺐ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺮوم‪ ،‬در ﺿﻤﻦ ﺑﻪ ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮدم ﻫﻢ ﺑﺮﺳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻔﺮﻳﺢ و دﻳﺪ و ﺑﺎزدﻳﺪ و‬
‫دوﺳﺖ و رﻓﻴﻖ و ﺷﻐﻞ و ﭘﻮل و زﻧﺪﮔﻲ و ﻓﺮدا‪...‬‬
‫ﺻﺤﺒﺖ از ﺟﺎﻣﻌﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﻤﻲ از آن ﺧﻮاﺑﻴﺪه اﻧﺪ و اﻓﺴﻮن ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻧﻴﻤﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻴﺪار ﺷﺪه اﻧﺪ در ﺣﺎل ﻓﺮارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ اﻳﻦ ﺧﻮاﺑﻴﺪه ﻫﺎي اﻓﺴﻮن ﺷﺪه را ﺑﻴﺪار ﻛﻨﻴﻢ و وا‬
‫دارﻳﻢ ﻛﻪ "ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ" و ﻫﻢ آن ﻓﺮارﻳﻬﺎ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﻢ و وا دارﻳﻢ ﻛﻪ "ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ" اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺎده اي‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ را ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻋﺪة ﻛﻤﻲ ﻫﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻴﻨﺎ و آﮔﺎه و ﺗﺠﺮﺑﻪ دار و ﺑﺎﻫﻮش و ﻻﻳﻖ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ و ﻫﻤﺎن ﻋﺪة ﻛﻤﺘﺮي ﻫﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺑﻲ ﻏﺮض ﺷﺨﺼﻲ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ و ﻫﻤﺎن ﻋﺪة ﻛﻤﺘﺮي ﻛﻪ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻴﻢ ﺑﺎز ﻫﻤﻪ ﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ و‬
‫ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ و ﺑﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎري و ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﺎزي ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ و ﻫﻤﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي ﻫﻢ ﻛﻪ ﻫﻢ آﮔﺎﻫﻨﺪ و‬
‫ﻫﻢ داﻧﺎ و ﻫﻢ ﺑﺎﻫﻮش و ﻫﻢ ﻻﻳﻖ و ﻫﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ دار و ﻫﻢ ﺑﻲ ﺑﺎك و ﻫﻢ ﭘﺎك و ﻫﻢ ﻋﺎﺷﻖ راه و‬
‫ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﺔ ﻫﺪف و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﻻزم اﺳﺖ‪" ،‬ﻣﺮداﻧﻲ ﻋﻠﻲ وار" ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬روﺣﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺧﻮش ﻧﮕﺮ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪ‪ ،‬دﻟﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺒﺎرز‪ ،‬ﻧﺘﺮس‪ ،‬زرﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ و آن و ﻣﺼﻠﺤﺖ‬
‫و آﺑﺮو و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﭘﺎرﺳﺎ و ﺗﺤﻘﻴﺮﻛﻨﻨﺪة ﭘﻮل و ﭘﺴﺖ و ﭘﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺳﺨﻨﻮر‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎس‪ ،‬زﻣﺎن ﺷﻨﺎس‪ ،‬اﺳﻼم ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﺳﺮﻛﺶ‪ ،‬ﻣﺘﻮاﺿﻊ‪ ،‬ﺻﻤﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮب‪ ،‬آﺷﻨﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺪﻳﺪ و ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﺳﺘﺜﻤﺎر و اﺳﺘﺤﻤﺎر ﻛﻬﻨﻪ و ﻧﻮ و ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ...‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻮر ﻛﺴﺎن ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻛﺎري "ﻋﻠﻲ وار" ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ "ﻣﻌﺎوﻳﻪ وار" ﺑﻲ ﺷﻚ اﮔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺗﺎ درﺟﺔ ﻣﺤﺪودي‬
‫و ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺎ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻔﺘﻪ ﻫﺎ را ﺑﻴﺪار ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﻫﺎ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ و اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﺳﺨﺖ‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ و ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺪازه ﻛﻢ‪ ،‬در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺻﺪ زﻧﺠﻴﺮ ﺑﺮ ﭘﺎ دارﻧﺪ و ﺻﺪ دﺳﺘﺒﻨﺪ ﺑﺮ دﺳﺖ و ﺻﺪ رﻳﺴﻤﺎن ﺑﺮ ﮔﺮدن و ﺻﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺻﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺶ ﭘﺎ و ﺻﺪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺧﻄﺮي و ﺣﺎدﺛﻪ اي در اﻧﺘﻈﺎر‪...‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺎري ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ! و راﻫﻬﺎي رﻓﺘﻪ ﻛﻮﻓﺘﻪ و‬
‫ﻣﻌﺮوف و ﻣﻌﻤﻮل رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻛﺎري اﺳﺖ راﺳﺘﻪ و ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻋﺎدي و ﻣﻲ ﺗﻮان در آداب و ﺗﺮﺗﻴﺒﺎت‬
‫ﺳﻔﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺴﻲ ﻳﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﻴﺎﻧﺔ ﻛﻮه و ﻛﻮﻳﺮ و ﻣﺮداب و ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﻛﺎخ و ﻣﺴﺠﺪ و دﻳﺮ و آﺛﺎر ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺑﺒﺮّﻧﺪ و راﻫﻲ ﺗﺎزه ﺑﺎز ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﺎ آن‬
‫آﺷﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻛﻤﻜﺸﺎن ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و ﺣﺘﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻲ ﺻﺪﻫﺎ‬
‫دﺳﺖ و دﺳﺘﮕﺎه از ﻛﺎرﺷﺎن ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻬﺪﻳﺪﺷﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و از ﭘﺸﺖ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺧﻨﺠﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﻨﺪ و ﺿﻌﻴﻔﺸﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﺎاﻣﻴﺪﺷﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و‪ ...‬ﺑﺎ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ اوﺿﺎع‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺼﻤﻢ و‬
‫ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺸﻨﺎس و اﻣﻴﺪوار ﺑﻪ ﻛﻨﺪن و ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﺻﺎف و ﻫﻤﻮارﻛﺮدن اداﻣﻪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬راه ﻛﻪ ﺑﺎز‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬راه ﺗﺎزه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ راه اﺳﺖ و روﻧﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬راﻫﻬﺎي ﻣﻌﻤﻮل و ﺷﻠﻮغ ﻓﻌﻠﻲ‬
‫ﻣﺘﺮوك و ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ اول ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﻴﻠﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﮔﺬﺷﺖ و ﺧﻴﻠﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎ را ﻫﻢ ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﻛﺮد و ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري را ﺑﺎ ﻛﺎر آن ﻋﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺖ و ﺷﻠﻮار اﺗﻮﻛﺸﻴﺪه و ﭘﺎﭘﻴﻮن ﺳﻴﺦ و زﻟﻒ‬
‫ﺑﺮﻳﺎﻧﺘﻴﻦ زده و ﻛﻔﺶ واﻛﺲ ﺧﻮرده و دﺳﺘﻜﺶ ﺳﻔﻴﺪ و ﭘﻴﭗ ﮔﻮﺷﺔ ﻟﺐ‪ ،‬ﻗﺪم زﻧﺎن ﻃﻮل ﺧﻴﺎﺑﺎن‬
‫ﭼﻤﻦ ﻛﺎري ﺷﺪة ﺑﺎﺻﻔﺎي ﺷﻠﻮغ و روﺷﻦ از ﻧﺌﻮن وﺳﻂ ﺷﻬﺮ را‪ ،‬ﮔﺰ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و آرام و ﻣﻌﻘﻮل و‬
‫ﺑﺎﻧﺰاﻛﺖ راه ﻣﻲ روﻧﺪ و ﮔﭗ ﻣﻲ زﻧﻨﺪ و ﺳﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎرﻳﺴﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮوار‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ! ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ و اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻓﻘﻂ ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻧﻴﻤﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮاﻧﻲ ﻛﻪ از ﻛﻠﻤﺎت ﻓﻘﻂ ﺻﺪاي ﺣﺮوﻓﺶ را ﻣﻲ ﺷﻨﻮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺷﺎن‬
‫ﺳﺮ ﻣﻲ رود و ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ زﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣﺮف ﺑﺲ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻞ ﻛﺮد! ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺣﺮف دارﻳﻢ و‬
‫ﺣﺮف‪ .‬ﺣﺮﻓﻲ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺣﺮف اﺳﺖ و ﺣﺮف ﻫﻢ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻲ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ زاﻳﺎﻧﺪ و‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ آﻓﺮﻳﻨﺪ و ﺑﻴﺪاري ﻣﻲ دﻫﺪ و رﺳﻮاﮔﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺣﺮﻓﻲ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﻮد زدﻧﺶ‬
‫ﻋﻤﻞ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺣﺮﻓﻲ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ وﺳﻴﻠﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺮاي زدن آن! ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺮف‪ ،‬ﻫﺪف ﻋﻤﻞ‬
‫اﺳﺖ و ﻋﻤﻞ ﻣﻘﺪﻣﻪ و وﺳﻴﻠﺔ ﺣﺮف!‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺟﻨﮕﺪ ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﻬﻞ و دﻳﻮار ﺟﺪاﻳﻲ را ﺑﺮدارد ﺗﺎ ﭘﻴﺎﻣﺶ را ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮش ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ او و اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻗﻠﺪران و اﺷﺮاف و ﺣﻜﺎم و ﺳﻼﻃﻴﻦ و ﺑﺮده داران و‬
‫روﺣﺎﻧﻴﺎن و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن و ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮان و روم ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺟﺪاﻳﻲ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮده ﻫﺎ را ﻛﻨﺎر ﻣﻲ زﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﻓﺶ را ﺑﻪ ﺗﻮدة ﻣﺮدم آزادﺷﺪه ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫واﻧﮕﻬﻲ ﻋﻤﻞ ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻳﻚ ﺳﺨﻨﺮان‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻳﻚ ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻋﻤﻞ‬
‫ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮگ و رﻫﺒﺮ ﻓﻜﺮي‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻳﻚ ﻣﻮرخ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ‪ ،‬ﺣﺮف زدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﺔ ﻛﻠﻤﺎت آﺗﺸﻴﻦ ﺑﺮ ﺳﭙﺎه ﺳﻴﺎه دﺷﻤﻦ ﺷﻠﻴﻚ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺧﻔﺘﻪ ﻫﺎ را ﺑﻴﺪار ﻛﺮدن‪،‬‬
‫ﭼﺎدر ﺳﻴﺎه ﺷﺐ ﺟﻬﻞ را ﭘﺎره ﻛﺮدن و ﺑﻪ آﺗﺶ ﻛﺸﻴﺪن و ﺑﺎ ﺷﻌﻠﺔ اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺷﺐ را آﺗﺶ زدن و‬
‫زﻣﺴﺘﺎن را ﮔﺮم ﻛﺮدن و در ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ‪" ،‬ﭘﻴﺎم" را ﺑﻪ ﮔﻮش ﺧﻠﻖ رﺳﺎﻧﺪن‪ .‬ﻣﮕﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻛﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻬﺎ را دﮔﺮﮔﻮن ﻛﺮده اﻧﺪ و زﻣﺎﻧﻬﺎ را ﺧﻠﻖ و ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ را ﺑﻨﻴﺎد‪ ،‬ﺟﺰ ﭘﻴﺎم را اﺑﻼغ ﻛﺮده اﻧﺪ؟‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ زﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﻋﺸﻖ و اﺧﻼص و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و‬
‫ﺑﻲ ﺑﺎﻛﻲ و ﻫﻮﺷﻴﺎري و ﻓﺪاﻛﺎري و ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ و ﻗﺪرت و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻗﺪرﺗﻬﺎي‬
‫ﺿﺪ اﻧﺴﺎن و دﺷﻤﻦ ﻣﺮدم‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎي اﺑﻠﻴﺲ و دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﺷﺮك و ﻛﻔﺮ و ﻧﻔﺎق و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ "ﭘﻴﺎم" را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮﻳﺶ اﺑﻼغ ﻛﻨﺪ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﻳﺶ را "ﻋﻤﻞ" ﻛﺮده اﺳﺖ و اﮔﺮ‬
‫درﺳﺖ ﺣﺮﻓﺶ را ﺑﺰﻧﺪ و ﺣﺮف درﺳﺖ را ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺣﺮف ﻧﺰده اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ ﭼﻮن‬
‫"ﻋﻤﻞ روﺷﻨﻔﻜﺮ"‪" ،‬ﺣﺮف زدن" اﺳﺖ اﻟﺒﺘﻪ ﺣﺮف دارﻳﻢ ﺗﺎ ﺣﺮف‪ ،‬ﺣﺮﻓﻲ ﻛﻪ ﺣﺮف ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ و‬
‫ﺣﺮﻓﻲ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪ اش‪ ،‬ﮔﻠﻮﻟﻪ اﺳﺖ و "ﻣﺮﻛّﺒﺶ از ﺧﻮن ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ"! و ﺗﻮ ﭘﺴﺮم‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻤﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻴﭻ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮي ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻛﺎر ﺑﻜﻦ‪:‬‬
‫ اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬،‫ﺑﺎ ﭘﺪر‬
!!‫ﺑﺨﻮان و ﺑﺨﻮان و ﺑﺨﻮان‬
‫ ﺑﺎﺑﺎﻋﻠﻲ‬،‫ﻗﺮﺑﺎﻧﺖ‬
PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺮداد ‪1355‬‬
‫اﺣﺴﺎن‬
‫دﻳﺸﺐ را ﺑﻲ ﺗﻮ ﮔﺬراﻧﺪم‪ .‬رﻧﺞ ﻧﺒﺮدم اﻣﺎ ﺷﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮ ﻧﺒﻮدي و ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺷﺐ‬
‫آﺷﻨﺎﻳﻢ ﺗﺎزﮔﻲ داﺷﺖ‪.‬‬
‫از دﻳﺮوز ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9‬ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺪم و اﻳﻨﻚ ﺳﻲ ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﮔﺮان‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪ اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻛﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﺷﺐ را ﺗﻨﻬﺎي ﺗﻨﻬﺎ زﻳﺴﺘﻪ ام‪ ،‬ﻋﻤﺮ را "ﻫﻤﭽﻮن ﻛﺮﮔﺪن ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺳﻔﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ" و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺟﺪاﻳﻲ ﻣﺬﻫﺒﻢ و ﺑﻲ ﻛﺴﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ام‪ ،‬اﻳﻦ "ﺳﻲ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ" ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺎزه اي داﺷﺖ و ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺑﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪ اي ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎره‪ ،‬از ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﺲ اﺳﺖ‪ ،‬آدم را ﺑﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ و ﻣﻦ از‬
‫آدﻣﻬﺎي اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ و رﻗﻴﻖ و ﻧﺎزﻛﺪل ﺧﻮﺷﻢ ﻧﻤﻲ آﻳﺪ و ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﻮدم ذاﺗﺎً ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﺗﻼش ﺑﻮده ام ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻘﺸﻘﻪ ﻫﺎ را در ﺧﻮد ﻓﺮوﺧﻮرم و ﺑﻪ رو ﻧﻴﺎورم و اداي‬
‫ژﻧﺮال و ﺳﺘﻴﻨﮕﻬﺎوس را درآورم و ﺑﺎ رﻳﺎﻛﺎري ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ و دﺷﻮاري‪ ،‬ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻗﻮل ﺑﻴﻜﻦ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫دو ﻧﮕﺎه ﺧﺸﻚ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺒﻴﻨﻢ و در زﻧﺪﮔﻲ و رﻓﺘﺎر و راﺑﻄﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ و اﺳﺘﺪﻻل ﺣﺴﺎﺑﮕﺮ‬
‫و ﺧﺮدﻣﻨﺪي رﻳﺎﺿﻲ و ﺑﻴﻨﺶ ﻋﻠﻤﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺗﻈﺎﻫﺮي دروﻏﻴﻦ ﻛﻨﻢ و در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﻴﺰ ﺑﺮ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻨﺘﻢ و ﺣﺘﻲ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ و ﻣﺼﻤﻢ ﺗﺮ و ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ ﺗﺮ و ﻣﺘﻈﺎﻫﺮﺗﺮ!‬
‫و اﻣﺎ از ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﺲ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻲ داﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ را‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮ دوﺳﺖ ﻧﻤﻲ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﻫﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﺗﻮ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ; ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻮدن ﻛﻪ در ﺧﻮن ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻫﻢ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮدن ﻛﻪ وﺟﻮد‬
‫ﻣﻦ و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ اﺣﺴﺎس ﻣﺸﺎﺑﻪ دارم‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ درﺑﺎرة ﺗﻮ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ و اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﻳﻚ ﺿﻌﻒ ﻏﺮﻳﺰي ﺑﺸﺮي اﺳﺖ و ﻛﺘﻤﺎن آن‪ ،‬ﻳﻚ رﻳﺎﻛﺎري ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪاراﻧﻪ اﺳﺖ و اﻋﺘﺮاف‬
‫ﺑﻪ ﺿﻌﻒ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻬﺘﺮ از دروغ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻬﺎﻟﻲ را ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻗﻮام ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و رﻳﺸﻪ ﻧﺒﺴﺘﻪ و ﺷﺎخ و ﺑﺮﮔﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از‬
‫ﺧﺎك ﺧﻮﻳﺶ درآوردن و ﺑﻪ ﻳﻨﮕﻪ دﻧﻴﺎ ﺑﺮدن و در ﺧﺎك ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و آب و ﻫﻮاي ﺑﻴﮕﺎﻧﺔ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ‬
‫اﺟﻨﺒﻲ‪ ،‬ﻏﺮس ﻛﺮدن ﻛﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ دﻫﻘﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻛﺎر درﺧﺖ آﮔﺎه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫درﺧﺖ دﻟﺒﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﻴﻢ آﻓﺖ در ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻞ و ﺣﺮﻳﻖ و ﻃﻮﻓﺎن و ﻳﺎ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ دﺷﻤﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اره و ﺗﺒﺮ و ﺗﻴﺸﻪ ﻣﻲ رﺳﺪ و درﺧﺘﻬﺎ را ﻣﻲ ﺷﻜﻨﺪ و ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ را از رﻳﺸﻪ ﺑﺮﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ و ﭼﻮن ﻫﻴﺰﻣﻲ ﺧﺸﻚ ﺑﻪ ﺗﻨﻮر ﻣﻲ اﻓﻜﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ آﺗﺶ آن ﻧﺎن ﻣﻲ ﭘﺰد و ﻳﺎ در‬
‫ﺑﺨﺎري اش ﻣﻲ ﺳﻮزاﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻪ اش را ﮔﺮم ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻧﻪ آن اﺳﺖ و ﻧﻪ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻣﻲ و‬
‫ﺟﻨﮕﻞ ﻛﻴﻨﻪ دارد و از درﺧﺖ ﻛﻪ آﻳﺖ ﺣﻴﺎت اﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﺔ ﺳﺮﺳﺒﺰي و زﻳﺒﺎﻳﻲ و دﻋﻮت ﺑﺎران و‬
‫اﺑﺮ و آﺷﻴﺎن ﭘﺮﻧﺪه و ﭘﻨﺎه ﺷﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻲ ﻫﺮاﺳﺪ و درﺧﺘﺎن را رﻳﺸﻪ ﻛﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ را ﻣﻲ‬
‫ﺧﺸﻜﺎﻧﺪ و ﺑﺬرﻫﺎ را در ﻣﺮداب ﺧﺎك ﻣﻲ ﭘﻮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﺑﺎدي اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ را ﻛﻮﻳﺮ ﻛﻨﺪ; ﺑﺮﻫﻮﺗﻲ‬
‫ﻣﺮﮔﺒﺎر و ﺧﺎﻣﻮش ﻛﻪ از آﺳﻤﺎن آﺗﺶ ﻣﻲ ﺑﺎرد و ﺟﺰ ﺧﺎر ﻧﻤﻲ روﻳﺪ و ﻫﺮ ﮔﻴﺎﻫﻲ از ﺳﺮ زدن‬
‫ﻣﻲ ﻫﺮاﺳﺪ و ﭘﻬﻦ دﺷﺖ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺑﻲ اﻣﻴﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺮي ﺑﺮﻧﻤﻲ‬
‫آورﻧﺪ و ﺑﺮ ﭘﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﻲ اﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺪاري زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺪارد و اﮔﺮ ﺟﻮﻻن ﺣﻴﺎت و ﺣﺮﻛﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از آن ﻣﺎران اﺳﺖ و ﮔﺮﮔﺎن آدﻣﺨﻮار و ﺣﺸﺮاﺗﻲ ﭘﺴﺖ و ﻣﻨﻔﻮر ﭼﻮن ﻣﺎرﻣﻮﻟﻚ‪ ،‬ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺎر‪ ،‬ﻣﮕﺲ‪ ،‬رﻃﻴﻞ‪ ،‬ﻋﻘﺮب ﺟﺮاره‪ ،‬ﺳﺎس‪ ،‬ﺳﻮﺳﻚ‪ ،‬ﺧﺮﻣﮕﺲ‪ ،‬ﺳﮓ‪ ،‬ﻣﮕﺲ‪ ،‬ﺷﭙﺶ‪ ،‬ﻣﻮش و‬
‫اﮔﺮ آﻫﻮﻳﻲ اﺳﺖ آواره و ﺑﻲ ﭘﻨﺎه و ﻫﺮاﺳﺎن و ﺳﺮﮔﺮدان اﺳﺖ و اﮔﺮ درﺧﺘﻲ ﮔﺰ و ﺗﺎغ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ و ﻣﻐﺮور و ﺻﺒﻮر و ﺗﺸﻨﻪ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺶ‪ ،‬ﻧﺎﻛﺎم و ﺑﻲ ﺑﺮگ و ﺑﺎر‪ ،‬ﻫﻴﺰم ﺗﻨﻮر ارﺑﺎب ﺷﺪن! اﻟﺒﺘﻪ‬
‫اﻳﻦ دﻫﻘﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺗﻦ دادن ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺑﺮاﻳﺶ ﻧﻮﻋﻲ ﺟﺎن ﻛﻨﺪن ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ اﺳﺖ!‬
‫اﻣﺎ دور ﻣﺎﻧﺪن و ﻧﺪﻳﺪن و ﻏﺮﺑﺖ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ ...‬ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﺷﺨﺼﻲ اﺳﺖ و ﻋﺎﻃﻔﻲ و زادة ﻋﺎدت و‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻓﺮدي و آﻧﭽﻪ اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ و اﺿﻄﺮاب آور ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن درﺧﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺧﺎك ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮﻳﺶ رﺷﺪ‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و وارث ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﺔ ﻣﻠﺖ ﺧﻮﻳﺶ در ﺗﻮاﻟﻲ ﻗﺮون و ﺗﻮارث ﻧﺴﻠﻬﺎ‬
‫اﺳﺖ و ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي راﺳﺘﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺷﺘﺮاك ﻳﺎ ﻗﺮاﺑﺖ ﻣﻴﺎن دو اﻧﺴﺎن در اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮﻧﻲ ﻛﻪ در رگ ﺟﺎن آدﻣﻲ ﺟﺎري اﺳﺖ و ﺣﻴﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺪان اﺳﺖ و دل اﻧﺴﺎن‬
‫ﺑﺎ آن ﻣﻲ ﺗﭙﺪ و روح اﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و آﻳﺎ اﻳﻦ دﻟﻬﺮة ﻣﻦ‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﺎه ﺑﻪ وﺣﺸﺖ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ‪ ،‬رﻳﺸﻪ دار و ﺟﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ آن‬
‫ﻧﻬﺎﻟﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎن ﭘﺮورده ام و ﺑﻪ ﺟﺎن دادﻣﺶ آب‪ ،‬از ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮن اﺑﻮذر و ﺣﺴﻴﻦ ﮔﻞ‬
‫ﺷﺪه و ﺷﻂ ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﭘﺮﺷﻮﻛﺖ اﺑﺮاﻫﻴﻢ و ﺑﻮدا و ﻣﺰدك‪ ،‬در ﻣﺴﻴﺮ ﭼﻨﺪﻫﺰارﺳﺎﻟﺔ ﺷﺮق از ﻛﻨﺎرش‬
‫ﻣﻲ ﮔﺬرد و آﻓﺘﺎب ﮔﺪازان ﻋﺸﻖ ﺑﺮ ﺳﺮش ﻣﻲ ﺗﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻛﻨﺪﻳﻢ و ﺑﺮدﻳﻢ ﺗﺎ در ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ از ﻛﻮد‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮن ﺳﺮخ ﭘﻮﺳﺘﺎن آﻏﺸﺘﻪ اﻧﺪ ﻏﺮﺳﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در زﻳﺮ ﺳﻘﻔﻲ از ﭘﻮﻻد و‬
‫ﻻي دﻳﻮارﻫﺎﻳﻲ از آﺳﻤﺎن ﺧﺮاش و ﺑﺎﻏﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ از روﻳﺶ ﻛﻪ از ﻳﻮرش آﺑﺎد اﺳﺖ؟ ﻧﻪ‪ ،‬اﻣﻴﺪم ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﺲ اﻳﻦ ﻧﻬﺎل‪ ،‬ﻛﻪ از ﺑﺬر اﻳﻦ ﻣﺰرﻋﺔ ﻣﺎ اﺳﺖ و ﺑﻪ آﮔﺎﻫﻲ اش ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺎﺟﻌﺔ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ در‬
‫ﻛﻤﻴﻦ اﺳﺖ و ﻋﻠﻘﻪ اش ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻳﻦ ﻛﻮﻳﺮ‪ ،‬دﻟﻬﺮه ام را ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎﻧﻢ‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺮ ﺗﻮ ﺳﻼم و رﺣﻤﺖ ﺧﺪا و ﺑﺮﻛﺎﺗﺶ!‬
‫ﺑﻮدن ﺗﻮ در اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﺧﻄﻴﺮ و ﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺑﺴﻴﺎري ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﺎﻃﻔﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺮدي‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬رﻓﺘﻦ ﺗﻮ ﻧﻮﻋﻲ "ﺧﻄﺮﻛﺮدن" ﺑﻮد و ﺑﺮاي ﻣﻦ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﭘﺪر‬
‫ﺑﻮدن‪-‬ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ در راﺑﻄﺔ ﻣﻴﺎن دو ﻓﺮد ﻣﻌﻨﻲ دارد‪-‬ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻋﻤﻠﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫‪ .1‬ﻣﺤﺘﻮاي ﺳﻼم در اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺎ ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺳﻼم در "رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﻲ" ﻛﻪ ﺧﻮب ﺗﺮﻳﻦ ارزﺷﻬﺎﻳﻲ‬
‫را ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ آرزو ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﭘﻴﻮﻧﺪي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻏﺎﻳﺖ زﻧﺪﮔﻲ و ﻧﻈﺎم ارزﺷﻬﺎ در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد و ﻧﻴﺰ ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن ﺳﻼﻣﻬﺎي اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ وﻳﮋة ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ‬
‫ﻓﻜﺮي و اﻋﺘﻘﺎدي و در راﺑﻄﺔ ﻣﻴﺎن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﻌﻬﺪ و آرﻣﺎﻧﻲ و ﺳﻼﻣﻬﺎي اﺗﻴﻜﺘﻲ وﻳﮋة ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪرن و ﻣﺘﻤﺪن‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺎﻛﻲ از‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي ﺣﻘﻴﺮ و ﻓﺮدي و ﻣﺒﺘﺬل و ﻳﺎ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ‪ :‬ﮔﻮدﻣﺮﻧﻴﻨﮓ‪ ،‬ﮔﻮداﻓﺘﺮﻧﻮن‪ ،‬ﮔﻮدﻧﺎﻳﺖ‪) ...‬وﺳﻌﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ را ﺑﺒﻴﻦ! ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ از‬
‫روزﻣﺮﮔﻲ!(‪ ،‬ﺧﻨﻚ ﺗﺮ از ﻫﻤﻪ‪ :‬ﻫﻠﻮ! ﺻﺒﺤﻜﻢ اﷲ ﺑﺎﻟﺨﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺴ‪‬ﺎﻛﻢ اﷲ ﺑﺎﻟﺨﻴﺮ ﻫﻢ ﻣﺎ دارﻳﻢ اﻣﺎ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ اﺳﻼﻣﻲ‪ .‬واﻧﮕﻬﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻤﺔ ﺧﻴﺮ ﺑﺎر‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ و ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮي از‪ good :‬و ﻳﺎ ‪ bon‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻮب و ﺧﻮش دارد و ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻌﺎﻟﻲ را‬
‫]ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ[‪.‬‬
‫)درﺑﺎرة "ﺳﻼم" ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ "ﺧﻮدﺳﺎزي اﻧﻘﻼﺑﻲ"‪ ...‬ﮔﻔﺘﺎر درﺑﺎرة "ﺳﻼﻣﻬﺎي ﻧﻤﺎز" در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪(.‬‬
‫"اﻧﺴﺎن ﺗﺎ ﻛﺠﺎ ﻗﺎﻟﺐ رﻳﺨﺘﻪ و دﺳﺘﻜﺎري ﺷﺪة ﺟﺒﺮي و ﺟﻬﻠﻲ ﻣﺤﻴﻂ اﺳﺖ و ﺗﺎ ﻛﺠﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ‬
‫ﺳﺎز آزاد و ﺧﻮدآﮔﺎه"؟‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻬﺎي دوﮔﺎﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻋﺎدت ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﻳﻲ و‬

‫ﻳﻜﺴﻮﻧﮕﺮي اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺐ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎ و ﺗﻤﺎﻣﻲ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﻜﺘﺒﻲ و ﻧﻴﺰ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺬﻫﺒﻲ‬
‫ﺑﺪان ﮔﺮﻓﺘﺎرﻧﺪ و اﺗﻜﺎء ﻳﻚ ﺟﺎﻧﺒﻪ و اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﺔ ﻳﻚ ﺟﻬﺘﻪ و ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻌﻠﻴﻞ ﻫﻤﺔ ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﻣﺮﻛﺐ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺟﻬﺖ ﺗﺄوﻳﻞ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﻋﻠﺖ واﺣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺼﺔ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﻠﻞ و ﻧﺤﻞ ﻣﺘﻔﺎوت و ﺣﺘﻲ ﻣﺘﻀﺎد اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺷﻴﻮة ﻧﮕﺮش‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ از ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ وﻳﮋة "ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ" و "رﻳﺎﺿﻲ" آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻴﺠﺎن و ﻋﻠﻴﺖ ﻣﺎدي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ‬
‫رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺎدة زﻳﺴﺘﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺟﻬﺎن‪ ،‬از "ﻋﻨﺼﺮ" ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻳﺎﻓﺘﻪ و آن ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺗﺎرﻳﺦ و ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ :‬از "اﻧﺴﺎن"; ﻛﻪ ﺟﺰ آﻧﻜﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه و اﺳﺮارآﻣﻴﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻴﺶ و ﻛﻢ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺴﻴﺎر ﺷﮕﻔﺘﻲ آور و ﮔﺎه‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮه‪ ،‬ﺣﻠﻘﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﺴﻠﺴﻞ ﺟﺒﺮي ﻋﻠﻴﺖ ﻣﺎدي‪ ،‬ﻧﻘﺸﻲ ﻋﻠﺖ ﮔﻮﻧﻪ دارد و اﻧﮕﺎر‬
‫"ﻓﺎﻋﻞ ﻣﺎﻳﺸﺎء" اﺳﺖ و ﻋﻤﻠﻲ ﺧﺪاﮔﻮﻧﻪ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻏﻔﻠﺖ از اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺑﻨﻴﺎدي‬
‫ﻛﻪ ﺟﻬﺎن اﻧﺴﺎن را در اﻓﻘﻲ ﻣﺎوراي ﺟﻬﺎن ﻋﻨﺼﺮي ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﭼﺸﻢ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺷﻴﻮه ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﻌﻠﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻴﺮ‬
‫ﺗﺤﻮﻻت زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ را و زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻧﻮري را! و ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﺎم ﺗﺠﻠﻲ ﻓﻜﺮ و‬
‫ﻓﻄﺮت ﻧﻮﻋﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ "ﺗﻮﺣﻴﺪ" ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره در وراي "ﻛﺜﺮت ﭘﻴﺪا"‪" ،‬وﺣﺪت ﭘﻨﻬﺎن" را‬
‫ﻣﻲ ﺟﻮﻳﺪ و در ﭘﺲ "ﻧﻤﻮدﻫﺎ" ‪" ،1‬ﺑﻮد" ‪ 2‬را‪ ،‬ﻛﺸﺶ ﻓﻄﺮي اش ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﻌﻘﻴﺐ‬
‫"ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻋﻠﺘﻬﺎي ﺑﻲ ﺷﻤﺎر" ﺑﻪ ﻳﻚ "اول" ﺑﺮﺳﺪ و "ﻋﻠﺖ اﻟﻌﻠﻞ" را ﺑﻴﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻓﻼﺳﻔﺔ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ "دور" را ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﻧﻪ "ﺗﺴﻠﺴﻞ" را; ﭼﻪ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺎل ﻧﺪاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫"اﻧﺠﺎم" "آﻏﺎز" ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻬﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ را ﻛﻪ ﻣﺘﻮاﻟﻴﺎً ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻲ‬
‫ﺗﺼﻮر ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ و آن را زﻧﺠﻴﺮي ﺑﺸﻤﺎرﻳﻢ ﻛﻪ "آﻏﺎز" ﻧﺪارد و ﻋﺠﺒﺎ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در ﺗﺼﻮر ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫آن را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺪود و ﻣﺘﻨﺎﻫﻲ ﺗﺼﻮر ﻛﻨﺪ و ﻧﻪ ﻧﺎﻣﺤﺪود و ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻲ; ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً در ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻲ‬
‫ﮔﻨﺠﺪ و ﺑﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪن ﻧﻤﻲ آﻳﺪ و اﻳﻦ ﻳﻜﻲ از آن ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ‬
‫دﺳﺘﺨﻮش ﺳﻘﻮط ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺟﻬﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻴﻢ ﺗﺎ "ﻫﺴﺘﻲ ﻣﻄﻠﻖ"‪،‬‬
‫"ﻛﻞ وﺟﻮد" و "ﻫﻤﺔ ﻋﺎﻟﻢ" را ﻓﻬﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺮﻳﺸﺎن و ﻣﺘﺸﺘﺖ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﺳﺨﺖ ﻧﺎرﺳﺎ و‬
‫ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﻟﺤﻈﻪ اي ﻛﻪ ﻣﺎ در ﭘﻲ آﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ "اﺑﻌﺎد" و "اﺳﺮار"‬
‫وﺟﻮدي ﻣﻮﻟﻮي را در ﻧﻈﺮ ﻣﺠﺴﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﺷﺎﻫﻴﻦ ﺗﺮازوﻳﻲ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻮي را ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﺪ ﻛﻪ‪ :‬وزﻧﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺻﺪف ﺧﺎﻟﻲ ﻗﺒﺎﻳﺶ را‪ :‬ﻛﻪ ﺣﺠﻤﺶ آن! و ﻳﺎ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ از‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ﻳﺎ دﻳﻮان ﺷﻤﺲ وي ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ و ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻞ در اﻋﻤﺎق و اﺳﺮار و ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي اﻓﻘﻬﺎي‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻬﺎي ﻣﻌﺎرف و ﺟﻨﺎت زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻫﻨﺮ و ﻣﻠﻜﻮت ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﻣﻌﺮاﺟﻬﺎي روﺣﺎﻧﻲ و‬
‫‪Phenomens .1‬‬
‫‪Nomen .2‬‬
‫اﺳﺮارﻫﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﺷﻖ اﻟﻘﻤﺮﻫﺎ ﻛﻪ در ﻣﻌﺠﺰﻧﻤﺎﻳﻲ ﻋﺸﻖ و ﻧﺒﻮغ و ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻃﻐﻴﺎﻧﻬﺎ و‬

‫ﻃﻮﻓﺎﻧﻬﺎ و ﻗﻴﺎﻣﺘﻬﺎ و ﻣﺤﺸﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻪ در دﻧﻴﺎي دل و آﺧﺮت درون ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻳﻢ و‬
‫ﻣﺒﻬﻮت اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﺷﺪه اﻳﻢ و ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺷﻮر و ﺷﻮق از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﻼﻟﺖ ﻗﺪر آدﻣﻲ و ﻛﺒﺮﻳﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ در دل ﻫﺮ ﻟﻔﻈﺶ و ﺟﺎن ﻫﺮ آﻫﻨﮕﺶ آﻓﺮﻳﺪه و ﺗﺎﻓﺘﻪ از آن آﺗﺸﻬﺎي اﻫﻮراﻳﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻛﺎﻧﻮن ﻫﺮ ﺑﻴﻨﺸﻲ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﺮ ﺳﻴﻨﻪ اي رﻳﺨﺘﻪ‪ ...‬ﻳﻚ آﻗﺎﻳﻲ ﭘﻴﺶ روي ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻴﺎﻓﻪ‬
‫اي ﻣﻄﻤﺌﻦ و ژﺳﺘﻲ ﻣﻮﻓﻖ و ﻟﺤﻨﻲ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ و ﺳﺒﻜﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﻋﻴﻨﻲ و ﻋﻠﻤﻲ و رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ! ﻳﻚ‬
‫ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب دﻳﻮان ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﺑﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﺪﻳﻊ اﻟﺰﻣﺎن ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ و ﭼﺎپ ﻧﻔﻴﺲ ﺑﻨﮕﺎه‬
‫ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺎب را دﺳﺘﻤﺎﻟﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺼﺪاق واﻗﻌﻲ و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻏﻴﺮاﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ و واﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻏﻴﺮذﻫﻨﻲ آن‪ ،‬ﻫﻲ ﻧﺸﺎﻧﻤﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻠﺪش و اﻳﻦ ﺣﺠﻤﺶ و اﻳﻦ ﻗﻄﻌﺶ و اﻳﻦ ﺟﻨﺲ‬
‫ﻛﺎﻏﺬش و ﻧﻮع ﭼﺎﭘﺶ و ﺷﻤﺎرة ﺣﺮوﻓﺶ و ﺗﻌﺪاد ﺻﻔﺤﺎﺗﺶ و ﻣﻘﺪار اﺑﻴﺎﺗﺶ و ﺷﺼﺖ ﻫﺰار‬
‫ﺑﻴﺘﺶ و ﺷﺸﺼﺪ و ﻳﻜﻬﺰار و ﺳﻲ و ﻧﻪ ﻛﻠﻤﻪ اش و ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮن و دوﻳﺴﺖ و ﻫﺸﺖ ﻫﺰار ﺣﺮﻓﺶ‬
‫و‪ ...‬دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻲ؟ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻫﻤﻪ ﭘﻨﺪارﻫﺎي اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ و ذﻫﻨﻴﺖ‬
‫ﮔﺮاﻳﻴﻬﺎي ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻣﻮﻫﻮﻣﺎت ﻏﻴﺮﻋﻠﻤﻲ و ﻏﻴﺮﻋﻴﻨﻲ! ﺧﻮب! راﺳﺖ ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ راﺳﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اش دروغ اﺳﺖ‪ ،‬دروغ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﻔﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﻳﺎرو‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﭘﺮت اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺎغ ﻧﻴﺴﺖ!‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ از ﺑﺎغ رﻓﺘﻢ ﺑﻴﺮون‪ .‬ﺳﺨﻦ از اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﺸﺶ ﻓﻄﺮت ﺗﻮﺣﻴﺪي آدﻣﻲ و ﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮي ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ و رﻳﺎﺿﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‬
‫و ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﻄﻖ و ﺑﻴﻨﺶ و ﺷﻴﻮة ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ در ذﻫﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮان رﺷﺪ ﻛﺮده و ﺑﺮ ﺗﻌﻘﻞ و‬
‫ﻓﻬﻢ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ و رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ و اﻛﻨﻮن‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻠﻢ )ﻧﻪ اﺧﻼق و ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻧﻘﻞ و دﻳﻦ( ﭘﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن اﻧﺴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻳﻢ و‬
‫رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻧﻮﺟﻮان و ﺗﺎزه ﻛﺎر اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫و ﻫﻨﺮ و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ و دﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ را آﻏﺎز ﻛﺮده اﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﮕﺎه و ﻫﻤﺎن ﺷﻴﻮه و ﻫﻤﺎن‬
‫وﺳﺎﻳﻞ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻌﻠﻴﻞ ﻣﻲ‬
‫ﭘﺮدازﻳﻢ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬در ﺗﻌﻠﻴﻞ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻳﻜﺴﻮﻧﮕﺮي ﮔﺮاﻳﺶ دارﻳﻢ و‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻋﺎﻣﻞ واﺣﺪ و ﻋﻠﺖ اوﻟﻲ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻜﺘﺒﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﺎن ﻳﻜﺴﻮﻳﻪ اﺳﺖ و ﻣﻄﻠﻖ; ﻛﻪ‪" :‬اﻧﺴﺎن ﻫﻤﺎن اﺳﺖ و ﻫﻤﺎن‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﺶ آﻓﺮﻳﺪه؟ ﻳﺎ ﻧﮋادش؟ ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﺘﺶ؟ ﻳﺎ ﺗﺎرﻳﺨﺶ؟ ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اش؟ ﻳﺎ ﻃﺒﻘﺔ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي اش؟ و ﻳﺎ‪ ...‬ﺧﻮدش! و ﺧﻼﺻﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺤﻴﻄﺶ را ﻣﻲ ﺳﺎزد ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻂ اﻧﺴﺎﻧﺶ را؟"‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻛﺪاﻣﻴﻚ از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﻜﺴﺮه ﻧﻔﻲ ﻛﺮد؟ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻗﻀﺎوت ﺷﮕﻔﺘﻲ‬
‫ﻣﻲ آورد و ﺣﺘﻲ در ﺑﺮﺧﻲ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺧﻮﺷﺮو و ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﻛﻪ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮﺷﺎن ﻫﻴﭻ ﮔﺎه‬
‫ﺗﺮدﻳﺪ را ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﺪاده اﻧﺪ و در ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺟﺰوه ﻫﺎﺷﺎن ﺷﻜﻲ روا ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺧﻨﺪه!‬
‫ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ; ﭼﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﻮش ﺑﺎوري ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺣﻖ ﺷﻨﺎﺳﻲ و اﻟﺰام‬
‫واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت و ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ را ﺑﺮ ﺣﻖ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻢ‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن دﻟﻴﻞ و درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪ :‬ﻧﮋاد و وراﺛﺖ‪ ،‬اﻗﻠﻴﻢ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺟﺒﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﻣﻮﺟﺒﻴﺖ ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺷﻜﻞ و ﺷﻴﻮه و اﺑﺰار ﻛﺎر‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻧﻈﺎم ﺗﻌﻠﻴﻢ‬
‫و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺣﺎﻛﻢ و راﻳﺞ و ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و ارادة اﻧﺴﺎﻧﻲ!‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ و ﺧﺼﺎﺋﺺ را در ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛﻪ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻮاﻧﺐ و ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﻪ دﻗﺖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﻼك ﻗﺮار داد‪:‬‬
‫‪.1‬ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﺗﻜﻮﻳﻦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻮع‪ ،‬ﻣﻠﺖ‬
‫ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻳﺎ ﻓﺮد ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪.2‬ﺿﻌﻒ و ﻗﻮت ﻳﺎ ﺗﻘﺪم و ﺗﺄﺧﺮ ﺳﻬﻢ و ﻧﻘﺶ ﻫﺮ ﻛﺪام‪ ،‬در ﺳﻴﺮ ﺗﺤﻮل و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ آﻧﻜﻪ در ﭼﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي از رﺷﺪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﭼﻪ ﺗﻴﭗ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫اي و ﭼﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي اي را دارا ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮق ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻣﺮﺣﻠﺔ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮﻋﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺷﻜﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺑﺰار ﻛﺎر ﻋﺎﻣﻞ ﻗﻮي ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﺔ اﺑﺘﺪاﻳﻲ و‬
‫ﻧﻈﺎم ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ و ﺷﻜﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺑﺰار ﻛﺎر روﺑﻨﺎ اﺳﺖ;‬
‫ﭼﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻴﻮة ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﻴﺪ ﻳﺎ ﺷﻜﺎر‪ ،‬داﻣﺪاري و ﻛﺸﺎورزي اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻣﻌﻠﻮل ﺷﺮاﻳﻂ اﺻﻠﻲ و‬
‫ﻋﻠﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺒﺮي و ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻧﺎم‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬دﺷﺘﻲ‪ ،‬ﺻﺤﺮا و ﻛﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻠﻲ و رودﺧﺎﻧﻪ اي‪ ،‬ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎ‪ ،‬ﺟﺰﻳﺮه و ﻣﺠﻤﻊ‬
‫اﻟﺠﺰاﻳﺮ‪ ...‬و در ﻓﺮد‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎر دﻳﮕﺮي ﭼﻮن‪ :‬ﻋﻮاﻣﻞ ارﺛﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﻛﻮﭼﻚ )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از رﻓﻘﺎ و اﻗﻮام و ﻣﻌﺎﺷﺮان و ﺟﻮ‪ ‬ﺷﻐﻠﻲ و ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ و ارﺗﺒﺎﻃﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺰرگ‪ :‬ده‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻋﺼﺮ‪ ،(...‬ﺣﻮادث و ﻋﻮاﻣﻞ و اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎ و راﺑﻄﻪ‬
‫ﻫﺎ و ﺗﺼﺎدﻓﻬﺎ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص ﻳﺎ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ و ﮔﺎه ﻣﻨﻔﺮد ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮل و‬
‫ﻧﻴﺰ وﺿﻊ ﻫﻮﺷﻲ‪ ،‬ﺟﺴﻤﻲ‪ ،‬ﺳﻨﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت اراده‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل‪،‬‬
‫رﺷﺪ آﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻼت و ﺗﻴﭗ و ﺳﻨﺦ )ﻛﺎراﻛﺘﺮ(‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﺗﺎ ﻛﺠﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﻏﺎﻣﺾ و ﻣﺮﻛﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ دورﻧﻤﺎﻳﻲ از وﺳﻌﺖ و ﻋﻈﻤﺖ و ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ و ﻟﻐﺰﻧﺪﮔﻲ ﻣﻴﺪاﻧﻲ را ﻛﻪ در‬
‫ﭘﻴﺶ داري و ﻻﺟﺮم در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اي‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﻮد ﻣﺠﺴﻢ ﻛﻨﻲ و ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ اﺟﻤﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ را‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﻪ ﺗﺠﺴﻢ ﻳﺎ ﺗﺼﻮر‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻧﻤﺎﻳﻲ و اﻳﻦ اﺣﺴﺎس آﻧﻘﺪر ﺑﺮ دوش ﻋﻘﻞ و دﻟﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﻲ‬
‫آورد ﻛﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ و ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﻲ و ﻓﺮاﻏﺖ و ﺑﻲ دردي ﻧﺘﻮاﻧﻲ ﻧﻔﺲ ﺑﻜﺸﻲ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﺒﻀﻲ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﭘﻠﻚ زدﻧﻲ و ﻫﺮ دﻣﻲ و ﻗﺪﻣﻲ‪ ،‬وﺳﻮاس‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﻫﺪف دﻏﺪﻏﺔ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﺛﻤﺮﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻪ درد‬
‫ﻛﺎر ﺧﻮرﺗﺮﻳﻦ را ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ و در ﺟﺎن ﺧﻮد و در ﺳﻠﻮل ﺳﻠﻮل وﺟﻮد ﺧﻮد ﺣﺲ ﻛﻨﻲ‪،‬‬
‫آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﻴﺪ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ "ﺷﺘﺎب"! "ﺷﺘﺎب"! ﻛﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻛﻢ اﺳﺖ و اﻋﻤﺎل ﺑﺴﻴﺎر‪ .‬ﻓﺮﺻﺘﻬﺎ‬
‫را زﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻛﺎر و ﻓﻮرﻳﺖ و ﺿﺮورت ﻛﺎرﻫﺎ و ﺷﺪت و ﻋﻤﻖ و ﻓﺰوﻧﻲ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و اﻫﻤﻴﺖ ﻫﺪف ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺨﺼﻮص اﻧﺪازة ﻧﻴﺎز و ﺷﺪت ﻋﻄﺶ و ﻓﻮري و‬
‫ﻓﻮﺗﻲ و ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﻮدن اﻧﺘﻈﺎر و اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ آدﻣﻲ دارﻧﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮان ﻳﻌﻨﻲ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫آدﻣﻲ ﺧﻮد را در ﻗﺒﺎﻟﺸﺎن ﻣﺘﻌﻬﺪ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﻴﺰان اﻫﻤﻴﺖ و ﻗﺪاﺳﺖ و اﺻﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻤﺎن و آرﻣﺎن آدﻣﻲ داراﺳﺖ و اﺣﻜﺎﻣﺶ ﺑﺮ وﺟﻮد و ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ آدﻣﻲ ﺣﺎﻛﻢ و ﺟﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎ! اﻣﺮﻳﻜﺎ! اﻳﻦ ﺑﻼﻫﺖ ﻋﻈﻴﻢ و ﺗﻮﺣﺶ ﻣﺘﻤﺪن و ﺑﺪوﻳ‪‬ﺖ ﻣﺪرن و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎاﺗﻴﻜﺖ و‬
‫ﻏﺎرت ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ زﺷﺖ و آزادي ﻟﺶ و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ اﺣﻤﻖ و اﻧﺪﻳﻮﻳﺪواﻟﻴﺴﻢ ﻗﺎﻟﺐ‬
‫رﻳﺰي ﺷﺪه و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻳﺰه و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻔﻬﺎي ﻗﺮﺷﻲ و ﺳﻴﺎﻫﻬﺎي‬
‫ﺣﺒﺸﻲ و ﻛﻌﺒﺔ ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﻣﺠﺴﻤﺔ آزادي ﻧﺎم دارد و ﺑﺎزار ﻋﻜﺎﻇﻲ ﻛﻪ وال اﺳﺘﺮﻳﺖ و ﺑﻨﻲ‬
‫اﻣﻴﻪ و ﺑﻨﻲ ﻋﺒﺪﻣﻨﺎف و ﺑﻨﻲ ﻫﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮادة ﻣﻮرﮔﺎن و ﺧﺎﻧﻮادة ﻓﻮرد و ﺧﺎﻧﻮادة راﻛﻔﻠﺮ و‬
‫ﻛﻨﺪي و ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻃﺮة ﻣﻮﻫﻮم و ﻓﺨﺮ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ و اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺮج واﺷﻨﮕﺘﻦ و‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻟﻴﻨﻜﻠﻦ و در اﻳﻨﺠﺎ و آﻧﺠﺎ و ﻫﺮ ﺟﺎ‪ ،‬ﻃﻮاﻳﻒ ﻳﻬﻮد ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ و ﺑﻨﻲ ﻧﻀﻴﺮ و ﺑﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘﺎع ﻛﻪ‬
‫ﭘﻮل و ﺟﻮاﻫﺮ و ﺑﺎزار و ﻣﻲ ﻓﺮوﺷﻴﻬﺎ را ﺗﻴﻮل ﺧﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﻲ در اﺑﻌﺎدي ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﮔﺮاﻧﺪﻳﺴﻤﺎن ﺷﺪه و ﻫﺮ ﺷﺘﺮ ﺟﻤﺎزه دوﻛﻮﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻤﺒﻮﺟﺖ ب ‪ 52‬ﻫﺸﺖ ﻣﻮﺗﻮرة ﺑﻤﺐ اﻓﻜﻦ‬
‫ﮔﺸﺘﻪ و داراﻟﻨﺪوة ﺷﻴﻮخ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ ﺷﺪه و ﻫﺮ اﺑﻮﻟﻬﺒﻲ‪ ،‬ﻳﻚ داﻟﺲ و ﻛﻴﺴﻴﻨﮕﺮ و ﻫﺮ‬
‫ﺣﻤﺎﻟﺔاﻟﺤﻄﺐ و ﻫﻨﺪ ﺟﮕﺮﺧﻮاره اي ﻳﻚ ﭘﺘﻴﺎرة دﻳﻮي ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻢ روزوﻟﺖ و ﻫﺮ وﺣﺸﻲ ﺣﻤﺰه‬
‫ﻛﺸﻲ ﻳﻚ ﭼﻮﻣﺒﻪ ﻳﺎ ژﻧﺮال ﻟﻮﻧﻮل و وان ﺗﻴﻮ!‬
‫و آن ﮔﺎه‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺮﻛﻪ اي از ﺑﻼﻫﺖ و ﻗﺪرت و ﻟﺬت و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻬﻠﻜﻪ اي از وﺣﺸﻲ‬
‫ﮔﺮي و وﺣﺸﺖ و اﺑﺘﺬال اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻳﻚ ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ ﺷﺎﻧﺰده ﻫﻔﺪه ﺳﺎﻟﺔ اﻳﺮاﻧﻲ آن ﻫﻢ در اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫در آن ﻧﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ داﺷﺘﻪ و ﻧﻪ ﭘﺪر‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟ و ﭼﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺮد؟ در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺔ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ و ﻫﻤﺔ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮﻗﻲ‬
‫و ﺧﻴﻠﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﺧﻴﻠﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺮا ﻣﺄﻳﻮس ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺪام در ﮔﻮﺷﻢ آﻳﺔ ﻳﺄس ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺠﺮة اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﺪاﻳﻲ اﻧﺴﺎن اﻳﻤﺎن دارم‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ و ﻗﺮن ﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬آرﻣﺎﻧﻬﺎي ﻋﺰﻳﺰ و ﺑﺰرگ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ درازش ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ و ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺷﻬﻴﺪ داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫روح و ﻋﺸﻖ و ﻛﺮاﻣﺖ ﻣﻲ آﻓﺮﻳﺪ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮي و ﺑﺮادري را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺗﺒﻌﻴﺾ و‬
‫ﺗﻀﺎد ﻣﻲ ﻛﺮد و آزادي ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را از ﻗﺪاره ﺑﻨﺪي ﺟﺒﺎران و ﺟﻮر ﺣﻜﺎم و اﺳﺘﺒﺪاد ﻇﻠﻤﻪ رﻫﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺖ و آن ﮔﺎه‪ ،‬دﻧﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ در آن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ و ﺑﺮادر‪ ،‬آزاد و ﺑﻲ اﺳﺎرت ﺑﻨﺪ و‬
‫ﺑﻲ وﺣﺸﺖ از دژﺧﻴﻢ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑﻮرزﻧﺪ و در ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاي داﻧﺶ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻋﻈﻤﺖ و آﮔﺎﻫﻲ و‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﻗﺪس و ﺗﻌﺎﻟﻲ و ﻧﻮر‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﻲ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﻟﺒﺮﻳﺰ از ﻣﻌﻨﻲ و روح و ﻫﺪف و ﻓﻠﺴﻔﺔ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫اي ﻛﻪ در آن ﻫﻢ زﻳﺴﺘﻦ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ دارد و ارزﺷﻲ و ﻫﻢ ﻣﺮدن و دﺳﺖ از زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺴﺘﻦ و اﻧﺴﺎن‪،‬‬
‫وﺟﻮدي ﻛﻪ ﻣﻲ داﻧﺪ ﭼﻴﺴﺖ و ﺑﺮاي ﭼﻪ؟ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﺎري آزادي و ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﻪ ﻫﺪاﻳﺖ و‬
‫ﻛﺸﺶ ﻋﺸﻖ و ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ﺧﺪاﻳﻲ‪ ،‬ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﭙﺮورد و ﺑﺮ ﮔﻮﻧﺔ ﺧﺪا ﺑﻴﺎراﻳﺪ و اﻛﻨﻮن!‬
‫ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻋﺸﻖ؟ ﻣﻠﻚ ﺧﺎﻟﺪ و ﭘﺎپ! ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﺮاﺑﺮي؟ ﻛﻴﺶ دوﻟﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ وﺣﺸﺘﻨﺎك‬
‫و آدم ﺧﻔﻪ ﻛﻦ ﺳﺮخ و زرد و ﺑﺎﻻﺧﺮه آزادي و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮدم؟ اﻣﺮﻳﻜﺎي ﺳﻴﺎه و اروﭘﺎي ﺳﻴﺎه!‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻤﺔ واﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﻋﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴﻚ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن و اﻧﺴﺎن ﻋﺼﺮ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺪام در ﮔﻮﺷﻢ آﻳﺔ ﻳﺄس ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺠﺰة اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﺪاﻳﻲ‬
‫اﻳﻤﺎن و آﮔﺎﻫﻲ اﻋﺘﻘﺎد دارم‪ ،‬اﻣﻴﺪوارم‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎن! ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﻮ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺔ روﺣﻬﺎي ﭘﺎك و ﺷﺠﺎع و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻋﺎﺻﻲ و "دﻳﺪه ﻫﺎي‬
‫ﺳﺒﺐ ﺳﻮراخ ﻛﻦ" و ﻓﻄﺮﺗﻬﺎي ﻣﻌﺼﻮم و ﺟﻮان اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻪ در آن روح ﺧﺪا ﻫﻨﻮز ﻧﻔﺲ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﺪ‪ ،‬ﮔﺮم و زﻧﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ اﻣﻴﺪ اﺷﺘﻌﺎﻟﺶ ﻣﻲ رود اﻣﻴﺪوارم و ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ آﻳﺎت‬
‫ﻳﺄس وﺑﻴ‪‬ﻨﺎت زوال‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻤﺎﻧﻲ ﻟﺒﺮﻳﺰ از ﻳﻘﻴﻦ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﺆﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﻋﺪه ﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪش دل‬
‫ﺑﺴﺘﻪ و دﻳﺪه دوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻇﻬﻮر ﻗﺎﺋﻢ آل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮد و ﻣﻨﺠﻲ ﻣﺼﻠﺢ ﻣﻨﺘﻘﻢ ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫ﮔﺴﺘﺮ آزادي ﺑﺨﺶ و رﺳﺘﮕﺎري ده اﻧﺴﺎن را و ﻣﺮگ اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻓﺮﻳﺐ دﺟﺎﻟﻲ و ﺳﻘﻮط اﻳﻦ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺣﺎﻛﻢ ﺳﻔﻴﺎﻧﻲ را در ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬در ﻗﻠﺐ ﻣﻠﺘﻬﺎي ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ و در ﻋﻤﻖ وﺟﺪاﻧﻬﺎي ﻣﺠﺮوح و‬
‫ﻓﻄﺮﺗﻬﺎي ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮم‪ ،‬ﻛﻪ‪:‬‬
‫عبادی الصّالحون!‬
‫َ‬ ‫االرض يرثھا‬
‫َ‬ ‫ان‬
‫ﻋﻠﻲ‬
‫ﻧﺎﻣﺔ ‪3‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ و ﻧﻮار ﺻﺪاﻳﺖ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻫﻤﺔ ﻫﻨﺮﻫﺎﻳﺖ را ﻳﻚ ﺟﺎ در ﻳﻚ ﻛﺎﺳﺖ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدي! و ﭼﻪ‬
‫ﺧﻮب! ﺷﺎﻫﺪ روﻳﺶ دﻟﺨﻮاه ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮدن ﻟﺬﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮ آن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻜﺮده اي و‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻔﻬﻤﻲ و اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻲ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺎزﮔﻲ دارد و اﻳﻦ ﺧﻮد‪ ،‬آن را ﻟﻄﻒ و‬
‫ﺷﺪﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﺣﺴﺎس وﻳﮋه و ﺑﻲ ﻧﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ در ﻗﺒﺎل روﻳﺶ دﻟﺨﻮاه ﺗﻮ دارم ﺑﻴﺶ از‬
‫ﻳﻚ ﻟﺬت ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻏﺮﻳﺰي ﭘﺪراﻧﻪ اﺳﺖ; زﻳﺮا ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ "ﭘﺪر"‬
‫ﺧﺸﻚ و ﺧﺎﻟﻲ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﻮ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ "ﭘﺴﺮ" ﻛﺎﻛﻞ زري ﺗﺎج ﺳﺮي ﻫﺴﺘﻲ و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻮ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻔﻬﻤﻲ و در ﺧﻮد ﺑﻴﺎﺑﻲ‪ .‬ﻣﻦ در ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻨﺠﻜﺎوي و‬
‫دﻟﻬﺮه و اﺷﺘﻴﺎق وﺻﻒ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬روﻳﺶ ﻧﺴﻠﻲ را ﺗﻤﺎﺷﺎ و ﺗﺄﻣﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن "ﭘﻲ‬
‫ﺟﺴﺖ" ﻫﺎي درﺧﺘﺎن ﺑﺰرگ ﻳﺎ ﭘﻴﺮ ﻳﺎ ﺧﺸﻚ و ﻳﺎ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه و ﺳﺮﻛﻨﺪه و ﺟﻮر ﺗﺒﺮ و ار‪‬ه ﻛﺸﻴﺪة‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎغ‪ ،‬از ﻣﺎ ﺳﺮزده اﺳﺖ و رﺷﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﭘﺲ از "ﻣﻦ" و "ﻣﺎ" ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺮگ و ﺑﺎر‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻓﺸﺎﻧﺪ و ﺛﻤﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد و ﻛﻮﻻﻛﻬﺎي زﻣﺴﺘﺎﻧﻲ و ﻋﻄﺶ ﺳﻮزان ﺗﻤﻮزي و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻃﻮﻓﺎن و ﺗﮕﺮگ و ﺗﻨﺪﺑﺎدﻫﺎي وﺣﺸﻲ و ﺑﻲ رﺣﻤﻲ و آزﻣﻨﺪي ﺗﺎﺟﺮان ﺗﺒﺮزن و ﻫﻴﺰم ﺷﻜﻨﺎن ار‪‬ه‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ و ﺗﻨﻮرداران رﻳﺸﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و ﻓﺮداي اﻳﻦ ﺑﺎغ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ و‬
‫ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻟﺬﺗﻲ ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰﺗﺮ و ﻗﻨﺪي ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺗﺮ از اﻳﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻓﺮداي‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را‪ ،‬در ﺣﺎل ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻨﺪ و از ﻏﻴﺐ ﺧﺒﺮ ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻳﻨﺪة آن‬
‫ﻋﺰﻳﺰي ﻛﻪ ﺟﺎن و دﻟﻤﺎن ﺑﺪان ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻤﺎن و اﻣﻴﺪﻣﺎن ﻫﻤﻪ اوﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ و ﺗﻮ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ و ﺧﻄﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﺳﺆاﻟﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺧﻮب و ﺧﺒﺮي‬
‫ﺧﻮش و ﻧﻮﻳﺪ ﺗﺴﻠﻴﺖ ﺑﺨﺶ و ﻣﺜﺒﺘﻲ! اﻟﺤﻤﺪﷲ‪.‬‬
‫ﻫﺮ وﻗﺖ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻧﻮﺑﺎﻟﻎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه و ﻛﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ را در ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﻣﺎ‬
‫ﻣﻲ دﻳﺪم ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻨﺪ ﺟﺰوة ﺳﺮودﺳﺖ ﺷﻜﺴﺘﺔ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ‪ ،‬در ﻣﻐﺰ ﺗﻬﻲ از ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﺷﺎن‪،‬‬
‫اﺣﺴﺎس ﺗﻜﺎﻣﻞ و ﻛﺸﻒ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و دﭼﺎر وﺳﻮﺳﺔ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ و اﺣﺴﺎس ﻋﻘﺪة‬
‫روﺣﻲ و ﺧﻮد ﻫﻴﭻ ﺑﻴﻨﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬رﻧﺞ ﻣﻲ ﺑﺮدم ﻛﻪ آﻳﺎ اﻳﻨﻬﺎ آزادي اﻧﺴﺎن را دﺳﺖ‬
‫ﻛﻢ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ؟ ارزﺷﻬﺎي ﺧﺪاﻳﻲ آن را ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻨﺪ؟ ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭼﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻫﺎ دﻳﺪه و ﭼﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﺮاي آن داده اﻧﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ روﺣﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﺮﺷﻮر ﺑﺮاي ﻣﺮدم دارﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬از ﺳﻬﻤﮕﻴﻨﻲ داﻣﻨﺔ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري دوﻟﺘﻲ و ﻳﻚ‬
‫ﻛﺎﺳﻪ ﺷﺪن ﻫﻤﺔ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺖ دوﻟﺘﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و رﺳﻤﻲ ﺑﺮ اﻳﻤﺎن و ﺗﻔﻜﺮ و‬
‫ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ و ادب و ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ اﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه روﺷﻨﻔﻜﺮ اﻧﺴﺎن دوﺳﺖ و آزادي ﺧﻮاﻫﻲ را ﻣﻲ دﻳﺪم‬
‫ﻛﻪ از اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲ آﻳﺪ و آن ﻫﻤﻪ ﺷﻴﻔﺘﮕﻲ ﺑﺮاي آزادي ﻓﺮدي و ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم ﻛﻪ ﭼﺮا ﭼﻨﻴﻦ روح ﻟﻄﻴﻒ و اﻧﺴﺎن ﺧﻮاﻫﻲ‪ ،‬از ﻧﻔﺮت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫داري و آن ﻫﻤﻪ ﺗﺒﻌﻴﺾ و ﻓﺮﻳﺐ و ددﻣﻨﺸﻲ و ﭘﺴﺘﻲ ﻛﻪ در آن ﻧﻬﻔﺘﻪ و ﻫﻤﺔ ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ را‬
‫ﺑﻪ ﻟﺠﻦ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﺣﺮص "ﺗﻜﺎﺛﺮ" ﻫﻤﻪ را ﺑﻴﻤﺎر ﻛﺮده و ﻓﻀﺎ را ﺑﺮ ﺗﺠﻠﻲ ﺧﺪا‪ ،‬ﺻﻠﺢ و دوﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻦ و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ اﺑﻌﺎد ﻣﻌﻨﻮي روح و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﻠﻲ "ﺑﻪ در ]دور[ رﻳﺨﺘﻦ دﻓﺎﺋﻦ ﻋﻘﻮل" ﺗﻨﮓ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮔﺎه ﻣﻲ دﻳﺪم دوﺳﺘﻲ‪ ،‬راه ﺧﺪا و ﻓﺮدا و زﻫﺪ و ﺗﻘﻮي ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﻏﺮﻗﺔ ﺣﺎﻻت ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﻋﺮوج روﺣﺎﻧﻲ ﺷﺪه و دﻟﺶ را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﺻﻴﻘﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺟﺎﻧﺶ را ﺑﻪ‬
‫آﺗﺶ ﻋﺸﻖ ﮔﺪازان ﻣﻲ دارد و ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺻﻔﺎ و ﺑﻲ ﻏﺸﻲ و ﻃﻬﺎرت وﺟﻮدي ﻳﺎﻓﺘﻪ و در‬
‫دروﻧﺶ ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻜﻔﺘﻪ و ﻳﺎد ﺧﺪا و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺣﻴﺎت و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ارزﺷﻬﺎي ﺧﺪاﻳﻲ و‬
‫ﻣﻠﻜﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ از او ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و وﺟﻮد ﺻﺎﻓﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﮔﺎه وادار ﻣﻲ ﺷﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺶ درآوﻳﺰم ﻛﻪ‪ :‬اي روح ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ! اي آﻳﻴﻨﺔ ﻣﻠﻜﺎت! اي ﻛﻪ آن ﻫﻤﻪ ﺑﻠﻨﺪﻳﻬﺎ را در‬
‫آﺳﻤﺎن ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ و اﻳﻦ ﻫﻤﻪ زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ را در درون ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻲ! ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺖ از دﻳﺪن اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻛﻪ در زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ از ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺿﺠﻪ ﻛﻪ از ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﺖ ﺑﺮﻣﻲ‬
‫ﺧﻴﺰد ﻛﻮر اﺳﺖ و ﻛﺮ اﺳﺖ؟ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ آدﻣﻲ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺳﻪ آرزوي ﺗﺎرﻳﺨﻲ اش ﻛﻪ ﺗﺠﻠﻲ ﺳﻪ ﻧﻴﺎز ﻓﻄﺮﻳﺶ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ از ﻫﻢ دور اﻓﺘﺎده اﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ‪ ،‬دور از ﻫﻢ‪ ،‬دروغ اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﻪ دروغ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻮدن آن دو ﺗﺎي دﻳﮕﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭘﺎﻳﺶ ﺑﻠﻨﮕﺪ‪،‬‬
‫دو ﭘﺎﻳﺔ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﺞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﺑﻲ آزادي و ﻋﺪاﻟﺖ ﺻﻮﻓﻲ ﮔﺮي ﻣﻮﻫﻮم اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻲ آزادي و ﻋﺸﻖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﮔﻠّﻪ وار ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ؟ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در اﺻﻄﺒﻠﻬﺎي ﻣﺪرن‬
‫داﻣﺪاري ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻋﺪاﻟﺖ راﺳﺘﻴﻦ و ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎﺷﺪ!( و آزادي ﺑﻲ ﻋﺪاﻟﺖ و ﻋﺸﻖ‪،‬‬
‫ﻟﺶ ﺑﺎزي اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ در آزادي ﺗﺠﺎرت و آزادي ﺟﻨﺴﻲ ﺗﺤﻘﻖ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر زن ﺑﺎزي ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮرد و زراﻧﺪوزي و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ!‬
‫آري ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﺔ ﺑﺸﺮﻳﺖ از ﻫﻢ ﺟﺪا اﻓﺘﺎدن اﻳﻦ ﺳﻪ ﺑﻌﺪ وﺟﻮدي اي اﺳﺖ ﻛﻪ "ﺣﺠﻢ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ" را ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺳﻪ ﺑﻌﺪ ﻻﻳﺘﺠﺰي و ﻻﻳﻨﻔﻚ! اﻳﻦ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻓﺎﺟﻌﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺎ و ﻗﺮن ﻣﺎ و ﺟﻬﺎن ﻣﺎ اﺳﺖ و اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﻳﻤﺎن ﻋﺼﺮ ﻣﺎ و از اﻳﻦ ﺑﺰرگ ﺗﺮ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫داﻣﻨﻪ اش در ﺧﻴﺎل ﻧﻤﻲ ﮔﻨﺠﺪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﺑﻌﺪ را ﻗﺘﻠﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮاي آن دو ﺑﻌﺪ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ و ﻫﺮﻳﻚ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﺑﺮادر‪ ،‬در ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻛﻤﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ دو ﺑﺮادر دﻳﮕﺮ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ‬
‫ﻛﺪام ﻧﻘﺎﺑﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺣﺠﺎﺑﻲ ﺗﺎ در ﭘﺲ آن‪ ،‬آن دو ﺗﺎي دﻳﮕﺮ را ذﺑﺢ ﺷﺮﻋﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻗﺘﻞ‬
‫ﻣﺨﻔﻲ! ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺟﺬاب ﺗﺎدر ﭘﺸﺖ آن ﻋﺪاﻟﺖ را ﺧﻔﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ ،‬درﮔﺎه ﻫﻴﺠﺎن‬
‫اﻧﮕﻴﺰي ﺗﺎ در درون آن اﻧﺴﺎن را از ﺑﺮون ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺸﻨﺪ و از درون ﺑﻤﻴﺮاﻧﻨﺪ‪ ،‬دﻳﻦ ﺿﺮﻳﺢ ﻣﻘﺪﺳﻲ ﺑﺎ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﺗﺎ آزادي و ﻋﺪل را در آن ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺠﻒ ﻣﻲ رﻓﺘﻲ‪ ،‬دﻟﺖ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﻔﺮت از ﺑﻬﺮه ﻛﺸﻲ داﺷﺖ و ﻧﻪ دﻏﺪﻏﻪ‬
‫اي ﺑﺮاي آزادي‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﭘﻜﻦ ﻣﻲ رﻓﺘﻲ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻣﺎﺋﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻣﺜﺎﻧﻪ ات را آب ﻣﻲ ﻛﺮد و ﻗﻨﺪ‬
‫ﺧﻮﻧﺖ را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ آورد‪ ،‬ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺷﻮر و ﺷﻮﻗﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻮ را از اﻳﻤﺎن ﺑﻪ آزادي و ﻋﻈﻤﺖ‬
‫روح اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪا ﺑﻪ آدﻣﻲ ارزاﻧﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﺑﻲ ﻧﻴﺎز ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺖ و اﻛﻨﻮن‬
‫ﺧﻄﺮ آﻧﻜﻪ ﻧﻔﺮﺗﺖ از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و ﮔﺪاﺧﺘﮕﻲ و درﺧﺸﺶ ﻓﻄﺮﺗﺖ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻟﺤﻤﺪﷲ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﻛﺘﺎب ﻟﻐﺖ را ﺑﻪ زودي ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻢ از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم ﺗﻤﺎم ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﻠﻴﻢ و‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻣﺮﻳﻜﺎ از دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن رﻫﻨﻤﺎ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از ﻗﻴﺎﻓﺔ داﻧﺸﻤﻨﺪان و اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺜﻞ روز ﻛﺎﻟﺸﻤﺲ ﻓﻲ وﺳﻂ اﻟﺴﻤﺎء ﻣﻲ ﺗﺎﺑﻴﺪ در ﻛﺘﺎب "اﻣﺮﻳﻜﺎي‬
‫ﻧﺎﻣﺘﺤﺪ" ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺑﺎره اﺷﺎره اي ﻫﺴﺖ و ﺑﻮﻳﮋه ﻣﺘﺪ اﻣﺘﺤﺎن ﻛﻮﻳﺰ )‪ (QUIZ‬ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻛﻮدﻛﺎن ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻗﻄﻌﻪ را در رﻧﮕﻬﺎ و ﺣﺠﻤﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ روي ﻫﻢ ﻣﻲ‬
‫رﻳﺰﻧﺪ و از ﻛﻮدك ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﭼﻴﺪن آﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن درﺳﺖ ﻛﻨﻨﺪ ]ﻛﻨﺪ[‬
‫)ﭼﻨﺪ ﺟﻮاب ردﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد در ﺟﻠﻮي ﻳﻚ ﺳﺆال و از ﻣﺤﺼﻞ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ‪ :‬از آن ﻣﻴﺎن ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺟﻮاب درﺳﺖ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ و روﻳﺶ ﺿﺮﺑﺪر ﺑﻜﺸﻴﺪ(‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺎزي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻲ در‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﺎت و آزادﻳﻬﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ و ﻣﺸﻖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺗﻜﻠﻴﻔﻬﺎي ﻓﺸﺮده‬
‫ﺗﻤﺎم وﻗﺖ و ﻓﻜﺮت را در ﺧﻮد ﻧﻔﺸﺎرد‪ .‬اﻣﺴﺎل‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎرت ﻋﺒﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰت‬
‫ﺑﺎﺷﺪ از اﻳﻦ ﻛﻮه ﺑﻠﻨﺪي ﻛﻪ "زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ" ﻧﺎم دارد و ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺮ راﻫﻲ و رﺷﺘﻪ اي و‬
‫ﺟﻬﺘﻲ اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺎم اﺳﺖ; ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ و اﺳﺘﻮارﺗﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬از آن ﭘﺲ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ‪،‬‬
‫روﻧﺪه اي ﭼﺎﻻك و ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﻣﻘﺘﺪر ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻮد و ﻣﻲ ﺷﻨﻮم ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺨﺖ ﻛﻮﺷﺎ‪،‬‬
‫ﺟﺪ‪‬ي‪ ،‬ﻣﺴﺘﻌﺪ و ﻣﻮﻓﻘﻲ و ﭼﻪ ﺧﺒﺮي ﺧﻮش ﺗﺮ از اﻳﻦ اﻟﺤﻤﺪﷲ!‬
‫ﺑﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎزي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ و ﺑﺮاي ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﻟﺬت ﺑﺮدن از زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫وﻗﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻓﺮاﮔﻴﺮي وﻗﺖ ﻫﻤﻴﻦ اﻻن اﺳﺖ و ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ .‬واﻧﮕﻬﻲ ﺑﻲ ﻣﺎﻳﻪ ﻓﻄﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آدم ﺑﻲ ﺳﻮاد‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﺶ ﻗﻴﻞ و ﻗﺎﻟﻬﺎي ﺑﻲ رﻳﺸﻪ اﺳﺖ و ﺧﺪﻣﺘﺶ ﭘﻮچ و ﺣﻘﻴﺮ و زﻧﺪﮔﻴﺶ و‬
‫ﻟﺬﺗﺶ ﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺤﻲ و ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ و ﺑﻲ ارزش‪ .‬ارزش و ﻋﻤﻖ و اﺻﺎﻟﺖ ﻫﺮ ﻛﺎري ﺑﻪ ﻣﻴﺰان‬
‫ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬رﺷﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﻏﻨﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻓﻜﺮ آدﻣﻲ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﻮ را‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ از اﺳﺘﻌﺪاد اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﺪن ﻣﺤﺮوم ﻧﻜﺮده اﺳﺖ و ﺣﻴﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻣﺤﺮوم ﻛﻨﻲ و‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ ﺗﻴﺰ و درﺳﺘﻲ داري و وﺿﻊ را و ﻧﻴﺰ ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫ﺧﻮب ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ و از ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ﻧﻌﻤﺘﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا در‬
‫ﻛﺎر ﺗﻮ ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﺳﺮﺷﺎر ﻳﻘﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺗﻮ ﻓﺮداي اﻳﻦ ﺑﺎغ را ﭘﺮ از ﻧﻮازش و اﻣﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺤﻤﺪﷲ‬
‫ﻣﺎ اﻣﺮوز ﺑﻪ "ﺗﻔﺴﻴﺮي ﻣﻌﻨﻮي از ﺟﻬﺎن" ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫"اﻗﺒﺎل"‬
‫الحکمة ضالة المؤمن‪ :‬ﺣﻜﻤﺖ ﮔﻤﺸﺪة ﻣﺮد اﻳﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻤﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻮﻓﻴﺎ در ﻳﻮﻧﺎن )ﺳﻘﺮاط( وﻳﺪﻳﺎ در ﻫﻨﺪوﺋﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺳﭙﻨﺘﺎﻣﺌﻨﻮ در‬

‫زرﺗﺸﺖ‪ ...‬ﻧﻮﻋﻲ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و ﺟﻬﺎن آﮔﺎﻫﻲ و ﻓﻬﻢ ﺧﻮدﻳﺎب و ﺟﻬﺖ ﻳﺎب و‬
‫ﺧﻮد ﻣﻌﻨﻲ ﻳﺎب و ﻓﻄﺮي و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎوراء ﻋﻠﻤﻲ و ﻋﻘﻠﻲ ﻛﻪ‪ :‬از آن‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻋﻠﻢ و ﺗﻜﻨﻴﻚ‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻫﺪاﻳﺖ و روﺷﻦ ﺑﻴﻨﻲ و ﻓﻬﻢ ارزش و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و "ﺷﺪن" ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫"ﻋﻠﻲ ﺳﺮﺑﺪاري"‬
‫ﺧﻮد آوﻧﺪ ﻋﺰﻳﺰم و ﺑﻨﺪة ﺻﺎﻟﺢ و ﻣﺼﻠﺢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰﻳﺰ!‬
‫ﻫﺮ ﻛﺴﻲ را ﺑﺮاي ﻛﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬زﻣﺎن و ﻣﺮدم‪ ،‬از ﻫﺮﻛﺴﻲ و ﮔﺎه از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ را‬
‫ﻣﻲ ﻃﻠﺒﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ "زﻣﻴﻨﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ" ﺷﺎن ﺑﺎ "زﻣﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ" ﺷﺎن ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و‬
‫ﺣﺘﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ و ﻣﺮدم از او ﻛﺎري را ﺑﺮ اﻗﺘﻀﺎي زﻣﺎن و ﻧﻴﺎز ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ وي‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮاي آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دوﻣﻲ روح ﺣﻤﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ دﻟﻲ ﻋﺎﺷﻖ ﻣﻠﺖ ﺧﻮﻳﺶ و دﺳﺘﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎ و آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه در ﻫﻨﺮ و ﺷﺎﻋﺮي و ﻣﺮدﻣﺶ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﻲ ﭘﺮآوازه در ﺟﻬﺎن ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻜﻲ از دو اﺑﺮﻗﺪرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة زﻣﻴﻦ و ﻳﺎ ﺗﺮاﺷﻴﺪن‬
‫ﺳﺮ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ و از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺎج ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از درﻳﺎ اﻣﻮاج ﻣﻲ رﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎﻳﺸﺎن در ﺗﺎرﻳﺦ و اﺳﺎﻃﻴﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻬﺎ از ﺗﺮك ﻛﺮده ﺑﻮد و دو ﻟﺒﺶ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻤﺮ درازش‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺎﻣﻲ و ﻳﺎدي از ﻋﺮب ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺪﮔﻮﻳﻲ و دﺷﻨﺎم را ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲ ارزﻧﺪ و‬
‫اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻗﺮن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﺶ ﻣﻮاﻟﻲ ﻋﺮب ﺷﺪه اﻧﺪ و اﻳﻨﻚ‪ ،‬ﺗﺮﻛﺎن ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻮاﻟﻲ ﻋﺮﺑﻨﺪ و وﺣﺸﻴﺎن ﻣﺰدور و ﻗﺪاره ﺑﻨﺪان ﺑﻲ ﻣﺦ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮ او ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ و در‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ از اﺳﺎرت و ذﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﻛﻪ دو ﺳﻘﻔﻪ اﺳﺖ‪ .‬دو ﺳﻘﻒ ﻛﻮﺗﺎه و زﺷﺖ از‬
‫"ﺧﻼﻓﺖ ﺗﺎزه ﺑﻪ دوران رﺳﻴﺪه ﻫﺎي ﺑﺪوي و رﻳﺎﻛﺎران ﻏﺎﺻﺐ" و "ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺗﺎزه ﺑﻪ دوران‬
‫رﺳﻴﺪه ﻫﺎي وﺣﺸﻲ و ﻣﺰدوران ﻏﺎﺻﺐ" ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻠﺘﻲ‪ ،‬اﻛﻨﻮن از روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﭼﺸﻢ دارد ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻲ ﻫﻨﺮي ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺷﻬﺮﻳﺎر ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪﻫﺎي ﻏﺼﺒﻲ ﻗﺪرت ﻗﺪرت‬
‫ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺠﻢ و اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺷﺮق ﺗﻜﻴﻪ زده اﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﻧﺎﺑﻐﻪ و‬
‫ﺷﻜﻮﻫﻤﻨﺪ را ﻛﻪ ﻫﻢ در اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻫﻢ در آﻗﺎﻳﻲ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻻي ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻳﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻼم و در‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻧﻈﺎم ﻓﺴﺎد‪ ،‬ﻇﻠﻢ و ﻓﺮﻳﺒﻜﺎري ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ اﺷﺮاف و ﻣﻮﺑﺪان ﻣﻲ دﻳﺪﻳﻢ و ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ‬
‫راه را ﺑﺮ داﻋﻴﺎن ﻧﺠﺎت و ﻣﺴﺎوات ﺑﺒﻨﺪﻳﻢ و ﻣﺪاﻓﻊ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ‬
‫رﻓﺘﻴﻢ و اﻛﻨﻮن ﻛﻪ اﺳﻼم ﺟﺰ ﻣﺎﺳﻜﻲ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه ﺑﺮ ﭼﻬﺮة اﺷﺮاﻓﻴﺖ و ﻓﺮﻳﺐ و ﺳﺘﻤﻜﺎري ﺷﻤﺎ‬
‫اﺟﻨﺒﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ و آﻧﭽﻪ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺗﻔﺎﺧﺮ ﻗﻮﻣﻲ و ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﻴﻬﺎي ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ و ﻣﻠﻲ و‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ اﺳﺖ و ﺗﺠﻠﻴﻞ از ﻋﻨﺼﺮ ﻋﺮب و ﺗﺮك و ﺗﺤﻘﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻧﻔﻲ ﺗﺎرﻳﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬
‫اﺻﺎﻟﺖ ﻣﻠﻲ در ﻗﺒﺎل ﺳﻴﻄﺮة اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﺻﻞ "ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ" ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺧﻮد ﺑﺪان‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ )فاعتدوا عليه بمثل ما اعتدی عليکم(‪ -‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﺮب و ﺗﺮك‬
‫ﻣﻨﻬﺎي اﺳﻼم‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﺪوﻳﺖ و وﺣﺸﻴﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻮاﻟﻲ ﺣﻘﻴﺮ و ذﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮدﮔﻲ ﺷﻤﺎ درآﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﺪاﻳﺖ و آﺷﻨﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺪن و ﺣﻜﻤﺖ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ آﻗﺎﻳﺎن‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮده اﻧﺪ و ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ و ﻻﻳﻖ ﻗﺪرت و ﻣﺪﻧﻴﺖ و رﻫﺒﺮي‪-‬ﻛﻲ؟ ﻫﻤﺎن وﻗﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﺮاي دزدي ﺑﻪ روي ﻫﻢ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪﻳﺪ و ﺑﺮاي ﺷﺘﺮ ﻟﺒﻮس ﻛﻪ در ﺻﺤﺮاي ﭼﺮاﮔﺎه ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻠﺘﺎن ﭼﻨﺪ ﺑﻮﺗﻪ ﺧﺎر ﭼﺮﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻳﺪ و ﻫﻤﺎن وﻗﺖ ﻛﻪ رﺳﺘﻢ ﭘﻬﻠﻮان‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن و ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن ﺷﻤﺎ را ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺑﺰ ﺑﺰدل‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ زد و ﻣﻔﺎﺧﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻴﺘﺎن در زﻳﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎي او و اﻣﺜﺎل او‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﻲ زدﻧﺪ و ﻣﺜﻞ ﻣﺮغ‪ ،‬ﭘﺮﭘﺮزﻧﺎن و ﺿﺠﻪ‬
‫ﻛﺸﺎن ﺟﺎن ﻣﻲ دادﻧﺪ! اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ؟ اﮔﺮ اﺷﺮاﻓﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻼك ارزش اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺷﻤﺎ ﺟﺰ‬
‫ﺷﺘﺮﭼﺮاﻧﺎن ﮔﺪا و دزدي ﻛﻪ در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ و ﻓﻘﺮ ﺻﺤﺮا ﻫﺎرت و ﭘﻮرﺗﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﺳﻼﻃﻴﻦ‬
‫ﺷﻜﻮﻫﻤﻨﺪ و اﻓﺴﺎﻧﻪ اﻳﺘﺎن ﭼﻮن ﻣﻠﻮك ﺣﻴﺮه ﺟﺰ ﻧﻮﻛﺮان ﺣﻠﻘﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺼﺮي ﻛﻪ ﺗﺮك زدﮔﻲ و ﻋﺮب زدﮔﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺣﻘﺎرت و ذﻟﺖ و ﺑﻨﺪﮔﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﻌﻨﻮي و ﻣﻠﻲ ﻣﺎ ﺑﻴﺪاد ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮ دوش ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺘﻌﻬﺪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﻧﻬﺎد‪ ،‬اﺣﻴﺎي روح ﻣﻠﻴﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪ وﺣﺪت و ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ اﺻﺎﻟﺖ و‬
‫ارزﺷﻬﺎي ﺳﺎزﻧﺪه و اﻓﺘﺨﺎرات ﻣﻠﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻲ اﻳﻤﺎن ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد آﻳﺪ و اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﭘﺬﻳﺮي و ﺧﻮﻛﺮدن ﺑﻪ‬
‫ذﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ و ﺿﺮورﺗﻲ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺪا اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﺰرﮔﻤﺮد‬
‫دﻻوري ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﻣﻠﺖ ﺧﻮﻳﺶ آﺷﻨﺎ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺗﻮﻃﺌﺔ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﺬﻫﺒﻲ دﺳﺘﮕﺎه اﻣﭙﺮاﻃﻮري‬
‫ﺑﺪوﻳﺎن و ﻗﻠﺪري و ﻗﺴﺎوت وﺣﺸﻴﺎن ﻏﺰﻧﻮي رﻧﺞ ﻣﻲ ﺑﺮد و دﻟﺶ از آن ﻫﻤﻪ دروغ و ﺗﺤﻘﻴﺮ و‬
‫اﺳﺎرت ﺧﻮن اﺳﺖ وي از ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺿﺪاﺷﺮاﻓﻲ و ﺿﺪﻗﻮﻣﻲ اﺳﻼم‪ ،‬ﻛﻪ )اﻟﻒ(‪ 1‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﺑﺮاي ﺑﻲ رﻳﺸﻪ اي و ﭘﺴﺘﻲ و رذاﻟﺖ ﻣﻮروﺛﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ و از ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﻼم و‬
‫دﻋﻮت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺧﺴﺮوان ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻲ ﺗﺒﺎر و ﻣﻮﺑﺪان ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻲ اﻳﻤﺎن و اﺷﺮاف‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻲ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﺑﻲ ﺷﺮف ﺣﺘﻲ ﺷﺮف ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ )ب(‪ -‬ﻣﻲ ﻛﻮﺷﺪ ﺗﺎ در‬
‫ﭼﻬﺮة ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻌﺼﻮم ﻣﺤﻤﺪ و ﺳﻴﻤﺎي ﻣﺤﻜﻮم و ﻣﻈﻠﻮم ﻋﻠﻲ دﻓﺎع ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ و اﺳﺘﻌﺪاد و ﻧﺒﻮغ و روﺣﻴﻪ اش ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ! اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻓﺮدوﺳﻲ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺻﺪا ﻛﺮد و اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺖ وﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻮن او ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮن‬
‫اﻣﻴﺮ ﻣﻌﺰي و اﻧﻮري و ﻋﻨﺼﺮي و ﺳﻮزﻧﻲ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي و ﻓﺮﺧﻲ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﻫﻨﺮﺷﺎن را در ﺧﺪﻣﺖ‬
‫درﺑﺎر و دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺪرت و اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺳﺘﺎﻳﺸﮕﺮ ﺧﺎﻗﺎن ﻫﺎ و ﺧﺎن ﻫﺎ و ﺷﺎه‪-‬ﺷﻴﺦ‬
‫‪ .1‬ﺟﻤﻼت ﺑﻴﻦ )اﻟﻒ و ب( در اﺻﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﻮش اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻌﻨﻲ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﺪون اﻓﺰودن ﻛﻠﻤﻪ اي دﻳﮕﺮ ﺑﺪﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﺧﻮاﻧﺪ‪" :‬و از ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﻼم و دﻋﻮت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن اﻳﻦ ﺧﺴﺮوان ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻲ ﺗﺒﺎر و ﻣﻮﺑﺪان ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻲ اﻳﻤﺎن و اﺷﺮاف ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻲ‬
‫ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﺑﻲ ﺷﺮف ﺣﺘﻲ ﺷﺮف ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﺑﺮاي ﺑﻲ رﻳﺸﻪ اي و ﭘﺴﺘﻲ و رذاﻟﺖ ﻣﻮروﺛﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲ ﻛﻮﺷﺪ ﺗﺎ‪"...‬‬
‫اﺑﻮاﺳﺤﺎق ﻫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﻧﻘﺮه دﻳﮕﺪان ﺑﺰﻧﻨﺪ و از ﻃﻼ آﻻت ﺧﻮان ﺳﺎزﻧﺪ و ]ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ[ ﺷﻌﺮ را‬
‫زﺑﺎن ﺷﻌﻮر و ﺷﺮف و اﻳﻤﺎن ﺧﻮد و ﻣﺮدم ﺧﻮد ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺎر او در ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺪرت‬
‫و ﻛﺎر ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮو در ﺑﻌﺪ ﻓﻜﺮي و اﻋﺘﻘﺎدي )اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ(‪ -‬و از آن رو ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺿﺮورت‬
‫زﻣﺎن و ﻧﻴﺎز ﻣﺮدم ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮد و ﻫﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪاد روﺣﻲ و ﻓﻜﺮي و ﻫﻨﺮي ﺷﺨﺺ ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‪ -‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻫﻢ ارزﺷﻤﻨﺪ ﺷﺪ و ﻫﻢ اﺛﺮﺑﺨﺶ!‬
‫اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﭽﻪ در ﺧﻮﻳﺶ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و از ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻢ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎ و ﻛﻮﺷﺸﻬﺎي اوﻟﻴﻪ ام‪ ،‬در آن اﻳﺎم ﻛﻪ ﻫﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل اﻻن ﺗﻮ ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺷﺎﻧﺴﻲ را ﻧﺪاﺷﺘﻢ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺎن "آﻧﭽﻪ ﻛﺮدم" و "آﻧﭽﻪ ﺑﻮدم" ﻫﻤﺎﻧﻨﺪي و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻛﺎﻣﻞ‬
‫و از ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ در ﻋﺼﺮي از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺎن آﻣﺪه ﺑﻮدم ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫اي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺮدﻣﻲ وﺟﻮد ﻧﻤﻲ داﺷﺖ و ﻫﺮ ﻣﺤﺼﻠﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﮕﻴﺰة‬
‫ﻓﺮدي و ذوﻗﻲ و اﺳﺘﻌﺪاد ﺷﺨﺼﻲ اش راه ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻣﻌﻨﻮي و ﻓﻜﺮي‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﺮد و ﻳﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮي در ﺳﻮﻳﺲ ﻳﺎ ﻧﺮوژ ﻣﻲ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻲ ﺷﻚ راﻫﻲ را ﻛﻪ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ اﻛﻨﻮن ﻓﺮق داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ‪ ،‬ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ذوق و ﻫﻢ روﺣﻴﻪ و ﻫﻢ ﺗﻴﭗ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن "ﺳﻨﺨﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ" و ﻫﻢ ﺑﻴﻨﺶ و ﮔﺮاﻳﺶ و اﺳﺘﻌﺪاد ﺷﺨﺼﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب راﻫﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدم ﻛﻪ از ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎن‪ ،‬ادﺑﻴﺎت و ﻫﻨﺮ و ﺑﻮﻳﮋه ﺷﻌﺮ ﻣﻲ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﺗﻔﻨﻦ و ﻟﺬت روﺣﻲ ام در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻘﺮاط و ارﺳﻄﻮ و اﻓﻼﻃﻮن و‬
‫ﻓﻠﻮﻃﻴﻦ و ﺑﻴﻜﻦ و ﻛﺎﻧﺖ و دﻛﺎرت و ﻧﻴﭽﻪ و ﻫﮕﻞ و ﮔﻮﺗﻪ و اﺷﭙﻨﮕﻠﺮ و ﺑﻮﻋﻠﻲ و رازي و ﻏﺰاﻟﻲ‬
‫و اﺑﻦ رﺷﺪ و ﻣﻼﺻﺪرا و ﻣﻴﺮﻓﻨﺪرﺳﻜﻲ و ﻣﻴﺮداﻣﺎد و ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻼﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري اﺳﺮار‪ ...‬را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻢ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻻﺋﻮﺗﺴﻮ و ﻛﻨﻔﺴﻴﻮس و ﺑﻮدا و ودا و اوﭘﺎﻧﻴﺸﺎدﻫﺎ و ﻧﺎﻧﻚ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺣﻼج و ﺟﻨﻴﺪ و ﻓﻀﻴﻞ ﻋﻴﺎض و اﺑﻮﺳﻌﻴﺪاﺑﻲ اﻟﺨﻴﺮ و ﺷﺮح ﺗﻌﺮف و ﻛﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب و‬
‫اﻟﻤﻌﺎرف و ﻣﻨﻄﻖ اﻟﻄﻴﺮ و ﺗﺬﻛﺮةاﻻوﻟﻴﺎء و ﻣﺜﻨﻮي و ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ و در ﺷﻌﺮ و ادب ﻟﻮﻳﻲ ﭼﻴﻨﻲ‬
‫و ﻛﻤﺪي اﻟﻬﻲ داﻧﺘﻪ و ﭘﻞ واﻟﺮي و ﺟﻮﻧﺰ و ﺷﻜﺴﭙﻴﺮ و ﮔﻮﺗﻪ و )ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻻﻣﺎرﺗﻴﻦ( و ﮔﺎه‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﺣﺎﻓﻆ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺜﻨﻮي ﻛﺒﻴﺮ و ﻋﺰﻳﺰ و ﺑﺮﺧﻲ ﺟﺎﻫﺎي آﺛﺎر ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺧﻴﻠﻲ‬
‫ﺟﺎﻫﺎي ﺳﻨﺎﻳﻲ و ﻋﻄﺎر و در ﺑﻌﻀﻲ ﺣﺎﻻت‪ ،‬ﻧﻴﻤﺎ و اﺧﻮان و ﺷﺎﻣﻠﻮ و‪ ...‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‬
‫ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻓﻬﻢ آن ﺑﺮاﻳﻢ ﺳﺎده ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﺄﻣﻞ اﻧﮕﻴﺰ و ﻋﻤﻴﻖ اﺳﺖ و وﻗﺘﻲ‬
‫آن را در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﺧﻮرد ﻣﺎ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻣﻲ ﺳﻨﺠﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻢ ﻛﻪ "ﺣﺮﻣﺖ ﻏﻨﺎ"‬
‫ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و ﭼﻪ ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ از ﺣﻴﺎت و ﻫﻮﺷﻴﺎري و ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻠﺖ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫اداي اﺣﺘﺮام و ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺗﺠﻠﻴﻞ از ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ راﺳﺘﻴﻦ و اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ و روح و روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺑﺨﺶ را در‬
‫ﺧﻮد داﺷﺘﻪ و دارد؟ و ﻧﻴﺰ ﺳﻤﻔﻮﻧﻴﻬﺎي ﭘﺮﻗﺪرت و ﺟﻼل ﺑﺘﻬﻮون و زﻣﺰﻣﻪ ﻫﺎي ﭘﺮ ﻏﻢ ﺑﺎخ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻳﻚ ﻋﺎﺑﺪ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺎﺷﻖ و ﺳﺮﺷﺎر از اﻳﻤﺎن و اﺣﺴﺎس و ﺷﻌﻮر اﺳﺖ ﺑﺎ ﺧﺪا‪،‬‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻼل و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻣﻬﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﻧﺰدﻳﻚ و ﻣﺤﺮم و آﺷﻨﺎ و‬
‫دردﺷﻨﺎس و آﮔﺎه از راز و ﻧﻴﺎز و رﻧﺞ و ﻋﺸﻖ و ﺷﻜﺴﺖ و آرزوي روح آدﻣﻲ و ﭘﺮﻛﻨﻨﺪة‬
‫ﭘﻮﭼﻲ و ﺧﻼ و ﺳﺮدي و ﺳﻜﻮت اﻳﻦ دﻧﻴﺎ و اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ و اﻧﻴﺲ ﻣﻬﺮﺑﺎن و اﻣﻴﺪﺑﺨﺶ و ﻧﻮازﺷﮕﺮ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﺎ‪...‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻋﻄﺶ درون ﻣﺮا ﺳﻴﺮاب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ و اﺷﺮاق و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻋﺸﻖ و‬
‫ﺷﻌﺮ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﻳﻚ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮا از ﺷﻮر و ﺷﻮق و ﻟﺬت و‬
‫ﻣﺴﺘﻲ ﺑﻪ اوج رﺿﺎﻳﺖ و ﺳﻴﺮي و ﺳﻴﺮاﺑﻲ وﺟﻮدي ﻣﻲ رﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج روح ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اوﭘﺎﻧﻴﺸﺎدﻫﺎ را ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻢ و ﻳﺎ ﻣﺜﻨﻮي را ﻣﻲ ﻧﻮﺷﻢ و ﻳﺎ ﺑﺎخ را ﮔﻮش ﻣﻲ‬
‫دﻫﻢ و ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺰار زﺣﻤﺖ ﺟﻤﻠﻪ اي از زﺑﺎن ﺷﻤﺲ ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﻛﺸﻢ‪ ،‬در "ﻣﻘﺎﻻت‬
‫ﺷﻤﺲ" ﻛﻪ ﻧﺴﺨﻪ اي ﭘﺮ ﻏﻠﻂ و ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم از او ﭘﻴﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ذوق و اﺳﺘﻌﺪاد و ﻋﺸﻖ و رﺿﺎﻳﺖ روح ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬آﻧﭽﻪ در ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻢ ﻣﻲ ﮔﺬرد‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ آن ﭼﻨﺎن ﻓﺠﻴﻊ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻐﺮاﻗﻢ را در اﻳﻦ ﻓﻀﺎي ﭘﺮ از اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺗﺄﻣﻞ و اﺣﺴﺎس و‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺧﻠﺴﻪ و ﺧﻠﻮﺗﻲ ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ام ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اي از ﻋﻤﻖ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و‬
‫ﺧﻠﻮص روح و ﺟﻼل و ﻋﻠﻮ و ﻗﺪاﺳﺖ ﺟﻮﻫﺮ و ﻓﻄﺮت اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻜﺎﻳﺖ از وﺟﻮد ﻣﺨﺘﺼﺮي ﺑﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ ...‬و ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻣﻔﺼﻠﻲ! اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﻛﻪ از ﻛﻴﺴﺔ ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺮدﻣﻢ‬
‫رﻓﺘﻪ ام ﺗﺎ ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺎﻣﻮزم و ﺑﺎزﮔﺮدم‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ دﻟﻢ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻢ و آزاد ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي وﺿﻊ روﺣﻲ و اﺳﺘﻌﺪاد ﺷﺨﺼﻲ ام ﺑﻪ آﻣﻮﺧﺘﻦ و اﻧﺪوﺧﺘﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮم و ﻫﻢ ّ و‬
‫ﻏﻤﻢ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﭘﻲ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺷﺪ وﺟﻮدي و ﻏﻨﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻟﺬت روﺣﻲ و ﺣﺘﻲ‬
‫ﻛﻤﺎل ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻜﺮي و ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ ﺑﺎﺷﻢ; زﻳﺮا‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﻓﻼﺳﻔﺔ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻧﻮاﺑﻎ درﺧﺸﺎن و‬
‫روﺣﻬﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان و ﺷﺎﻋﺮان و ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اي را در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ام ﻛﻪ از‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺗﻴﺮه و ﺗﻨﮓ و ﻣﻨﺤﻂ و از ﻣﻴﺎن ﻣﺮدﻣﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻓﻘﺮ و ﺧﻮاب و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ و ﺟﻮر و‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ و ﻗﺮﻧﻬﺎ اﺳﺖ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و اﺣﺴﺎس ﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و زﺑﺪة ﺑﺸﺮﻳﺖ را ﺑﺎ ﻛﺸﻒ‬
‫و ﻛﺮاﻣﺎت ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮدم ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺷﻬﺮ ﺧﻮﻳﺶ و‬
‫ﺗﻮده ﻫﺎي ﻣﺤﺮوم و ﻣﺤﺘﺎج ﻋﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﺼﻴﺒﻲ ﻧﺪاده اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺧﻮد را از‬
‫ﭼﻨﮓ "ﺳﺆاﻟﻲ ﺳﺮزﻧﺶ آﻣﻴﺰ" رﻫﺎ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺮﻳﻦ درﺟﺔ ﺷﻬﺎدت و اﻳﺜﺎر و اﺧﻼص‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻣﺎل و ﺟﺎن‪ ،‬ﻛﻪ از رﺷﺪ و‬
‫ﺗﻜﺎﻣﻞ وﺟﻮدي و ﻣﻌﻨﻮي و ﻋﻠﻤﻲ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ و اﻳﺴﺘﺎدن ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺮدم و ﺣﺮف زدن‬
‫ﺑﺎ آﻧﻬﺎ و ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ و ﻋﺎدي زﻧﺪﮔﻴﺸﺎن‪ .‬ﻣﻦ از ﻣﻮﻟﻮي ﻣﻤﻨﻮﻧﻢ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف‬
‫ﺷﻤﺲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ وﺑﺎل در ﺑﺎل ﭼﻨﺪ روح ﻣﻌﺮاﺟﻲ و اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻴﺮان روﺣﻲ و ﺗﻜﺎﻣﻞ وﺟﻮدي‬
‫ﺧﻮﻳﺶ در آﺳﻤﺎن ﻋﺸﻖ و ﻋﺮﻓﺎن و ﻋﺮوج اﻟﻬﻲ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﺸﺪ و ﻧﮕﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮر ﭘﺪر اﻳﻦ ﻋﻮام‬
‫ﻛﺎﻻﻧﻌﺎم و ﻣﻦ ﮔﻨﮓ ﺧﻮاب دﻳﺪه ام و ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻤﺎم ﻛﺮ و اﻳﺴﺘﺎد و ﻣﻌﻄﻞ ﻣﺎ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﺼﺖ ﻫﺰار‬
‫ﺑﻴﺖ ﻣﺜﻨﻮي ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ و ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺣﻮزة درس ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﻣﺎﺳﻴﻨﻴﻮن را ﻣﻦ ﻧﻪ در ﺳﻮرﺑﻦ و ﻧﻪ در‬
‫ﻛﻠﮋدوﻓﺮاﻧﺲ و‪ ...‬ﻛﻪ ﭘﺎي ﺳﺘﻮن ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺎرﻳﺲ دﻳﺪم ﻛﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﻨﺪ ﺳﺒﺰي‬
‫ﻓﺮوش و ﻋﻤﻠﺔ ﻣﻔﻠﻮك ﻋﺮب اﻟﺠﺰاﻳﺮي را ﻧﺸﺎﻧﻴﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ و ﻫﻢ‪ ،‬زﺑﺎن‬
‫ﺧﻮد را در ﻓﺮاﻧﺴﻪ و در آﻏﻮش اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺪ و ﺳﻮره ﻳﺎد ﻣﻲ داد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬اﻛﻨﻮن زﻣﻴﻨﺔ ﻓﻜﺮي و ﺗﺤﻮل اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ اﺳﺘﻌﺪاد ﻓﻜﺮي و روﺣﻲ‪ ،‬از ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻣﻨﻴﻊ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ادب‪ ،‬ﻫﻨﺮ و ﻋﺮﻓﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺮدﻣﻲ را‪ ،‬ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ از ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺗﻮﻗﻊ ﻣﻲ رود‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ‬
‫ﻛﻨﺪ و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻨﮕﺮي و ﺗﻜﺎﻣﻞ و ﺗﻌﻤﻖ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ و ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﺧﻼﻗﻴﺖ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدي و اﺣﻴﺎي ارزﺷﻬﺎي اﻳﻤﺎﻧﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺘﻲ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ‪ 20 - 15‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺠﺎب ﻣﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻴﻨﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﭙﺮدازد و ﮔﺮاﻳﺶ رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬در ﻗﺒﺎل ﮔﺮاﻳﺶ اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ و ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻓﺮدي و‬
‫روﺣﻲ ﻣﻄﻠﻘﻲ ﻛﻪ داﺷﺖ و اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮا ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻂ ﺳﻴﺮ ذوﻗﻲ و اﺳﺘﻌﺪاد‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ام‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ و ﻋﻠﻤﻲ اي "ﺑﻪ دردﺧﻮر" را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻢ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ...‬رﻓﺘﻢ‪ .‬اﻣﺮوز‪ ،‬ﻧﻴﺎزي ﻛﻪ ﺑﺸﺪت اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻓﻜﺮي و ﻓﻠﺴﻔﻲ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ و اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼم اﺳﺖ ﻛﻪ زﻳﺮﺑﻨﺎي آن در ﻫﻤﺔ اﺑﻌﺎد و ﻫﻤﺔ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن‪ ،‬از ﺳﻮي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻬﺎ و ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎي ﻓﻠﺴﻔﻲ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي اﺧﻼﻗﻲ و اﺳﺘﻌﻤﺎري‪ ،‬اﺳﻼم ﺑﺎ ﻳﻚ ﻫﺠﻮم ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻓﻜﺮي و ﻋﻠﻤﻲ و ذﻫﻨﻲ رو ﺑﻪ رو‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ در اﺑﻌﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و‪ ...‬ﺧﻮد را ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻧﺸﺎن داده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از درﮔﻴﺮي ﺟﺪﻟﻲ و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً رﺷﺪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ و اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﻣﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺟﺪﻳﺪي در ﺳﻄﺢ اﻧﺪﻳﺸﻪ و داﻧﺶ ﻋﺼﺮ ﻣﺎ و اﻧﺴﺎن ﻋﺼﺮ ﻣﺎ را اﻳﺠﺎب ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻧﺴﻞ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮ و ﻣﺘﻌﻬﺪي ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﺿﺮورت آن را ﺑﺸﺪت اﺣﺴﺎس ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻣﻦ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ از دو "ﻣﺤﺪوده" ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻲ و ﻓﺮاﺗﺮي‪ ،‬ﻳﻜﻲ‪:‬‬

‫"ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ روﺷﻨﻔﻜﺮ" را در اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺸﻲ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و آن ﻫﻢ در ﺑﻌﺪ اﻧﺤﺼﺎراً اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮ‬
‫داﻧﺴﺘﻦ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﺷﺪن ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺣﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺎت‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻫﺎ و آرﻣﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﻧﻮع اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و "ﻣﻦ" اﻧﺴﺎﻧﻲ را در ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را در دوﻟﺘﻲ‬
‫ﻛﺮدن اﻗﺘﺼﺎد و ﻳﺎ اﻳﻦ ﺧﺮاﻓﻪ ﻛﻪ "ﭼﻮن اﺳﺎس ﻫﻤﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ و دوﻟﺘﻲ ﻛﺮدن‬
‫اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﻫﻤﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدي را ﺣﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از روي ﻛﺎر آﻣﺪن رژﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺗﻴﻎ ﻓﺮﻋﻮن را دارد و ﻫﻢ ﮔﻨﺞ ﻗﺎرون را و ﻫﻢ ﺳﺤﺮ‬
‫ﺑﻠﻌﻢ ﺑﺎﻋﻮر را‪ ،‬ﻃﺮح ﻫﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي‪ ،‬اﺑﺘﻜﺎري‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪه اي‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ اي‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎدي‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻲ‪ ،‬آرﻣﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻧﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺮف "ﻧﺎﺟﻮري"‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎدي‪ ،‬اﺑﺮاز ﺳﻠﻴﻘﻪ اي ﺣﺘﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎي ذوﻗﻲ و‬
‫ادﺑﻲ و ﻫﻨﺮي و‪ ...‬ﻧﻌﺮة ﺧﺮوس ﺑﻲ ﻣﺤﻞ اﺳﺖ و ﻧﻐﻤﻪ اي ﻧﺎﺳﺎز و دﺷﻤﻨﺎﻧﻪ و ﻧﺎﺣﻖ ﻛﻪ ﭼﻮن‬
‫ﻗﺎﻋﺪﺗﺎً ﻧﺒﺎﻳﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺤﻜﻮم اﺳﺖ و ﺷﻮم و ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻔﻪ ﺷﻮد و آﺟﺎن ﻛﺶ ﮔﺮدد!‬
‫دوم‪ :‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ در ﺗﻨﮕﻨﺎي روزﻣﺮﮔﻲ ﻣﺎدي و ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﻴﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ را ﺑﻪ ﻏﻠﻂ‬
‫رﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻬﺎده اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮر ﻧﻴﺴﺘﻲ و اﺳﺘﻌﺪاد آن را داري ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪﻳﻬﺎي "اﺷﺮاف ﻓﻜﺮي"‬
‫ﺑﺮآﻳﻲ و رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻧﻬﺎﻧﻲ را ﺑﺠﻮﻳﻲ و ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻧﺎب و ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ را در اوج ﺻﻴﺪ ﻛﻨﻲ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و‬
‫ذوق اﺷﺮاق دل و دﻏﺪﻏﺔ ﻓﻄﺮت و ﺷﻌﺸﻌﺔ ﭘﺮﺗﻮ وﺟﻮد و ﻣﻜﺎﺷﻔﺔ درون و آن "ﺑﻲ ﺧﻮدي" ﻛﻪ‬
‫از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺪن اﻳﻦ "ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻛﻮﭼﻚ" و آن "ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ" دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺟﺎﻧﻲ در‬
‫ﻋﺸﻖ ﻣﻲ ﮔﺪازد و دﻟﻲ ﻛﻪ از زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺳﻴﺮاب ﻣﻲ ﺷﻮد و وﺟﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻌﻮر ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺷﻮر ﻓﻄﺮي و‬
‫اﺷﺮاق روﺣﻲ و ﻓﻬﻢ ﺣﻖ ﻳﺎب آن را در آدﻣﻲ ﻛﻮر ﻧﻜﺮده و ﺷﻜﻮه ﻣﻌﺮاج وﺟﻮدي و ﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫ﺟﻮﻳﻲ و ﻛﻤﺎل وﺟﻮدي ﻛﻪ در ﻏﻠﺒﺔ ﺗﺮﻗﻲ ﺧﻮاﻫﻲ و ﺳﻌﺎدت ﻃﻠﺒﻲ رﻧﮓ ﻧﺒﺎﺧﺘﻪ و ﺷﺎﻣﻪ اي ﻛﻪ‬
‫ﺑﻮي ﺧﺪا را ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺑﻮي ﮔﻞ در ﻓﻀﺎي اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺘﺸﻤﺎم ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه رازي ﻛﻪ روح‬
‫ﺷﺮق را ﺑﻲ ﻗﺮار ﻛﺮده و ﻏﻴﺒﻲ ﻛﻪ اﻧﮕﻴﺰة آن‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﺣﺴﺎس اﻧﺴﺎن را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺗﺎ در ﭘﺪﻳﺪه‬
‫ﻫﺎ و روﻳﻪ ﻫﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﭘﺮده ﻫﺎ را ﺑﺸﻜﺎﻓﺪ و ﻧﻬﺎﻧﻴﻬﺎ را ﺑﺠﻮﻳﺪ و ﻣﺎوراء را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﻋﻠﺘﻬﺎ و‬
‫ﻣﺠﻬﻮﻟﻬﺎ را ﻛﺸﻒ ﻛﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ از ﺟﺴﺘﺠﻮي راز ﺑﺎزﻧﺎﻳﺴﺘﺪ و‪ ...‬ﺑﺎﻻﺧﺮه اﺣﺴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه‬
‫در ﻧﻤﺎﻳﺶ "ﻛﺜﺮت" و ﻣﺮز "ﻧﺴﺒﻴﺖ" ﻣﺸﻐﻮل و ﻣﺤﺒﻮس ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﺐ و ﺗﺎب رﺳﻴﺪن‬
‫"وﺣﺪت" و "ﻣﻄﻠﻖ" در او آرام ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد و ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ در آﮔﺎﻫﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﻛﻪ ﻋﻘﻠﺶ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﺶ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻛﻮر ﻧﺸﺪه و از ﻛﺎوش در ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻲ رﺳﺪ و روح ﺟﻬﺎن و ﻣﻦ ﻣﻦ ﻫﺎ‬
‫را در ﺟﻮﻫﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻟﻤﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﺖ را آﻳﺎت ﻗﺪﺳﻲ‬
‫وﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻖ وﺟﻮد و وﺟﻮد ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ و ﺑﺮ ﺳﻘﻒ ﺷﺒﺴﺘﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﻗﻨﺪﻳﻞ ﺧﺪا را آوﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ و‪ ...‬ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ! در دل اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﻨﺪﻳﻞ ﺑﺰرگ و زﻳﺒﺎ و ﭘﺮﻧﻘﺶ و ﺷﮕﻔﺖ اﺳﺖ‬
‫و در آن ﭼﺮاﻏﻲ و در آن ﭼﺮاغ ﺑﻠﻮري ﭼﻮن ﺳﺘﺎره اي ﺗﺎﺑﺎن و در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻛﻪ درﺧﺖ ﻣﻘﺪس‬
‫زﻳﺘﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﺮﻗﻲ و ﻧﻪ ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻲ آﻧﻜﻪ آﺗﺸﻲ ﺑﺪو رﺳﺪ روﻏﻨﺶ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺳﻮزد و‬
‫اﺷﻴﺎء ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﻤﻪ ﺷﻴﺸﻪ ﻫﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺗﺎﺑﺶ آن رﻧﮓ وﺟﻮدي ﺧﻮد را ﻣﻲ‬
‫ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ...‬و اﺣﺴﺎﺳﻲ ﺻﻴﻘﻞ ﺧﻮرده و ﻣﺰﻛّﻲ ﻛﻪ ﺑﻲ ﺧﻮد از ﺷﻌﺸﻌﺔ ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻦ ذات ﺑﻪ اﺷﺮاق ﻣﻲ‬
‫رﺳﺪ و ﺑﻪ اوج ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و‪ ...‬آري اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ اﺳﺘﻌﺪاد درك و درﻳﺎﻓﺖ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ را داري و اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻋﺼﺮ ﻣﺎ‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻋﺼﺮ ﻣﺎ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼم ﺑﻴﺪار‬
‫ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ آﻣﺪة ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﻨﺸﻲ و ﺑﺮداﺷﺘﻲ از ﺟﻬﺎن و از اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺖ و ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲ‬
‫ﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ در ﻏﺮب و ﺳﭙﺲ ﺗﻜﻤﻴﻠﺶ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺷﺮق و اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ‪،‬‬
‫ﻛﺎري ﺑﺎﺷﺪ در ﻣﺴﻴﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و در ﺟﻬﺖ ﺗﻜﻮﻳﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ اﺳﻼم در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ و اﻳﻦ ﻧﺴﻞ‬
‫و ﭘﺮﻛﺮدن ﺧﻼ ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ دارﻳﻢ!!!‬
‫ﻫﺎ؟ ﺟﻮاب ﺑﺪه!‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫ﺳﻔﺎرﺷﻬﺎ‪:‬‬
‫‪.1‬ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻳﺖ ﺷﻤﺎره ردﻳﻒ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺎرﻳﺦ!‬
‫‪.2‬آﺛﺎر ﻓﺎرﺳﻲ اﻗﺒﺎل را ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻢ و آﺛﺎر اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اش را ﺧﻮد ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻦ‪.‬‬
‫‪.3‬ﭼﻬﺮه ﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﻓﻜﺮي و اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ و ﻗﺒﻞ از اﻗﺒﺎل را در ﻫﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻛﺎري آﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪.4‬ﺗﺎﮔﻮر را ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﺘﻤﺎً!‬
‫‪.5‬ﺗﺪوﻳﻦ و ﺗﻨﻈﻴﻢ آﺛﺎر و اﺷﺨﺎص و اﺳﻨﺎدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮ را در ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

‫ﻋﻠﻤﻲ و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺤﻮل ﻓﻜﺮ و ﺣﺮﻛﺖ اﺳﻼم از ﺳﻴﺪﺟﻤﺎل ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﻣﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ‬
‫ﻣﻨﻈﻢ و ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻏﻨﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪.6‬ﺷﻨﻴﺪه ام ﻛﻪ ﻣﻮﺟﻲ ﻓﻜﺮي ﻫﺴﺖ ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻣﻜﺘﺒﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺜﻠﺚ‪ :‬ﺑﺮاﺑﺮي و آزادي و ﻋﺸﻖ=ﻋﻠﻲ=اﻣﺎم اﻧﺴﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ؟‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻦ!‬
‫اﻳﻦ ﻳﺎدداﺷﺖ را ﺑﺎ ﺷﻴﻮة ﻣﻌﻤﻮل و راﻳﺞ ﺳﻨﻮاﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺘﺪ ﺷﻠﻨﮕﻲ‪ 1‬ﻗﻠﻤﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و‬
‫ﻏﺮض ﺳﻜﻮت ﻣﺎدر اﺳﺖ و ﺳﻼم ﺑﻪ ﭘﺴﺮ; و ﺣﺮﻓﻬﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ روز دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ دارﻳﻢ‬
‫و اﻣﻴﺪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺖ ﻛﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب ﻫﻢ از ﻣﺘﻮن ادب ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﻴﺎورد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺿﺮورﺗﻲ ﻛﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ و ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﺘﻮن ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮاﻧﻲ‪-‬اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاﻳﺖ‬
‫دارد‪ ،‬در اﻳﻦ اﻳﺎم ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت اوﻟﻴﻪ "ﻧﻮﺳﻔﺮي‪ ،‬آن ﻫﻢ در راﻫﻲ ﻧﻮ و ﻧﺎﻫﻤﻮار" درﮔﻴﺮي‪،‬‬
‫اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺎر دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺗﻮ را وﻟﻮ ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ‪-‬از ﻛﺎرت ﺑﺎز دارد و از راﻫﺖ ﻣﻨﺤﺮف‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺘﻲ زﻳﺎن ﺑﺨﺶ اﺳﺖ و اﻧﺤﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮد ﻛﺎري ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ و راﻫﻲ راﺳﺖ‪.‬‬
‫"ﺳﻮار ﻛﺎر ﺷﺪن"! اﻳﻦ ﻓﻮري ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ داري و در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ‬
‫‪ . 1‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺎﻇﻤﻬﺎي ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺪارس ﺷﻠﻮغ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻧﻈﻢ در زﻧﮓ ﺗﻔﺮﻳﺢ در دﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮔﺎه ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻪ و ﺗﺮس ﺗﻜﻪ‬
‫ﺷﻠﻨﮕﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻧﻈﻢ را رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻫﻤﺴﺮ دﻛﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﺑﺮاي او ﺑﻴﺎن‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد و ﮔﺎه ﻛﻪ او را وادار ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻛﺎري ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را ﻣﺘﺪ ﺷﻠﻨﮕﻲ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪) .‬دﻓﺘﺮ ﺗﺪوﻳﻦ م‪ .‬آﺛﺎر(‬
‫زﺑﺎن‪-‬زﺑﺎن ﻣﺤﺎوره‪ ،‬زﺑﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺣﺘﻲ زﺑﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ‪" .‬ﻳﻚ زﺑﺎن‪ ،‬ﻳﻚ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ"‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ‬
‫ﻳﻚ زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻲ داﻧﺪ‪ ،‬دو ﺗﺎ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻣﻴﺪوارم ﻛﻪ دو ﺗﺎ آدم ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﺎﺷﻲ‪ .‬ﭼﻮن‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺮﺣﻮم ﺑﺮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آدم آدم اﺳﺖ‪ ،‬آدم دارﻳﻢ ﺗﺎ آدم‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدن ﻣﻬﻢ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﻧﻔﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺷﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻧﻔﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ و ‪ 10‬ﻧﻔﺮ ﭘﻨﺞ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دو ﻧﻔﺮ‪ .‬در "آدﻣﻴﺰاد" ﮔﺎه ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﺎردﻳﻢ ﻳﻚ ﻻخ ﺳﺒﻴﻞ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻗﺮارداد ﻣﺒﺎدﻟﺔ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻟﻨﺪن و ﺳﻴﺎﺗﻞ وﺟﻮد دارد ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻐﺘﻨﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻢ از آن ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺒﺎدﻻت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬ﻓﻜﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ را دو ﻧﻔﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﭼﻪ‬
‫ﻧﻌﻤﺘﻲ از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻛﻪ آدم در زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎري ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲ داﻧﻢ آن ﻧﺎﻣﻪ ام ﻛﻪ‬
‫در آن‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪ رﺷﺘﺔ ﺗﺤﺼﻴﻞ از ﺧﻮدم و از ﺧﻮدت ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﻲ زده ﺑﻮدم ﺑﻪ دﺳﺘﺖ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻪ؟ آن را از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺒﺎدﻟﺔ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎﻳﺪ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﺮدي‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ دﻟﻢ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻈﺮت را‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﺪاﻧﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺷﺘﺔ ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﻚ ﺟﻬﺖ ﻓﻜﺮي و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ از ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻣﺜﻞ ﻛﺒﻮﺗﺮي ﻛﻪ آﺷﻴﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﭼﻴﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﻛﺎر و ﺑﺎر و ﺳﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺣﺖ در آﻓﺎق و اﻧﻔﺲ‪ ،‬از اﻳﻦ ﺑﺮ و آن ﺑﺮ‪ ،‬ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﺑﻲ و ﻫﺮ وﻗﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﺶ آﻳﺪ‪ ...‬ﺷﺎﺧﻪ اي‪ ،‬ﺑﺮﮔﻲ‪ ،‬ﺧﺎﺷﺎﻛﻲ ﻛﻪ در ﺑﻨﺎي آﺷﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر آﻳﺪ ﺑﺮﮔﻴﺮي و ﺑﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻧﻬﻲ و ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره در اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺑﻲ ﻫﻴﭻ رﻧﺞ و ﺻﺮف وﻗﺖ و ﭘﻮل زﻳﺎدي‪ ،‬ﻛﻢ‬
‫ﻛﻤﻚ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻻزم را ﮔﺮد ﺑﻴﺎوري و ﻳﻜﺒﺎر ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ اي ﻛﺎﻣﻞ و ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ‬
‫در اﺧﺘﻴﺎر داري ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺗﻮﻣﺎن ﭘﻮل و زﺣﻤﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻫﻢ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺪ و در ﺿﻤﻦ‬
‫ﻫﻢ ﺧﻮش ﺧﻮﺷﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ و ﻗﺪم ﻗﺪم ﭘﻴﺶ ﻣﻲ روي و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻲ آﻧﻜﻪ دوﻳﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﻲ و از ﻧﻔﺲ اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﻲ و ﻋﺮﻗﻬﺎ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻓﺮﺳﻨﮕﻬﺎ راه را‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ و راﺣﺖ و ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻃﻲ‬
‫ﻛﺮده اي و ﺑﻪ آﺑﺎدي ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪه اي‪ ...‬آﺛﺎر ﺑﺰرگ و ﺟﺎودان اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﻳﻤﺎن و ﺣﺮﻛﺖ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ آدﻣﻴﺰاد را ﺑﺎﻳﺪ از ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻳﻮاش ﻳﻮاش ﺟﻤﻊ ﻛﺮد و ﻛﻢ ﻛﻢ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ آﺷﻨﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ دﻳﺮ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ داﺷﺖ‪ ،‬ذﺧﺎﻳﺮ ﻓﻜﺮ ﺑﺸﺮي را ﺑﻪ ﭼﻨﮓ‬
‫آورد‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﻧﺒﻮﻏﻬﺎ و ﺗﻤﺪﻧﻬﺎي ﺑﺰرگ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻮع اﻧﺴﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻫﺮ‬
‫ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻜﻦ و ﻫﺮ ﺣﺮﻓﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﻲ داﺷﺖ ﺑﺰن‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪" ،‬ﺑﻲ ﻣﺎﻳﻪ ﻓﻄﻴﺮ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ و زﻳﺮ اﻳﻦ آﺳﻤﺎن از روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﻣﺪﻋﻲ و ﭘﺮ ﺷﺖ ّ و ﭘﺖ ّ و‬
‫رادﻳﻜﺎل و آﺷﺘﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﻣﻨﺘﻘﺪ و ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻬﻢ ﻛﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﻫﻢ ﺧﻴﺮ ﺳﺮ ﺑﺎﺑﺎش ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻏﻴﺮ از‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎي آﻻﻣﺪ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺎزه و ﺟﺎﻟﺐ و ﭼﻨﺪ ﺟﺰوه و ﭘﻠﻲ ﻛﭙﻲ و ﺟﻨﮓ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲ داﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻧﺨﻮاﻧﺪه و ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ ،‬زﺷﺖ ﺗﺮ و‬
‫ﻧﻔﺮت اﻧﮕﻴﺰﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن رﻳﺶ ﺣﻨﺎﺑﺴﺘﺔ ﻣﻼرﺟﺒﻌﻠﻲ ﻧﻌﻞ ﺑﻨﺪ ﻛﻬﻜﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺮ زﻟﻒ ﻣﺆﻧﺚ‬
‫ﻧﺎم اﻳﻦ "اﺷﺒﺎه اﻟﺮﺟﺎل و ﻻ رﺟﺎل" )ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺷﺒﺎه اﻟﻨﺴﺎء و ﻻ رﺟﺎل( و ﺑﺮ ﺗﻤﺎم اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻋﻠﻤﻴﺸﺎن‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺷﻌﻮر و ﺷﺮف اﻧﺴﺎﻧﻲ ارﺟﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راه اﻣﻴﺪوارم‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬آﺛﺎر اﻗﺒﺎل را ﻛﻢ ﻛﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻲ و ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺮﭼﻪ‬
‫ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ وي‪ ،‬ﻛﺎرﻫﺎي ﻫﻨﺪﻳﺎن ﭘﻴﺸﮕﺎم وي را‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎن ﻋﺰﻳﺰم!‬
‫ﺧﻮب! ﭼﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ و ﭼﮕﻮﻧﻪ اي؟ دﺷﻮارﻳﻬﺎ و رﻧﺠﻬﺎﻳﺖ را ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻢ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﻲ‬
‫داﻧﻢ‪ ،‬ﻳﻜﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﻲ داﻧﻲ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﭼﻪ ﻛﺎره اي و در آﻧﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﻛﻨﻲ و ﭼﺮا؟‬
‫دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎ ﻛﺠﺎ ﺧﻮد را ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﺻﺒﻮر ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻲ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎرﻳﻬﺎي ﻏﺮﺑﺖ‪ ،‬آﺳﻴﺐ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي؟ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از اﻳﻦ دو‪ ،‬آﻳﺎ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و ﻏﻨﻲ و ﻗﺪرت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و روﺣﻲ ات آﻧﻘﺪر‬
‫ﻫﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﻳﻘﻴﻦ را در ﺧﻮﻳﺶ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ زﻣﻴﻦ و زﻣﺎن آﻧﺠﺎ و ﺑﻪ‬
‫ﻟﺞ روزﮔﺎر ﻛﺞ ﻣﺪار اﻳﻦ ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره "ﻣﺴﻠﻤﺎن" ﺑﻤﺎﻧﻲ و "اﻳﺮاﻧﻲ"‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺮ روي اﻳﻦ دو‬
‫ﺻﻔﺖ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ؟ اﻳﻦ دو‪ ،‬دو ﺑﻌﺪ اﺳﺎﺳﻲ وﺟﻮد ﻣﻌﻨﻮي ﻳﻚ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در‬
‫"اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﺳﻼم و ﻣﻜﺘﺒﻬﺎي ﻣﻐﺮب زﻣﻴﻦ" ﮔﻔﺘﻪ ام‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ راﺑﻄﺔ ﻣﻴﺎن‬
‫"ﻣﻠﻴﺖ" و "اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي" را ﭼﻮن ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دو را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ و‬
‫ﮔﺎه ﻧﻘﻴﺾ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻃﺮﻓﺪاران ﺷﻴﻔﺘﺔ ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﻠﻴﺖ را ﻧﻔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮﻋﻜﺲ‪،‬‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺒﺎن ﺑﻪ ﻣﻠﻴﺖ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي را و ﺣﺘﻲ از ﻣﻠﻴﺖ ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻳﺎ آن را ﻧﻮﻋﻲ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و اﺻﻄﻼح "ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ" آن را ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ; ﭼﻪ‪" ،‬اﻳﺴﻢ"‬
‫ﭘﺴﻮﻧﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً و در اﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘﺎً ﺑﺮ ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي دﻻﻟﺖ دارد و ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮده‬
‫ام ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻬﺎ و راﺳﻴﺴﺘﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻠﻴﺖ را ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ از آن‬
‫ﺣﺮﺑﻪ اي ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻳﺎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ دارﻧﺪ ﺑﺘﺮاﺷﻨﺪ‬
‫و ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﻠﻴﺖ ﻧﻴﺰ‪ ،‬از اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺧﺎص ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻨﺠﺮي ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻠﻴﺖ‬
‫را ذﺑﺢ ﻋﻘﻠﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﻫﺮ دو‪ ،‬آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬از ﺳﺮ ﻏﺮض ﻳﺎ ﻣﺮض‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺮ دو اﺻﻞ‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪" .‬ﻣﻠﻴﺖ" ﻳﻚ "واﻗﻌﻴﺖ"‪ 1‬اﺳﺖ و "اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي" ﻳﻚ "ﺣﻘﻴﻘﺖ" ‪ 2‬اوﻟﻲ‬
‫"ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮدن" اﻧﺴﺎن را ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬دوﻣﻲ "ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪن" را‪ .‬آن "ﺟﺒﺮي" اﺳﺖ و‬
‫اﻳﻦ "اﺧﺘﻴﺎري"‪ .‬ﻣﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن زﺑﺎن و ﻧﮋاد و ﺗﺒﺎر و ﺗﺎرﻳﺦ و ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ‪ ،‬از‬
‫ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺣﺎﻓﻆ‪" ،‬ﺑﻲ ﺣﻀﻮر ﻣﻦ" ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪر و واﻗﻌﻴﺘﻲ "ﻗﺒﻠﻲ"‪ 3‬اﺳﺖ و‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ و ﺣﺰب و دوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﻣﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻧﺘﺨﺎب‬
‫و واﻗﻌﻴﺘﻲ اﺳﺖ "ﺑﻌﺪي"‪ 4‬و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ را ﻣﻲ ﺗﻮان اﻧﻜﺎر ﻛﺮد و اﺑﻄﺎل‪ ،‬دور رﻳﺨﺖ و ﻳﺎ‬
‫ﻋﻮض ﻛﺮد‪ ،‬آن را‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﻧﺨﻮاﻫﻲ و ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻫﻢ از آن ﺑﻴﺰار ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻤﻠﺶ ﻛﻨﻲ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻴﺎه ﭘﻮﺳﺘﻲ ﻛﻪ از رﻧﮓ ﺳﻴﺎه و ﻫﺮﭼﻪ ﺳﻴﺎه اﺳﺖ ﻧﻔﺮت ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻋﺎﺷﻖ ﻳﺎن اﺳﻤﻴﺖ‬
‫‪réalité. 1‬‬
‫‪verité. 2‬‬
‫‪apriori. 3‬‬
‫‪aposteriori. 4‬‬
‫ﺷﺪه و ﺳﻔﻴﺪﭘﻮﺳﺖ را ﻧﮋاد ﺑﺮﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد! ﻣﮕﺮ ﻧﺪارﻳﻢ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎﻧﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﻳﺎ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ را زﺑﺎن ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻨﻔﺮ و ﻋﻘﺪة ﺣﻘﺎرت از زﺑﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻳﺎد ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اداﻣﺔ "ﻏﺮﻳﺰه" اﺳﺖ در اﻧﺴﺎن‪ .‬ﻋﻠﻢ ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫اﺳﺖ و ﺷﻴﻮة زﻧﺪﮔﻲ و ﻧﻴﺮوي راه و ﺟﻬﺖ ﻳﺎﺑﻲ و ﻣﻜﺘﺐ و ﻫﻨﺮ ﺧﻮدﺳﺎزي‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ آﻧﭽﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن "ﺣﻘﻴﻘﺖ" و "ارزش" ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺑﺪان واﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺗﻌﺼﺐ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن‪ ،‬ﻋﻤﻞ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻠﻴﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ‬
‫ﺻﻔﺎت و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ زاده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﻲ ﭘﺮورد و ﻣﺮا ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻲ‪ ،‬ﺟﺒﺮاً‪،‬‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﮔﺮوﻫﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻠﻴﺖ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي‬
‫وﺟﻮدي و ﺳﺮﺷﺘﻲ ﻫﺮ ﮔﺮوه اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬آﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ و ﺗﺒﺎه ﺷﻮﻧﺪه ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮن زﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ "ﻣﻮاﻇﺒﺖ" ﺷﻮد و‬
‫ﻫﻢ "ﺗﺮﺑﻴﺖ"‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻢ "ﺑﻴﺪار ﺑﻮد و ﺧﻮدآﮔﺎه"‪ ،‬ﻫﻢ آن را "ورزش داد و ﺧﻮرش"‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺎرت ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻲ ﭘﺪرت‪ ،‬درﺑﺎرة اﻳﻦ دو اﺻﻞ ﻣﻌﻨﻮي وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻴﺖ و‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ؟‬
‫ﺑﻮﻳﮋه ﻛﻪ ﻣﻦ در اﻳﻦ دو زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺨﺼﺺ ﻋﻠﻤﻲ دارم و ﺗﺠﺮﺑﺔ ﻋﻴﻨﻲ و واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪ اﻋﺘﻘﺎدي‬
‫و ﺗﻌﺼﺐ اﺣﺴﺎﺳﻲ و ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎري از ﻗﺒﻴﻞ ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ زﺑﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻦ‪ ،‬وﺿﻊ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻨﺪ و ﺑﻲ ﻏﺮض و ﻣﺮض اﻧﺪ و ﻗﻀﺎوت ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺗﻠﻘﻲ دﻗﻴﻖ و درﺳﺖ اﻓﻜﺎر ﻣﻦ‪ ،‬ﻛﺞ اﻧﺪﻳﺸﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻔﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻮءﺗﻌﺒﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺋﺒﻪ ﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺳﻤﭙﺎﺷﻴﻬﺎ‪ ،‬اﺗﻬﺎﻣﻬﺎ و ﺣﺘﻲ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻟﻬﺎي ﺟﻌﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎري رواج ﻳﺎﺑﺪ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻮل ﻛﻠﻲ‬
‫ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي ام را ﺷﻌﺎروار ﺑﺮاﻳﺖ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﺻﻠﻲ ﻋﻘﺎﻳﺪم ﻻاﻗﻞ در ﻧﻈﺮ ﺗﻮ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺎرت ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .1‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺳﺮخ و ﺳﻴﺎه‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻢ "ﻣﻠﻴﺖ" اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻠﻄﺔ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻏﺮب‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻢ ﺗﺎرﻳﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮدم‪.‬‬
‫‪ .3‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ ،‬اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﻢ‪،‬‬

‫ﺗﺼﻮف ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎن ﻫﻨﺪي‪ ،‬زﻫﺪ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺴﻴﺤﻲ‪ ،‬اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﻣﺎدي ﻏﺮﺑﻲ و ﻫﻤﺔ ﻣﻮﺟﻬﺎ ﻳﺎ‬
‫ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل‪ :‬اﺳﻼم‪.‬‬
‫‪ .4‬از ﻣﻴﺎن ﻫﻤﺔ ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺎ و ﺗﻠﻘﻴﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺸﻴﻊ و از اﻗﺴﺎم آن‪ :‬ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻮي‬
‫‪ .5‬ﺑﺎ ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﻢ ﻛﻪ ﻣﻠﻴﺖ را ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻧﺴﺎن را دو ﻗﻄﺒﻲ و اﺳﺘﺜﻤﺎر را ﺗﺸﺪﻳﺪ و ﻓﻘﺮ و‬
‫ﻓﺴﺎد و ﺣﻖ ﻛﺸﻲ را ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﻃﺒﻴﻌﻲ و روزاﻓﺰون‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻓﺮدي‪ ،‬ﻓﻜﺮي‪،‬‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻛﻪ رﺷﺪ آزاد اﻧﺴﺎن و اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﺣﺴﺎس و ﻫﻨﺮ و ﺧﻼﻗﻴﺖ اﻧﺴﺎن را ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺟﻤﻮد ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺑﻮرژوازي از ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻧﺪام ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‬
‫و ﺳﻠﻄﺔ ﻓﺮاﮔﻴﺮﻧﺪه و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ دوﻟﺖ و ﭘﻮﺷﺶ ﺗﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺑﻌﺎد زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﺎدي و روﺣﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﻳﻚ ﺷﺒﻜﺔ ﭘﻴﭽﻴﺪة ﺑﻮروﻛﺮاﺗﻴﻚ و دﻳﻜﺘﻪ ﻛﺮدن ﻋﻘﻴﺪه و ذوق و ﻋﻠﻢ‬
‫و ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻫﻨﺮ و ادب و ﺣﺘﻲ زﻳﺒﺎﻳﻲ و زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ از ﺟﺎﻧﺐ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﻤﻲ دوﻟﺘﻲ و‬
‫از ﻫﺴﺘﻲ ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪن ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت رﺑﺎﻧﻲ و وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﺔ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺣﺎﻛﻢ و ﻗﺎﻟﺒﻲ ﺷﺪن ﻫﻤﻪ ﻛﺲ و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﻳﻚ ﻧﻈﺎم و ﻧﺼﺐ ﺷﺪن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن و ﺑﺎﻻﺧﺮه ادﻏﺎم ﻓﺮﻋﻮن و ﻗﺎرون و ﺑﻠﻌﻢ ﺑﺎﻋﻮرا اﺳﺖ در ﻳﻚ "رﻫﺒﺮ" و ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ رﺋﻴﺲ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ و اﺑﺪي و ﺟﺒﺮي اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺷﺪة دوﻟﺘﻲ‪ ...‬و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺳﺎرﺗﺮﮔﻮﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﭘﻮﭼﻲ و ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻋﺒﺚ ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺣﺎﻛﻢ‬
‫را اﻧﻜﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ را در ﻟﻐﺰﺷﮕﺎه آزاد و ﺑﻲ ﭘﺎﻳﺎن ﺧﻴﺎل رﻫﺎ ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﺑﻪ ﺑﻴﻨﺶ راﻳﺞ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ارزﺷﻬﺎ و آرﻣﺎﻧﻬﺎ و راﺑﻄﻪ ﻫﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎرﻳﻬﺎي اﻳﻦ ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ و ﻣﻮﻛﻮل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﻼش و ﺗﻮﺳﻞ و ﭼﺎره ﺟﻮﻳﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮار و ﻧﺠﺎت و رﺳﺘﮕﺎري و ﻛﺴﺐ ﺛﻮاب و ﭘﺎداش و ﭘﺮﻳﺪن در ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺼﻮف ﻛﻪ ﻏﺮق ﺷﺪن در درﻳﺎي ﻣﻮاج و ﻣﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻲ ﻛﺮاﻧﻪ و ﺑﻲ ﺟﻬﺖ و ﺑﻲ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺧﻴﺎﻻت ﺳﻮداﻳﻲ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎﻳﻲ ﺑﻴﻤﺎرﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ ...‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﺎﻫﺮاه اﺻﻠﻲ ﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪد‪ :‬آزادي‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ و ﻋﺮﻓﺎن! ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‪ :‬ﺷﻌﺎر‬
‫اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و ﻓﺴﺎد ﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬دوﻣﻲ‪ :‬ﺷﻌﺎر اﻧﻘﻼب اﻛﺘﺒﺮ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري دوﻟﺘﻲ و ﺟﻤﻮد و ﺳﻮﻣﻴﻦ‪ :‬ﺷﻌﺎر ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﻪ و ﺧﻮاب! ﻛﺎر اﺻﻠﻲ ﻫﺮ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮي در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن و در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﻳﻚ ﻣﺒﺎرزة آزادي ﺑﺨﺶ ﻓﻜﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت آزادي اﻧﺴﺎن از ﻣﻨﺠﻼب وﻗﻴﺢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و اﺳﺘﺜﻤﺎر ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از ﭼﻨﮕﺎل ﺧﺸﻦ و ﻓﺮﻋﻮﻧﻲ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ و ﻧﺠﺎت ﺧﺪا از ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺮگ آﻣﻴﺰ و ﺗﻴﺮة آﺧﻮﻧﺪﻳﺴﻢ! و اﻳﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺰرگ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻪ را روﺷﻨﻔﻜﺮان راﺳﺘﻴﻦ و ﻣﺴﺌﻮل و‬
‫ﺑﺰرگ اﻧﺪﻳﺶ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ و ﻧﺎرﻧﺠﻚ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ و داد و ﻗﺎل‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎزﻳﻬﺎي راﻳﺞ و‬
‫ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ اﻧﻘﻼﺑﻬﺎ و ﺗﻐﻴﻴﺮ رژﻳﻤﻬﺎ و ﻋﻮض ﻛﺮدن آدﻣﻬﺎ و ﺧﻠﻖ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎ و ﺣﺎدﺛﻪ ﻫﺎ و ﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺘﻬﺎي روزﻣﺮه و ﻣﺒﺎرزه ﻫﺎي ﺑﺎب روز و ﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و اﻗﺘﺼﺎد و ﻋﻠﻢ و‬
‫اﺧﻼق‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﻪ و ﻓﺘﻮاﻫﺎي ﻣﺮاﺟﻊ رﺳﻤﻲ و راﻳﺞ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮي و ﻧﻪ ﺑﺎ ﻓﻀﻞ ﻓﺮوﺷﻴﻬﺎي آﻻﻣﺪ در ﺗﺸﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻧﻮ و ﭼﭗ ﮔﺮاﻳﻴﻬﺎي آﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺪل و ﺗﺠﺪدﻣ‪Ĥ‬ﺑﻴﻬﺎي ﻣﻬﻮع و ﻋﻘﺪه ﮔﺸﺎﻳﻴﻬﺎي ﺣﻘﺎرت و وراﺟﻲ و ﺗﻜﺮار و ﺗﻠﻘﻴﻦ و ﻧﻘﻞ ﻗﻮل از‬
‫ﻫﮕﻞ و ﻣﺎرﻛﺲ و اﻧﮕﻠﺲ و ﻟﻨﻴﻦ و ﻣﺎﺋﻮ و ﺑﻜﺖ و ﺑﺮﺷﺖ و رژي دﺑﺮه و ادا اﻃﻮارﻫﺎي ﻣﺜﻼً‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ دوﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ...‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺎري ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﮔﻮﻧﻪ در ﻣﻴﺎن ﻗﻮم و در ﻋﺼﺮ و‬
‫ﻧﺴﻞ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬در ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪ از اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ آﻏﺎز ﻛﻨﻨﺪ‪" :‬اﺑﻼغ"! و ﺳﻼﺣﺶ‪:‬‬
‫"ﻛﻠﻤﻪ"! و ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﺎم درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر آﻳﺪ و ﺑﻪ درد ﺧﻮرد‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻧﻴﺎز زﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺆال اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻛﻠﻤﻪ راه ﻣﻲ ﮔﺸﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺪا اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ "در آﻏﺎز ﻫﻴﭻ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻮد و ﻛﻠﻤﻪ ﺧﺪا ﺑﻮد" و ﺗﻮ و ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﭼﻮن ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﺳﻼم ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ در ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻛﻠﻤﺎت آن ﭘﻴﺎم ﺗﻼش ﻛﻨﻴﺪ و ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫ﺗﻬﺮان ﺷﺐ آﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ،55‬ﺳﺎﻋﺖ‪ :‬ﭘﻨﺞ ﺑﻌﺪ از ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ‬
‫و ﻣﻮﻟﻮي دوﺑﺎر ﻣﺮا از ﻣﺮدن ﺑﺎزداﺷﺖ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺑﻠﻮغ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺤﺮان روﺣﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ‬
‫ﺑﺤﺮان ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ .‬ﭼﻪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪن را ﺑﺎ آﺛﺎر ﻣﺘﺮﻟﻴﻨﮓ آﻏﺎز ﻛﺮدم و آن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﺑﻲ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﻚ آﻟﻮد ﻛﻪ ﻧﺒﻮﻏﻲ ﭼﻮن او را دﻳﻮاﻧﻪ ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻐﺰ ﻳﻚ ﻃﻔﻞ دوازده‬
‫ﺳﺎﻟﺔ ﻛﻼس ﺷﺸﻢ دﺑﺴﺘﺎن ﭼﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ اﻳﻦ ﺗﺸﺘﺖ ﻓﻜﺮي در دﻧﻴﺎي ﺗﺼﻮف ﻛﻪ ﺑﺸﺪت ﻣﺮا ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎﭘﺨﺘﮕﻲ ﻣﺠﺬوب ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ ﺗﺮ و دﻳﻮاﻧﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1325‬ﺗﺎ ‪،1328‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻲ ﻫﺪف ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮج و ﻣﺮج ﺣﺰب ﺗﻮده و آﺧﻮﻧﺪﻳﺴﻢ ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ آزادﺧﻴﺎل و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻓﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎن ﮔﺮاﻳﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺪس ﻣ‪Ĥ‬ﺑﻴﻬﺎ‪ ،‬رﻣﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﺑﻲ ﻣﺤﺘﻮي و‬
‫ﻳﺎ ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺘﻬﺎي زﻧﺪﮔﻲ و ﺷﻜﺮﮔﺰاري از ﻧﻌﻤﺖ "آب ﺑﺎرﻳﻚ و ﻧﺎن ﺗﺎﻓﺘﻮن و دﻳﺰي آﺑﮕﻮﺷﺖ‪"...‬‬
‫و ﻣﻦ ﺟﺰو آن اوﻟﻴﻬﺎ ﺑﻮدم‪ .‬ﭘﻮﭼﻲ‪ ،‬ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ و ﻋﺪم واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻟﻘﻤﻪ ﻫﺎي ﻓﻜﺮي ﺑﺰرگ ﺗﺮ از ﺣﻠﻘﻮم ﺷﻌﻮر و ﻫﺎﺿﻤﺔ‬
‫ادراك و ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﻲ آن ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﺑﻠﻮغ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ ﺻﺎدق ﻫﺪاﻳﺖ را ﻛﻪ آن اﻳﺎم ﺧﻴﻠﻲ وﺳﻮﺳﻪ اﻧﮕﻴﺰ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﭘﺎﻳﻢ ﻧﻬﺎد و ﻣﻦ ﺑﺮاي ﭘﻴﻤﻮدن آن‪،‬ﺳﺎﻋﺎﺗﻲ ﭘﺲ از ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫آﻣﺪم‪ ،‬ﺟﺎدة ﺗﺎرﻳﻚ و ﺧﻠﻮت ﻛﻮه ﺳﻨﮕﻲ آن ﺳﺎﻟﻬﺎ را ﻃﻲ ﻛﺮدم‪ .‬اﺳﺘﺨﺮ ﻛﻮه ﺳﻨﮕﻲ ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪ و ﻣﻦ ﺳﺎﻋﺘﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را در آن آرام ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲ دﻳﺪم‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ام ﺑﻪ اﻳﻦ دﻧﻴﺎ‪ ،‬در اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮا ﻣﺮدد ﻛﺮد‪ :‬ﻣﺜﻨﻮي! و اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻜﻴﻬﺎي اﺳﺘﺨﺮ‬
‫در دروﻧﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺻﺮﻳﺢ‪" :‬زﻧﺪﮔﻲ؟ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﻴﺎﻟﺒﺎﻓﻲ ﭘﻮچ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻓﺎﻳﺪه را دارد‬
‫ﻛﻪ در آن ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻮي ﺧﻮش ﺑﻮد و ﺑﺎ او دﻧﻴﺎ را ﮔﺸﺖ و رﺷﺪ ﻛﺮد‪ "...‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲ‬
‫دو ﻛﻔﺔ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺜﻨﻮي‪ ،‬ﻛﻔﺔ زﻧﺪﮔﻲ را ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﻛﺮد و ﻣﺮگ را ﻛﻪ از آن ﺑﻲ‬
‫ﻧﺼﻴﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪم و ﺑﺎ آﻏﺎز ﻧﻬﻀﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫و ﻓﺼﻞ دوم ورود ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬در اوج ﺟﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ داﺷﺘﻢ و ﻫﻢ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻫﻢ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و‪ ...‬اﻣﺎ ﻋﻈﻤﺖ اﻳﻦ ﻫﻴﻮﻻي ﭘﻮﻻد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻃﻼ و ﺳﻜﺲ ﺧﻮاﺑﻴﺪه اﺳﺖ و ﻧﺎﻣﺶ‬
‫ﺗﻤﺪن ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻣﻐﺮب اﺳﺖ و دارد ﻧﻘﺶ ﺗﻤﺪن ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﺸﺮﻳﺖ را ﺑﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮد ﻟﺮزاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ دﺳﺘﻤﺎﻳﻪ از ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ دﻳﻮ ﺳﻴﺎه ﺑﺮآﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ‬
‫ﺧﻴﺰ ﻣﺮا ﻧﺒﻠﻌﺪ و در ﻣﻌﺪه اش ﻛﻪ ﺳﻨﮓ آﻫﻦ و ﺻﺨﺮة ﺧﺎرا را ﻫﻀﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺬب و ﻫﻀﻢ‬
‫ﻧﺸﻮم‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺟﻨﺴﻴﺖ و ﻛﺎر اﻗﺘﺼﺎدي و ﺷﻐﻞ ﻓﻨﻲ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ رﻓﺎه و ﻟﺬت و‬
‫ﻣﺼﺮف و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺰاﺟﺶ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬در ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺰد و ﻧﮕﻪ دارد و ﺗﻤﺎم‬
‫اﺣﺴﺎﺳﻬﺎي ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬ارزﺷﻬﺎي اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬اﻳﺪه آل ﻫﺎي ﺧﺪاﻳﻲ و ﻫﻤﺔ اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎ و آﻣﻮزﺷﻬﺎ و‬
‫اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ از ﻣﺬﻫﺒﻢ و ﺗﺎرﻳﺨﻢ ﺑﻪ ارث ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪ ،‬از ﻣﺎﺗﺤﺖ ﺧﻮد دﻓﻊ ﻛﻨﺪ‪ !...‬ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﻫﺎﻳﻲ از ﭼﻨﻴﻦ آدﻣﻬﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪه را ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ دﻳﺪم‪.‬‬
‫ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﻏﺮﺑﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺪان ﮔﻼدﻳﺎﺗﻮرﺑﺎزي‪ ،‬ﻣﻦ اﺳﻴﺮ را ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ داد ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻏﻮل وﺣﺸﻲ و ﻫﺎر و آدﻣﺨﻮار ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﻨﻢ و راﻣﺶ ﺳﺎزم؟ ﺑﻲ ﺗﺮدﻳﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻨﻮي را از ﻣﺸﻬﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ روح ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻛﻪ در ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺿﻌﻴﻒ ﻣﺎ ﻣﻲ دﻣﺪ و ﻣﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻫﺠﻮم و ﺣﻤﻠﺔ اﻳﻦ ﻣﻐﻮل ﻣﺘﻤﺪن ﻛﻪ درون ﻫﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬آﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲ ﺳﺎزد و‬
‫روﺋﻴﻦ دل‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن ﻛﻮدك ﺿﻌﻴﻔﻲ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر ﭘﻬﻠﻮاﻧﻲ از اﻫﻞ ﻣﺤﻞ ﻳﺎ آﺷﻨﺎ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﺧﻮد‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ و از ﻫﻴﭻ آﺟﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﮓ ﻫﺎري‪ ،‬دزدي‪ ،‬ﭼﺎﻗﻮﻛﺸﻲ‪ ،‬ﻗﻠﺪر ﻗﺪاره ﺑﻨﺪي ﻧﻬﺮاﺳﺪ و‬
‫ﺣﺘﻲ در دﻟﺶ ﻫﻤﻪ را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎل و ﻛﻮﭘﺎل و ﺷﺎخ و ﺷﺎﻧﻪ ﻛﺸﻴﺪن و درﺟﻪ و ﻧﺸﺎن و دم و‬
‫دﺳﺘﮕﺎه و ا‪‬ﻫﻦ و ﺗُﻠﭙﺸﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮه ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﻛﻪ ﺷﺒﻬﺎ را ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎي ﻛﺒﻴﺮ ﺳﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺎرﻛﺲ و ﻫﮕﻞ و ﻧﻴﭽﻪ و ﺳﺎرﺗﺮ و ﺳﻮرﺑﻮن و ﻛﻠﮋدوﻓﺮاﻧﺲ و اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻣﺤﺘﺮم و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﺗﻤﺪن ﻃﻼﻳﻲ و ﺑﺎد و ﺑﺮودﻫﺎي ﻓﺮﻧﮕﻲ ﮔﺬر ﻣﻲ ﻛﺮدم‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ و‬
‫ﻟﺒﺨﻨﺪي ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻪ و رﻓﺘﺎري اﺷﺮاﻓﻲ و اﺣﺴﺎﺳﻲ ﺷﺎﻫﺰاده ﻣ‪Ĥ‬ب و ﻧﺠﻴﺐ زاده وار داﺷﺘﻢ‪ .‬در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮرژواﻫﺎي ﭘﺮاﻓﺎدة ﺗﺎزه ﺑﻪ دوران رﺳﻴﺪه اي ﻛﻪ ﻳﻘﻪ ﻫﺎي ﺳﻔﺖ آرو‪ ،‬ﮔﺮدﻧﺸﺎن را ﺷﻖ‬
‫ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ و ﻣﺪام ﺟﻴﺒﺸﺎن را ﺗﻜﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺮﻧﮓ ﺟﺮﻧﮓ ﭘﻮﻟﻬﺎي ﺧﺮده ﺷﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮش‬
‫ﺧﻠﻖ اﷲ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﭼﻪ ﭼﻨﺪش آور اﺳﺖ ﺗﻤﺎﺷﺎي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﭽﻪ اﻳﺮاﻧﻴﻬﺎ و ﺑﭽﻪ‬
‫ﻫﻨﺪﻳﻬﺎ و ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺷﺎن را دزدﻳﺪه و ﺟﻴﺒﺸﺎن را ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮده و اﻳﻦ‬
‫اﺻﻴﻞ زاده ﻫﺎي اﺷﺮاﻓﻲ را ﺣﻘﻴﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮ و ﮔﺪا ﺑﺎرآورده و ﺑﺎ ﺟﻴﺐ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ آﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻮﻛﻴﺴﺔ ﮔﺮدن ﺷﻖ ﺟﻴﺐ ﺟﺮﻧﮓ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎﻳﻲ ﺗﻴﺰ و ﻧﮕﺎﻫﻬﺎﻳﻲ ﺧﻴﺮه و دﻫﻨﻬﺎﻳﻲ‬
‫وا‪ ،‬ﻣﺴﺤﻮر ﺗﻤﺎﺷﺎي وي ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺣﻘﻴﺮ ﺑﺎزاري ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻞ و ﺟﺬﺑﺔ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ ﮔﻮش‬
‫ﺳﭙﺮده اﻧﺪ و دﺳﺘﭙﺎﭼﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ زودﺗﺮ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﻛﺮاﻣﺎت او را ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ دﻗﺖ ﻛﻤﻲ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً "ﺑﭽﻪ ﺧﺮﭘﻮل ﻫﺎ" و ﻳﺎ "ﺑﭽﻪ ﺳﮓ دوﻫﺎ"‬
‫ﻳﺎ "ﺑﭽﻪ ﺧﻮك ﻣﻴﺰﻫﺎ" ﻳﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ دﻟﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻖ ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﻏﺮب داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ‬
‫ﺧﺮﭘﻮﻟﻲ ﭘﺪرﺷﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ و دﻳﮕﺮي ﺧﺮ ﻓﻜﺮي ﺧﻮدﺷﺎن‪ .‬ﻧﺎاﻣﻴﺪي از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در اﻳﺮان‪ ،‬از‬
‫ﺳﺪ‪ ‬ﻛﻨﻜﻮر ﺑﮕﺬرﻧﺪ و ﭘﻮل ﭘﺪرﺷﺎن ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ را در ﻫﺮ ﺟﺎي دﻧﻴﺎ ﺑﺮاﻳﺸﺎن‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آورد! ﭼﻨﻴﻦ ﺑﭽﻪ ﻧﻨﻪ ﻫﺎي ﻧﻮﻧﻮري ﻛﻪ ﻓﻘﻂ وزن اﻧﺪ و ﻗﺪ و دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﺸﺎن را در‬
‫ﻋﻤﻪ ﺟﺎﻧﺸﺎن ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺳﻨﺘﺸﺎن را در ﻧﻨﻪ ﺟﺎﻧﺸﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮕﺸﺎن را در ﮔﻮﮔﻮش و وارﻳﺘﺔ ﻓﺮﺧﺰاد‬
‫و ﺗﺎرﻳﺨﺸﺎن ﻫﻤﺎن ﻛﺘﺎب ﭼﺮﻧﺪ ﺗﺎرﻳﺦ دروغ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻤﺮة ﺻﻔﺮ ﻫﻢ از آن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫و ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻳﺮان ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻫﻤﺎن ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﻠﺔ ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان اﺳﺖ ﺑﺎ آدﻣﻬﺎي ﺗﺮﮔﻞ ورﮔﻠﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻮي آدﻣﻴﺰاد‪ ،‬ﻧﻪ از ﺷﺮق و ﻧﻪ از ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﻪ دﻣﺎﻏﺸﺎن ﻧﺨﻮرده‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺑﭽﺔ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﺎزاري ﻛﻪ‬
‫اﺳﻼم را از ﭼﻨﺪ روﺿﻪ ﺧﻮان و ﻓﺎﻟﮕﻴﺮ و ﻫﻴﺄت و دوره ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﭽﺔ دﻻل ﻓﺮوش ﻛﺎﻻﻫﺎي‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺪن را از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮرﻫﺎي ﺗﻮرﻳﺴﺘﻲ و ﻳﺎ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺎزاري ﺣﻘﻪ ﺑﺎز ژاﭘﻨﻲ‪،‬‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ‪ ،‬آﻟﻤﺎﻧﻲ‪ ...‬ﻛﺴﺐ ﻛﺮده ﻳﺎ ﺑﭽﺔ ﺗﻴﻤﺴﺎر و ﺳﻨﺎﺗﻮري ﻛﻪ ﻣﻠﻴﺖ را‪ ،‬در ﺗﻜﺮار ﺗﻤﻠﻘﻬﺎي‬
‫ﻛﻠﻴﺸﻪ اي و ﻧﻮﻛﺮي و ﺟﺎن ﻧﺜﺎري درﺑﺎر و دوﻟﺖ و رﺟﺰﺧﻮاﻧﻴﻬﺎي ﻣﻬﻮ‪‬ع و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺗﺎج‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ داﺷﺘﻪ و ﻛﻠﻪ ﻣﻨﺎرﻫﺎ و ﭼﺸﻢ ﻣﻨﺎرﻫﺎ و ﺷﻬﺮ ﻛﻮران و ﭘﻮﺳﺖ ﻛﺎه ﻛﺮدﻧﻬﺎ را در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻫﻜﺎر‪ ،‬ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻲ داﻧﺪ‪ ...‬اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻳﻨﻬﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﺮب ﻣﻲ روﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﻳﻪ‬
‫دﺳﺘﻲ از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮﻳﺶ و ﻣﺬﻫﺐ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﺎرﻳﺦ و آن ﻫﻤﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و رﻧﺠﻬﺎ و ﻧﺒﻮﻏﻬﺎ و‬
‫ﻧﻬﻀﺘﻬﺎ و اﺣﺴﺎﺳﻬﺎ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ و ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﻫﺎي ﻓﻜﺮ و ﻫﻨﺮ و ادب و اﺧﻼق و آرﻣﺎن و اﻳﺜﺎر و‬
‫ﺷﻬﺎدت و‪ ...‬ﻛﻪ در زﻳﺮ اﻳﻦ ﭘﺮدة ﺟﻬﺎﻟﺖ ﻣﺎ در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎ ﺧﻮاﺑﻴﺪه اﺳﺖ و ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وي در ﺑﺎزار ﭘﺮ زرق و ﺑﺮق ﺗﻤﺪن ﻏﺮﺑﻲ ﭼﺸﻤﺶ ﺧﻴﺮه ﺷﻮد و دﻫﺎﻧﺶ وا ﺑﻤﺎﻧﺪ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﭘﻲ‪.‬اچ‪.‬دي و ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ‪" :‬اﻳﻦ ﻣﻨﻢ ﻃﺎووس ﻋﻠﻴﻴﻦ ﺷﺪه" و دﻣﺎﻏﻲ ﭘﺮ‬
‫از ﻧﺨﻮت از ﺧﻮﻳﺶ و ﻧﻔﺮت از ﻣﺮدم ﺧﻮﻳﺶ و دﻟﺒﺎﺧﺘﮕﻲ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻬﻲ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ‬
‫دﺧﺘﺮ ﻓﺮوﺷﻨﺪة ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻣﻲ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺎز ﮔﺮدد و از اﺳﻼم اﻗﺶ ﺑﮕﻴﺮد و از اﻳﺮاﻧﻲ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺨﻮرد و از ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ ﺑﺪش ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ وﻃﻨﺶ ﺑﺮﮔﺮدد ﻛﻪ‬
‫ﭼﻮن اﻳﻨﺠﺎ ﺧﺮﺗﻮﺧﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺎدوي ﺗﺼﺪﻳﻘﻲ ﻛﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻛﺮده‪ ،‬ﭘﻮل ﺑﻲ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ‬
‫زﻧﺪ و در ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﺮ ﺷﻮد و ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻮي آدﻣﻬﺎي ﺣﺴﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻬﺎي ﺑﻲ‬
‫ﺣﺴﺎب‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ آﺑﺮوﻣﻨﺪ و ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ اي در اﻣﺮﻳﻜﺎ و اروﭘﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﻓﺮاﻫﻢ آورد و اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ اﻳﻦ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺗﺤﺼﻴﻠﻜﺮده اي ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ از ﻏﻴﺮﻋﻠﻤﻲ ﺑﻮدن ﻣﺬﻫﺐ و‬
‫ارﺗﺠﺎﻋﻲ ﺑﻮدن ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ اﻳﺮاﻧﻲ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ،‬ﻳﻚ ﭘﺎ دزد زدوﺑﻨﺪ ﻛﻦ‬
‫وردار ورﻣﺎل رﺳﻮا و ﻛﺜﻴﻒ از آب درﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻴﺪان را از ﺷﺮﺧﺮﻫﺎي ﻛﻼﺳﻴﻚ ﺧﻮدﻣﺎن‬
‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻦ و ﻧﻪ ﺗﻮ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻲ اﺳﺘﻌﺪادي و ﻧﻪ ﺧﺮﭘﻮﻟﻲ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ‬
‫ﮔﺮوه ﺑﺮ ﻧﺨﻮرده اﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻬﻞ ﻟﻴﺮه ﭘﻮل اول ﺷﺎﮔﺮدي‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ در ﭘﺎرﻳﺲ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻛﺮدم‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻪ ام ﻫﻨﻮز ﻳﺎدﮔﺎر ﻋﺒﺮت داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﺳﺖ و ﺗﻮ ﻫﻢ ﺑﭽﺔ ﻣﻨﻲ!‬
‫آن ﺑﭽﻪ ﻫﺎ‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﺧﻠﻔﻲ از آب درﻣﻲ آﻳﻨﺪ و ﭘﻮﻟﻬﺎي دزدي ﭘﺪر را در‬
‫ﻣﻮردش ﺻﺮف ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و در ﮔﺮﻳﺒﺎن روﺳﭙﻴﻬﺎ و ﺟﻴﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﻫﺎ ﻣﻲ رﻳﺰﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫آﻧﺘﻲ ﺗﺰ زﻧﺪﮔﻲ اﺷﺮاﻓﻲ و ﻛﺜﻴﻒ و اﻧﮕﻠﻲ ﭘﺪرﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ روﺣﻲ و‬
‫ﺑﺎزﺗﺎب اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻬﺎي روﺣﻲ و اﻣ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻮﭼﻲ وﺟﻮدي و ﻓﻜﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻴﺸﺎن را ﻫﻢ ﺟﺒﺮان ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ; ﭼﻮن ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮﭼﺴﺐ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ در ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮدن ﺧﻮد را اﺛﺒﺎت ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺗﻮ ﻧﻪ ﭼﻨﺎن ﻋﻘﺪه اي داري و ﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻼﺋﻲ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ‬
‫ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻛﻮر ﻋﺎﻃﻔﻲ و آﻧﺘﻲ ﺗﺰ ﺟﺒﺮي دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺘﻔﻜﺮ آرام و ﺳﺎﻟﻢ و‬
‫ﻣﺸﺮف ﺑﺮ ﻫﻤﺔ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎ و از وراي ﻫﻤﺔ ﻛﺸﺎﻛﺸﻬﺎ و ﻋﻤﻞ و ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫و ﻋﺎﻃﻔﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ ﺑﺎزﻳﭽﺔ ﻛﻮر و ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻘﺸﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﻴﻨﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ ﻣﻨﺘﻘﺪ و ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎ و درﮔﻴﺮﻳﻬﺎ و اﺧﺘﻼﻓﻬﺎي ﻓﻜﺮي و ذﻫﻨﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ...‬و ﻫﺮﭼﻪ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن و ﺑﺮ روي اﻳﻦ زﻣﻴﻦ و در ازاي اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﺎﺷﻲ و‬
‫ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻲ و داوري ﻛﻨﻲ و ﭼﻮن‪ ،‬اﻛﻨﻮن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮ‪ ،‬ﻏﺮب ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﺠﺘﻬﺎ و ﺳﻔﺴﻄﻪ ﻫﺎ و وﻛﻼ‬
‫و ﺷﺎﻫﺪﻫﺎ و اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارﻛﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺷﺮق‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺮق‪ ،‬روح اﻳﺮان‪ ،‬اﻳﻤﺎن‬
‫و ﻋﺸﻖ و آرﻣﺎن و رﺳﺎﻟﺖ و ارزﺷﻬﺎ و اﺣﺴﺎﺳﻬﺎ و اﺻﺎﻟﺘﻬﺎ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ و ﻋﻈﻤﺘﻬﺎ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎي‬
‫اﺳﻼم ﻫﻤﻪ ﻏﺎﻳﺒﻨﺪ و وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ ﻣﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارد‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ‬
‫ﻫﻤﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺪﻋﻲ‪ ،‬از ﻣﺎ دﻓﺎع ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي ﻏﻴﺒﺖ ﻫﻤﻪ را ﺟﺒﺮان ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻳﻚ ﺗﻨﻪ ﻫﻤﻪ را‬
‫ﺣﺮﻳﻒ اﺳﺖ و ﺗﻮ را در ﻣﺎﻧﺪن ﻳﺎري ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬،‫ﺑﺎ ﭘﺪر‬
‫ﻋﻠﻲ‬
‫( در ﭘﺸﺖ ﻛﺘﺎب ﻏﺰﻟﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬102 ‫ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ و ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻌﺪ )ص‬
.‫اﺳﺖ‬
PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫اﺣﺴﺎن!‬
‫از ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮواز آﻣﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻮده ﻫﺎي اﺑﺮ ﻫﺮﭼﻪ اﻧﺒﻮه ﺗﺮ و ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮ‪ ،‬اوج ﭘﺮﻧﺪة ﭘﻮﻻدﻳﻦ‬
‫ﺑﺎل ﻫﻮﺷﻴﺎر ﻛﻪ ﺗﺠﺴﻢ ﻋﻴﻨﻲ ﻃﻴﺮان ﻣﻌﻨﻮي روح آدﻣﻲ اﺳﺖ رﻓﻴﻊ ﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ ﻓﺮاز‬
‫اﺑﺮﻫﺎ ﻣﻲ ﭘﺮد‪ ،‬ﭘﺮواز در زﻳﺮ ﺗﺎﺑﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ از ﺟﺎذﺑﺔ زﻣﻴﻦ و ﻓﺸﺎر ﻫﻮا و ﺗﻴﺮﮔﻲ‬
‫اﺑﺮﻫﺎي ﻛﺎﻓﺮ دورﺗﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﭘﺮواز راﺣﺖ ﺗﺮ‪ ،‬ﻟﺬت ﺑﺨﺶ ﺗﺮ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻛﻮﻫﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻃﻮﻓﺎﻧﻬﺎ و آﺷﻔﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﺟﻮ‪‬ي‪ ،‬آﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﺗﺮ! ﭘﺮواز در روﺷﻨﻲ‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دو ﺑﺎل! و ﺟﺖ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎي ﭘﻴﺎﭘﻲ و ﻣﺪام در ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻌﺠﺰآﺳﺎي‬
‫"دﻓﻊ از ﺧﻮﻳﺶ" ﻛﻪ ﺟﺎذﺑﺔ ﺧﺎﻛﻲ و دﻧﻴﺎﮔﺮاي ﻓﺮوﻛﺸﻨﺪه را ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﻮا و‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺟﻮ را ﻣﻲ ﺷﻜﻨﺪ و ﻣﻲ ﮔﺸﺎﻳﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﺔ ﭘﺮﺗﺎﺑﻲ ﮔﻠﻮﻟﻪ وار اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ‬
‫راﻧﺪ‪.‬‬
‫دو ﺑﺎل‪ :‬ﺑﺎل ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ; اﺑﻮذر‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي ﭼﭙﺖ روﻳﻴﺪه اﺳﺖ و اﻳﻨﻚ ﺑﺎل دوم‪ :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ،‬را‬
‫ﺑﺮاﻳﺖ ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﻴﺪ آﻧﻜﻪ در آن ﻫﻮاي ﻏﻠﻴﻆ و آﺳﻤﺎن اﺑﺮي دور از آﻓﺘﺎب ﻏﺮﺑﺖ ﻏﺮب‬
‫ﻋﻠﻲ رﻏﻢ آن ﺟﺎذﺑﺔ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوازي راﺣﺖ‪ ،‬ﺧﻮش‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﻣﻄﻤﺌﻦ‪ ،‬در اوج داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﺟﻮ‪‬ي و ﻃﻮﻓﺎﻧﻬﺎي ﺷﻜﻨﻨﺪة ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺟﻮ‪‬ي و در ﻗﻠﺐ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻴﻨﺔ آﺳﻤﺎن ﭘﺎﻛﻲ ﻛﻪ وﺣﻲ ﻣﻲ ﺑﺎرد!‬
‫ﺑﺎﺑﺎ ﻋﻠﻲ ‪55 /12 /30‬‬

‫اﺣﺴﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰاﻧﻲ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ روم و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﻴﺮي‪ ،‬ﺿﻌﻒ و اﺳﺘﻀﻌﺎف‬
‫را در ﺧﻮد ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻢ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺗﺐ و ﺗﺎﺑﻬﺎﻳﻢ ﺑﺮاي ﺑﻴﺮون ﭘﺮﻳﺪن از ﻗﻔﺲ ﻓﺮوﻛﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﭘﺮ‬
‫رﻳﺨﺘﻪ ﺗﺮ و ﺑﺎل ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺗﺮ و ﻣﺠﺮوح ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮم و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻔﺲ ﻣﻲ اﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ دﻳﻮارﻫﺎ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﻘﻒ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮ و ﭘﻨﺠﻪ ﻓﺸﺮده ﺗﺮ و ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻮري ﻛﻪ در ﻃﺎﺳﻚ‬
‫ﻟﻐﺰﻧﺪه اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ و ﻫﺮﭼﻪ دردﻫﺎ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﻗﺪرت ﺧﺎرق‬
‫اﻟﻌﺎدة ﻣﻦ‪ ،‬در ﺗﺤﻤﻞ درد ﺷﻜﻨﻨﺪه ﺗﺮ و ﺣﻮﺻﻠﻪ ام در ﭼﻴﺪن درد داﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﭘﻲ ﻣﻲ ﭘﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﺗﻨﮓ ﺗﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﺑﻴﺮون از دﻧﻴﺎي دروﻧﻢ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ در ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻢ ﻣﻮج ﺗﺒﺎﻫﻴﻬﺎ و ﺳﻴﺎﻫﻴﻬﺎ و‬
‫ﭘﻠﻴﺪﻳﻬﺎ و زﺷﺘﻴﻬﺎ و ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻫﺎ و ﻣﺼﻴﺒﺘﻬﺎ و ﺳﻘﻮﻃﻬﺎ و وﻳﺮاﻧﻴﻬﺎي ﺳﻴﻞ و زﻟﺰﻟﻪ و ﻗﺤﻄﻲ و ﻏﺎرت و‬
‫ﻣﺮﮔﻬﺎي ذﻟﺖ و ﭘﻮﭼﻲ و ﻓﻘﺮ و ﺟﻬﻞ و ﻋﺒﻮدﻳﺖ و ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ و ازﺧﻮدﺑﺮﻳﺪﮔﻲ و وﺳﻮاس زدﮔﻲ‬
‫و ﺧﻨﺎس ﻛﺎري و ﻧﻔّﺎث ﺑﺎزي ﻣﻬﻴﺐ ﺗﺮ و رﻳﺸﻪ ﺑﺮاﻧﺪازﺗﺮ ﻣﻲ آﻳﺪ و ﺳﻤﻮم زﻣﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺑﻮﺳﺘﺎن‬
‫اﻳﻤﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﺧﻼق ﻣﺎ ﺗﻨﺪﺗﺮ ﻣﻲ وزد و ﺷﻘﺎﻳﻘﻬﺎي ﻋﺸﻖ و ﺳﺮخ ﮔﻠﻬﺎي ﺷﻬﺎدت و ﻳﺎﺳﻬﺎي‬
‫ﺧﺎﻃﺮه و ﺑﻨﻔﺸﻪ ﻫﺎي ﺷﺮم و ﺗﺄﻣﻞ و ﻧﺠﺎﺑﺖ و ﮔﻠﻬﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ ارزﺷﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺘﻬﺎ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ و‬
‫ﻣﺰرع ﺳﺒﺰ ﺳﻴﺎدت و ﻋﺰت و ﻏﻨﻲ و ﺧﺮﻣﻲ ﺣﻴﺎت ﻣﺎ و ﭼﺮاﮔﺎﻫﻬﺎي ﭘﺮ ﺑﺮﻛﺖ ﺟﺎﻧﻬﺎي ﻣﺎ و ﺟﻮاﻧﻪ‬
‫ﻫﺎي اﻣﻴﺪﻫﺎي ﭘﻴﺮ ﻣﺎ و ﺷﻜﻮﻓﻪ ﻫﺎي اﻣﻴﺪﻫﺎي دﻳﺮﻳﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ زردي و ﺧﺸﻜﻲ روي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و‬
‫رﺳﻮب ﺳﺨﺖ و ﺳﻴﺎه اﻳﻦ ﺳﻴﻞ دﻣﺎدم‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺻﻠﺼﺎل ﻛﺎﻟﻔﺨّﺎر‪ ،‬ﺧﺎك ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ ﻣﺎ و ﻛﺸﺘﺰار‬
‫ﻋﺰﻳﺰ ﭘﺪران ﻣﺎ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺮاﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺑﺬر ﺷﻮر و ﺷﻮﻗﻬﺎ ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ و ﺳﺮزدن و روﻳﻴﺪن و ﺑﻪ ﺑﺮگ‬
‫و ﺑﺎر ﻧﺸﺴﺘﻦ را در ﺧﻮد ﻣﻲ ﻣﻴﺮاﻧﺪ و ﻗﻨﺎت اﻳﻦ "ﻣﺆﻣﻦ آﺑﺎد" ﻛﻪ ﻣﻴﺮاث ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ و ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ‬
‫ﻫﺴﺘﻲ و ﻣﻌﻨﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎ و ﻣﻌﺒﺪ اﻳﻤﺎن ﻣﺎ و ﺳﺮﻣﻨﺰل ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺎ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻻي و ﻟﺠﻦ آن ﭘﺮﺗﺮ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد و ﭼﺎﻫﻬﺎ ﭘﻴﺎﭘﻲ ﻓﺮوﻣﻲ رﻳﺰد و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ ﻳﻜﺎﻳﻚ ﻓﺮوﻣﻲ ﺧﺸﻜﺪ و ﻛﻠﻨﮕﻬﺎي آن ﻣﻘﻨﻲ‬
‫ﻗﺪﺳﻲ و اﺻﺤﺎﺑﺶ در ﻓﻮران ﻣﻨﺠﻼب اﻳﻦ زﻣﻴﻦ و اﻧﻔﺠﺎر ﻫﻴﺎﻫﻮي اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﻫﺮ دم ﺧﺎﻣﻮش ﺗﺮ‬
‫و ﻓﺮاﻣﻮش ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮد را آن ﻏﺮﻳﻘﻲ ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻧﻴﻤﺎ وﺻﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻔﺴﺶ ﺑﻪ ﺷﻤﺎره اﻓﺘﺎده‪ ،‬زورﻗﺶ ﺷﻜﺴﺘﻪ و ﭘﺎروﻫﺎﻳﺶ را ﻃﻮﻓﺎن رﺑﻮده و ﻧﻮﻣﻴﺪ‪ ،‬در دﻫﺎن‬
‫ﻣﺨﻮف درﻳﺎ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﻲ زﻧﺪ و از ﻗﻠﺐ ﻃﻮﻓﺎن‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻏﺮﻗﺎب ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ‬
‫ﺑﻠﻌﺪش و در ﺣﻠﻘﻮم ﻣﺮگ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺮوﻣﻲ رود و دورﺗﺮ و ﻏﺮق ﺗﺮ و ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻨﺠﻪ‬
‫ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻮا ﭼﻨﮓ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﭼﺸﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮق ﺣﺴﺮت و اﻣﻴﺪش ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﺧﻴﺮه ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ زﻧﺪ‪:‬‬
‫آ‬
‫آ‬
‫آ‬
‫ي‬
‫ي‬
‫اﺣﺴﺎن!‬ ‫ي‬
‫ﻣﻦ اﻛﻨﻮن ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ وﻗﺖ رﻧﺞ آن روح ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ و درﺑﻨﺪ را ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺻﺒﺮ ﻛﺮدم‪،‬‬
‫ﺻﺒﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﺎر در ﭼﺸﻢ و اﺳﺘﺨﻮان در ﮔﻠﻮ دارد‪ ".‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬رﻧﺞ او را دارم ﺑﻲ‬
‫آﻧﻜﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪرت آن روح را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن داﻧﻪ اي در ﻣﻴﺎن دو ﺳﻨﮓ آﺳﻴﺎي‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ام‪ ،‬ﺳﺎﻳﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮم و ﻟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮم و ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺟﺰ ﺗﻨﻮر ﮔﺪازان و ﺣﻠﻘﻮم ﺑﻠﻌﻨﺪة اﻳﻦ‬
‫روزﮔﺎر ﻛﻪ ﭼﻮن ﮔﺮﮔﻲ ﻫﺎر و ﻧﺎﺷﺘﺎ اﺳﺖ در ﭘﻴﺶ ﻧﺪارم‪ .‬ﻣﺠﺮوح ﺑﺴﺘﺮي ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫اي ﻛﻪ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻧﻴﺰ رﻧﺠﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺷﺮح ﺣﺎل ﻋﺠﻴﺒﻲ اﺳﺖ! روﺣﻲ ﻛﻪ در ﺷﻮر و‬
‫ﺷﻮق زﻣﺎﻧﻪ رﺷﺪ ﻛﺮده و ﭘﺮﻧﺪة ﻧﺎآراﻣﻲ ﻛﻪ از ﻫﻤﺔ ﻣﺮﻏﻬﺎي ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻧﻔﺮت دارد و ﺟﺎن ﺑﻲ‬
‫ﻗﺮاري ﻛﻪ در ﺗﺐ و ﺗﺎب ﺟﻬﺪ و ﺟﻬﺎد ﻋﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ و در ﺟﻮش و ﺧﺮوش ﻧﺴﻞ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﭘﺮورده و ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي ﻣﺮدم زﻳﺴﺘﻪ و در ﻫﻮاي ﻣﺮدم دم زده و ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﺧﺎﻧﻪ زاد و ﺧﺎﻧﮕﻲ‬
‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﻫﻠﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و از آﺧﻮر و اﺻﻄﺒﻞ ﻣﻲ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫اﻛﻨﻮن ﻣﺤﻜﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ "زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ" و زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن را ﻧﻪ ﻣﻲ داﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ و‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺎﻧﻪ آزارش ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه در ﺧﻴﺎﻟﺶ ﻣﻲ ﮔﺬرد ﻛﻪ ﻛﻢ ﻛﻢ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﻮ ﻛﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮن اﺳﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻮي زﻟﺰﻟﻪ راﻣﻲ ﺷﻨﻮد‪ ،‬اﻓﺴﺎر ﻣﻲ ﮔﺴﻠﺪ و از ﻃﻮﻳﻠﻪ ﻣﻲ ﮔﺮﻳﺰد و ﺳﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﺤﺮاﻳﻲ ﻫﻢ در ﭘﻴﺶ ﻧﺪارد‪ .‬ﮔﺮﻳﺰﮔﺎﻫﺶ ﺗﺎ دﻳﻮار ﻛﻮﭼﻪ اﺳﺖ و‬
‫دزدان و ﺷﻜﺎرﭼﻴﺎن ﺑﻲ رﺣﻤﻲ ﻛﻪ در ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻮﭼﻪ ﻛﻤﻴﻦ ﻛﺮده اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻴﺮش ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺸﺘﺶ ﺟﻞّ ﺧﺮ و ﭘﻮزه ﺑﻨﺪ اﺳﺘﺮ ﻧﻬﻨﺪ و ﺳﻮارش ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎرش ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ را ﺑﺨﻮ‬
‫زﻧﻨﺪ و ﻋﻘﺎل ﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺑﻪ داﻏﮕﺎه ﺷﻬﺮﻳﺎرش ﺑﺮﻧﺪ و داﻏﺶ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﮕﻬﺶ دارﻧﺪ ﺗﺎ رام ﺷﻮد‪ ،‬آرام‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﺪار ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻢ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻛﺸﻲ ﻧﻜﻨﺪ‪" ،‬ﻧﺠﻴﺐ" ﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺐ درﺷﻜﺔ ﻧﺠﻴﺐ زاده اي‪،‬‬
‫اﺳﺐ ﺳﻮاري ﺷﺎﻫﺰاده اي‪ ،‬اﺳﺐ ﮔﺎري زﺑﺎﻟﻪ ﺑﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﺳﺒﻲ در ﮔﻠﺔ اﺳﺒﺎن و ﺧﺮان و‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ارﺑﺎب!‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﻌﻼً ﮔﻔﺘﻦ و ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﻛﺎرﻛﺮدن و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺗﺤﻘﻴﻖ و رﻫﺒﺮي و ﻓﻜﺮ و ﻋﻠﻢ و‬
‫اﺻﻼح و ارﺷﺎد ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن ﻫﻢ ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﻜﻠﻢ‬
‫اﻛﻨﻮن "ﺑﻮدن" اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺳﺨﺖ درﻣﺎﻧﺪه ام و ﭼﻨﺎﻧﻢ ﻛﻪ دم زدن ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﻳﻢ دﺷﻮار ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻫﺮ روزي ﺑﺮاﻳﻢ دردﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺬراﻧﺪن آن ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻢ و ﻫﻤﻴﻦ!‬
‫ﺧﻴﻠﻲ از ﺧﻮدم ﺣﺮف زدم و آن ﻫﻤﻪ ﻧﺎﻟﻴﺪم و ﭼﻘﺪر از اﻳﻦ دو ﻛﺎر ﻣﺘﻨﻔﺮم! ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻢ و ﻧﺎﻟﻴﺪم ﻛﻪ ﺗﻮ‪ ،‬ﻫﻢ ﻧﻌﻤﺎت ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻲ و ﻫﻢ ﺷﻜﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﻛﻨﻲ و ﻫﻢ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎﻳﺖ را ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ و ﺻﺮﻳﺢ ﺗﺮ ﺣﺲ ﻛﻨﻲ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ "دردﻫﺎ" و‬
‫"ﺣﺮﻓﻬﺎ" ي ﺑﺴﻴﺎري داﺷﺘﻢ و دارم ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﻣﺠﺎل ﺑﻪ دراﻧﺪاﺧﺘﻨﺶ را ﻧﺪاد و ﻣﺠﺎل آن را ﻫﻢ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﻛﻪ ﻫﺮ ﺟﺎﻧﺪاري ﺣﻖ دارد‪ ،‬ﭘﺪر و ﭘﺴﺮي ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در آن‬
‫اﻳﺎم ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدن ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮدم ﻧﺒﻮدم‪ ،‬اﻳﺎﻣﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﻼش ﻣﻲ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻓﻘﻂ زﻧﺪه‬
‫ﺑﻤﺎﻧﻢ و آن ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ راﻫﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮدم ﻧﺒﺎﺷﻢ وﮔﺮﻧﻪ ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﺧﻮدم ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﺤﺎل ﺑﻮد و ﻣﻲ ﻣﺮدم‪ .‬آرزوﻳﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﺠﺮﺑﺔ ﻫﻤﺔ راﻫﻬﺎ و رﺳﻤﻬﺎ و‬
‫ﻣﻜﺘﺒﻬﺎ و ﻣﺬﻫﺒﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ اي روﺷﻦ و ﺟﺎﻧﻲ آزاد و دﻟﻲ ﺳﺮﺷﺎر از اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻖ روح آدﻣﻲ ﺳﺮﻛﺸﻢ و در ﺳﻴﻨﺔ اﻳﻦ ﺷﻂ ﭘﺮ ﺷﻮﻛﺖ ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮوروم و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎي زﻻل‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﺟﻮﻫﺮ راﺳﺘﻴﻦ و ﭘﺎك اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﻛﺸﻒ ﻛﻨﻢ و دور از اﻳﻦ ﻛﻮﭼﻪ ﻫﺎ و ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و‬
‫اﺗﻮﺑﺎﻧﻬﺎي ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ و راﻳﺞ‪ ،‬راه ﺗﺎزه اي را ﻛﻪ روح ﺟﻬﺎن و ﺗﺎﺋﻮي ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻣﺴﻴﺮ ﻓﻄﺮت‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮ آن روان اﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻢ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﺑﺪان ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن را از ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬
‫و ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﻓﺮﻳﺐ ﻧﺠﺎت ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﻲ روﻧﺪ و ﻣﻬﻨﺪس ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﺐ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺣﻘﻮﻗﺪان ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﻜﺪان و ﺷﻴﻤﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻠﺘﻲ از اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﺎ‬
‫ﻛﻤﺒﻮدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﻮل ﺑﺨﺮد و وارد ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺔ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﺎ ﻣﻲ روﻧﺪ و‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻟﻴﺒﺮال و دﻣﻜﺮات‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻳﺎ ﻛﺎﻓﺮ‪ ،‬زاﻫﺪ ﻳﺎ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺜﻞ ﺣﺎﺟﻴﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﻴﺘﺮ ﺗﻮﺧﺎﻟﻲ و‬
‫ﻳﻚ ﭼﻤﺪان ﺗﻮﭘﺮ ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ و ﭘﺮواﻧﺔ ﻛﺴﺒﻲ ﻫﻤﺮاه دارﻧﺪ و از ﻳﻚ ﻛﻨﺎر‪ ،‬ﻫﻤﻪ‪،‬ﻳﻚ "ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ" ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده ﺳﻮﻏﺎت ﻣﻲ آورﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﻧﻪ ﻛﺎر ﺗﺎزه اي اﺳﺖ و ﻧﻪ‬
‫دواي دردي‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻓﺎﻧﻮن‪" :‬ﻣﺎ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ از اﻓﺮﻳﻘﺎ ﻳﻚ اروﭘﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺴﺎزﻳﻢ ﺗﺠﺮﺑﺔ اﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﻫﻔﺖ ﺟﺪ‪ ‬ﻣﺎ را ﺑﺲ اﺳﺖ! )ﻣﺎ از ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺧﻮدﻣﺎن ﻳﻚ اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﺑﺴﺎزﻳﻢ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﺔ روﺳﻴﺔ ﺑﻲ ﻣﺮد و ﻳﺎ ﭼﻴﻦ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ ﻛﻪ در آن ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻣﺮد ﺑﻴﺸﺘﺮ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻣﻈﻠﻮم را ﺑﺲ اﺳﺖ(‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻳﻚ اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻧﻮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﮋاد ﻧﻮ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﻴﻢ‬
‫و ﺑﻜﻮﺷﻴﻢ ﺗﺎ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺗﺎزه‪ ،‬ﺑﺮ روي ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﭘﺎ اﻳﺴﺘﺪ"!‬
‫ﺑﺮ روي ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﭘﺎ اﻳﺴﺘﺎدن ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻛﻪ از ﭘﺎ اﻓﺘﺎده اﻳﻢ و ﺑﻪ دﻳﮕﺮان و دﻳﮕﺮﻫﺎ ﺗﻜﻴﻪ‬
‫دارﻳﻢ و ﻳﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲ ﺟﻮﻳﻴﻢ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻌﻨﻲ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺪام اﻧﺴﺎن اﺳﺖ؟ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻮي و‬
‫ﺑﻮد او ﻣﺰدك را ﻣﺎ در ﭼﻬﺮه اش ﻳﻜﺠﺎ ﺑﺎز ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ و ﻣﺴﻠﻜﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻫﺮ ﺳﻪ در آن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎزش و آﻣﻴﺰش ﺧﻮش آﻫﻨﮓ و زﻳﺒﺎ و ﻃﺒﻴﻌﻲ اي ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﺎري اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ رﻧﺞ و ﺟﻬﺎد و اﺟﺘﻬﺎد و اﺧﻼص و اﻳﺜﺎر و ﻧﺒﻮغ و داﻧﺶ و آﮔﺎﻫﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﭘﺸﺘﻜﺎر ﺑﺴﻴﺎري‬
‫را ﻣﻲ ﻃﻠﺒﺪ‪ .‬ﻛﺸﻒ اﻳﻦ راه و ﻛﻮﻓﺘﻦ آن و اراﺋﺔ آن ﺑﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮان آزادي ﻛﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺘﻬﺎ را در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻫﻤﺔ راﻫﻬﺎ اﺣﺴﺎس ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ از ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺎز ﻧﺎﻳﺴﺘﺎده اﻧﺪ ﻛﺎر ﻳﻚ ﺗﻦ و ﻳﻚ‬
‫ﺟﻤﻊ و ﻳﻚ ﻧﺴﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي آﻏﺎز ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از آن‪ ،‬ﻣﻦ اﻣﻴﺪوار ﺑﻮدم ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از‬
‫اﻳﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻛﺎر ﻛﻨﻢ و ﻋﻤﺮم را ﻧﺜﺎر آن ﺳﺎزم‪.‬‬
‫اﻣﺎﻣﺖ اﻧﺴﺎن اﻣﺮوز ﻛﻪ ﺗﺸﻨﺔ ﻣﺴﻴﺤﻲ دﻳﮕﺮ و ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﻲ دﻳﮕﺮ و اﻳﻤﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫"ﺗﺜﻠﻴﺚ" اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺜﻠﻴﺜﻲ ﻛﻪ زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺣﺘﻤﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺳﺖ و ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ آن ﻣﺴﻴﺢ‬
‫ﻣﺜﻠﺚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺳﻪ ﺗﺎ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎ اﺳﺖ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻳﻜﻲ!‬
‫وﻟﻲ ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﭼﻪ اﻧﺪازة دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ و در ﭼﻨﺘﻪ ﭼﻪ دارد؟‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺷﻌﺮ ﻣﺘﺮﻟﻴﻨﮓ را در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺎرش ﺑﺮاي ﭘﺴﺮش‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫"ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ او آﻣﺪ‬
‫اﻳﻦ ﻋﺼﺎ و ﻛﻮﻟﻪ ﺑﺎر و ﭼﺎروﻗﻬﺎي ﻣﺮا ﺑﻪ وي ﺑﺴﭙﺎر‪،‬‬
‫و ﺑﻪ وي ﺑﮕﻮ ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‬
‫اﻳﻦ ﻋﺼﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ‬
‫اﻳﻦ ﭼﺎروق را ﺑﻪ ﭘﺎ ﻛﺮدم‬
‫و اﻳﻦ ﻛﻮﻟﻪ ﺑﺎر را ﺑﺮ دوش ﮔﺮﻓﺘﻢ‬
‫و ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدم‬
‫ﭼﻬﻞ ﺳﺎل‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﺗﺸﻨﻪ و ﻋﺎﺷﻖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ رﻓﺘﻦ اداﻣﻪ دادم‪،‬‬

‫اﻛﻨﻮن راه را ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﺎ آﻣﺪه ام‪،‬‬
‫و ﺗﻮ ﭘﺴﺮم!‬
‫اﻳﻨﻚ‪ ،‬ﻋﺼﺎﻳﻢ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﻴﺮ!‬
‫ﭼﺎروﻗﻬﺎﻳﻢ را ﺑﭙﻮش‬
‫و ﻛﻮﻟﻪ ﺑﺎرم را ﺑﺮ ﭘﺸﺘﺖ ﻧﻪ‪،‬‬
‫و اﻳﻦ راه را از اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪم‬
‫اداﻣﻪ ﺑﺪه‪.‬‬
‫و ﺗﻮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﭘﺎﻳﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﻳﺶ آن را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪت ﺑﺴﭙﺎر و وﺻﻴﺖ ﻛﻦ ﺗﺎ راه را از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮ ﻣﺎﻧﺪه اي‪ ،‬اداﻣﻪ دﻫﺪ‪".‬‬
‫ﻋﻠﻲ‬
‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﺎﻣﻪ‪ :‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪1356‬‬

‫ﻧﻤﻲ داﻧﻢ در اﻳﻦ اﻳﺎم‪ ،‬ﺑﺎ دوري و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﻓﻀﺎﻳﻲ آن ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻟﻲ از آﻓﺘﺎب و ﻃﻬﺎرت و روح‬
‫ﭼﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ؟ ﺟﺎي آن دارد ﻛﻪ دﻟﻮاﭘﺲ ﭼﻨﻴﻦ "وﺿﻊ" اي ﺑﺎﺷﻢ وﻟﻲ دﻟﻮاﭘﺲ ﻧﻴﺴﺘﻢ; ﭼﻪ‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫داﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺗﻮ اﻳﻤﺎن دارم‪ ،‬اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ات و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻼﺑﺖ و‬
‫اﺳﺘﺤﻜﺎم وﺟﻮدي ات‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﻲ و ﻣﻲ داﻧﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ‬
‫در ﻧﺎﻣﺔ ﭘﻴﺶ ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪:‬‬
‫" ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ ﭼﺮاﺋﻲ دارد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ اي ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪".‬‬
‫ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺺ در ﺑﻴﻨﺶ اﻧﺴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ روي ﺳﻜﻪ را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ روي دﻳﮕﺮ ﺳﻜﻪ ﭘﻲ ﻣﻲ ﺑﺮد و اﻧﻘﻼب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺳﻜﻪ را ﺑﻪ آن رو ﺑﺮﻣﻲ‬

‫ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻳﻚ روﻳﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ و اﻳﻦ رو را از ﭼﺸﻢ ﻣﻲ اﻧﺪازد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻧﻮﺳﺎﻧﻬﺎي ﻓﻜﺮي ﻣﻴﺎن دو روﻳﻪ از ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ ﻳﻚ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ‬
‫"وﺣﺪت" ﻳﺎ "ﺗﻨﻮع" اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ وﺣﺪت‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺎﺳﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﻗﺎﻟﺒﻲ ﺷﺪن‪ ،‬ﻣﺮگ روح و‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺷﻮر زﻧﺪﮔﻲ و ﺧﻼﻗﻴﺖ و رﻳﺸﻪ ﻛﻦ ﺷﺪن اﺻﺎﻟﺘﻬﺎ ‪ 1‬و دﻳﻜﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﻘﺎﻳﺪ و ارزﺷﻬﺎ و‬
‫ﻫﺪﻓﻬﺎ و ﺣﺘﻲ اﺣﺴﺎﺳﻬﺎ ﺑﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‪ ،‬ﻣﻲ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ و در ﻓﺮار از اﻳﻦ‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻋﻘﻠﻲ و ﻋﻠﻤﻲ و اﻋﺘﻘﺎدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺣﺘﻲ ﻣﺘﻀﺎدي ﭼﻮن‪:‬‬
‫اﺳﻜﻮﻻﺳﺘﻴﻚ و ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ و ﻛﻤﻮﻧﻴﺰم ﻳﺎ ﻛﻤﻴﻨﺘﺮن و ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ و ﺗﺰﻛﻴﺔ ﻧﮋادي و‬
‫ﭘﺎك ﺧﻮﻧﻲ‪ ...‬ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﺪه و ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻬﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻟﻬﻲ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ ﻋﻠﻤﻲ و اﺻﺎﻟﺖ ﻣﻠﻲ‬
‫را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﻛﺮده آزادي ﻛﻪ ارزﺷﻲ ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ارزش ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲ ﺷﺪه ‪ 2‬و از ﺻﻮرت ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫اش ﻛﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﺳﺖ و ﺷﺮط و وﺿﻊ‪ ،‬درآﻣﺪه اﺻﺎﻟﺖ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﻫﺪف ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺬاﺗﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻘﺪس ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺑﺎز‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻠﻘﻲ از آزادي‪ ،‬ﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ و ﺣﺘﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﻲ آورد ﻛﻪ از ﺷﺪت ﺳﻴﺎﻫﻲ و ﺷﻮﻣﻲ و ﺗﺒﺎﻫﻲ‪ ،‬وﺟﺪاﻧﻬﺎي اﻧﺴﺎن‬
‫دوﺳﺖ ﻣﺮدم ﮔﺮاي ﻋﺪاﻟﺘﺨﻮاه و ﻣﺴﺌﻮل و آرﻣﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺒﺮي از آزادي و ﺗﻮﻻي وﺣﺪت‬
‫‪Originalite. 1‬‬ ‫‪PDF.Tarikhema.ir‬‬

‫‪ .2‬و اﻳﻦ ﻳﻚ اﺻﻞ راﻳﺞ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲ در ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻌﻨﻮي اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺴﺒﻲ‪ ،‬وﻗﺘﻲ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻄﻠﻖ ﻗﺮار ﻣﻲ‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﻬﺮة ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻜﻲ ﭘﺪﻳﺪة ﻏﻠﻮ و ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻬﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ‪ ،‬آﻧﺘﻲ ﺗﺰ ﺣﺎﻛﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺧﻼﻓﺖ و ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ ،‬ﻛﻪ از ﻣﺮاﺣﻞ "ﻏﺎﺻﺐ‪ ،‬ﻇﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬اﺑﻠﻴﺲ" ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻧﺘﻲ ﺗﺰ اﻳﻦ ﺧﻠﻔﺎ و‬
‫ﺳﻼﻃﻴﻦ‪ ،‬از ﺷﻴﺨﻴﻦ ﺗﺎ ﻣﻌﺎوﻳﻪ و ﻳﺰﻳﺪ و‪ ...‬ﻣﺘﻮﻛﻞ و ﻫﻮﻻﻛﻮ و‪ ،...‬در ﻣﺴﻴﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺮﺣﻖ‪ ،‬ﻋﺎدل‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮم و اﷲ را در ذﻫﻨﻴﺖ‬
‫ﺗﻮده ﻫﺎ و ﻃﺒﻘﺎت ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺣﻜﺎم ﻣﻲ ﭘﻴﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮاﻳﻲ و ﺣﺘﻲ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﻜﺮي ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ و زﺷﺘﻴﻬﺎ و ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺎرﻳﺴﻢ ﻋﻘﻠﻲ‬
‫و اﻋﺘﻘﺎدي را از ﭼﺸﻢ و ذﻫﻦ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﺮد و آن را ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻄﻠﻖ و اﻳﺪه ال ﻣﻘﺪس‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻻاﻗﻞ در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن اﺧﻴﺮ‪ ،‬از رﻧﺴﺎﻧﺲ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﺴﺌﻮل و‬
‫رﻫﺒﺮان ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﻗﻄﺐ‪ ،‬در ﺳﻌﻲ ﺑﻲ ﺛﻤﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ و ﻣﺜﻞ "ﻛﺘﻴﺒﻪ" ي اﺧﻮان‪ ،‬ﻫﻲ از اﻳﻦ‬
‫رو ﺑﻪ آن رو‪ ،‬از آن رو ﺑﻪ اﻳﻦ رو‪ ،‬ﺳﻜﻪ را ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪه اﻧﺪ و واروﻧﻪ ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ و ﻧﺎﻣﺶ‬
‫"اﻧﻘﻼب"!‬
‫وﺣﺪت ﺟﻤﻌﻲ در ﺷﻜﻞ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﺔ ﻛﻠﻴﺴﺎ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻠﻄﻨﺖ اﻟﻬﻲ و ﺣﻖ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ و اﺧﻼق و‪ ...‬روﺷﻨﻔﻜﺮان در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﻔﻘﺎن ﻧﺎﺷﻲ از دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻓﻜﺮي و ﺗﺤﻤﻴﻞ‬
‫ﻳﻚ ﻓﻜﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزة ﻣﻘﺪﺳﻲ را ﺑﻪ ﺳﻮي آزادي و ﺑﻪ ﺳﻮد رﺷﺪ ﻣﺘﻨﻮع و آزاد اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ و‬
‫اﻋﻄﺎي ﻓﺮﺻﺖ اﺑﺘﻜﺎر و اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻀﺎد و ﺟﺪال ﻓﻜﺮي و ﻋﻠﻤﻲ و ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ و اﻣﻜﺎن‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ و اﺑﺮاز وﺟﻮد و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻧﺒﻮغ‪ ...‬آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻌﺎرﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﻻﺋﻴﻚ ﺷﺪن ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫)ﻏﻴﺮﻣﺬﻫﺒﻲ ﺷﺪن( و ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻫﻨﺮ و ادب و اﻗﺘﺼﺎد از ﺳﻠﻄﺔ‬
‫اﺣﻜﺎم و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺬﻫﺐ ﺣﺎﻛﻢ; ﺗﺎ ﺧﻮد‪ ،‬آزاداﻧﻪ رﺷﺪ ﻛﻨﻨﺪ; اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ از ﻫﺮ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻧﮋادي از‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧﺪ و اﻣﻜﺎن اﺧﺘﻼف و درﮔﻴﺮي و ﺟﺪال ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
‫و ﺗﻨﻮع اﻧﺘﺨﺎﺑﻬﺎ و اﺑﺘﻜﺎرﻫﺎ‪ ،‬اﻓﻜﺎر را زﻧﺪاﻧﻲ ﻳﻚ ﺗﻌﺼﺐ و ﻣﺤﺮوم از دﻳﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻓﻜﺮي‪،‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎ و ﺗﻠﻘﻴﻬﺎ و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﺧﻼﻗﻴﺘﻬﺎي ادﺑﻲ و ﻫﻨﺮي‬
‫ﻧﺴﺎزد و ﻳﺨﻬﺎي ﺟﻤﻮد ذوب ﺷﻮد و ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﻨﻮع و ﺗﻀﺎد ﺣﺮﻛﺖ را و ﺗﻜﺎﻣﻞ را و دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻛﻨﺪ و ﻛﺮد و دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺲ از ﻫﺰارﺳﺎل درﺟﺎزدن‪ ،‬اروﭘﺎ‪،‬‬
‫ﺗﺎ از زﻳﺮ ﺳﺮﭘﻮش واﺣﺪ ﻓﻜﺮي رﻫﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺘﺎب ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﻬﺎن را ﻣﺴﺨﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ‪ ،‬اﻳﻦ آزادي‪ ،‬ﻛﻢ ﻛﻤﻚ‪ ،‬ﺿﻌﻔﻬﺎي ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد! ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪ ...‬آري‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺪام ﺳﻮ؟‬
‫ﺛﺮوت‪ ...‬آري‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮد ﻛﺪام ﻃﺒﻘﻪ؟ ﻋﻠﻢ‪ ...‬آري‪ ،‬اﻣﺎ در ﺧﺪﻣﺖ ﭼﻲ؟ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‪ ...‬آري‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫در دﺳﺖ ﻛﻲ؟ آزادي! ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺴﺎوي ﺣﻖ ﺗﺎﺧﺘﻦ دارﻧﺪ و ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ اي ﺑﻪ‬
‫راﺳﺘﻲ آزاد و ﺑﻲ ﻇﻠﻢ و ﺗﺒﻌﻴﺾ و ﺗﻘﻠﺐ در ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ; اﻣﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺳﻮاره اﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ اﻓﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ اﺳﺒﺶ ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺪة واﻗﻌﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﺣﻖ‬
‫دارد ﻫﺮ ﻛﺎري ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬آري‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻼً‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ از اﻳﻦ ﺣﻖ ﻋﺎم ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ و‬
‫ﺗﻤﻜﻦ ﻛﺎر را ﺑﻴﺸﺘﺮ دارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺧﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻪ آزادﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺆﺳﺴﻪ اي ﺑﺎز ﻛﻨﻴﺪ‪ :‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺒﺪ‪ ،‬ﻗﻤﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻓﺮوﺷﮕﺎه‪ ،‬روﺳﭙﻲ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﺎره‪ ...‬اﻣﺎ‪ ،‬از ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﻴﻨﻬﺎ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ را ﭘﻮﻟﺪارﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﺮﻳﺪ و آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺪرﺳﻪ و ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺑﺎز ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬روﺷﻨﻔﻜﺮان آزاد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮔﻮﺷﺔ ﻛﺎﻓﻪ اي دور ﻫﻢ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و آزاداﻧﻪ‬
‫ﻧﻖ ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﻛﻢ ﻛﻢ‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﻠﻪ اي‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻧﺪ و ﻣﺮﺿﻬﺎي ﻋﺠﻴﺐ و‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻲ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺧﻴﺎﻻت ﭘﺮﻳﺸﺎن و ﺣﺎﻻت ﺟﻨﻮن آﻣﻴﺰ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎﻳﻲ و دود و ﻣﻲ و‬
‫ﻣﺴﺘﻲ و ال‪.‬اس‪.‬دي و ﻣﺎري ﺟﻮآﻧﺎ و اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ و اﺑﺎﺣﻲ ﮔﺮي ﺟﻨﺴﻲ و ﺷﺮق ﮔﺮاﻳﻲ‬
‫ﺣﺸﻴﺸﻲ و ﺗﺼﻮف ﻧﭙﺎﻟﻲ و ﺑﻜﺖ ﺑﺎزي و ﭘﻮچ ﮔﺮاﻳﻲ و ﻧﻴﺴﺖ اﻧﮕﺎري و‪ ...‬ﮔﺎه‪ ،‬ﻋﺼﻴﺎﻧﻬﺎي‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻣﺘﻬﻮراﻧﺔ ﻋﻤﻠﻲ ﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً در اﺛﻨﺎي ﻳﻚ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺪاﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‬
‫ﺑﻪ روي ﺳﻦ ﻣﻲ ﭘﺮد و ﺷﻠﻮارش را در ﻣﻲ آورد و دو اﻧﮕﺸﺘﺶ را ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﭘﻴﺮوزي ‪ 1‬ﺑﻪ رخ‬
‫ﺧﻠﻖ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﻗﺪرﺗﻬﺎ را ﻣﻲ ﻫﺮاﺳﺎﻧﺪ! ﻛﺜﺎﻓﺖ و ﭘﻮﭼﻲ و ﺗﺒﻌﻴﺾ و ﺗﺮك ﺗﺎزي ﭘﻮل و رﺷﺪ‬
‫ﺣﻘﻪ ﺑﺎزي و رﻳﺎ و ﻫﺰاران ﻓﻮت و ﻓﻦ ﭘﻮل درآوردن و ﺟﻴﺐ ﺧﻼﻳﻖ را ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮدن و اﻗﺘﺪار‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و ﻻزﻣﻪ اش ﻇﻠﻢ و اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺟﻨﮓ و ﺟﻨﺎﻳﺖ‪ ...‬ﺑﺎز روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺑﻴﺪار و ﺑﻴﻨﺎ و‬
‫ﺑﻴﺰار از اﻳﻦ اوﺿﺎع را وﺳﻮﺳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻜﻪ را ﺑﻪ آن رو ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻘﻼب ﻛﻨﻨﺪ! اﻳﻦ ﭼﻪ‬
‫وﺿﻌﻲ اﺳﺖ؟‬
‫‪ -‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ و ﻧﺎﻣﺔ ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ﻓﺮوردﻳﻦ ﻳﺎ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1356‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺟﺰو آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﻫﺎي ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Victoir (V).1‬‬
‫اﺣﺴﺎن ﻋﺰﻳﺰ!‬
‫و اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﭘﺲ از ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﺎﻛﺜﻴﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻄﻴﻦ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري را از اﻳﻦ ﻧﻜﺚ ﻛﺮده اﻧﺪ و‬
‫آن ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺳﻨﻮاﺗﻲ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﺧﺮﻳﺖ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺪ ﻣﺎرﻗﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﺎﻧﺖ آن ﺗﻮﻃﺌﻪ‬
‫ﮔﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻢ ﺑﺎزﻳﭽﻪ ﺑﻮده اﻧﺪ و وﺟﻪ اﻟﻤﺼﺎﻟﺤﺔ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺔ آن‬
‫ﺧﻮﻧﻬﺎي ﭘﺎك را ﭘﺎﻣﺎل ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﻜﻮﻳﻦ اﻧﻘﻼﺑﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼﻣﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﺿﺮﺑﻪ اي ﺷﻜﻨﻨﺪه زد و ﻛﻨﺪ ﻛﺮد و اﻳﻦ زﻳﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﻛﺮد و ﺟﺒﺮان آن ﺳﺎده‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼم‪ ،‬در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺘﻌﺪد و دﺷﻮاري را ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ‬
‫ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻃﻲ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺪﺟﻤﺎل و ﻋﺒﺪه آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎري اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﺳﺘﺒﺪاد و‬
‫اﺳﺘﺤﻤﺎر‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ در اﻳﺮان ﻣﺤﻮ ﺷﺪ و از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز ﻃﻨﻴﻨﻲ در ﻓﻀﺎي اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﻪ‬
‫ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه اوﻟﻴﻪ اش ﺑﻮد ﻧﻴﺎﻓﺖ و در ﻧﻄﻔﻪ ﺧﻔﻪ ﺷﺪ و در ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ :‬ﻫﻨﺪ و ﻣﺼﺮ و ﺷﻤﺎل‬
‫اﻓﺮﻳﻘﺎ‪ ،‬اﻣﻮاج ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪي ﻳﺎﻓﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺳﻴﺮ ﺗﺤﻮل و ﺗﻜﺎﻣﻞ آن ﻧﻴﺰ در ﺧﺎرج از اﻳﻦ ﻣﺮز اداﻣﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ و ﺗﺸﻴﻊ ﺻﻔﻮي ﻧﻴﺰ ﻛﻪ دو دﻳﻮار ﻗﻄﻮر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود‪ ،‬ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﻛﻪ آﺛﺎر‬
‫آن ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺎ از ﻣﻮاﻫﺐ آن‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ اﺳﻼم و ﺑﻴﺪاري ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎك‬
‫ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﻗﻄﺐ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ و ﻣﺘﺒﺎﻋﺪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻲ ﻫﻤﺎن ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎي ﺟﻬﻞ و ﺟﻤﻮد و ﺗﻌﺼﺐ ﺟﺎﻫﻠﻲ و ﻣﺤﻜﻮم ﺗﻘﻠﻴﺪ‬
‫آﺧﻮﻧﺪﻳﺴﻢ ﻣﺮﺗﺠﻊ و ﻣﻨﺤﻂ ﻗﺎﺟﺎري ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺣﺘﻲ از ﻋﺼﺮ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻋﻘﺐ ﺗﺮ رﻓﺘﻨﺪ‬
‫)ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ روﺷﻨﻔﻜﺮﻫﺎي ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻣ‪Ĥ‬ب ﺗﻘﻠﻴﺪي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺳﺎز‪ ،‬ﻛﻪ در ﺟﺒﻬﻪ اي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ در‬
‫ﺷﻜﻞ ﺣﺰب ﺗﻮده ﻳﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﻓﺮﻗﺔ دﻣﻜﺮات و ﺧﺎﺋﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻴﺮزاﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎن; در ﺟﺒﻬﺔ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ در ﺷﻜﻞ رﺿﺎﺧﺎن و ﻗﺒﻞ از او ﻣﻴﺮزا ﻣﻠﻜﻢ ﺧﺎﻧﻬﺎي آﻻﻣﺪ‪ (...‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ اﻛﺜﺮﻳﺖ‬
‫راﻛﺪ و ﻛﻬﻨﻪ ﭘﺮﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﺔ ﺗﺨﺪﻳﺮﺷﺎن را از ﻣﺬﻫﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻗﻠﻴﺘﻲ ﻣﺘﺤﺮك و ﻧﻮاﻧﺪﻳﺶ‪،‬‬
‫ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ و ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻓﻜﺮي و ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً ﻋﻤﻠﻲ‪،‬‬
‫در ﺧﺎرج از ﻣﺮدم و اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻴﻔﺘﮕﻲ اﻳﻦ اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮرژوازي ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺗﻤﺪن ﺟﺪﻳﺪ و ﻳﺎ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻛﻪ زادة آن ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ را ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻪ ﺷﺪ؟ اﻳﻨﻜﻪ اوﻻً ﺗﻮدة ﻣﺮدم‪ ،‬از ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﻜﺮش‪-‬اﻗﻠﻴﺖ روﺷﻨﻔﻜﺮ‪-‬ﺟﺪا ﻣﺎﻧﺪ و از‬
‫ﻫﻤﺔ ﻛﻮﺷﺸﻬﺎي ﻓﻜﺮي و ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ روﺷﻨﻔﻜﺮاﻧﺶ ﻣﺤﺮوم و اﻗﻠﻴﺖ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺮدم‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﻧﻪ اداﻣﺔ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﻣﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻛﻪ زاﺋﺪه اي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي دور و‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﺧﺎرج از ﺗﺎرﻳﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻳﻤﺎن و ﻣﺮدم ﻣﺎ! ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﻳﻦ دوﮔﺎﻧﮕﻲ و‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺗﻮده را در رﻛﻮد‪-‬آن ﻫﻢ در اﻳﻦ ﻗﺮن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﮕﺎه داﺷﺖ و ﻫﻢ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮي را ﺑﻪ ﻗﻄﺒﻬﺎي ﺑﻴﺮون از ﺧﻮﻳﺶ ﺟﺬب ﻛﺮد و وﺿﻌﻲ را ﭘﻴﺶ آورد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮي ﺟﺰ در ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي راﻳﺞ در دﻳﮕﺮ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﻜﺮ و‬
‫اﻳﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮﻳﺰد و ﺗﺼﻮر اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻬﻀﺘﻲ را از ﻗﻠﺐ "ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ" ﻣﺎ ﺑﻴﺮون ﻛﺸﺪ و ﺑﺮ‬
‫روي ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ و ﺗﺪاوم ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮد ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﺤﺎل ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن رﻧﺴﺎﻧﺲ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ و اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ...‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت و ﺣﺮﻛﺖ ﻧﭙﺮداﺧﺖ و ﺧﻮد ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺘﻘﺎدي و اﻋﺘﺮاﺿﻲ و روح ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و‬
‫ﻛﺸﻒ ارزﺷﻬﺎ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻬﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺎﻓﺖ و ﭼﻬﺮة ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻚ و ﻣﺮام اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪...‬‬
‫‪ -‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ و ﻧﺎﻣﺔ ﻗﺒﻞ‪ ،‬در ﻓﺮوردﻳﻦ ﻳﺎ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1356‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺟﺰو آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﻫﺎي ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪاﻧﺪ‪.‬‬
:‫ﺑﺎ‬
‫دوﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﺮادران‬
‫ﺧﻮاﻫﺮان‬
PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان‬
‫ﺑﺮادر ﻫﻤﻔﻜﺮم!‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎن را درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮدم و از ﻣﺤﺒﺘﻬﺎي ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازة ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ام ﻛﻪ اﺑﺮاز ﻛﺮده ﺑﻮدﻳﺪ‬
‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارم‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮدﻳﺪ‪" :‬ﺑﻪ ﻃﻤﻊ اﺧﺘﻼف اﻧﺪازي ﺑﻴﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺠﺎل‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ"‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﻴﺴﺘﻢ و اﻳﻦ "ﻣﺠﺎل" را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﺔ دﻳﮕﺮي‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و آن در ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻣﻴﺎن ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻛﺎر ﻣﻦ‪ ،‬در ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎرش‬
‫ﻣﺘﺮﺗﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻮاﻗﺒﻲ ﻛﻪ از ﻣﻨﻊ ﻛﻠﻲ آن ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻴﺎن "ﺿﺮر" و "ﺧﻄﺮ" ﻳﻜﻲ را‬
‫ﺑﺮﮔﺰﻳﺪن و ﻳﺎ آﺳﻴﺐ آﺗﻲ و آﺟﻞ را ﺑﺮ آﻧﻲ و ﻋﺎﺟﻞ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادن و ﻻﺟﺮم آن را "ﺗﺤﻤﻞ"‬
‫ﻛﺮدن و ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن ﻓﺮق اﺳﺖ ﻣﻴﺎن "ﻣﺠﺎل دادن" و "ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدن"! ﮔﺮﭼﻪ "اﺧﺘﻼف‬
‫اﻧﺪازي" ﺧﻮد‪ ،‬ﻛﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﻮرد "ﻋﺎﻣﻞ" ﻧﻴﺴﺖ و اﮔﺮ ﻣﻄﺮح‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از "ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻫﺎي ﺿﻤﻨﻲ ﻛﺎر اﺳﺖ"‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آﺛﺎر آن روﺷﻦ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮج ﺷﺪﻳﺪ و ﻣﺪاوﻣﻲ ﻛﻪ از ﭼﭗ و راﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ و از ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ "ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ"! ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ و دروغ ﺳﺎزﻳﻬﺎي ﺑﻬﺖ آور و ﺿﺪ و ﻧﻘﻴﺾ و از‬
‫ﻫﻤﻪ رﻧﮓ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻨﺸﺄ ﺻﺪور ﻫﻤﻪ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ و اﺑﺰارﻫﺎي ﺗﻜﺜﻴﺮ و ﭘﺮداﺧﺖ و اﺷﺎﻋﻪ‬
‫اش ﻣﺘﻔﺎوت )و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ و زﺑﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺎك اﻧﺪ و ﺑﻲ ﻏﺮض اﻣﺎ ﻣﺮﺿﻬﺎي ﺣﺴﺪ و‬
‫ﻋﻘﺪه ﮔﺸﺎﻳﻲ و ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﺮاب ﻛﺮدن و آﻟﻮدن ﻫﺮ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﻮﻳﺮ درﺳﺖ اﻳﺴﺘﺎده و ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه واﻣﻲ دارد ﻛﻪ آﻧﭽﻪ را دﺳﺘﻬﺎي آﮔﺎه در ﻓﻀﺎ ﭘﺨﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‬
‫و ﺑﻲ ﻫﻴﭻ ﻣﺰد و ﻣﻨﺘﻲ و اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺎداﺷﻲ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﭼﺮب ﺗﺮش ﻛﻨﻨﺪ و در اﻳﻦ‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﺗﻨﻬﺎ اﺟﺮي ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮدي ﻧﻤﻮدن اﺳﺖ و ﻳﺎ آزار دل ﻣﺮﻳﺾ ﺧﻮد را ﺑﻪ داروي‬
‫دﺷﻨﺎم و ﺗﺤﻘﻴﺮ و اﺗﻬﺎﻣﻲ ﻣﺮﻫﻢ ﻧﻬﺎدن! و اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻴﺶ از آن ﺻﺎﺣﺐ دﺳﺘﻬﺎي آﮔﺎه و ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻲ ﺧﺮج و ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ!(‬
‫اﻳﻦ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ وﺿﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎﺻﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻴﻨﺶ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻳﻤﺎن و داﻧﺶ و ﻫﻨﺮي ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻤﺎن ﻣﺬﻫﺒﻲ را‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻈﻴﻢ اﻧﺮژي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ و اﻛﻨﻮن ﻣﺘﺮاﻛﻢ و ﺧﺎم ﻣﺎﻧﺪه و ﺣﺘﻲ ﻫﺪر ﻣﻲ رود و ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ زﻳﺎن ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻨﺪ و اﻧﺮژي دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺮارت و ﺣﺮﻛﺖ و روﺷﻨﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮان و ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮدة ﺟﺪﻳﺪ را )ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺶ ﺧﻮب ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ و دﻟﺶ ﺑﺪ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮاﻏﻬﺎي ﻧﻮراﻓﻜﻦ روﺷﻨﮕﺮ دارد اﻣﺎ ﻣﻮﺗﻮرش ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻧﺪارد و‬
‫ﻛﺎر ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺗﻮدة ﻣﺆﻣﻦ ﻛﻪ اﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺗﻮرش ﭘﺮﻗﺪرت و‬
‫دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ اﺳﺖ اﻣﺎ ﭼﺮاغ ﻧﺪارد( ﺑﺎ اﻳﻤﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻣﻌﻨﻮي ﺧﻮدش آﺷﻨﺎ ﺳﺎزد ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ‬
‫آﻧﭽﻪ از آن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﻣﺘﻨﻔﺮ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ "ﺟﺎﻣﻌﻪ را اﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻠﻲ ﺑﺴﺎزد ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﺮاغ ﻋﻠﻢ و‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮي و ﻣﻮﺗﻮر اﻳﻤﺎن و ﻋﺸﻖ و ﺗﻌﺼﺐ دﻳﻨﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ" و ﺑﺘﻮاﻧﺪ "اﻧﺪام ﺷﻘﻪ‬
‫ﺷﺪة ﺟﺎﻣﻌﺔ اﺳﻼﻣﻲ را‪ ،‬ﻛﻪ دو ﺷﻘﻪ اش ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻴﻎ ﺧﺼﻢ و ﺗﺪﺑﻴﺮش ﺑﻪ ﺟﺎن ﻫﻢ اﻓﺘﺎده اﻧﺪ و‬
‫ﻫﻤﻪ ﺣﻮاس و ﺣﺮﻛﺖ و ﺗﻮان و ﻓﺮﺻﺖ ﺧﻮﻳﺶ را در ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﺪر داده اﻧﺪ و در‬
‫ﻛﻨﺎر ﻣﻴﺪان ﻣﺒﺎرزة ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و اﻧﺤﻄﺎط‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﺛﺮوت‪ ،‬ﺟﻬﻞ و ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل و اﺳﺎرت‪،‬‬
‫آﮔﺎﻫﻲ و ﻧﺎآﮔﺎﻫﻲ و در ﺻﺤﻨﺔ ﺑﺰرﮔﺶ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزة آزادي و اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺎ اﺳﺘﺒﺪاد و اﺳﺘﻌﻤﺎر در ﺷﺮق‬
‫و در ﺣﻮزة اﺳﻼﻣﻲ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬﺎي دروﻏﻴﻦ ﻗﺪﻳﻢ و ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و دﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎزاري و داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪،‬‬
‫ﭼﺎدري و ﺑﻲ ﭼﺎدري و‪ ...‬را راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﻢ ﮔﺮوﻫﻬﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮ ﻛﺸﺎﻧﺪه اﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎن ﻫﻢ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬آري‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻴﺪان اﺻﻠﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺴﺎط اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎي‬
‫زرﮔﺮي را ﺟﻤﻊ ﻛﻨﺪ و ﻣﺸﺖ ﺣﺮﻳﻒ را ﺑﺎز ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ دو ﺟﻨﺎح ﻳﻚ اﻧﺪام را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‬
‫ﺳﺎزد و ﭘﺮواز را ﺑﻪ ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﺮ و ﺗﺨﻤﺶ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻴﺎﻣﻮزد‪ "...‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻛﺴﻲ را در ﻫﺮ ﺣﺪي از ﻗﺪرت و ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ ،‬وﻟﻮ در ﺣﺪود ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺳﺨﻨﺮان‬
‫ﻣﻨﻔﺮد و ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﻲ ﻛﺲ و ﻛﺎر ﻧﻤﻲ ﮔﺬارﻧﺪ‪" ،‬ﻣﺠﺎل ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ"‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﻪ ﻧﻤﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﺶ‬
‫ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﺪ ﻣﻲ ﺧﺮﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺸﺪﻣﻲ زﻧﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺨﻮرد ﻣﻲ ﺗﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺘﺮﺳﻴﺪ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲ‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮﻳﺐ ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﺧﻠﻊ ﺳﻼح و ﺗﻮاﻧﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺎري در او ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﺸﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻨﺴﺶ ﻣﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﻣﺎدة ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺗﻴﺰاب ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬دو راه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ :‬اول‪،‬‬
‫ﺧﻔﻪ اش ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻜﺶ را ﺑﻜﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﺗﺼﺎدﻓﺎً اﻳﻦ ﻛﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ‬
‫راه! ﻛﺪام؟ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و ﺳﻼﺣﻲ را ﻛﻪ دارد از دﺳﺘﺶ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻛﺪام را؟ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ را! اﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ از ﻛﺪام راه ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ؟ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از دو راه‪:‬‬
‫ﻋﻘﻴﺪه اش ﺗﻘﻮاﻳﺶ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺣﺮﻳﻒ او ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﻲ اﻧﺪازﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻤﺎن‬
‫ﻣﺮدم را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم را ﻣﻲ ﺗﻮان "ﭘﺨﺖ"!‬
‫‪ -‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﺳﺎل ‪ 50‬ﻳﺎ اواﺋﻞ ‪ 51‬را ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮادرم ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻣﻴﻨﺎﭼﻲ ﻋﺰﻳﺰ‬
‫ﺳﻼم ﻋﺮض ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬اﻣﻴﺪوارم ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺪرت ﺻﺒﺮ و ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي دﺷﻮار اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻜﺸﻴﺪ و در اﻳﻦ راه ﻛﻪ ﻛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﻣﺬﻫﺐ اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻤﺔ ﻛﺎرﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻛﺸﻴﺪن از دوﺳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺳﺨﺖ ﺗﺮ از ﺧﻮردن از‬
‫دﺷﻤﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از ﭘﺎ در ﻧﻴﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ دري ﻛﻪ ﺑﺮ اﻓﻖ ﺑﺴﺘﺔ ﻧﺎاﻣﻴﺪي ﺑﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﺔ اﻣﻴﺪ ﻳﻚ‬
‫ﻧﺴﻞ ﺑﻪ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ رﻓﻘﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻻن و ﻳﺎران ارﺷﺎد ﺑﺒﺎوراﻧﻢ‪ ،‬ﻛﻪ اﮔﺮ واﻗﻌﺎً ﻣﺼﻠﺤﺖ‬
‫ارﺷﺎد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر داﺋﻢ و ﭼﻪ ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬اﻳﺠﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ در ﻛﻨﺎر ﺑﺎﺷﻢ آن را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم روح و‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻢ ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮم و ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻻاﻗﻞ در راه ﻋﻘﻴﺪه ام و ﺑﺨﺼﻮص در ﻳﻚ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫آﻧﻘﺪر اﻫﻞ ﻓﺪاﻛﺎري ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ در اﻳﻦ ﺣﺪ از ﺧﻮد ﺑﮕﺬرم و اﻳﻦ را ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ واﻗﻌﺎً ﺑﺎور ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﺷﺨﺼﻲ و ﻧﻔﻊ ﻣﺎدي ﻳﺎ ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻴﭻ اﻧﮕﻴﺰه‬
‫اي ﻧﺪارم ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻛﺎره اي ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻛﻪ ﻧﻪ ﻋﻘﺪة ﮔﻤﻨﺎﻣﻲ دارم و ﻧﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ و ﻧﻪ‬
‫ﻫﻮس ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﻛﺴﺐ وﺟﺎﻫﺖ دﻳﻨﻲ و ﻧﻪ از اﻳﻦ راه ﻧﺎن ﻣﻲ ﺧﻮرم و ﻧﻪ آب و ﺷﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ را ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﻪ ارﺷﺎد آﻣﺪه ام ﺟﺰ ﺿﺮورت اﻋﺘﻘﺎدي و اﺣﺴﺎس ﻳﻚ‬
‫وﻇﻴﻔﺔ ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﺮده ام در اﻳﻦ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻔﻜﺮان و‬
‫ﻫﻤﺪردان ﻣﻦ ﺑﻪ دوش ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻣﻨﺰﻟﻲ ﻣﻲ روﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد در آن‬
‫راه ﻣﻲ روم و ﺑﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪم ﺗﺎ ﺣﺪي ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ دﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﻳﺎري و ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ و وﺟﺪان‬
‫ﻧﺎآراﻣﻢ را در اﻳﻦ ﺳﻜﻮت و ﺟﻤﻮد ﻣﺮﮔﺒﺎر اﻧﺪﻛﻲ آرام ﻛﻨﻢ و اﮔﺮ اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ را ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﻛﻨﺎر‬
‫رﻓﺘﻦ و ﮔﻮﺷﻪ اي ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارﺷﺎد اﻧﺠﺎم دﻫﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ! و آﺳﻮده ﺗﺮ! اﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ را ﻧﻤﻲ‬
‫داﻧﻢ ﻛﻪ آﻳﺎ واﻗﻌﺎً ﻣﺼﻠﺤﺖ ارﺷﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﻢ ﻳﺎ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻓﻘﻂ دﺷﻤﻨﺎن ارﺷﺎد و دﺷﻤﻨﺎن‬
‫ﻣﺮدم و اﻳﻤﺎن و ﺷﺮف اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻢ و آزادﮔﻲ و ﺗﻘﻮاي واﻗﻌﻲ و ﻣﺬﻫﺐ و ﺧﺪا‪ ...‬ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ اﻧﺪ! دروغ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻠﻴﺪﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻗﺪرﺗﻬﺎ‬
‫ﻫﻤﺪﺳﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و از ﺟﻌﻞ و ﻧﺸﺮ اﻛﺎذﻳﺐ و ﺗﻬﻤﺖ و ﻧﻔﺎق و ﻫﺮ ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ و دﻧﺎﺋﺘﻲ درﻳﻎ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ و ﻫﺮ ﺣﻘﻲ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼﻴﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ و ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮدي ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و‬
‫آﻟﺖ دﺳﺖ ﻫﺮ ﺟﺎﻳﻲ و ﻫﺮ ﺑﺎﻧﺪي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ اﻳﻨﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ و رﻓﺘﻦ ﻣﻦ ﭘﻴﺮوزي اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ;‬
‫ﻛﻪ ﭼﻪ ﺳﺴﺖ و ذﻟﻴﻞ آدﻣﻲ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ در راه ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﭘﻠﻴﺪ از ﺷﻐﻞ و ﺣﻘﻮق و‬
‫راﺣﺖ و ﺳﻼﻣﺘﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﺣﺘﻲ از ﺣﻴﺜﻴﺖ و زﻧﺪﮔﻲ ام ﭼﺸﻢ ﻧﭙﻮﺷﻢ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ را ﺧﻮب ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛﺮده ام و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ام ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺎل ﺑﻴﻬﻮده ﺑﺎ اﺳﺘﺒﺪاد و اﺳﺘﺜﻤﺎر و اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﻳﻦ زﺧﻤﻬﺎي روي‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲ ﻛﺮده اﻳﻢ‪ ،‬ﻛﺎﻧﻮن اﺻﻠﻲ ﭼﺮﻛﻲ ﭘﻨﻬﺎن در ﺑﺪن‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎﻳﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻛﺎﺷﻜﻲ رﻓﻘﺎي‬
‫ﺻﻤﻴﻤﻲ ارﺷﺎد ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري دﻋﻮت ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻦ ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫واﻗﻌﺎً ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺼﻠﺤﺖ ارﺷﺎد اﺳﺖ و ﻓﻌﻼً ﻛﻨﺎر ﺑﺎش ﺗﺎ وﺿﻊ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﻮد و ارﺷﺎد ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺎﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺻﻼح ﻣﻲ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ ﺧﻮدم ﻛﻨﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﻣﻴﺪوارم در اﻳﻦ ﺑﺎره روﺷﻦ ﺗﺮ ﺷﻮم و وﺟﺪاﻧﺎً ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺧﻮدم را از ﻧﻈﺮ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫راه ﻗﺎﻃﻊ ﺗﺮ ﺑﻔﻬﻤﻢ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﺎﻣﻪ؟‬

‫دوﺳﺘﺎن ﻋﺰﻳﺰم‬
‫ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﺪارﺗﺎن ﻣﺸﺘﺎﻗﻢ‪ ،‬روز ﺣﺮﻛﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻌﻲ ﺑﺴﻴﺎري ﺳﺎﻋﺘﻲ را دزدﻳﺪم ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮدﻳﺪ‪ .‬ﺗﻠﻔﻦ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮﺗﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺪود ﻳﻚ و ﻧﻴﻢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻛﺮدن ﻧﻮﺷﺘﻨﻴﻬﺎ و ﺗﺼﺤﻴﺤﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از ﺳﻔﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﻲ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﻬﺎ‬
‫و ﺷﻠﻮﻏﻴﻬﺎﻳﻢ اﻓﺰوده ﺑﻮد و اﻣﺮوز ﺻﺒﺢ ﻫﻢ آﻣﺪه ام ﺑﻪ ﺷﻴﺮاز ﺑﺮاي ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺧﺎرج‪.‬‬
‫ﻣﻲ روم ﺑﻪ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮة ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اﻓﺮﻳﻘﺎ‪ ،‬دوﺳﺖ دارم ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻔﺮﻛﺮدن را و ﺑﺨﺼﻮص ﺳﻔﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻓﺮﻳﻘﺎ را و ﺻﺤﺮاي ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺸﺘﻦ; ﻛﻪ ﺑﻮي وﺣﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﻲ دﻣﺪ و "ﻫﺮ ﺻﺨﺮه اي و‬
‫ﺳﻨﮕﻲ و ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه اي زﺑﺎن ﺧﺪاﺳﺖ"!‬
‫ﺳﻔﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮم ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﻮ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ‪ .‬در ﺳﻔﺮ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﺳﻔﺮ را ﺑﻔﻬﻤﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻏﻴﺮ‬
‫از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ زﻣﺎن ﻫﻢ ﺑﺪﻫﻲ‪ ،‬از ﻗﺮن ﺧﻮدت ﺑﻴﺮون روي و ﭼﻨﺪي در ﻋﺼﺮي دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﺸﻴﻤﻦ ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻔﺮ در ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺳﻔﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد ﺳﻔﺮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ; وﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪن ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ آﺳﻤﺎن ﻳﻜﺮﻧﮓ اﺳﺖ و زﻣﻴﻦ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎه‬
‫ﻛﺮدن زﻳﺎدش ﻧﻤﻲ ارزد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن در ﺳﻔﺮ‪ ،‬آدم را ﻫﻤﻴﺸﻪ در زﻣﺎن ﺣﺎل ﻧﮕﺎه ﻣﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ‬
‫ﮔﺬارﻧﺪ ﻳﻚ ﻗﺪم دور ﺷﻮي‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻢ در ﭘﺎﺳﺦ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﺎن ﻛﻪ‪" :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮاﺣﻠﻲ را ﺑﺎ وﻳﺮژﻳﻞ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻲ ﻃﻲ اﻳﻦ ﻣﻨﺰل‬
‫ﻫﻤﺴﻔﺮ ﺑﺌﺎﺗﺮﻳﺲ ﺷﺪن‪ "...‬ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻴﻒ ﻛﺮدم! ﭼﻘﺪر راﺳﺖ اﺳﺖ! ﺑﺮاي ﺧﻮدم‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺮف‬
‫ﻛﺸﻒ ﺗﺎزه اي ﺑﻮد‪ .‬دﻳﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻮدﺗﺎن راه ﺑﻴﻔﺘﻴﺪ ﺗﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺸﻮﻳﺪ! ﻧﻪ ﻛﭙﻲ ﻧﺴﺨﺔ‬
‫اﺻﻞ!‬
‫و ﺣﺎل آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻃﻠﻴﻌﺔ روزي ﻛﻪ دارد ﺳﺮ ﻣﻲ زﻧﺪ!‬
‫ﺑﻪ اﻣﻴﺪ دﻳﺪار‪ ،‬ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ‬
‫ﺷﻴﺮاز‪50 ،‬‬
‫‪ -‬ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ دوﺳﺘﺎن "ارﺷﺎد" اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ وﺣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻬﻴﺔ ﻣﺪارك‬ ‫‪PDF.Tarikhema.ir‬‬
‫و اﺳﻨﺎد ﻛﺘﺎب "ﺣﺞ"‪.‬‬
‫ﺑﺮادر ﻋﺰﻳﺰ و ﻓﺪاﻛﺎرم‬
‫ﭘﺲ از ﻋﺮض ﺳﻼم و اﺧﻼص; ﻗﻠﺒﺎً ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺷﻤﺎ را در ﺧﺪﻣﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را وﻗﻒ آن ﻛﺮده اﻳﺪ‬
‫از ﺧﺪاي ﺑﺰرگ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر اﺻﻠﻲ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ و ﭘﻴﺶ از ﺗﻮﻓﻴﻖ‪ ،‬ﺻﺒﺮ و ﻗﺪرت‬
‫ﺗﺤﻤﻞ و اﺳﺘﺤﻜﺎم اﻋﺼﺎب و وﺳﻌﺖ ﺣﻮﺻﻠﻪ را ﺑﺮاي ﻫﻀﻢ ﻧﺎﮔﻮارﻳﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻫﻀﻤﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻫﺮ ﻛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﺤﻂ و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه و ﺑﺎﻻﺧﺺ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺷﺮﻗﻲ ﻛﻪ ﻓﺮدﻳﺖ ﻫﻨﻮز ﻗﻮي ﺗﺮ و ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺗﺮ از روح و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺟﻤﻌﻲ اﺳﺖ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺷﺮﻗﻲ اﺳﺖ و ﻫﻢ ﻣﻨﺤﻂ و رﺷﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻛﺎر دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ در آن ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ‬
‫و اﮔﺮ دو ﺻﻔﺖ دﻳﮕﺮ را ﻫﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ دو ﺻﻔﺘﺶ ﺑﻴﻔﺰاﻳﻴﻢ‪ :‬ﻳﻜﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻮدن )ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﺘﻲ و‬
‫ﺟﻤﻮد و ﺗﻌﺼﺐ ﻓﻜﺮي و روﺣﻲ( و دﻳﮕﺮي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻮدﺑﻴﻨﻲ و ﻋﺪم ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﻋﻘﻴﺪة ﻣﺨﺎﻟﻒ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت روح اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻗﻮﻣﻲ ﻣﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﺳﺨﺘﻲ ﻛﺎر ﻓﻜﺮي‬
‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﺨﺼﻮص اﮔﺮ ﻛﺎر ﻣﺬﻫﺒﻲ و اﻋﺘﻘﺎدي ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺺ اﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﺔ ﺗﺎزه و‬
‫اﺑﺪاﻋﻲ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﺠﺎ اﺳﺖ و ﭼﻪ اﻋﺼﺎﺑﻲ از ﻓﻠﺰ و دﻟﻲ از ﻓﻮﻻد و اراده اي از‬
‫ﺑﺘﻮن آرﻣﻪ و اﻳﻤﺎﻧﻲ از آﺗﺶ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﺪ و در ﻧﻴﻤﻪ راه ﺑﺎر را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ‬
‫ﻧﮕﺬارد و ﺧﻮدش را در ﻧﺒﺮد و ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﺼﺮ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﻴﺎده ﻛﺮدن ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﺧﻼﻗﻲ اﺳﻼﻣﻲ را در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺟﺎﻫﻠﻲ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ ﻧﻴﻤﻪ وﺣﺸﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ و در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً روﺷﻨﻔﻜﺮ و ﻣﺘﻤﺪن‬
‫اﻣﺮوز ﺣﺘﻲ ﻃﺮﺣﺶ و ﺑﻴﺎﻧﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻫﻀﻢ ﻧﻴﺴﺖ )ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و ﻋﻠﻤﺎي اﺳﻼﻣﻲ!( آن‬
‫ﻫﻤﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ "ﺻﺒﺮ" ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﺑﻪ ﭘﺎي دﻋﻮت ﺑﻪ "ﺣﻖ" ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻪ‬
‫"ﺻﺒﺮ" دﻋﻮت ﻛﻨﻨﺪ و در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرة ﻋﺼﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ اﺻﺤﺎب ﻋﺎدت داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﺣﻮال ﭘﺮﺳﻴﻬﺎي ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻟﻖ ﻟﻖ زﺑﺎن اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﻛﺪام‬
‫ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم آن ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮرة واﻟﻌﺼﺮ را ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺷﻌﺎر ﻋﺠﻴﺒﻲ اﺳﺖ! ﻳﻚ ﺷﻌﺎر ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﻓﺸﺮده و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻛﺎﻣﻞ! اول ﺻﺤﺒﺖ از اﻧﺴﺎن ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ ﻗﺎﻋﺪﺗﺎً ﺑﺮ زﻳﺎﻧﻜﺎري اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺣﺴﺎس ﻧﻜﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻴﺪ ﻧﺪارد‬
‫ﺑﻪ اﻧﺤﻄﺎط ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ "اﺻﻞ" ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻃﺮح ﻣﻲ ﺷﻮد و وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﻟﺰام داﺋﻤﻲ در‬
‫ذﻫﻦ ﻓﺮد ﻃﺮح ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻔﻜﺮاﻧﺶ را ﺑﻪ ﺣﻖ و ﺻﺒﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻨﺪ و ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ روي اﻳﻦ دو ﻛﻠﻤﻪ و‬
‫ﺗﻮأم آوردن ﺣﻖ و ﺻﺒﺮ ﺣﻜﻤﺘﻲ دارد ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ آن را ﻋﻤﻴﻘﺎً و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮدﺷﺎن ﺣﺲ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﻛﺎر ﺣﻖ ﺗﻼش ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻲ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻖ ﻃﻠﺒﻲ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻖ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺻﺒﺮ دارد و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺮد را از ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺣﻖ ﺑﺎزدارد و ﺑﻪ‬
‫زاﻧﻮ درآورد رﻧﺠﻬﺎ و ﻧﺎﮔﻮارﻳﻬﺎ و ﻧﺎﻣﺮدﻣﻴﻬﺎ و ﭘﺴﺘﻴﻬﺎ و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻴﻬﺎي ﻣﺪاوم و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺧﻄﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺿﺮر دوﺳﺖ اﺳﺖ و ﻧﺎﭼﺎر ﺻﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ و دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ!‬
‫الذين امنوا َو عملوا الصّالحات‪َ ،‬و تواصوا‬

‫َ‬ ‫االنسان لفی خسر‪ .‬اال‬
‫َ‬ ‫َوالعصر‪ ،‬ان‬
‫بالحق َو تواصوا بالصبر!‬
‫در اﻳﻦ ﺷﻌﺎر آﻧﭽﻪ ﺳﺨﺖ ﺗﺄﻣﻞ اﻧﮕﻴﺰ و ﻋﻈﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬آﻏﺎز آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ! ﻛﺪام ﻋﺼﺮ؟ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ; ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﻄﻠﻖ زﻣﺎن‪.‬‬
‫ﻫﺮ دو درﺳﺖ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﻦ ﻋﺼﺮ را ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎده "زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در آﻧﻴﻢ" ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ در ﻫﺮ‬
‫ﻋﺼﺮي ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻋﺼﺮش ﺑﺮاي او ﺗﻘﺪﺳﻲ دارد‪ .‬ﺗﻘﺪﺳﻲ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺪان ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲ ﺧﻮرد! ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ زﻣﺎﻧﺔ ﺑﺪ‪ ،‬ﻋﺼﺮ اﻧﺤﻄﺎط‪ ،‬آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺻﻼح ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻣﺎﻧﺔ ﺷﻮم و ﺳﻴﺎه و ﻣﺤﻜﻮم‬
‫ﺑﻪ ﻇﻠﻢ و ﮔﻨﺎه‪ ...‬و از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻠﻘﻴﻬﺎي ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺼﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪس ﺗﺮﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻋﺼﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮا در آن ﻣﺴﺌﻮل اﻳﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﺎ را ﻛﻪ در اﻳﻦ اﻳﻤﺎن و‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﺸﺘﺮﻛﻴﻢ ﻣﺄﻣﻮر ﻣﻲ ﺳﺎزد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺒﺮ دﻋﻮت ﻛﻨﻴﻢ و دﻋﻮت ﺷﻮﻳﻢ! ﭘﺪرم ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‬
‫اﮔﺮ ﮔﺮوﻫﻲ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻣﺼﻤﻢ اﻳﻦ ﺳﻮره را ﺷﻌﺎر ﺧﻮد در زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد‬
‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﺸﺎن ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ و راﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺗﺼﺪﻳﻊ‪ ،‬ﻋﺬر ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﺎدت اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﺔ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﺘﺎﺟﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﺔ ﻣﻦ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﺳﻮره ﻫﻤﻪ را در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﻲ و ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻣﺄﻣﻮر‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪" ،‬ﺗﻮاﺻﻮا" ﺑﻪ ﻗﻮل ﻋﺮﺑﻲ داﻧﻬﺎ ﺑﺎب ﺗﻔﺎﻋﻞ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﻲ اش دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻮدن ﻣﻔﻬﻮم‬
‫آن اﺳﺖ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺮﻛﺴﻲ در ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ وﺻﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺮادرش در ﻫﺮ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﻲ! ﻫﺮ ﭼﻨﺪ آدم ﺑﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺳﺒﻜﺒﺎري ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ را ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه دارد و ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﻳﺶ در زﻳﺮ ﻓﺸﺎر آن ﺧﺮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ در ﺿﻤﻦ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻋﺮض ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﺎﻫﺪي ﻛﻪ از ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﻛﺎر ارﺷﺎد و‬
‫ﻛﻮﺷﺸﻬﺎي دوﺳﺘﺎن را ﻛﻪ در داﺧﻞ ﮔﻮدﻧﺪ ﻣﻲ ﻧﮕﺮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺷﺎد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻈﻬﺮ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻣﻌﻨﻮي و ﭘﺎﻳﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ "روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﺬﻫﺒﻲ اﻳﺮان" در آﻣﺪه اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎر و ﺑﻴﻨﺶ‬
‫و روش ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮان و ﻧﺴﻞ ﺗﺤﺼﻴﻠﻜﺮدة ﻧﻮاﻧﺪﻳﺶ و‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ﺧﻮاه اﻣﺮوز ﻣﺪﻋﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﺳﺎزﻧﺪه و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻣﺮوز ﺑﺸﺮﻳﺖ و روح ﻋﻠﻤﻲ و آرﻣﺎﻧﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺧﻮدآﮔﺎه ﻣﺴﺌﻮل و ﻣﺘﺤﺮك و ﺟﻠﻮدار ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺪﻋﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻴﺎن ﻗﺸﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎد و در ﺣﻤﻠﺔ ﻣﻨﻄﻖ و ﻋﻠﻢ و روﺷﻦ ﺑﻴﻨﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ; ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ و ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ اﺳﻼم ﺑﻜﺮ و ﻧﺎب ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﺘﻬﺎي‬
‫ﻗﻮﻣﻲ و ﻣﻮﻫﻮﻣﺎت ﺧﺮاﻓﻲ و ﻋﻮاﻣﻞ ارﺗﺠﺎﻋﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻛﻬﻨﺔ دﻳﮕﺮ ﻣﺬاﻫﺐ ﻗﺪﻳﻤﻲ در ﻧﻴﺎﻣﻴﺨﺘﻪ‬
‫اﺣﻴﺎ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺪﻋﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﺴﻞ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺗﺮﻗﻲ ﺧﻮاه ﻣﺎ را از ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻣﻐﺰ روﺷﻨﻔﻜﺮان اﻣﺮوز ﺟﻬﺎن ﺑﻲ ﻧﻴﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ادﻋﺎﻫﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻜﺮي‬
‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎﺳﻲ را در ﻣﻴﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ آن را اﺑﺮاز ﻣﻲ دارﻧﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ‬
‫آورد‪ .‬زﻳﺮا ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﺳﺘﻲ ﺣﻤﻠﺔ ارﺗﺠﺎع و ﺗﻌﺼﺐ و ﺟﻤﻮد ﻣﺬﻫﺒﻲ را دﻓﻊ ﻛﻨﺪ و ﻫﻢ ﺑﺎ دﺳﺘﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻳﻮرش ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎ و ﻣﻜﺘﺒﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﻣﺠﻬﺰ ﺟﻬﺎﻧﻲ را; و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﻼل اﻧﺒﻮه ﺧﺮاﻓﺎت و ﻣﻮﻫﻮﻣﺎت و ﻋﻨﺎﺻﺮ دﺧﻴﻠﻲ ﻛﻪ از ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﺎ ﮔﻮﻫﺮﻫﺎي ﺧﺎﻟﺺ‬
‫و ﻗﻴﻤﺘﻲ اﻳﺪه ﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ در آﻣﻴﺨﺘﻪ اﻧﺪ و آن را واروﻧﻪ و دﮔﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎي راﺳﺘﻴﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻛﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻣﺎﻧﺪه و ﺣﺘﻲ ﻣﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻨﺪ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺎده اي ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫ﺣﺎل دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز و در داﺧﻞ ﻫﺮ دو ﻗﻄﺐ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻓﻜﺮي ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬ﻣﺬﻫﺒﻴﻬﺎي رﺳﻤﻲ و‬
‫ﺿﺪﻣﺬﻫﺒﻴﻬﺎي رﺳﻤﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺷﮕﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر اﻳﻦ اﻗﻠﻴﺖ ﻧﻮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻣﻲ ﻧﮕﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑﻲ رﺣﻤﻲ‬
‫و ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺑﻲ اﻧﺼﺎﻓﻲ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﻗﻀﺎوت ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﺣﺘﻲ ﺧﻄﺎي ﭼﺎﭘﻲ در‬
‫ﺣﺮوف ﭼﻴﻨﻲ ﻛﺘﺎﺑﻲ را ﺑﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اش ﻳﺎ ﻟﻐﺰش ﻟﻔﻈﻲ اﺳﻢ ﻳﺎ ﺻﻔﺘﻲ را ﺑﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪه اش ﻧﻤﻲ‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻄﻴﺮ و دﺷﻮار و ﻟﻐﺰﻧﺪه اي‪ ،‬ﺑﻲ ﺷﻚ وﺿﻌﻲ را ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوان اﻳﻦ‬
‫ﻧﻬﻀﺖ ﻓﻜﺮي ﭘﺪﻳﺪ آورده اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺿﻊ‪ ،‬ارﺷﺎد ﻛﻪ اﻣﺮوز ﻫﻤﺔ ﭼﺸﻤﻬﺎي ﭼﭗ و راﺳﺖ‪ ،‬از ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻣﺆﻣﻦ‬
‫و ﺑﻲ دﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﭼﺸﻤﻲ آن را ﻣﻲ ﭘﺎﻳﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﻲ ﻫﺰاران ﭼﺸﻢ ﭘﺎك و ﺑﻴﺪار و ﺳﺎﻟﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﺟﻤﻮد آن ﮔﺮوه و ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﺑﻲ ﻣﺎﻳﮕﻲ و ﺑﻲ ﭘﺎﻳﮕﻲ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﻴﺰار ﺑﻮده اﻧﺪ و در‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ و آرزوي ﻳﻚ زﺑﺎن ﺗﺎزه‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﻧﻬﻀﺖ روﺷﻨﮕﺮاﻧﺔ ﻣﺘﺮﻗﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮده‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺎ اﻣﻴﺪ و اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺪان ﺧﻴﺮه ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻦ از آﻧﭽﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻛﺎر اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮ و ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ و از اﻳﻦ رو‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪة ﻣﻦ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻋﻘﻴﺪة ﻣﺸﺘﺮك ﻏﺎﻟﺐ دوﺳﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ‬
‫دﻗﺖ و ﭘﺨﺘﮕﻲ‪ ،‬از ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻣﺆﺳﺴﺔ آﺑﺮوﻣﻨﺪي ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺘﺮﻗﻲ اي دارد‬
‫و ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎﻧﺶ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﺮﻳﻬﺎي ﻋﺎدي ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻓﺮق زﻳﺎدي دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻳﻚ "ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻠﻤﻲ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ و ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻼﻛﻬﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ" در آﻳﺪ و ﻫﻤﺎن ﻓﻜﺮي ﻛﻪ در‬
‫آﻏﺎز ﺑﺮاي اﻻزﻫﺮ و ﺑﺨﺼﻮص ﻋﻠﻴﮕﺮة ﻫﻨﺪ در ﻣﻴﺎن ﺑﻮد و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ‪ ،‬آن ﻧﺸﺪ ﻛﻪ آرزو‬
‫ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎﻣﺔ ﻋﻤﻞ ﭘﻮﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻣﺤﻘﻘﺎن آزاد و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮي دﻧﻴﺎ ﻛﻪ در ﻃﻠﺐ‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻲ ﺗﺎزه اﻧﺪ و ﻳﺎ در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ واﻗﻌﻲ و ﻋﻠﻤﻲ روح و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼم و ﻣﻌﻨﻲ واﻗﻌﻲ‬
‫ﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﻨﻲ و ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﺟﺎﻣﻊ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺷﻮﻧﺪ و از‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ در ﻣﻴﺎن ﺷﺮق ﺷﻨﺎﺳﺎن و اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﺎن دﻧﻴﺎ ﻧﻔﻮذي ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم از اﻧﺤﺼﺎر ﺷﺮق‬
‫ﺷﻨﺎس واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻳﺎ ﻛﻠﻴﺴﺎ در دﻧﻴﺎ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﺪ و ﻫﻢ در ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﻴﻦ ﺟﻬﺎن‪ ،‬رﺳﺎﻟﺘﻲ را ﻛﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد و ﻫﻴﭻ ﮔﺎه اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺪاده اﺳﺖ و ﻛﺎر را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن ﻣﺎ ﻫﻢ ﺗﺮدﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻛﺸﻴﺸﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در اروﭘﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﻼﻫﺎي ﻣﺘﻌﺼﺐ وﻫﺎﺑﻲ و ﺳﻨﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻌﻴﺎن و اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺣﺘﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آزادﻓﻜﺮ و ﻣﻨﺼﻒ اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻢ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ و ﭼﻪ ﻛﺎره ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺧﺒﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ارﺷﺎد اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻧﺴﻞ ﺟﻮان ﻣﺎ ﻛﻪ ﺣﻮزه ﻫﺎي دﻳﻨﻲ و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺪارﻳﺸﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ‬
‫ﻳﻜﺴﺮه ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﻣﻲ اﻓﺘﻨﺪ و ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﻣﻦ وﻗﺘﻲ در ﻣﻴﺎن داﻧﺸﮕﺎﻫﻴﺎن ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ‬
‫از اﺳﻼم ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻌﻠﻤﻲ ﺳﺎﻛﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺤﻤﻠﻢ ﻛﻨﻨﺪ ﻻاﻗﻞ اﻳﻦ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﻏﺮﻳﺒﻢ و ﺑﺎ زﺑﺎن و ﺑﺎ ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﻢ آﺷﻨﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﮔﻮﻳﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ و دﻧﻴﺎي آﻧﻬﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ارﺷﺎد ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﻧﻘﺶ آﻣﻮزﺷﻲ و ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و ﻫﺪاﻳﺖ ﻓﻜﺮي ﺟﺪي و ﻋﻤﻴﻘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ واﺳﻄﺔ ﻣﻜﺘﺒﻬﺎي ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ اﺳﻼم را در‬
‫ﻣﻴﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮان و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻄﺮح ﻛﻨﻢ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﻼً راﺑﻄﻪ اش و آﺷﻨﺎﻳﻲ اش را ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻗﻄﻊ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ دﻳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﻴﻠﻲ ﻋﻘﺒﻴﻢ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺎرﻳﻬﺎي‬
‫ﻣﻘﺪس ﻣ‪Ĥ‬ﺑﺎﻧﺔ ﺑﺎزاري آﺧﻮﻧﺪي ﻛﻨﻴﻢ از ﺗﺮس ﻣﻘﺪس ﻣ‪Ĥ‬ﺑﻬﺎ و ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﺻﺤﺎب ﻋﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬آﻳﻨﺪه‬
‫را و ﻧﺴﻞ ﻣﺘﻔﻜﺮ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده اي را ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻓﺮدا ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ از دﺳﺖ‬
‫داده اﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ آﺷﻨﺎﻳﻲ درﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮع ﺗﻔﻜﺮ ﺷﻤﺎ و دوﺳﺘﺎن ارﺷﺎد دارم و ﺑﻪ آﻳﻨﺪة ارﺷﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺑﻨﻴﺎد ﻓﻜﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻤﺘﺎز اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ و در ﺻﻒ ﻣﻘﺪم ﻧﻬﻀﺖ ﻓﻜﺮي و‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﺑﻴﺪارﻛﻨﻨﺪه اﻣﻴﺪوارم‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻣﻄﻬﺮي ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ و ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺣﻀﺮت آﻗﺎي ﻫﻤﺎﻳﻮن ﻋﺮض ﻛﺮدم اول ﻳﻚ "ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺎﻣﻞ از ﻣﺆﺳﺴﺔ‬
‫ارﺷﺎد و ﻫﺪف و ﻧﻘﺶ و ﻓﻠﺴﻔﺔ وﺟﻮدي اش" ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﺮد و ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ درازﻣﺪت‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﺎرش ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي روﺷﻦ و ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﭘﺮداﺧﺖ و اﺟﺮاي دﻗﻴﻖ آن‪ .‬اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و ﺑﻪ ﺿﻤﻴﻤﺔ آن ﻳﻚ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ اﻃﻼﻋﺎت و آﻣﺎر و اﺳﻨﺎد ﻋﻠﻤﻲ اﺳﻼﻣﻲ و ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬در درﺟﺔ اول و ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻳﻚ داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﻣﻠﻲ‪ ،‬در رﺷﺘﻪ ﻫﺎي‪ :‬ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺨﺼﻮص رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬رﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ روح و ﻋﻘﻴﺪه و اﻳﻤﺎن ﺳﺮوﻛﺎر دارد و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻮ‪ ‬ﻓﻜﺮي ﺗﺎزه اي از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﻲ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎج ﻓﺮاواﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ وﺟﻮد دارد و ﻫﺮ ﺳﺎل از ﻣﻴﺎن‬
‫ﻫﻔﺘﺎدﻫﺰار داوﻃﻠﺐ در ﺣﺪود ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺬب ﻧﻤﻲ ﺷﻮد و ﺑﻘﻴﻪ واﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ و ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺷﻬﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﺎﻟﻴﻪ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ ﺟﺎي ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﻫﺴﺖ‪...‬‬
‫ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان‬،‫ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‬
.‫ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻗﺎي ﻣﻴﻨﺎﭼﻲ اﺳﺖ‬-

PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫ﭘﻨﺞ ﺻﺒﺢ ﭼﻬﺎرم آذرﻣﺎه ‪ ،1351‬ﺗﻬﺮان‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اي در ﺳﺮآﺳﻴﺎب دوﻻب‬
‫ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮارم‪ :‬ﻫﻤﺎﻳﻮن‪ ،‬ﺑﺮادرم‪ ،‬اﻣﻴﺪم‪ :‬ﻣﻴﻨﺎﭼﻲ‬
‫اﻛﻨﻮن ﻫﻨﮕﺎم آن رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﺎ ﻫﻢ در اﻳﻦ راه ﮔﺎم زدن‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻛﻠﻤﻪ اي ﺣﺮف ﻫﻢ ﺑﺰﻧﻴﻢ! ﺷﺨﺼﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻤﺎ و ﺑﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮن ﻣﺎ ﻛﻪ ﺣﺮﻓﻪ‬
‫ﺷﺎن ﻣﺬﻫﺐ اﺳﺖ و روﺣﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و وﻋﻆ و اﻳﻦ ﺣﺮف ﻫﺎﻳﻨﺪ وﺿﻌﻲ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورده‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً از اﻳﻦ ﺻﻨﻒ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺎﻣﺪﮔﻮﻳﻲ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ و رﻳﺎﻛﺎري ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ و اﻳﻦ ﺷﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎ را‬
‫ﭼﻨﺪان ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ را ﺗﻤﻠﻘﻲ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻴﺪ و از ﻫﻤﻴﻦ رو‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻴﻢ‬
‫آن داﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ در آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺣﻖ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪ اي ﺑﺮ زﺑﺎن آورم ﻛﻪ ﺑﻮي ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ از‬
‫آن ﺑﻪ ﻣﺸﺎم رﺳﺪ و اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻛﻮﺷﺸﻢ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺪت اﻳﻤﺎن و اﺧﻼﺻﻢ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻛﺘﻤﺎن ﻛﻨﻢ ﺗﺎ در اﻳﻦ راﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺣﺴﺎﺑﻲ و ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ و رﻧﮕﻲ‬
‫در ﻛﺎر ﻧﻴﺎﻳﺪ و ﺟﺰ ﺧﺪا ﻫﻴﭻ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻛﻨﻮن دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺎﺋﺒﻪ اي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اوﻻً ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻫﻤﮕﺎﻣﻲ و ﻫﻤﺴﻔﺮي در اﻳﻦ راه‬
‫ﺑﺰرگ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬روﺣﻴﺔ ﻣﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺼﻞ دوﻣﺶ رﺳﻴﺪه‬
‫اﺳﺖ و آﻧﭽﻨﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻜﻴﻢ در ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺗﺎ آﻏﺎز ﻓﺼﻞ‬
‫ﺳﻮﻣﺶ ﻛﻪ ﺑﻲ ﺷﻚ درﺧﺸﺎن ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﻌﻄﻴﻞ اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ اﻳﺎم ﺧﻄﻴﺮ‬
‫و ﭘﺮ اﻣﺘﺤﺎن و دﺷﻮاري ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﺬرد )و اﻳﻦ اﻳﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻖ را‬
‫ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه اﻧﺪ ﻣﻘﺪر اﺳﺖ و از ﺧﺪا ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﺧﻮب‬
‫ﺑﮕﺬراﻧﻴﻢ و ارزش آن را ﻛﻪ در اﻳﻦ راه‪ ،‬ﺳﺨﺘﻲ و رﻧﺞ ﺧﻮﻳﺶ را ﻫﻢ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺎ ﻛﻨﺪ و ﻻﻳﻖ آن‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ( و در اﻳﻦ ﺷﺒﻬﺎ و روزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮﺻﺖ آن را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺎن را ﭘﻴﺶ روي ﺧﻮد‬
‫آورﻳﻢ و ﺑﺪان ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ و آﻧﭽﻪ را ﻛﺮده اﻳﻢ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺿﻌﻒ و ﻗﻮت ﻛﺎر ﺧﻮد را ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ; ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻢ ﻛﻪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻛﺎر ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﺎري "ﺧﻮدﺑﺰرگ ﺑﻴﻨﻲ" دﭼﺎر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد را ﻋﺎري از ﻋﻴﺐ و ﻧﻘﺺ‬
‫ﭘﻨﺪارﻳﻢ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ "ﻛﺎري ﺷﺪه اﺳﺖ" و "ﻛﺎري ﻛﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ از ﺣﺪ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ"‪.‬‬
‫و ﻣﻦ اﻣﺮوز‪-‬ﻳﺎ اﻣﺸﺐ‪-‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﮔﻮﺷﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ام و ﭘﻨﻬﺎن و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺣﺎدﺛﻪ‪،‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5/5‬ﺻﺒﺢ ﭼﻬﺎرم آذر اﺳﺖ و ﻣﺜﻞ ﻫﺮ آدم ﺿﻌﻴﻔﻲ ﻛﻪ در ﺳﺨﺘﻴﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﺪا ﻣﻲ‬
‫اﻓﺘﺪ و در ﺑﻲ ﻛﺴﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﻓﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺲ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪا را ﺑﻪ روﺷﻨﻲ و‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ ﺻﺒﺤﻲ ﻛﻪ دارد در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻤﻬﺎي ﻣﻨﺘﻈﺮم ﻃﻠﻮع ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ‪،‬‬
‫دﺳﺘﻬﺎي ﻟﻄﻴﻒ و ﺣﻤﺎﻳﺘﮕﺮش را ﺑﺮ روي ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎﻳﻢ ﻟﻤﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻟﻄﻒ و ﻣﻬﺮ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪة ﺣﻘﻴﺮ و ﺑﻲ ارج ارزاﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻏﺮق ﻫﻴﺠﺎن و ﺧﺠﻠﺘﻢ‪ .‬راﺳﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺪا ﭼﻘﺪر‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻓﻬﻤﻴﺪه و ﺑﺎزﻳﮕﺮ اﺳﺖ!!! ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﻛﻲ ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻗﺪرت ﻗﺎﺳﻄﻴﻦ و‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﺎﻛﺜﻴﻦ و ﺗﻌﺼﺐ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﻣﺎرﻗﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎﻳﺴﺘﻴﻢ؟ زور ﻓﺮﻋﻮﻧﻲ و زر ﻗﺎروﻧﻲ و ﻓﺘﻮاي‬
‫ﺑﻠﻌﻤﻲ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ دادﻧﺪ و ﺳﺎﺣﺮان‪ ،‬رﻳﺴﻤﺎﻧﻬﺎي ﺑﻨﺪﮔﻲ و ذﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻤﺎب ﻓﺮﻳﺐ آﻟﻮدﻧﺪ و‬
‫دوﺳﺘﺎن ﻧﻴﺰ دﺷﻤﻦ ﻛﺎﻣﻴﻬﺎ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ و ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎي ﺧﺎﻟﻲ در وﺳﻂ ﻣﻴﺪان و از‬
‫ﭼﻬﺎر ﺳﻮ ﺑﻪ ﺗﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﭘﺎﻳﮕﺎه دﻳﻦ و دﻧﻴﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻳﻮرش ﺑﺮده و ﺳﻨﮓ ﺧﻮرده و ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲ‬
‫ﺷﺪﻳﻢ و ﺑﺪﻧﺎم‪ ،‬ﻣﻨﻔﻮر دﻳﻦ و دﻧﻴﺎ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﺎﻳﻤﺎل! اﻣﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ درﺳﺖ‬
‫ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﻛﻪ ﺧﺪا ﭼﻪ ﻛﺮد و ﭼﻪ ﻫﺎ ﻛﺮد؟ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻓﺮد ﺗﻨﻬﺎي ﺑﻲ ﭘﻨﺎه و ﺑﻲ‬
‫ﭘﺎﻳﮕﺎه را از ﻛﺎم اﻳﻦ ﻫﻤﻪ دام و دد ﻧﺠﺎت داد و ﻣﺸﺘﻬﺎي آﺳﻤﺎن ﻛﻮب و ﻗﻮي را‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻮن‪،‬‬
‫واﻛﺮد و ﺧﻮش وﺟﻬﻪ ﻫﺎ را‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن رﺳﻮا ﻛﺮد و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎ را ﻫﻤﻪ ﻳﻜﺠﺎ ﺑﺮ ﺑﺎد داد و ﻋﺮﺑﺪه‬
‫ﺟﻮﻫﺎ را ﻳﻜﺒﺎره ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺖ و ﭼﻴﺮه دﺳﺘﺎن را ﺑﻪ دﺳﺘﻬﺎي ﺧﻮﻳﺶ در ﻫﻢ ﺷﻜﺴﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻗﺪرت ﺳﺎﻳﻪ و آﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻲ ﺳﺎﻳﻪ و آﻳﻪ ﻫﺎ را اﻓﺘﺨﺎري ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ اﻧﺘﻈﺎرش را‬
‫داﺷﺘﻴﻢ و ﻧﻪ ﻟﻴﺎﻗﺘﺶ را‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺳﭙﻴﺪه زده اﺳﺖ و ﺻﺒﺢ ﺑﺮ آﻣﺪه و ﺷﺐ ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ و ﺷﺘﺎﺑﺰده ﻣﻲ ﻣﻴﺮد و ﻣﻦ اﻓﻖ را‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و آﻓﺘﺎﺑﻲ در دﻟﻢ ﺳﺮ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺻﺒﺤﻲ ﻣﻲ ﺷﻜﻔﺪ و ﮔﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ روز آﻏﺎز‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺷﺐ ﻣﻲ رود و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ روﺷﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ و ﻳﻘﻴﻦ‪.‬‬
‫آﻓﺘﺎب دارد ﺑﺮﻣﻲ ﺧﻴﺰد و ﻣﻦ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ اﻓﻖ ﺳﭙﻴﺪ دوﺧﺘﻪ ام و ﻫﻤﭽﻮن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در زﻳﺮ‬
‫ﺑﺎران ﺗﻨﺪ ﺑﻬﺎري اﻳﺴﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﻧﺎﭼﻴﺰي‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻴﺸﻪ‪ ،‬ﻏﺮق ﻟﻄﻒ و ﻧﻮازﺷﻬﺎي‬
‫او ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و در اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﺧﻠﻮت ﻣﻀﻄﺮب و ﻣﺘﺰﻟﺰﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ دم ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺶ‬
‫از ﺗﻤﺎم آن ﺷﺒﻬﺎي ﭘﺮﺷﻜﻮه و ﭘﺮ از ازدﺣﺎم ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و آﻳﻨﺪة ﺑﺰرگ و ﭘﺮ‬
‫اﻓﺘﺨﺎر آن ﻳﻘﻴﻦ دارم‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮوز‪ ،‬در اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﺶ ﺻﺒﺢ دارم‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﻮش ﺑﻴﻨﻲ ﻳﻚ ﺧﻴﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﻧﮕﺮم و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﺪ‪‬اران و‬
‫ﻗﺪ‪‬اره ﺑﻨﺪان و ﻣﻜّﺎران‪ ،‬ﺧﺪا ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻜﺮﻫﺎ را ﺑﻠﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎزﻳﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر آورد و ﻧﻘﺸﻬﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﻘﺶ ﺑﺎزﻳﮕﺮان و زرﻧﮕﺎن و دام ﮔﺴﺘﺮان را ﺑﺮ آب ﻛﺮد و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﺎدﺛﻪ ﻫﺎ‬
‫را ﻫﻤﻪ ﺟﻮر ﻛﺮد ﺗﺎ ﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺸﻮد و ﺷﺪ و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻫﻤﺔ ﻣﺎ را راﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫راﻫﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻃﺮح ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ‪ ،‬ﻋﺪو را ﺳﺒﺐ ﺧﻴﺮ ﻛﺮد و ﻋﺪاوﺗﻬﺎ را ﻋﻠﺖ ﺗﻮﻓﻴﻖ‪،‬‬
‫ﻳﻘﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺪاوت آﺧﺮﻳﻦ ﻫﻢ ﺳﺒﺐ ﺧﻴﺮ اﺳﺖ و ﻗﻮي ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﻴﺮ و ﺑﺰرگ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺗﻮﻓﻴﻖ و ﻳﻘﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺶ و ﺣﺎﻣﻲ ﻣﻘﺘﺪري ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺗﺎ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ آورد‪ ،‬ﺑﻘﻴﺔ راه را ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر زﺷﺘﻲ و ﻛﺎﻓﺮﻛﻴﺸﻲ و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻴﺎل‬
‫ﻛﻨﻴﻢ او ﻣﺎ را در ﻧﻴﻤﺔ راه رﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬او ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ او و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻫﺪاﻳﺖ او ﺑﻪ اﻳﻦ راه ﻗﺪم ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ؟ او ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي او‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را رﻫﺎ ﻛﺮدﻳﻢ و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ و ﺑﺮ اﻳﻦ ﺻﺮاط‬
‫ﻛﻪ از ﻣﻮ ﺑﺎرﻳﻚ ﺗﺮ اﺳﺖ و از ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮﻧﺪه ﺗﺮ و از ﻓﺮاز ﺟﻬﻨﻢ ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ دﺳﺖ در‬
‫دﺳﺖ او داﺷﺘﻴﻢ و ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ او و ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﻄﺎ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻴﻢ اﻣﺎ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﻜﺮدﻳﻢ و ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺴﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ اﻣﺎ ﻟﺤﻈﻪ اي درﻧﮓ ﻧﻜﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻗﺪﻣﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺮاﻫﻪ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﮔﺎﻣﻲ ﺑﺮﻧﮕﺸﺘﻴﻢ و او‬
‫ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ از وﻗﺘﻲ ﻳﻜﺴﺮه ﺑﻪ او ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺧﻮاب و ﺧﻮراك و دﻳﺪ و ﺑﺎزدﻳﺪ‬
‫و ﺣﺘﻲ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﺮدن و زن و ﻓﺮزﻧﺪ دﻳﺪن را ﻧﻪ ﺷﺮط ﻣﺮوت ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻴﻢ و از وﻗﺘﻲ ﻗﻠﻢ را ﺑﻪ‬
‫او ﻓﺮوﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ اي را در ﻃﻮل ﻳﻜﺴﺎل و ﻧﻴﻢ ﺑﺮاي ﺷﻐﻞ و ﺣﺘﻲ ﻧﺎﻣﻪ اي را در ﻃﻮل ﻣﺎه‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﺴﺮ درﻳﻎ ﻣﻲ ﻛﺮدﻳﻢ و ﺑﺮادرم ﻣﻴﻨﺎﭼﻲ‪ ،‬در ﺗﺤﻤﻞ رﻧﺞ و آزﻣﺎﻳﺶ اﺧﻼص ﻣﺮا ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ‬
‫ﻣﻲ ﻛﺮد و ﺷﻤﺎ در ﺑﺰرﮔﻮاري و ﺻﺪاﻗﺖ ﻣﺮا و ﻣﻴﻨﺎﭼﻲ را‪ ...‬و آن ﺟﻮاﻧﺎن ﮔﻤﻨﺎم و ﻧﺎﺷﻨﺎس ﻛﻪ‬
‫در ﺧﺰاﻧﻪ ﺧﺎﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي آﻣﺪن و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ارﺷﺎد و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺮﻳﺪن ﻳﻚ ﺟﺰوه‪ ،‬ﺟﻤﻌﻪ ﻫﺎ‬
‫را ﻏﺬا ﻧﻤﻲ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﺔ ﻣﺎ را‪ ...‬و ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان داﻧﺸﺠﻮ ﻛﻪ آن روز‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺘﻚ ﺧﻮردﻧﺪ و در ﭘﺎﺳﺦ دﺷﻨﺎم و ﺗﻬﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را! و آن دﺧﺘﺮان‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن آن ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻳﻮرﺷﻬﺎ و ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻴﻬﺎ و دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﻬﺎ‪ ،‬دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﺧﺎﻧﻪ اي ﻛﻪ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آن اﻳﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي دﻳﮕﺮي‬
‫ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻧﮕﺸﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎي ﺷﺐ‪ ،‬در ﻃﻮاف ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺮ دﻳﻮار و ﻳﺎ ﺳﺮ در‬
‫ﮔﺮﻳﺒﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮش و دردﻧﺎك و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را و ﻫﻤﻪ را‪!...‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﺧﺪا اﻳﻨﻬﺎ را ﻧﻤﻲ داﻧﺪ؟ ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﺪ؟ ﻳﻚ ﻣﺮد ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪ ﻫﻢ ﻛﺴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ راﻫﻲ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﻋﻮت او ﺑﻪ راه ﻣﻲ اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ‪ ،‬در ﻧﻴﻤﻪ راه رﻫﺎ ﻧﻤﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻗﺎﻃﻌﺎن ﻃﺮﻳﻖ و ﺣﺮاﻣﻴﺎن و داﻣﮕﺴﺘﺮان ﻧﻤﻲ ﺳﭙﺎرد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ در ﺳﻔﺮ‪،‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻓﺮازي و ﻧﺸﻴﺒﻲ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ و ﭘﺮﺗﮕﺎﻫﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺮ و راه ﺻﻌﺐ ﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺮدي‬
‫و ﭘﺎﻳﻤﺮدي روﻧﺪﮔﺎن راه ﺧﻮﻳﺶ را آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ ﻣﺮد اداﻣﺔ راه ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ رﻓﺖ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺸﺎن دارد و ﺑﺮاي ﻃﻲ ﻣﻨﺰﻟﻬﺎ و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﺎي ﺧﻄﻴﺮﺗﺮ ﻣﺮدان راﻫﻲ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺗﺮ‬
‫ﺑﺠﻮﻳﺪ و اﮔﺮ آﻧﺎن را ﺻﺒﻮر ﻳﺎﻓﺖ و ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺸﻨﺎس و ﺳﺮﺷﺎر اﻳﻤﺎن و ﻳﻘﻴﻦ و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪ‬
‫ﺳﺎﻻر و ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮓ راه‪ ،‬ﺑﺎز ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ آﻏﺎز ﻛﻨﺪ و ﻓﺼﻞ ﺳﻮم راه را ﻛﻪ ﺳﺮﺑﺎﻻﻳﻲ ﺻﻌﺐ ﺗﺮ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ و ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫و اﻛﻨﻮن ﻣﺎ در ﭼﻨﻴﻦ آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر اﺻﻠﻴﻤﺎن ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ‬

‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ در آﻧﭽﻪ او ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه اﻳﻢ و ﭘﺎك ﻋﻤﻞ ﻛﺮده اﻳﻢ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪ اي ﻛﻪ ﭘﻴﺶ آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎزي اي ﺑﻴﺶ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ درﺑﺎرة اﻳﻨﻜﻪ "ﭘﺎك ﻋﻤﻞ ﻛﺮده اﻳﻢ"‬
‫ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺧﻮد واﻗﻔﻴﻢ ﻛﻪ در ﻛﺎر ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺷﻚ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان‬
‫داﺷﺖ ﺗﻘﻮي ﺑﻮده اﺳﺖ و ﭼﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اي روﺷﻦ ﺗﺮ از اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ "ﺳﻴﺎﺳﺖ" ﻧﺪاﺷﺖ و‬
‫"ﻣﺼﻠﺤﺖ" را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲ ﻛﺮد؟ و اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ "آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه اﻳﻢ"‪ ،‬اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮدﻫﻨﺪه و وﺳﻴﻌﻲ‬
‫ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺟﻬﺖ ﻓﻜﺮي ﻳﻚ ﻧﺴﻞ را در ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻋﻮض ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮاه آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪ را درﺳﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده اﻳﻢ و دﻗﻴﻖ ﻋﻤﻞ ﻛﺮده اﻳﻢ و اﻗﺘﻀﺎي زﻣﺎن و ﺿﺮورت‬
‫زﻣﻴﻨﻪ را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻢ و ﺟﺒﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺳﻮي زوال ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن و اﺣﻴﺎي اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ رود و اﻳﻦ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ اراده ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ را از‬
‫دﺳﺖ دﻛﺎن داران و دﻳﻦ ﻓﺮوﺷﺎن ﺣﺮﻓﻪ اي ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﺳﻄﺢ ﺷﻌﻮر و ﻣﻴﺰان ﺷﺮﻓﺸﺎن‬
‫ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺠﺎت دﻫﺪ و اﺳﻼم را از اﻧﺤﺼﺎر ﻧﺴﻞ ﻓﺮﺳﻮده و ﻣﻨﺤﻂ و ﻋﻮام ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪة رو ﺑﻪ زوال‬
‫در آورد و در زﻣﺎن ﻃﺮح ﻛﻨﺪ و ﺑﺮ وﺟﺪان زﻧﺪه و ﺑﻴﺪار و ﻣﻐﺰ آﮔﺎه و داﻧﺸﻤﻨﺪ اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﻛﻨﺪ و اﻳﻤﺎن را از ﻣﺮداب ﮔﻨﺪﻳﺪه و راﻛﺪ اﻓﻜﺎر ﭘﻮﺳﻴﺪه و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﭘﻮﺳﻴﺪه و ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ﭘﻮﺳﻴﺪه‬
‫ﺑﻴﺮون آورد و ﺟﺎري ﺳﺎزد و ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎي ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ ﻓﺮدا را ﺳﻴﺮاب ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﺰرﻋﻪ ﻫﺎي ﺳﺮﺳﺒﺰ‬
‫در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳﻬﺎ ﺑﺮوﻳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻓﺮدا‪ ،‬ادﺑﻴﺎت ﻓﺮدا و ﺑﻴﻨﺶ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻓﺮداي ﻣﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺰار از ﻣﺬﻫﺐ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ از ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺎز آﻣﺪه اﺳﺖ و از ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺿﺮﻳﺤﻬﺎي ﻣﻄﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺘﻦ زﻧﺪﮔﻲ و‬
‫از ﺗﻪ ﺑﺎزار ﺑﻪ ﻗﻠﺐ داﻧﺸﮕﺎه و از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺷﻌﺮ و ﺷﻌﺎﺋﺮ و دﻋﺎ و ﺛﻨﺎ و ﮔﺮﻳﻪ و زاري و ﺗﻜﺮار‬
‫ﻣﻜﺮرات و اوراد و اذﻛﺎر ﻣﺒﻬﻢ ﻋﺎدت ﺷﺪة ﺑﻲ ﺛﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﻳﻤﺎن ﺧﻮدآﮔﺎه ﺟﻮﺷﺎن‬
‫ﺳﺎزﻧﺪة ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ آورﻧﺪه اي‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺪرت اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻧﻬﻀﺖ و ﺑﻴﺪاري ﻣﻲ دﻫﺪ و ارزش‬
‫ﻣﻲ آﻓﺮﻳﻨﺪ و ﻧﺴﻠﻲ ﻧﻮ و ﻋﺼﺮي ﻧﻮ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﻲ ﺷﻚ ﻧﻬﻀﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮداي ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻬﻀﺘﻲ ﻧﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ;‬
‫ﻧﻬﻀﺘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ اﺳﻼم ﺑﻴﺪار ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﺣﺰﺑﻲ ﺑﺎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻮي‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﺧﻄﻮط اﺻﻠﻲ ﻃﺮح ﻣﺴﻠّﻢ و ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ رﺳﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻧﺴﻠﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اش‪ ،‬در آن ﻏﺮوب ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را و اﻳﻤﺎن و آﮔﺎﻫﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬آن را‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ را ﺷﻤﺎ ﺑﻨﺎ ﻛﺮدﻳﺪ‪ ،‬در آﻏﺎز ﻳﻚ "ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن" ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوز ﻳﻚ "اﻳﻤﺎن" ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮ آﺟﺮي ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﻧﻬﺎده اﻳﺪ اﻣﺮوز ﻳﻚ "دل" ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬دﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺮﺗﻮ ﻣﻘﺪس‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آن ﺗﺎﺑﻴﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﻬﺮ ﻋﻠﻲ روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻌﻠﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ ﺣﺮﻳﻖ ﺗﺎ اﻗﺼﺎي دﻧﻴﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از اﻋﻤﺎق ﺟﺎﻧﻬﺎ زﺑﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و وﻗﺘﻲ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻨﻮم ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻨﺪه ام ﻣﻲ ﮔﻴﺮد! آﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺤﻞ‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮده اﻧﺪ و ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎد زدن آﺗﺶ اﺳﺖ!‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﭘﺎدﮔﺎن ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن‪ ،‬اوﻗﺎت اﺳﺘﺮاﺣﺖ‪ ،‬ﻋﺪه اي ﮔﻮﺷﻪ اي ﺟﻤﻊ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ورق ﺑﺎزي ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ! و ﺷﺒﻲ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﺗﻌﻄﻴﻞ‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ ،‬از ﮔﺮوه ورق ﺑﺎزﻫﺎ دو ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد!‬
‫ﻣﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰي ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف داﺷﺘﻪ ام و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮد را ﻏﺮﻗﺔ اﻟﻄﺎف ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲ‬
‫دﻳﺪه ام‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﻫﻤﭽﻮن اﻣﺮوز‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا را اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ام و ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﻫﻤﭽﻮن‬
‫اﻣﺮوز ﻳﻘﻴﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ام ﻛﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻗﻄﻌﻲ و وﺳﻴﻊ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را در ﺳﻄﺢ زﻣﺎن و ﻓﺘﺢ اﻧﺪام ﻓﻜﺮي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ‪ ،‬ارادة ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﺑﺎرة ﻛﺎري ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻛﺮده اﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﮔﭻ و ﺧﺎك‬
‫ﺑﻜﺎرد و ﻋﺸﻖ و ﻓﻜﺮ درو ﻛﻨﺪ؟ ﺣﻮادﺛﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ :‬ﺷﻜﺴﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺳﻘﻴﻔﻪ و‬
‫ﻋﻤﻞ ﺧﻮارج و دﻓﻦ ﺿﻮاﺑﻂ و رﻓﻊ ﻣﻮاﻧﻊ و ﺗﺼﻤﻴﻢ و اﻧﺘﺨﺎب ﻏﻴﺮﻋﺎدي ﺷﻤﺎ و آﻗﺎي ﻣﻴﻨﺎﭼﻲ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ! و وﻗﻒ ﺷﺐ و روزم‪ ،‬ﺑﻴﻜﺎر و ﺑﻲ ﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و ﭘﻴﺶ‬
‫آﻣﺪن ﭼﻨﺎن ﺷﺮاﻳﻂ و ﭼﻨﺎن ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻨﻬﺎ و ﻧﻮﺷﺘﻨﻬﺎ و اﻧﺒﻮه ﺷﺪن آن ﻫﻤﻪ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ و‬
‫ﻋﺸﻘﻬﺎ و ﺧﻮدﺑﺎﺧﺘﮕﻴﻬﺎ‪ ...‬ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزﻳﻬﺎي ﻃﺮﺣﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﭘﺲ ﭘﺮدة ﻏﻴﺐ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫و ﺑﻲ آﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﻣﺎ ﻳﺎ آﻧﻬﺎ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﻳﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﻳﺎ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪" ،‬او" اﺟﺮا ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮد و ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ ﻣﻲ راﻧﺪ و دوﺳﺖ و دﺷﻤﻦ را آﻟﺖ اﺟﺮاي ﻧﻘﺸﺔ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ واﻗﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﺎور ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻧﺎﭼﺎر‬
‫ﻣﻌﺠﺰه ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﺮاﺋﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎ را ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺆﺳﺲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و ﻣﺪﻳﺮ و ﻣﺪﺑ‪‬ﺮ و‬
‫ﻣﺴﺌﻮل آن "او" اﺳﺖ و او ﺑﺮاي آﻳﻨﺪة اﻳﻦ ﺑﻨﻴﺎد ﻃﺮﺣﻲ دارد ﻛﻪ ﺑﻲ ﺷﻚ ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻲ ﺷﻚ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ارادة او "ﻓﺘﻮاي آﻳﻪ" و "ﻓﺮﻣﺎن ﺳﺎﻳﻪ" ﻛﺎري از ﭘﻴﺶ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‬
‫و ﺷﻚ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان داﺷﺖ ﻛﻪ ﺣﺮﻛﺖ زﻣﺎن و ﺳﻴﺮ ﻓﻜﺮ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ‪ ،‬آﻳﺎت ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﺳﻨﻦ راﺳﺘﻴﻦ‬
‫اﻟﻬﻲ اﻧﺪ و ﭘﻴﺮوزي ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و آرﻣﺎن ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﻼم ﻓﺮدا‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﺳﻼم ﻣﻼ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد; اﺳﻼم ﻗﻢ و ﻣﺸﻬﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻃﻼب‬
‫ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ آﻳﺎت ﺑﺮ آﻧﻬﺎ دﻳﻜﺘﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎور ﻧﺪارﻧﺪ و ﺷﻜﺴﺖ اﻳﻦ ﺻﻨﻒ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﺳﻠﺤﻪ و ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﺔ ﻗﻮي ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ﺑﻲ ﺳﻼح و ﺑﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن و ﺗﻨﻬﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ از آن دارد ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺬﻫﺐ از ﻫﻢ اﻛﻨﻮن دﻳﮕﺮ در اﺧﺘﻴﺎر اﻳﻦ ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن رﺳﻤﻲ و ارﺛﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺴﻞ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮدة ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻫﻤﺔ ﻛﻮﺷﺸﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﻢ ﻗﺮن اﺳﺖ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ او را ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪ و از اﺳﻼم و ﺗﺸﻴﻊ ﺑﻴﺰار‪ ،‬دﻋﻮت اﺳﻼم ﻣﺤﻤﺪي و ﺗﺸﻴﻊ‬
‫ﻋﻠﻮي را ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ و ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺒﻠّﻐﻲ ﻣﺴﺌﻮل و آﮔﺎه و ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﻼم ﻓﺮدا دﻳﮕﺮ اﺳﻼم ﻣﻔﺎﺗﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺳﻼم ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺸﻴﻊ ﻓﺮدا دﻳﮕﺮ ﺗﺸﻴﻊ ﺷﺎه ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺸﻴﻊ ﺣﺴﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ ﻓﺮدا‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﺟﻬﻞ و ﺟﻮر و ﺗﻌﺼﺐ و ﻋﻮام و‬
‫ﻛﻬﻨﮕﻲ و ﺗﻠﻘﻴﻦ و ﻋﺎدت و ﺗﻜﺮار و ﮔﺮﻳﻪ و ﺿﻌﻒ و ذﻟﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻌﻮر و ﻋﺪل و‬
‫آﮔﺎﻫﻲ و آزادي و ﻧﻬﻀﺖ و ﺣﺮﻛﺖ اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ و ﻋﻠﻢ و ﺗﻤﺪن و ﻫﻨﺮ و ادب و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﻧﻮاﻧﺪﻳﺸﻲ و آﻳﻨﺪه ﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ زﻣﺎن و ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‬
‫و اﻳﻨﻬﺎﻳﻨﺪ ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬راه ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ درﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ و رﺳﺎﻟﺘﺶ را‬
‫درﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺷﻌﺎﺋﺮش ﺑﺠﺎ و ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻋﻨﻮان ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻳﻚ ﻣﻜﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻤﻊ و ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻚ "ﺟﺮﻳﺎن" اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪه اي اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫از ﻣﺘﻦ ﺿﺮورت و ﻧﻴﺎز زﻣﺎن ﺑﺮ آﻣﺪه و ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻟﻬﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ زﻣﺎن و ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع آن را ﺧﻠﻖ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺧﻄﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ را در ﻃﺮد "اﺳﻼم ﺗﺜﻠﻴﺚ" و ﻧﻔﻲ "ﺗﺸﻴﻊ ﺳﻴﺎه" و ﻃﺮح "اﺳﻼم‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ" و اﺛﺒﺎت "ﺗﺸﻴﻊ ﺳﺮخ" اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﻲ ﺷﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻲ را ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻋﻬﺪه اش‬
‫ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و ﺟﺒﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ‪ ،‬ﺟﻌﻞ و ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺑﺮ او ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و‬
‫ﻓﺘﻮاي ﻛﻌﺐ اﻻﺣﺒﺎر و ﻃﻼي ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻋﺜﻤﺎن ﺟﺰ ﺳﻨﮓ اﻧﺪازﻳﻬﺎي ﺑﻴﻬﻮده اي در‬
‫ﻣﺴﻴﺮ رودي ﻛﻪ دﻣﺎدم ﺗﻨﺪﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و در ﺳﺮاﺷﻴﺒﻲ ﺗﻨﺪي ﺑﻪ درﻳﺎ ﻣﻲ رود‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد؟‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ اﻛﻨﻮن ﻫﻤﭽﻮن آﺗﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻴﺰم ﺧﺸﻜﻲ اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺧﺎﻧﻪ اي را ﻓﺘﺢ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﺟﺎﻧﻲ ﺳﺮد ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و اﻧﺪﻳﺸﻪ اي را ﺑﺮ ﻣﻲ اﻓﺮوزد و ﭘﺎﺳﺒﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺟﻠﻮي‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺑﺤﺚ از اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ و اﻣﻀﺎء ﺑﻪ زور اﺳﺎﺳﺎً ﺧﺎرج از ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ! و آﻧﭽﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺜﻼً ﻣﻮﺷﻪ داﻳﺎن‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدن اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺳﻨﺪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﻨﺒﻲ را ﺑﻪ زور ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ و ﺧﺎﻟﺼﺔ‬
‫دوﻟﺖ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺳﺎزد!؟‬
‫آﻧﭽﻪ داﺧﻞ در ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دﻳﻨﺎري ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺻﺮف ﻛﺮده اﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫آﻗﺎزاده ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﺤﻀﺮ و ﻧﻪ "ﻛﺎخ ﭘﻴﺮان" و ﻧﻪ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﺧﺎص ارواح و ﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﺑﺎﻧﻚ اﻳﻦ و ﻧﻪ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﭘﻨﻬﺎن آن‪ ،‬ﻫﺮ دﻳﻨﺎري ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ آﺟﺮي ﻳﻚ‬
‫ﻓﻜﺮ و ﻳﻚ "ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن" و "ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ"!‬
‫ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﺑﺎ ﺧﺎك ﻳﻜﺴﺎن ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺧﺎﻟﻲ آن‪ ،‬آدرس آن‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺗﺤﻮل اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻧﻬﻀﺖ اﺳﻼم و ﺑﻴﺪاري ﻣﺮدم ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮدم ﻣﺠﺎل‬
‫ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬آن را ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬از دﺳﺖ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻜﻠﻲ‪ ،‬اﺷﻐﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و‬
‫ﻛﺎر را دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد و ﻃﺮح "ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟" را اﺟﺮا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫در آﻏﺎز‪ ،‬ﺑﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻮدﻳﺪ و اﻛﻨﻮن ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬار ﻳﻚ ﻧﻬﻀﺖ ﺷﺪه اﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻬﻀﺘﻲ ﺟﺎري‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮ روز ﻗﺪرت و وﺳﻌﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و اﻣﺎ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻠﻤﻲ ﻳﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻳﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪه اي‬
‫در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻛﺎر ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺧﻄﻴﺮي ﺑﺮ ﻣﺎ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﮔﻮﻳﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎي ﺻﺮﻳﺢ او را ﻣﻲ ﺷﻨﻮم ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‬
‫آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻣﺸﻮ‪ ،‬ﺳﺴﺖ ﻣﺸﻮ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮ ﻣﮕﺮد‪ ،‬ﺑﻪ راﻫﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺮو‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رو‬
‫ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﺷﻐﻞ را رﻫﺎ ﻛﻦ‪ ،‬زن و ﻓﺮزﻧﺪ را ﻓﺪا ﻛﻦ‪ ،‬ﺧﻮد را از ﻳﺎد ﺑﺒﺮ و آﻧﭽﻪ از ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫ﻫﺮ ﻛﺠﺎي دﻧﻴﺎ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺷﺮاﻳﻄﻲ از اوﺿﺎع و در ﻫﺮ ﺷﻜﻠﻲ از ﻛﺎر‪ ،‬ﻧﺜﺎر اﻳﻦ راه ﻛﻦ!‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آن ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻣﻲ ﻛﺮدم و ﻳﺎ درس ﻣﻲ دادم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮن و ﻓﻜﺮ و ﺷﺨﺼﻴﺘﻢ و اﻳﻤﺎﻧﻢ ﻋﺠﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ارﺷﺎد‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد ﻳﻚ "ﺣﺰب" ﻣﻲ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺰﺑﻲ ﻛﻪ ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻮي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻜﺘﺐ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ آن اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ "ﺷﻴﻌﻪ ﻳﻚ ﺣﺰب ﺗﻤﺎم" اﺳﺎس آن را ﻃﺮح ﻛﺮدم‪،‬‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺗﺎرﻳﺦ و وراﺛﺖ آدم‪ .‬اﻣﺖ و اﻣﺎﻣﺖ‪ .‬ﺗﺸﻴﻊ ﺳﺮخ‪ .‬ﻋﻠﻲ‪ :‬ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬وﺣﺪت و ﻋﺪاﻟﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻜﺘﺐ ﺳﺠﺎد‪ :‬آﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻧﻴﺎز و ﺟﻬﺎد ﻧﻴﺎﻳﺶ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺬﻫﺐ اﻋﺘﺮاض‪) .‬ﻛﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻗﻴﺎم‬
‫ﻛﻨﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻲ رﺳﺪ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎ اﺳﺖ(‪ .‬ﻗﺼﺔ آدم )ﻓﻠﺴﻔﺔ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ(‪ .‬اﺳﻼم‬
‫اﻣﺎﻣﺖ و ﻋﺪل و اﺳﻼم ﺧﻼﻓﺖ و اﺷﺮاﻓﻴﺖ‪ .‬ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻮي و ﺗﺸﻴﻊ ﺻﻔﻮي‪ .‬اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي در ﻣﺜﻠﺚ "ﻋﺮﻓﺎن"‪" ،‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ" و "اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ" و ﻧﻘﺶ اﻧﻘﻼﺑﻲ "ﻳﺎد و‬
‫ﻳﺎدآوران" در ﺗﺎرﻳﺦ‪" .‬ﻋﺘﺮت" ﻧﻪ اﺻﻞ ﺳﻮم در ﻛﻨﺎر "ﻗﺮآن" و "ﺳﻨﺖ"‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺠﺴﻢ ﻋﻴﻨﻲ اﻳﻦ‬
‫دو اﺻﻞ و در ورودي ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﻣﺒﺪأ‪" .‬وﺻﺎﻳﺖ" ﻳﻚ رژﻳﻢ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﺎﻓﻮق دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و‬
‫ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺎ وراﺛﺖ‪ ،‬ﻧﺼﺐ و ﻛﺎﻧﺪﻳﺪاﺗﻮري‪" .‬ﻏﻴﺒﺖ"‪ :‬دوران ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮدم و ﻋﺼﺮ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻣﺘﻌﻬﺪ‪ .‬ﻣﻬﺪوﻳﺖ‪ :‬ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺟﺒﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﻋﻠﻤﻲ‪ .‬ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ :‬ﻳﻚ‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺗﺎرﻳﺦ وﺣﺪت ﮔﺮا‪ ،‬ﻳﻚ زﻳﺮﺑﻨﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺿﺪ ﺗﺒﻌﻴﺾ و ﻳﻚ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺮاﺑﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻧﺴﺎﻧﻲ و‬
‫ﺣﺘﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮﻋﻲ و ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺣﺰب ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎﻣﻞ و ﻣﺘﺮﻗﻲ و‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﻧﻴﺎز و ﺑﻴﻨﺶ اﻳﻦ ﻋﺼﺮ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و ﺗﺎﻛﺘﻴﻚ ﻣﺒﺎرزه و ﺷﻴﻮة ﻛﺎر‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺪﻓﻬﺎ و ﺣﺘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻨﺤﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ :‬ﺗﻘﻴﻪ‪ .‬ﺟﻬﺎد‪.‬‬
‫اﺟﺘﻬﺎد‪ .‬ﺷﻴﻮه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎر اﺋﻤﻪ در ﺗﺤﻘﻖ رﺳﺎﻟﺖ واﺣﺪ‪ .‬ﻧﻴﺎﺑﺖ‪ .‬اﺟﻤﺎع‪ .‬ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ‪ .‬ﺳﻨﺖ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ .‬ﻣﺘﺪ وﻳﮋة ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ :‬ﻧﻪ اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﻧﻪ اﺻﻼﺣﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎراﻧﻪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﺔ آزادي و ﺗﻌﻬﺪ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻫﻨﺮ‪ ،‬ادﺑﻴﺎت‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ روﺷﻨﻔﻜﺮ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻣﺮدم‪ .‬ﭼﻬﺮة زن‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻜﺘﺒﻬﺎ و‬
‫ادﻳﺎن‪ .‬ﺗﻤﺪن‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻴﺴﻢ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري‪ .‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ .‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ .‬اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‪ .‬ﺗﺼﻮف‪ .‬ﺗﺴﻨﻦ‪.‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ‪ .‬ﺑﻮدﻳﺴﻢ‪ .‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ .‬ﻋﺮﻓﺎن ﺷﺮﻗﻲ‪ .‬ﺗﻌﻘﻞ ﻏﺮﺑﻲ‪ ...‬و‪ ...‬و‪ ...‬و‪ ...‬ﻫﻤﻪ ﺧﻄﻮط اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ‬
‫ﭼﻬﺮة ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﻛﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺧﻮدآﮔﺎه ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﻣﺘﻌﻬﺪ زﻣﺎن ﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﭼﻬﺮة ﻣﻌﻨﻮي ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ارﺷﺎد ﺑﻴﺎﺑﺪ و ﭼﻨﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫و ﺗﺸﻴﻌﻲ را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﻳﻤﺎن ﻗﻠﺒﻲ دﻳﻨﻲ و ﻳﺎ ﻳﻚ ﻓﺮﻗﺔ ﺧﺎص ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻛﺎﻣﻞ و ﻏﻨﻲ و ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ در ﻳﻚ ﺣﺰب‪ ،‬ﺣﺰب ﺧﺪاﻳﻲ ﺧﻠﻖ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺠﻬﺰ ﺷﺪن ﺑﺪان‪ ،‬در ﺻﺤﻨﺔ ﺗﻀﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻛﺸﺎﻛﺸﻬﺎي ﻓﻜﺮي و ﺟﻨﮕﻬﺎي‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﻀﻮر ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻼح ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺬﻫﺒﻴﻬﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮﻳﺰ و ﺗﺮس و ﺿﻌﻒ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺠﺎﻫﺪي ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬در ﺟﺒﻬﺔ اﻓﻜﺎر‬
‫ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺠﻮم و ﺣﻤﻠﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و در ﻋﺼﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺪ‪‬ﻋﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ روي ﻣﺒﺎﻧﻲ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر و آﮔﺎﻫﻲ و ﻏﻨﻲ و ﻗﺪرت‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺘﺮﻗﻲ‪ ،‬در ﺑﻴﺪاري ﺗﻮده و ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫و رﻫﺒﺮي ﻓﻜﺮي زﻣﺎن ﺧﻮد و ﻧﺠﺎت ﻣﺮدم ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﺻﻒ‬
‫ﻣﻘﺪم و ﻗﻠّﺔ ﻣﺮﺗﻔﻊ روﺷﻨﻔﻜﺮي زﻣﺎن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻣﺎ از ﻫﻤﺔ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﺴﺌﻮل و ﭘﻴﺸﺘﺎز‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬از دو ارزش و اﻣﻜﺎن اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ زﻳﺮﺑﻨﺎي اﻋﺘﻘﺎدي ﺗﻮﺣﻴﺪ‬
‫و ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد و ﺣﻴﺎت ﻣﻌﻨﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻏﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ و دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﻳﻤﺎن و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺬﻫﺒﻲ اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﺨﺼﻮص ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮدة ﻣﺮدم ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻛﻪ دﻳﮕﺮ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺑﺎ آن‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬راﺑﻄﺔ ﺗﻔﺎﻫﻢ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي روﺣﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫در ﺷﻜﻞ ﻣﻨﺤﻂ ﻓﻌﻠﻲ اش از ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺑﻲ ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده ﺗﺮ و ﺿﻌﻴﻒ‬
‫ﺗﺮاﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﻜﻞ ﻣﺘﺮﻗﻲ و آﮔﺎﻫﺶ ﻛﻤﺎل و ﻗﺪرت و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ اي را ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺴﺐ‬
‫ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎدﻳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻏﻴﺮﻣﺬﻫﺒﻲ را از آن ﻣﺤﺮوم ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﻣﺤﺪود ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ارﺷﺎد را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻜﺘﺒﻲ و ﻧﻬﻀﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ارﺷﺎد در اﻳﻦ زﻣﺎن و در وﺟﺪان و اﻧﺪﻳﺸﺔ اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻃﺮح ﻛﺮده اﺳﺖ و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ دوﺳﺖ و‬
‫دﺷﻤﻦ ﻣﻌﺘﺮﻓﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﻣﺮدم ﻋﺼﺮي و وﺟﺪان ﻧﺴﻠﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺮﻋﺖ و ﺷﺪت و ﻋﻤﻖ‪ ،‬دﻋﻮت‬
‫ﻓﻜﺮي ﻳﻚ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪان اﻳﻤﺎن و اﺧﻼص ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و در ﻗﺒﺎل‬
‫آن‪ ،‬در ﺧﻮد ﺗﻌﻬﺪ اﺣﺴﺎس ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﺔ ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ارﺷﺎد اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ و اﻳﻨﻬﺎ در ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﻋﺼﺮ ﻣﺎ و ﺑﺮ دﻳﻮارة ﻗﻠﺐ ﻧﺴﻞ ﺑﻴﺪار و‬
‫ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺖ ﻣﺎ و ﺑﺮ ارادة ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده و ﻣﺆﻣﻨﺎن روﺷﻦ ﺑﻴﻦ و دردﻣﻨﺪ و ﻣﺴﺌﻮل ﻛﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ دارﻧﺪ ﻣﺬﻫﺐ را ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﻨﺪ و از اﻳﻦ ﭘﻮﺳﺘﻴﻦ واروﻧﻪ اي ﻛﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ ﻧﻔﺮت‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ادارة اوﻗﺎف‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت و ﻳﺎ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻛﻪ از ﺣﻚ ّ‬
‫و اﺻﻼﺣﺎت و ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺒﺪﻳﻼت در ﻣﻮاد اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﺔ ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ارﺷﺎد ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬
‫و ﭼﻪ ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً درﺑﺎرة ﭼﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ارﺷﺎدي ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻴﺪ‪ ،‬ذوب ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻴﻤﻴﺎﮔﺮي اﻋﺠﺎزآﻣﻴﺰ‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ; ﻳﻚ ﻧﻬﻀﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻜﺮي ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻤﺎن و ﻋﺸﻖ و ﻋﻘﻴﺪه و‬
‫ﻓﻜﺮ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و راه و ﻫﺪف و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﺣﺰب ﺷﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ "ﭘﻴﻤﺎن ﻋﻘﺒﻪ"‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﻣﻜّﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﻋﻘﺒﺔ ﻛﻮﻫﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻨﻲ ‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ‬
‫ﺑﺴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻫﺠﺮت ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺪل ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﺷﺪ‪ ،‬راه ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺪأ ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺪ‪ ،‬اﺳﻼم ﺷﺪ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ آن دﻳﻮاره ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻲ ﻛﻮه ﺟﺰ ﻳﻚ اﺛﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻘﺪس ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮه ﺑﺮ ﻣﻲ اﻧﮕﻴﺰد ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮوﻧﺪ آﻧﺠﺎ را اﺷﻐﺎل ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻟﻪ اش را ﺑﻪ اﺳﻢ ﺧﻮد ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺻﻼً ﺗﻤﺎم آن ﻛﻮه را از ﺑﻴﺦ ﺑﻜﻨﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ اورﺷﻠﻴﻢ ﺣﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع دارد؟ ﻏﺎر ﺣﺮا‪ ،‬اﻣﺮوز ﻗﺮآن ﺷﺪه اﺳﺖ و در‬
‫ﻃﻲ ﭼﻬﺎرده ﻗﺮن ﻣﻴﻠﻴﺎردﻫﺎ "دل" ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎل آن ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﻌﻮدي ﻳﺎ ﺷﺮﻛﺖ‬
‫آراﻣﻜﻮ اﺛﺮي در ﭘﻴﺎم وﺣﻲ دارد و ﻧﻪ ﺣﺘﻲ اﺛﺮي در اﺻﺎﻟﺖ و ﻗﺪاﺳﺖ ﺧﻮد ﻏﺎر‪ .‬ﭘﻴﺎم را ﻧﻤﻲ‬
‫ﺗﻮان ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺣﻴﻠﻪ اي و زوري ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮد و ﻏﺎر را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﻓﻮت و ﻓﻨﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ دﻛﺎن ﻛﺮد‪ .‬ﻏﺎر ﺣﺮا ﻫﻤﻮاره ﻏﺎر ﺣﺮا اﺳﺖ و اﻣﺮوز ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻳﺮوز و‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ﻓﺮدا ﻏﺎر ﺣﺮا اﺳﺖ!‬
‫آدم ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي ﻣﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎﻧﺶ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺷﻐﻠﻲ را‬
‫ﺷﺎﻏﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زن و ﺑﭽﻪ اش رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬت ﺑﺒﺮد‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻛﻨﺪ و در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺎت‬
‫ﻓﺮاﻏﺖ را‪ ،‬در ﻛﻨﺎر زﻧﺪﮔﻲ اش‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ دﻳﻨﻲ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫آري‪ ،‬وﻟﻲ ﮔﺎه ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻳﻚ ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻳﻚ ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻳﻚ اﻳﻤﺎن و ﻳﻚ ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﺑﺮ دوش ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﻧﻬﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫"ﺑﺎﻳﺪﻫﺎ" ﻓﺮق ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺣﺮﻳﻘﻲ در ﻣﺤﻠﻪ اي ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻲ وﺑﺎﻳﻲ در ﺷﻬﺮ ﻣﻲ اﻓﺘﺪ‬
‫و وﻗﺘﻲ اﻳﻤﺎﻧﻲ را دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ دﺷﻤﻨﺎن آﮔﺎه ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري دوﺳﺘﺎن ﻧﺎآﮔﺎه و ﻳﺎ ﺧﺎﺋﻦ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و وﻗﺘﻲ ﻧﺠﺎت ﻣﺮدم‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻳﻚ ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد و ﻓﺪاﻛﺎري ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و او‬
‫ﻳﺎ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎن ﺧﻮﻳﺶ را‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻋﻤﺮ ﺧﻮﻳﺶ را و زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﺜﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آن‬
‫ﮔﺎه ﻣﺴﺌﻠﺔ زﻧﺪﮔﻲ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﻣﻨﺘﻔﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺼﺎﻳﺢ ﻣﺸﻔﻘﺎﻧﻪ ﻓﺮﻳﺐ اﺳﺖ و ﻫﻤﺔ ﻣﻮاﻫﺒﻲ ﻛﻪ در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻋﺎدي ﺑﺮاي ﻓﺮد ﻣﺠﺎز اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﻣﺴﺘﺤﺐ و ﮔﺎه واﺟﺐ‪ ،‬ﺣﺮام ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺣﺮام!‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﺟﻮان ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ‪ ،‬ﻗﺮآن و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﻋﻠﻲ و ﺣﺴﻴﻦ و ﺧﺎﻧﺪان و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺰﻳﺰ‬
‫و ﺗﺸﻴﻊ ﻋﺰت ﺑﺨﺶ ﻋﺎﺷﻮراﻳﻲ و ﻧﻴﺰ ﻣﺮدم ﻣﺎ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ و ﻓﺮداي ﻣﺎ ﻫﻤﻪ در اﻧﺘﻈﺎرﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺧﻄﺮﻫﺎ را‪ ،‬دردﻫﺎ را‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎ را‪ ،‬رﻳﺸﻪ ﻫﺎ را و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﻮم ﻓﺮدا را‪ ،‬ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و‬
‫ﭘﻴﺎم را ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮوار‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻬﺎد اﺑﻼغ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻲ وار‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﻪ ﺷﻤﺎره اش ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﺳﺖ ﻳﻚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي ﻛﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻠﺶ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ! و اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﺣﺴﻴﻨﻴﺔ ارﺷﺎد اﻳﻦ دﻋﻮت را آﻏﺎز ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎ را آﮔﺎه ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺟﻲ داﻣﻦ ﮔﺴﺘﺮ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻣﺮدم ﻣﺎ و ﻧﺠﺎت اﻳﻤﺎن ﻣﺎ در ﮔﺮو آن اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد؟ اﮔﺮ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را رﻫﺎ ﻛﻨﻴﻢ ﺧﻴﺎﻧﺘﻲ ﻛﺮده اﻳﻢ ﻛﻪ دﺷﻤﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺧﺸﺖ اول اﻳﻦ ﺑﻨﺎ را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻧﻬﺎد‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺪﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻴﻨﺎﭼﻲ را ﺧﺪا ﭼﻨﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﺎ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﻗﻮي ﺗﺮ و ﻫﻮﺷﻴﺎرﺗﺮ از ﻫﻤﻴﺸﻪ‪ .‬در ﻗﻴﺎﻓﺔ او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻢ ﻛﻪ ﺧﺪا او‬
‫را ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻛﺎري ﺑﺰرگ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺷﻤﺎ و او و ﺧﻮد‬
‫را در اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ از زﻣﺎن ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻢ‪ .‬دوﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻔﻜﺮان و ﻋﺎﺷﻘﺎن ﭘﺎﻛﺒﺎﺧﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺼﻤﻢ ﺗﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻧﺜﺎر ﻋﻤﺮﺷﺎن‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ اي ﺗﺮدﻳﺪ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ اﻛﻨﻮن ﺷﺮف و ﻋﺸﻖ دﻳﻨﺸﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ از اﻛﻨﻮن ﺗﺎ ﻟﺤﻈﺔ‬
‫ﻣﺮگ ﻳﺎ ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻼل ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ را ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﻛﺮد‪ :‬اﺣﺪ! اﺣﺪ!‬
‫اﺣﺪ! ﺑﺎ ﻫﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ اي‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ را ﺗﻜﺮار ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ :‬ارﺷﺎد! ارﺷﺎد! ارﺷﺎد! دﻳﺮوز‬
‫ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﭼﻬﺎرم آذر‪ ،‬در ﻟﺤﻈﺔ دﻣﻴﺪن ﻓﺠﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﻛﻪ ﻣﺮا ﻧﮕﺎه ﻣﻲ ﻛﺮد و ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ‬
‫ﺳﺆاﻟﻲ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ ،‬ﻗﻮل دادم ﻛﻪ ﺷﻐﻠﻢ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ام‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻲ و ﻛﻤﺎل و ﭘﻴﺮي ام‪ ،‬ﻟﺬت و ﻧﻌﻤﺖ‬
‫و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬زﻧﻢ‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﻫﺎﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻮدم را ﺗﻜﻪ ﺗﻜﻪ ﻛﻨﻢ و در زﻳﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺮﻳﺰم ﺗﺎ اﺳﺘﻮارﺗﺮ‬
‫ﺷﻮد; آﺳﻴﺐ ﻧﭙﺬﻳﺮد و آن را آﺑﺎدﺗﺮ و ﻋﺰﻳﺰﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﻓﺮدا ﺑﺴﭙﺎرم‪ .‬ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري‪ ،‬زﺣﻤﺖ‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺪﺗﻬﺎﺳﺖ ﺧﻮد را ﺳﺒﻜﺒﺎر ﻛﺮده ام و آﻣﺎده‪ .‬ﭼﻴﺰي ﻛﺴﺐ ﻧﻜﺮده‬
‫ام ﻛﻪ از دﺳﺖ دادﻧﺶ ﺑﺮاﻳﻢ دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را از آن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﻚ ﺗﻚ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ‬
‫ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﻚ ﺗﻚ آدﻣﻬﺎي راﺳﺘﻴﻦ و ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺖ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎن و اﻋﻀﺎي ﻫﻴﺄت ﻣﺪﻳﺮه و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ارﺷﺎد در ﺧﻮاﻫﻴﻢ آورد‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪا اراده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺑﻮدﺟﻪ اي ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ و ﻧﻪ ﻳﺎوري‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وﺻﻴﺖ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺗﺎﻻر ارﺷﺎد دﻓﻦ ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ‬
‫ﺟﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ام ﻛﻪ‪" :‬ﻫﺮﻛﺲ آن ﭼﻨﺎن ﻣﻲ ﻣﻴﺮد ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ"‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ آن ﺑﻴﻔﺰاﻳﻢ ﻛﻪ‪" :‬ﻫﺮﻛﺲ آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺑﻴﺪارﻳﺴﺖ ﺧﻮاب ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ"!‬
‫و ﻣﻦ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﺷﺒﻬﺎ و روزﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ را در دﻧﻴﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﻣﺘﺮ در دو ﻣﺘﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪم‪ ،1‬ﺷﺒﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ روزي )ﭼﻪ ﻣﻲ داﻧﻢ؟( ﺧﻮاب ﺑﻮدم‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ در‬
‫آن اﻳﺎم ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺸﻜﻞ زﻧﺪﮔﻲ و ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻗﻀﻴﺔ ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻜﺮي و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﻴﺎﺳﻲ و‪ ...‬ﻧﺒﻮد ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻛﺮدن ﺑﻮد و ﻳﺎ ﺧﻮد را ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪن ﺑﻮد‬
‫و ﻳﺎ ﻣﺮدن و ﻫﻤﻴﻦ! و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺪان ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم "وﺟﻮد" ﺑﻮد و "زﻧﺪﮔﻲ"‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ ﻫﻤﺔ آن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاب ﺑﻮدم‪ ،‬دﻳﺪم ﻛﻪ ﺗﺎﻻر ﺑﺰرﮔﻴﺴﺖ و اﻧﺒﻮه ﭼﻬﺮه‬
‫ﻫﺎي ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ از روﺷﻨﻔﻜﺮان و ﺟﻮاﻧﺎن و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﻣﺬﻫﺒﻴﻬﺎ و ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ و ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ و ﺑﻲ‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻬﺎ و ﻣﻮاﻓﻘﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن و ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ و ﺳﺆال و اﻧﺘﻘﺎد و از ﻫﺮ در ﺳﺨﻨﻲ‪.‬‬
‫و از ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻳﻜﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺳﺆال ﻛﺮد‪ :‬و ﭼﻪ ﺳﺆال ﺑﺠﺎﻳﻲ و ﭼﻪ ﺧﻮب ﻫﻢ ﻣﻄﺮح ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻮ ﻛﻪ از ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻲ و از ﻣﺬﻫﺐ و از اﺳﻼم و از اﻧﺴﺎن و از ﺗﻜﺎﻣﻞ و از ارزﺷﻬﺎي اﺧﻼﻗﻲ‬
‫‪ . 1‬درﺑﺎرة اﻳﻦ ﺧﻮاب‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺔ ‪ 259‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب‪.‬‬
‫و از اﻳﺜﺎر و از ﺷﻬﺎدت و از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و از ﻫﺪاﻳﺖ و‪ ...‬ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ وﻗﺘﻲ ﻣﻌﻨﻲ دارد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻲ ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً "زﻧﺪﮔﻲ" ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ اﮔﺮ در ﺑﻴﺪاري ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ در ﺟﻮاب ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪم و ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ﻣﻜﺚ ﻣﻲ ﻛﺮدم و ﻳﺎ‬
‫ﻻاﻗﻞ ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻢ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺧﻮاب‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﻲ دادم‪ ،‬ﺑﻲ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫اي ﺗﺮدﻳﺪ و ﺗﺄﻣﻞ ﻛﻪ از آن ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺪان ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮم و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺘﻲ ﻣﻲ آﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻫﺮ ﻛﻠﻤﻪ اي ﺑﻪ دﻗﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه و ﺣﺘﻲ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﺶ ﻧﻴﺰ ﺣﺴﺎب دارد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‬
‫ﻧﺎن‪ ،‬آزادي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬اﻳﻤﺎن و دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ!‬
‫و در ﺑﻴﺪاري ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ رؤﻳﺎﻳﻲ ام ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ "ﺑﺮاﺑﺮي" و‬
‫"ﺗﻜﺎﻣﻞ" را ﻛﻪ ﻣﻦ آن ﻫﻤﻪ ﺑﺪان ﻋﺸﻖ ﻣﻲ ورزم در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﺎد ﻧﻜﺮده ام و آﻳﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﻣﻦ اﻳﻦ دو‬
‫را ﻛﻢ ﻧﺪارد؟ دﻳﺪم ﻛﻪ ﻧﻪ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ آن ﭘﻨﺞ ﺗﺎ را داﺷﺘﻴﻢ اﻳﻦ دو را ﻧﻴﺰ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ و ﻛﻤﺒﻮدي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫و اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﻢ دارﻳﺪ؟ ﻫﻴﭻ! و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺴﺎن ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﺪارﻧﺪ و‬

‫آﻳﺎ ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ارزﺷﻲ ﻛﻤﺘﺮ و‬
‫ﭘﺴﺖ ﺗﺮ از اﻳﻦ ﭘﻨﺞ ﮔﻨﺞ اﻧﺴﺎﻧﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪرﻧﺎﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻨﻴﺪ و ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي؟‬
‫ﺑﺮادرﺗﺎن ﻋﻠﻲ‬
‫‪ -‬ﻧﺎﻣﻪ اي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﻮاﻫﺮ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ آن‪ 1354 ،‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻬﺮان ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪1354‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺮم!‬
‫ﭼﻪ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ و ﻋﻠﻮم ﻫﻢ اﺛﺒﺎت ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺻﺤﻨﺔ ﺣﺮﻛﺖ و درﮔﻴﺮي و ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎزع و ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد و‬
‫ﻇﻬﻮر و زوال ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻴﺎت ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ زﻧﺪه اي ﻣﻲ زاﻳﺪ و ﻣﻲ ﺑﺎﻟﺪ و‬
‫ﻣﻲ ﭘﮋﻣﺮد و ﻣﻲ ﻣﻴﺮد و از ﻣﺮگ او ﺣﻴﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﺳﺮﻣﻲ زﻧﺪ و از ﺣﻴﺎت اﻳﻦ ﻣﺮﮔﻲ دﻳﮕﺮ ﻳﺎ‬
‫ﻣﺮگ دﻳﮕﺮي روي ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺔ ﻗﺮآن‪:‬‬
‫تخرج الحی ّ من الميّت و تخرج الميّت من الحیّ‬
‫آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻧﻮر ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﻇﻠﻤﺖ و ﻇﻠﻤﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﻧﻮر ﻓﺮو ﻣﻲ رود‪:‬‬
‫تولج الليل فی النھار و تولج النھار فی الليل‬

‫ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻜﻮن و ﺳﻜﻮت و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ و ﺟﻤﻮد و اﻣﻦ و آرام اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪم‬
‫اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ در ﭼﻨﻴﻦ دﻧﻴﺎﻳﻲ اﺳﻼم را ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ از آدﻣﻲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺮاﻳﺶ ﭼﻪ‬
‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﻤﻴﻖ و ﭘﺮﻣﻌﻨﻲ و ﺷﮕﻔﺘﻲ ﻃﺮح رﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻏﻲ ﭘﺮ از ﺑﺮﻛﺖ و ﻟﺬت و اﻣﻨﻴﺖ و آدم‪ ،‬در آن ﺳﻴﺮ و ﭘﺮ و راﺣﺖ و ﺑﻲ‬
‫دﻏﺪﻏﻪ و ﺑﻲ رﻧﺞ و ﺑﻲ ﺧﻄﺮ و ﺑﻲ ﻋﻄﺶ و ﺑﻲ آرزو و ﺑﻲ ﻛﺸﻤﻜﺶ و ﺑﻲ ﺟﻨﮓ و ﻣﺮگ و‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ و ﻛﺎر و ﺻﺒﺮ و اﻧﺘﻈﺎر و ﺗﺤﻤﻞ و ﺣﺴﺮت و ﺑﻴﻤﺎري و ﻋﺸﻖ و ﻧﻔﺮت و ﭘﻴﺮوزي و‬
‫ﺷﻜﺴﺖ و ﺗﻼش و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺗﻜﻠﻴﻒ و ﮔﻨﺎه و ﺛﻮاب و ﺣﺮام و ﺣﻼل و‪ ...‬ﻫﻴﭻ! اﻣﺎ ﺧﺪا او را‬
‫ﻧﻪ ﻳﻚ ﻓﺮﺷﺘﻪ و ﻧﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻧﻮر‪ ،‬ﻛﻪ آدم آﻓﺮﻳﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎر اﻣﺎﻧﺖ ﺧﺎص ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ دوﺷﺶ‬
‫ﻧﻬﺎده ﺗﺎ در زﻣﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﺗﻘﺪﻳﺮ اوﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻬﺸﺖ را رﻫﺎ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻓﺮود‬
‫آﻳﺪ‪ .‬ﻋﺼﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻛﻪ اي آدم! اي ﺣﻮا! "اﻫﺒﻄﺎ ﻣﻨﻬﺎ ﺟﻤﻴﻌﺎ ﺑﻌﻀﻜﻢ‬
‫ﺑﺒﻌﺾ ﻋﺪو" ﻓﺮو آﻳﻴﺪ از ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻲ دردي و ﺑﻲ ﻧﻴﺎزي و ﺑﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺎﻛﺪان‬
‫ﻛﻮﻳﺮي ﻛﻪ در آن ﺟﻨﮓ ﻫﺴﺖ و رﻧﺞ ﻫﺴﺖ و ﺗﻮ ﺗﺒﻌﻴﺪي اﻳﻦ ﻏﺮﺑﺖ و ﻣﺤﻜﻮم ﺗﻼش و ﺗﺤﻤﻞ‬
‫و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ در ﻗﺒﺎل دﻳﮕﺮان و ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺧﻮدﺳﺎزي )رﻳﺎﺿﺖ( و ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻳﺎﺑﻲ )ﺗﻘﻮي( و‬
‫دﻋﻮت ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻴﻬﺎ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ زﺷﺘﻴﻬﺎ و‪ ...‬از ﺧﻮﻳﺶ "ﺧﺪاﮔﻮﻧﻪ" اي ﺳﺎﺧﺘﻦ و از ﺟﻤﻊ ﺧﻮد ﻳﻚ‬
‫"اﻣ‪‬ﺖ" ﺑﻨﺎﻛﺮدن و ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﺑﺎ ﺟﻬﺎد! ﺟﻬﺎد در ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺎ ﺑﺮ اﻟﮕﻮي ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد را آﻧﭽﻨﺎن‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ اﻟﮕﻮﻳﻲ ﺑﺎﺷﻲ‪.‬‬
‫يکون الرسو ُل عليکم‬

‫َ‬ ‫مة َوسطا ً لتکونوا شھداء علی ال ّناس َو‬ ‫َو کذالکَ جعلناکم ا ُ ً‬
‫شھيداً‪1‬و ﺟﻬﺎد در ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻴﻜﻴﻬﺎ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ را در زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺟﺎن دﻫﻴﺪ و زﺷﺘﻴﻬﺎ و ﭘﻠﻴﺪﻳﻬﺎ‬
‫را از زﻣﻴﻦ ﺑﺮاﻧﻴﺪ و در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﻫﻤﺔ دﺳﺘﻬﺎ و دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﺷﺮ ﻣﻲ‬
‫راﻧﻨﺪ و ﻫﻤﺔ ارزﺷﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ دﻋﻮت ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪا را ﺑﺎور دارﻧﺪ و دﮔﺮ ﻫﻴﭻ‪.‬‬
‫ينھون عن المنکر‬
‫َ‬ ‫َولتکن منکم اُمة يدعوُ َن الی الخير َو يأمر َ‬
‫ُون بالمعرُوف َو‬
‫در اﻳﻦ راه ﺻﻌﺐ و ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺧﻄﻴﺮ‪ ،‬وﺳﻴﻠﺔ ﻛﺎر و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة راه ﭼﻴﺴﺖ؟ در ﺳﻮرة ﺣﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺗﺮازو و آﻫﻦ! ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮي و ﻗﺪرت‪ .‬ﭘﺲ دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ؟ ﻣﺸﻜﻞ ﭼﻴﺴﺖ و ﻣﺎﻧﻊ راه ﻛﺪام؟ ﺧﻮدت!‬
‫ﺧﻮدت را آﻧﭽﻨﺎن ﺑﺴﺎز ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻲ ﺑﺎزﻳﮕﺮ ﺧﻮب و ﻻﻳﻖ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﺑﺎﺷﻲ ﻛﻪ ﻗﻠﻢ ﺗﻘﺪﻳﺮ در‬
‫ﺻﺤﻨﺔ اﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪ آدﻣﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻛﺮد؟ زﻧﺪﮔﻲ! ﻓﺮﺻﺖ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻋﻤﺮ!‬
‫‪ . 1‬و اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻤﺎ را ﮔﺮوه ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮕﻲ در وﺳﻂ ﮔﻮد‪ ،‬ﻧﻪ در ﺧﻮد ﻓﺮورﻓﺘﻪ و از ﺑﺴﺘﺮ زﻣﺎن ﭘﺮت اﻓﺘﺎده و از ﺟﻤﻊ ﺧﻼﻳﻖ و از ﻋﺮﺻﺔ‬
‫ﻛﺸﺎﻛﺶ و ﺣﺮﻛﺖ و ﻧﺒﺮد و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ و ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎ و ﺳﺎزﻧﺪﮔﻴﻬﺎ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در وﺳﻂ ﻣﻌﺮﻛﻪ و ﻣﻴﺎﻧﺔ ﻣﻴﺪان و‬
‫ﻗﻠﺐ زﻣﺎن و ﺑﺤﺒﻮﺣﺔ ﺣﻮادث اﻳﺎم‪ ،‬ﻗﺮار دادﻳﻢ ﺗﺎ در ﭘﻴﺶ روي ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و اﻟﮕﻮ و ﺳﺮﻣﺸﻖ و در ﭘﻴﺶ روي ﺷﻤﺎ آن‬
‫ﺻﺎﺣﺐ رﺳﺎﻟﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺳﺮﻣﺸﻖ و اﻟﮕﻮﻳﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ و دﻳﺪن ﺧﻴﻠﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎ و ﺧﻴﻠﻲ ﭼﻬﺮه ﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ را ﺷﺐ و‬

‫روز در ﻛﺎر ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﻬﺎ و ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ و راﺳﺖ و رﻳﺲ ﻛﺮدن ﺻﺪﻫﺎ و ﻫﺰارﻫﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻣﺸﻐﻠﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻣﻲ آوري‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ او ﻛﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﻲ ﭘﺮدازي‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺎك از او ﻏﺎﻓﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ از ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ و ﺗﻮ از ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از او‬
‫دوري‪ ،‬او را ﻳﻜﺒﺎر ﻫﻢ ﻧﺪﻳﺪه اي‪ ،‬در او ﻧﮕﺎه ﻧﻜﺮده اي‪ ،‬ﺑﻪ او ﺧﻮب ﺧﻴﺮه ﻧﺸﺪه اي و اﮔﺮ ﻫﺮ از‬
‫ﭼﻨﺪي‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ دوﺑﺎر در ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﻲ ﭼﺸﻤﺖ ﺑﻪ او اﻓﺘﺎده و ﺳﺮ راﻫﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﺖ‬
‫ﺑﺮ ﭼﻬﺮه اش ﻟﻐﺰﻳﺪه و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ و ﺑﺎز ﺑﻪ دﻳﮕﺮﻫﺎ و دﻳﮕﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪه اي و او را ﮔﻢ ﻛﺮده اي‬
‫و ﻣﻦ اﻛﻨﻮن ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ او را ﺑﻪ ﻳﺎدت آورم‪ ،‬او ﻛﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺧﻮدت!‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﺧﺎﻧﺔ ﺷﻠﻮغ و ﭘﺮ اﺛﺎث و درﻫﻢ وﺑﺮﻫﻢ اﺳﺖ و ﺗﻮ در آن ﻏﺮق‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺑﻠﻮ‬
‫را ﺑﻪ دﻳﻮار ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻲ زﻧﻲ‪ ،‬آن ﻗﺎﻟﻴﭽﻪ را ﺟﻠﻮ ﭘﻠﻜﺎن ﻣﻲ اﻧﺪازي‪ ،‬راﻫﺮو را ﺟﺎرو ﻣﻲ ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻔﺖ‬
‫دﻳﻮﺗﺮم ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ رﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﻮز اﻃﺎق ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ را ﮔﺮدﮔﻴﺮي ﻧﻜﺮده اي‪،‬‬
‫ﻣﻬﻤﺎﻧﻬﺎ دارﻧﺪ ﻣﻲ رﺳﻨﺪ و ﻫﻨﻮز ﻟﺒﺎس ﻋﻮض ﻧﻜﺮده اي‪ ،‬در آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ واوﻳﻼﺳﺖ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ‬
‫ﻛﺎرﻫﺎت ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺎﻧﻬﺎ ﻛﻪ اﻻن ﻣﻲ آﻳﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻴﻦ و ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮔﻴﺮ و ﺣﺴﻮد و‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﺸﻤﻲ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻣﻲ ﭘﺎﻳﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ اﻃﺎق ﺑﻪ آن اﻃﺎق ﺳﺮﻣﻲ ﻛﺸﻲ‪ ،‬از ﺣﻴﺎط ﺑﻪ ﺗﻮي ﻫﺎل‬
‫ﻣﻲ ﭘﺮي‪ ،‬از ﭘﻠﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺔ ﺑﺎﻻ ﻣﻲ روي‪ ،‬ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺮدي‪ ،‬ﭘﺮده و ﻗﺎﻟﻲ و ﺳﻤﺎور و ﻣﻴﻮه و ﮔﻞ و‬
‫ﺳﻔﺮه و ﭼﺎي و ﺷﺮﺑﺖ و ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ و ﻣﻴﻮه و ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﻴﻦ و ﻣﻬﻴﻦ و ﺷﻬﻴﻦ و‪ ...‬ﻏﺮﻗﻪ در ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻛﺸﻤﻜﺸﻬﺎ و ﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﻬﺎ و ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺎت و ﺧﻴﺎﻻت و ﻣﻲ روي و ﻣﻲ آﻳﻲ و ﻣﻲ دوي و ﻣﻲ ﭘﺮي ﻛﻪ‬

‫ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬ﺳﺮ ﭘﻴﭻ ﭘﻠﻜﺎن ﺟﻠﻮت ﻳﻚ آﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از آن رد ﻣﺸﻮ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ اي ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را رﻫﺎ ﻛﻦ‪،‬‬
‫ﺧﻮدت را ﺧﻼص ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮدت روﺑﺮو ﺷﻮ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﺶ ﻛﻦ‪ ،‬ﺧﻮب ﻧﮕﺎﻫﺶ ﻛﻦ‪ ،‬او را‬
‫ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ؟ دﻗﻴﻘﺎً وراﻧﺪازش ﻛﻦ‪ ،‬ﻛﻮﺷﺶ ﻛﻦ درﺳﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﺶ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﺶ آوري‪،‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻦ اﻳﻦ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻲ ﺑﺎﺷﻲ؟ اﮔﺮ ﻧﻪ ﭘﺲ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ و ﭼﻪ ﻛﺎري ﻓﻮري‬
‫ﺗﺮ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﺸﻐﻠﻪ ﻫﺎي ﺳﺮﺳﺎم آور و ﭘﻮچ و روزﻣﺮه و ﺗﻜﺮاري و زودﮔﺬر و‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪي و ﺑﻲ دوام و ﺑﻲ ﻗﻴﻤﺖ را از دﺳﺘﺖ و دوﺷﺖ ﺑﺮﻳﺰي و ﺑﻪ او ﺑﭙﺮدازي‪ ،‬او را درﺳﺖ ﻛﻨﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻛﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻋﻤﺮ آدﻣﻲ ﭼﻨﺪﻫﺰار ﺳﺎل اﺳﺖ؟‬
‫ﭼﻪ زود ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺻﻔﺤﺎت ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺎد ورق ﻣﻲ زﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﻢ ﻛﺘﺎب ﻛﻮﭼﻜﻲ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺷﺼﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﺎزه ﭼﻘﺪرش ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ؟ ﺟﻠﺪ دوﻣﻲ ﻫﻢ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ اي ﻫﻢ ﻛﻪ ورق ﻣﻲ ﺧﻮرد ﺑﺎد ﻣﻲ ﺑﺮد!‬
‫ﭼﻪ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻛﺮده اﺳﺖ اﺳﻼم‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ آدﻣﻲ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن را‪" :‬ﺧﺎﻧﺔ ﺑﻼ"! و ﭼﻪ‬
‫ﭘﺮﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ اﻳﻦ واژة "ﺑﻼ"! ﺑﻼ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ رﻧﺞ اﺳﺖ و ﻣﺼﻴﺒﺖ و ﺳﺨﺘﻲ و ﻫﻢ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‪ .‬ﻧﺎم دﻳﮕﺮ آن ﻫﻢ درﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﻣﺘﺤﺎن! ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ آزﻣﺎﻳﺶ اﺳﺖ و‬
‫ﻫﻢ از رﻳﺸﺔ ﻣﺤﻨﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﻳﻌﻨﻲ آدﻣﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻣﻲ آﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ و ﻏﻢ آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫دﻫﺪ! رﻧﺠﻴﺪه ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻲ ﻃﺎﻗﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺣﻪ ﺳﺮاﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻲ ﺻﺒﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻏﻤﮕﻴﻨﻬﺎ و ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ از ﻏﻢ و ﺳﺨﺘﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻨﺪ و ﻣﻲ ﮔﺮﻳﺰﻧﺪ و ﻧﺎﻟﻪ ﺳﺮﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﻣﻲ ﮔﺮﻳﻨﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺴﻜﻴﻦ و ﺗﺨﺪﻳﺮ و ﻏﻔﻠﺖ و‬
‫ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ رﻓﻮزه ﻫﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻛﺎروان اﻳﻦ اﻣﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي اﺑﺪﻳﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻖ‬
‫و ﻛﻤﺎل ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺪا روان اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺧﺴﺘﻪ و ﻟﻨﮓ و ﻧﺎﻻن و ﺗﻨﻬﺎ و ﺳﭙﺲ در‬
‫ﺻﺤﺮاي ﻋﺪم و ﻣﺮگ و ﭘﻮﭼﻲ ﺟﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺰﻟﻬﺎي آﻳﻨﺪه و اﻓﻘﻬﺎي ﺑﺎز و‬
‫ﭼﺸﻢ اﻧﺪازﻫﺎي زﻳﺒﺎ و آﺑﺎدﻳﻬﺎ و ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎي ﺧﺮّم و زﻻل آﻳﻨﺪه را ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ دﻳﺪ‪ .‬ﻗﻌﺮ‬
‫ﺟﻬﻨﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﺳﺖ‪ ،‬درﺟﺎت ﺑﻬﺸﺖ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻫﺎ! ﺑﻲ رﻧﺠﻲ ﻣﺮگ اﺳﺖ و ﺷﺎدي ﻣﺪام ﺟﻬﻞ‪.‬‬
‫ﺑﻮدا زﻧﺪﮔﻲ را اﻧﺒﻮﻫﻲ از رﻧﺠﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ و ﻗﺮآن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫االنسان فی کبد‬
‫َ‬ ‫لقد خلقنا‬
‫"ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ آدﻣﻲ را در رﻧﺞ آﻓﺮﻳﺪﻳﻢ"‬
‫اﻣﺎ ﺑﻮدا رﺳﺘﮕﺎري را در رﻫﺎﻳﻲ از رﻧﺞ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ و اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬رﺳﺘﮕﺎري را در ﺻﻴﻘﻞ‬
‫ﺧﻮردن و ﮔﺪاﺧﺘﻦ و ﺧﻮب ﭘﺮوردن رﻧﺞ‪ .‬رﻧﺞ ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آدﻣﻲ را از ﭘﻮﺳﻴﺪن در ﻣﺮداب‬
‫آراﻣﺶ و رﻓﺎه و ﺑﻲ ﺧﺒﺮي ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻲ ﺷﻮد و روح را ﺑﺮﻣﻲ اﻧﮕﻴﺰد ﺗﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻻﻳﺔ رﺳﻮﺑﻲ ﺳﻴﻞ ﺑﺮ‬
‫روي ﺧﺎك‪ ،‬ﺳﻔﺖ و ﺧﺸﻚ و ﺳﻔﺎل ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﻮدا ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﻃﻼي ﻏﺶ دار و ﻓﻮﻻد‬
‫ﺧﺎم را از ﻛﻮره ﻧﺠﺎت دﻫﺪ!‬
‫اﻳﻦ ﭼﻪ ﻧﺠﺎﺗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ از آن ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺠﺎﺗﻬﺎي ﻛﺎذب اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮﻳﺎك و اﻟﻜﻞ و‬
‫"ال‪.‬اس‪.‬دي" و ﻫﺮوﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﻣﺮوز ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬آراﻣﺸﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻲ ﺧﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻬﻞ‪ ،‬ﺑﻲ‬
‫ﺣﺴﻲ و ﻓﻠﺞ! رﺳﺘﮕﺎري در ﻛﻤﺎل اﺳﺖ و ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ و ﺣﺮﻛﺖ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺴﺎس ﺷﺪه و ﻫﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫﻮﺷﻴﺎر و ﺑﻴﺪار ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﭘﺮﺗﻮ رﺧﺸﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺎه آن ﮔﺎه ﻛﻪ از ﭘﻲ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻣﻲ رﺳﺪ‪،‬‬

‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ روز آن ﮔﺎه ﻛﻪ ﺟﻠﻮه ﮔﺎه ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺐ ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﻓﺮوﻣﻲ‬
‫ﭘﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ و آﻧﭽﻪ ﮔﺴﺘﺮﺷﺶ داده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ آدﻣﻲ‪) ،‬ﺧﻮد( و آﻧﭽﻪ راﺳﺘﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ اﺳﺘﻌﺪاد‬
‫ﻓﺴﺎد و ﺗﻘﻮي را در آن ﻧﻬﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫قد اَفل َح من َز ّکيھا‬

‫آن دﻫﻘﺎﻧﻲ ﺧﻮب ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺬر ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺧﻮب ﭘﺮورش داد‪ ،‬از رﻧﺞ ﻛﻮد‬
‫داد و از ﻋﺸﻖ آب و آن را ﺑﻪ ﺑﺮگ و ﺑﺎر ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫خاب من َدسّيھا‬
‫َ‬ ‫َو قد‬
‫و ﻧﺎﻛﺎم و ورﺷﻜﺴﺘﻪ و ﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬دﻫﻘﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺬر ﺧﺪاﻳﻲ را ﺧﻮد را در زﻳﺮ ﺧﺎك‬
‫وﺧﺎﺷﺎك و ﻟﺠﻦ ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮد و از ﺳﻮزش آﻓﺘﺎب و از ﺳﻴﻠﻲ ﺑﺎد‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ و‬
‫ﻣﺎه و ﺷﺐ و روز و آﺳﻤﺎن و زﻣﻴﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺮاي آﻧﻨﺪ ﺗﺎ آن داﻧﺔ ﻗﺪﺳﻲ را ﻛﻪ ﺧﺪا در ﻓﻄﺮﺗﺖ ﻧﻬﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از اﻧﺒﻮه ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك و ﮔﺮد و ﺧﺎك اﻳﻦ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻲ و ﭘﺮﺳﺘﺎرش ﺑﺎﺷﻲ و در‬
‫ﭘﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﺑﻨﺸﻴﻨﻲ و آب و آﻓﺘﺎﺑﺶ دﻫﻲ ﺗﺎ ﺑﺸﻜﻔﺪ و ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﺪ و ﺑﺮوﻳﺪ و ﺛﻤﺮ دﻫﺪ‬
‫و واي اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻛﺎر از اﻳﻦ آﻳﺖ ﺧﺪاﻳﻲ ﺳﺨﺘﻲ و رﻧﺞ ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧﻲ! ﻛﻪ ﻫﺮﻛﻪ از آن ﺧﻮب‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻛﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﺪ و آن را ﺑﭽﺸﺪ و ﺑﻴﺎﺷﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻻل روح ﻣﻲ رﺳﺪ و‬
‫ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻓﻄﺮت و ﻛﻤﺎل ﺧﺼﻠﺖ و ﺻﻔﺎي وﺟﻮدي و ﺧﻠﻮص ذات و ﺑﺎﻻﺧﺮه‪ ،‬اﺧﻼص! و ﻣﮕﺮ‬
‫در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻪ ﻟﺬﺗﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺖ؟‬
‫ﺧﻮاﻫﺮ! در آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﻮﻳﻲ ﻓﺮﺻﺘﻬﺎ و ﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻳﻚ روح آﮔﺎه ﺧﻮد را در‬
‫آﻳﻨﻪ ﺧﻮب ﻧﮕﺎه ﻛﻨﺪ و ﺧﻮد را آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ دوﺳﺖ ﻣﻲ دارد ﺑﭙﺮوراﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻏﺮﺑﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن و زﺷﺘﻴﻬﺎ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ ﻛﻪ از ﻫﻤﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﺷﺪن از‬
‫آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺘﻲ ﺳﻮدﺟﻮﻳﻲ‪ .‬ﺗﻮﻓﻴﻘﺖ را آرزو ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و ﺑﺮاي‪ ...‬اﻳﻦ ﺑﺬرﻫﺎي ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬دﻫﻘﺎﻧﻲ آﮔﺎه و‬
‫ﺻﺒﻮر ﺑﺎش و از ﺷﻌﻠﺔ اﻳﻦ اﻳﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﺷﺮق ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮده اي‪ ،‬آﻧﺎن را در آن ﺗﻤﺪن ﺑﺰرگ وﻟﻲ‬
‫ﺳﺮد‪ ،‬ﮔﺮﻣﻲ و ﻧﻮر ﺑﺨﺶ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ‪ ،‬دﺧﺘﺮك ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ اي ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬در اﻳﻦ ﺳﻦ و ﺳﺎل‪ ،‬ﭘﺪرش ﺳﺎﻟﺨﻮرده ﻣﺮدي‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﭘﻨﺠﺎه اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻳﻦ وﺿﻊ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻘﺸﻲ ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻪ و ﺑﺰرﮔﺎﻧﻪ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻮادة ﺑﻲ ﻣﺎدر‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺪر ﻫﻤﺴﺮ ﻣﺮده و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اش اﻳﻔﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻘﺐ "اُم اَبيھا" ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ "ﻣﺎدر ﭘﺪرش"! ﻓﻬﻤﻴﺪي ﭼﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ؟‪...‬‬
‫راﺳﺘﻲ ﺷﻤﺎ در آن ﮔﻮﺷﺔ دور و ﻏﺮﻳﺐ ﭼﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ؟ اﻧﺴﺎن ﻧﻬﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﻧﻮر‬
‫اﻳﻤﺎن و ﻫﻮاي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﺮ روي ﺧﺎك ﻣﻠﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ روﻳﺪ و رﻳﺸﻪ در ﻋﻤﻖ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻲ‬
‫دواﻧﺪ و از ذﺧﺎﺋﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ارزﺷﻬﺎ‪ ،‬ﻋﺸﻘﻬﺎ و اﻳﻤﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺘﻬﺎ و ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎ و ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎ و اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻫﺎي ﻋﻘﻠﻲ و ﻋﻠﻤﻲ و اﺣﺴﺎﺳﻲ و ﻫﻨﺮي و ادﺑﻲ و آرﻣﺎن ﻧﺴﻠﻬﺎ و ﻋﺼﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮي ﻛﻪ ﺗﺎ آن ﺳﻮي ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻲ رود و ﺑﻪ ﺧﻠﻘﺖ ﻧﻮﻋﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪد‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻳﺪه اﻳﺪ ﮔﻞ ﺑﻮﺗﻪ ﻫﺎي زﻳﺒﺎﻳﻲ را ﻛﻪ دﺳﺖ ﺗﺠﺪد و ﺗﻤﺪن و ﺗﺮﻗﻲ و ﺗﺠﻤﻞ از ﺧﺎك رﻳﺸﻪ ﻛﻦ‬
‫ﻣﻲ ﺳﺎزد و در ﮔﻠﺪان ﻗﺸﻨﮓ ﺑﻠﻮرﻳﻦ ﻳﺎ ﻓﻠﺰي‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ‪ ...‬ﻣﻲ ﻧﻬﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﻗﺸﻨﮕﻲ و ﺗﻤﻴﺰي و ﺳﺒﻜﻲ‪ ،‬ذرات رﻧﮕﻴﻦ ﻳﺎ رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻧﺎﻳﻠﻦ و زرورق ﭘﺎﻳﺶ ﻣﻲ رﻳﺰﻧﺪ و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ "اﻧﺘﻘﺎل دوري و وﺿﻌﻲ" ﻫﻢ از ﺗﻮي ﺻﺤﺮا و ﺑﺎغ و ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﻻر ﻣﺠﻠﻞ و ﭘﺸﺖ‬
‫ﭘﺮده ﻫﺎي زرﺑﻔﺖ و روي ﻣﻴﺰﻫﺎي ﻣﻨﺒﺖ ﻛﺎري و ﺗﻮي ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ و آﻗﺎﻫﺎي ﻛﺮم ﻣﺎﻟﻴﺪة ادﻛﻠﻦ زدة‬
‫رﻧﮓ ﺷﺪة "ﻧﺠﻴﺐ" و "ﺷﺮﻳﻒ" و "ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ" ﻧﻘﻞ ﻣﻜﺎن ﺷﺪه و ﻫﻢ از آن ﻫﻤﻪ ﺧﺎك و‬
‫ﺧﺎﺷﺎك و ﺑﺮگ ﭘﻮﺳﻴﺪه و ﭘﻬﻦ و ﻛﻮد ﺳﻴﺎه‪ ،‬ﺑﺮون آﻣﺪه و در ﻣﻴﺎن ﺗﺎرﻫﺎي ﺑﺮّاق و زرورﻗﻬﺎي‬
‫رﻧﮕﺎرﻧﮓ و ذرات ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﻗﺸﻨﮓ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻊ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮب! اﻟﺒﺘﻪ‪ ...‬اﻣﺎ‪ ...‬آﺧﺮش ﭼﻲ؟ اﮔﺮ ﻋﻘﻞ ﺳﻤﻌﻲ و ﺑﺼﺮﻳﻤﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻴﻬﺎ ﭘﺲ‬
‫ﺑﺪﻫﻴﻢ و ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻓﻄﺮي‪ ،‬دل ﻣﻌﻨﻲ ﻳﺎب و ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻧﻴﺶ زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮ را ﺑﺮ‬
‫اﻧﺪام ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ ﺳﻮراخ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در دل و ﺟﺎن اﺷﻴﺎء‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﻲ رود و ﺷﻴﺮة ﺣﻴﺎت و ﺷﻬﺪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ را از ﻏﻴﺐ ﻫﺮ آﻳﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ذات و ﻫﺮ ذره ﻣﻲ ﻣﻜﺪ‪ ...‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻞ ﺑﻮﺗﻪ در اﻳﻦ ﮔﻠﺪان و آن‬
‫ﺗﺎﻻر ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ و ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ‪ ،‬دﻟﻤﺎن ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﻲ رﻳﺰد و دﻟﻬﺮه در ﺟﺎﻧﻤﺎن ﻧﻴﺶ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ‬
‫ﺟﻤﺎل و ﺟﻼل و زرق و ﺑﺮق و ﺗﺮﻗﻲ و ﺗﺠﺪد و ﺗﻤﺪن‪ ،‬در ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﻤﺎن رﻧﮓ ﻣﻲ ﺑﺎزد و ﻏﺮﻳﺒﻪ‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺟﺎدوﺟﻨﺒﻠﻬﺎي اﻓﺴﻮن و ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﺎ را ﻣﺜﻞ ﻟﻮﻟﻮ ﻣﻲ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻣﺜﻞ ﻛﻮدﻛﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺧﻮد را در رﺑﻮده ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﻐﻞ ﺑﭽﻪ دزد اﺳﺖ; و‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﻠﻪ و ﺣﺘﻲ ﺷﻬﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺎز و ﻧﻮازش و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و ﺟﻐﺠﻐﻪ و ﻋﺮوﺳﻚ و‬
‫ﭘﺴﺘﺎﻧﻚ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻮﻛﻲ و داﻳﺮه زﻧﮕﻲ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن رﻧﮕﻲ و ﭘﺮﺳﺘﺎرﻳﻬﺎ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻴﻬﺎ و ﻟﺒﺨﻨﺪﻫﺎ و‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺖ و اﻣﻨﻴﺖ و ﺳﻌﺎدت و ﻟﺬت و ﻧﻌﻤﺖ‪ ...‬ﻫﻤﮕﻲ ﻛﻠﻜﻬﺎي ﺑﺎﻧﺪ ﺑﭽﻪ‬
‫دزد اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﺎﻣﻤﺎن ﻛﻨﺪ و راﻣﻤﺎن ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ داﻣﻤﺎن اﻓﻜﻨﺪ و ﺑﺎورش ﻛﻨﻴﻢ و ﭘﻴﺸﺶ ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ و‬
‫ﻳﺎر و ﻳﺎورش ﺷﻮﻳﻢ و دﻟﻤﺎن ﻏﺮﻳﺒﻲ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻤﺎن در اﻳﻦ ﺑﺎغ وﺣﺶ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺔ ﻏﺮب‪ ،‬ﻳﺎد‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻧﻜﻨﺪ و ﻧﻴﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﻟﺐ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اي ﻛﻪ در ﺣﻠﻘﻮﻣﻤﺎن ﻣﻲ دﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﻳﺶ ﺳﺮود و ﺗﺮاﻧﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬در ﻏﻢ ﻧﻴﺴﺘﺎﻧﺶ ﻏﺮﻳﺒﺎﻧﻪ ﻧﻨﺎﻟﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻛﻪ از ﻏﺮﺑﺖ وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻏﺮب ﻣﻲ ﮔﺮﻳﺰم و ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﻧﻪ از آن‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﺎن ﻣﺮﺗﺠﻊ و ﺗﻨﮓ اﻧﺪﻳﺶ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن و ﻧﺎآﺷﻨﺎ ﺑﺎ ﻏﺮب و ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫و زﺑﺎن و زﻣﺎن اﻣﺮوز اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ام ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﻴﺎي راﻛﺪ و ﻛﻬﻨﻪ و ﺣﻘﻴﺮ ﺧﻮد ﺧﻮ ﻛﺮده اﻧﺪ و‬
‫از ﻋﻈﻤﺖ و ﺳﺮﻋﺖ و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ و ﺗﺎزﮔﻲ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺳﻲ دﻧﻴﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲ داﻧﻴﺪ‬
‫و ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﺪم ﻛﻪ در ﻫﻤﻴﻦ ﻏﺮب و ﻗﻠﺐ ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﺠﺪد ﻏﺮب زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده ام و‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ; و ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن‪ ،‬رﺷﺘﺔ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ام ﻧﻴﺰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻏﺮﺑﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺎرﻳﺦ و‬
‫ﺗﻤﺪن و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺬﻫﺐ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎ و ﻧﻬﻀﺘﻬﺎ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬از‬
‫ﻳﻮﻧﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺎ اروﭘﺎي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻜﺘﺒﻬﺎ و ﻧﻬﻀﺘﻬﺎ و ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺷﺮق آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﻴﻜﻦ و دﻛﺎرت و ﻛﺎﻧﺖ و ﻫﮕﻞ و ﻧﻴﭽﻪ و‬
‫اﺷﭙﻨﮕﻠﺮ و ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ و ﺑﺮﮔﺴﻮن و ﺳﺎرﺗﺮ و ﻟﻮﺗﺮ و ﻛﺎﻟﻮن و ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ و اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ و‬
‫اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ آﻟﻤﺎن و اﻧﻘﻼب اﻛﺘﺒﺮ روﺳﻴﻪ و ﺣﺘﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻃﺒﻘﺎت و اﺣﺰاب و ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و آﻣﺎر دﻗﻴﻖ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎي‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺧﺎﻧﻮاده و رﻓﺘﺎر و ﻣﺼﺮف و ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺻﻨﻌﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ را ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺑﻮدا‬
‫و ﻧﺎﻧﻚ و ﻛﻨﻔﺴﻴﻮس و ﻻﺋﻮﺗﺰه و ﻟﻮﻳﻲ و زرﺗﺸﺖ و ﻣﺎﻧﻲ و ﻣﺰدك و ﻓﺎراﺑﻲ و اﺑﻦ رﺷﺪ و ﺷﻴﺦ‬
‫ﻃﻮﺳﻲ و اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴ‪‬ﻪ و اﺑﻦ اﻟﻌﺮﺑﻲ و ﻋﺒﺪه و ﻛﻮاﻛﺒﻲ و ﺗﺎﮔﻮر و ﻣﻼﺻﺪرا‪ ...‬ﺗﺎﺋﻮﺋﻴﺴﻢ و ﺷﻨﻴﺘﻮﺋﻴﺴﻢ‬
‫و اﺧﻮان اﻟﺼﻔﺎ و زﻳﺪﻳﻪ و ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و اﺷﺎﻋﺮه و اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ و ﻧﻬﻀﺘﻬﺎي آزادﻳﺒﺨﺶ ﻫﻨﺪ و روﻳﺪادﻫﺎ‬
‫و ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﻓﻜﺮي اﻧﺪوﻧﺰي و ﻣﺼﺮ و ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻠﺘﻬﺎي ﺷﺮﻗﻲ و ﺣﺘﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻢ; و اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺎي ﺗﺄﺳﻒ اﺳﺖ و ﻋﻠﺘﺶ ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اروﭘﺎ ﺳﺎده ﺗﺮ از ﺷﻨﺎﺧﺖ آﺳﻴﺎ و ﺣﺘﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮد ﻣﺎ اﺳﺖ و ﺑﺎور ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﺪ‬
‫اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻳﻚ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮدة اﻣﺮوز داﻧﺸﮕﺎه در اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬
‫آﺛﺎر و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت را از ﺑﺘﻬﻮون ﻳﺎ ﻟﻨﻴﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ آرد و ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺎ دﻗﺖ ﻋﻠﻤﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫اﻳﻦ دو را ﻛﺎﻣﻞ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﺑﻮﻋﻠﻲ و ﻣﻼﺻﺪرا را ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ و راﻳﺞ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻓﻠﺴﻔﻲ و دﻳﻨﻲ ﻣﺎﻳﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﺪ ﭼﻴﺰي ﮔﻴﺮش ﻧﻤﻲ آﻳﺪ و ﭼﻪ‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ؟ ﺣﺘﻲ ﻋﻠﻲ و ﺣﺴﻴﻦ را!‬
‫ﭘﺲ وﺣﺸﺖ ﻣﻦ ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ و دﻋﻮﺗﻢ ﺑﻪ "ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ" ﻧﻴﺰ از ﺳﺮ ﻛﻬﻨﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﺮاﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﺣﺸﺖ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻚ روح ﺷﺮﻗﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻫﻴﻜﻞ‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻮرﻧﺪة اﺳﻔﻨﺎج در ﺳﺎل ‪ 1937‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اﻣﺎم و اﺑﺮﻣﺮد و ﻣﻈﻬﺮ‬
‫ارزﺷﻬﺎي وﺟﻮدي و ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺣﻤﺎﺳﺔ ﺟﺎوﻳﺪان ﺟﻨﻮب اﺳﺖ و ﻣﺠﺴﻤﻪ اش در ﻣﺪﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﭘﺎﻻس‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ ﺗﻴﭙﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻧﻪ ﺟﺮﻗﺔ ﻧﺒﻮﻏﻲ دارﻧﺪ و ﻧﻪ درﺧﺸﺶ‬
‫وﺟﻮدي و ﻧﻪ ارزش اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻲ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑﺎزار اﻗﺘﺼﺎد ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺠﻬﺎي ﻗﺎروﻧﻲ ﮔﺮد آورده اﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻬﺎي ﻓﺮﻋﻮﻧﻲ ﺗﻜﻴﻪ زده اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻨﻴﻊ و‬
‫آﻻف و اﻟﻮف ﻋﺠﻴﺐ رﺳﻴﺪه اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻬﺎي ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻴﭙﻲ ﻣﻌﻠﻮل اﺳﺘﻌﺪاد اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮﺗﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺘﻜﺎر و ﻧﻈﻢ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻴﺶ از ﻧﺒﻮغ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ‪ ،‬ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﻲ روح‬
‫و ﺗﻜﺎﻣﻞ وﺟﻮدي آدﻣﻬﺎ ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﺪي ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ از ﺳﻴﺮي ﺑﺘﺮﻛﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪،‬‬
‫اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﻲ و ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ و اﻳﺮاﻧﻲ و ﭼﻴﻨﻲ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ و روس ﺧﺮس و اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺧﻮك و‬
‫ﺳﻮﺋﻴﺴﻲ ﺧﺮ‪ ،‬آﻗﺎﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﺔ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ اﺻﻠﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺷﻌﻮري و ارزش ﻣﻌﻨﻮي "ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮدن" اﺳﺖ‪ .‬از اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺶ در ﭘﻮل و زور‪ ،‬آدم را ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ آدﻣﻜﻬﺎي ذﻟﻴﻠﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺮﭘﻮﻟﻬﺎ و درﺟﻪ دارﻫﺎ را‬
‫ﻗﻠﺒﺎً اﺣﺘﺮام ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺑﺮﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ و در آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻣﻮز ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻋﻨﺎﻳﺖ‬
‫اﻟﻬﻲ و ﻳﺎ ﻧﺒﻮغ ﺧﺪادادي ﻣﻲ ﺟﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ از اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺷﺪن ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ؟ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎرﻳﺪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻞ‬
‫ﻣﻮﻻ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ و در ﮔﻮﺷﺔ آن ﺗﺎﻻر ﺷﻴﻚ‪ ،‬ﻛﻨﺎر ﭘﺮده ﻫﺎي ﻣﺠﻠﻞ و ﻧﻴﺰ ﻟﻮﺳﺘﺮﻫﺎي ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﺑﺮوﻳﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﺗﺎرﻫﺎي ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ و ﻧﺨﻬﺎي ﻧﺎﻳﻠﻮﻧﻲ و زرورﻗﻬﺎي ﻛﺎﻏﺬي را‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺒﺰه و ﭼﻤﻦ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺎن رﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ و رﻳﺸﻪ ﺗﺎن را در آن ﻓﺮوﺑﺮده اﻳﺪ ﺑﻴﺮون‬
‫رﻳﺰﻳﺪ و ﭼﻨﺪ ﻣﺸﺖ "ﺧﺎك"‪ ،‬از اﻳﻦ ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﻮي ﻋﺸﻖ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻛﻴﻤﻴﺎﮔﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و‬
‫رﺳﺘﻨﮕﺎه آن ﻫﻤﻪ ﺷﻌﺮ و ﺷﻮر و اﻳﻤﺎن و ﻋﻈﻤﺖ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ در ﭘﺎي ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫ ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان‬،‫ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‬

PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫ﺑﺮادر آﮔﺎه و ﻣﺠﺎﻫﺪ!‬
‫از ﺷﻤﺎ در ﺷﮕﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ روﺣﻲ ﻛﻮﻳﺮي‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﻮﻫﺮ ﺳﻴﺎل آﻓﺘﺎب اﺳﺖ و آﺗﺸﻲ ﺷﻴﻌﻲ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ارﻣﻐﺎن ﭘﺮوﻣﺘﺔ راﺳﺘﻴﻦ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺮه‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ درﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﻛﻪ آﺧﺮ‬
‫زﻣﺎن اﺳﺖ و ﺗﻤﺎﻣﻲ "ﻋﻼﺋﻢ ﻇﻬﻮر" در اوج ﺣﺪ‪‬ت آﺷﻜﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻲ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ آﻗﺎي‬
‫ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻴﺪ! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮد را ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻤﻲ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻗﻠﻤﻲ را ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺪان‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲ ﺧﻮرد‪ ،‬ﻗﻠﻤﻲ را ﻛﻪ آﺛﺎر ﺳﻴﺪ ﻗﻄﺐ را ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ و "آﺋﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ" و‬
‫"ﻋﺼﺮ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺎﺷﻴﻦ" را و ده ﻫﺎ ﻛﺘﺎب و ﻣﻘﺎﻟﺔ آﮔﺎﻫﻲ ﺑﺨﺶ را ﻣﻲ ﻧﮕﺎرد‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﻄﺎﻟﺖ‬
‫ﻛﺸﺎﻧﻴﺪه و ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ از وﻗﺖ آن را ﻛﻪ اﺟﺰاﻳﻲ از "ﻋﺼﺮ" ﻣﺎ اﺳﺖ و ﺳﻮﮔﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﺧﺪاي ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﺪر دﻫﻴﺪ؟‬
‫ﻣﻦ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﺻﻠﻲ ﺗﻮﻃﺌﻪ اي ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺪاران و وارﺛﺎن "وﻻﻳﺖ ﺳﻔﻴﺎﻧﻲ"‬
‫ﭼﻴﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺎران ﺟﻌﻞ و ﺗﺤﺮﻳﻒ و اﺗﻬﺎم و ﺑﻬﺘﺎن و ﺣﺘﻲ دﺷﻨﺎﻣﻬﺎي ﺑﻲ‬
‫درﻳﻎ ﻧﺎﻣﻮﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﻴﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ از روﺣﺎﻧﻴﺖ و وﻻﻳﺖ! ﻛﻠﻤﻪ اي در دﻓﺎع از ﺣﻴﺜﻴﺖ و ﺷﺮﻓﻢ‬
‫ﻧﮕﻔﺘﻢ‪.‬‬
‫اوﻻً‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ اﻣﺎم راﺳﺘﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻋﻠﻲ ﺑﺰرگ و ﺑﺰرﮔﻮار‪" :‬ﻻﺗﻠﺘﻘﻲ اﻟﺸﻔﺘﺎن‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﺬﻣﻬﻢ‪ ،‬اﺳﺘﺼﻐﺎر اﻟﻘﺪرﻫﻢ و ذﻫﺎﺑﺎ ﻋﻦ ذﻛﺮﻫﻢ"‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪:‬‬
‫از ﻛﻤﺎن دار ﺑﻴﻨﺪ اﻫﻞ ﺧﺮد‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻴﻎ از ﻛﻤﺎن ﺑﺮون آﻳﺪ‬
‫و اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﺷﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ آوازﻫﺎ ﻛﻪ از ﺣﻠﻘﻮم اﻳﻦ "ﻋﺒﺪاﷲ" ﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﻲ آﻳﺪ‬
‫ﻛﺮ اﺳﺖ ﭼﻪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ آواز و آوازه دﻳﮕﺮي اﺳﺖ و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﻮد‪ ،‬دﻟﻴﻠﺶ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ :‬اﺳﺎﺳﺎً ﻃﺮف ﻧﺰاع ﻣﺎ اﻣﺜﺎل اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ در ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﻠﻚ‪ ،‬ﻛﺴﻲ را در ﻣﺮﺗﺒﻪ اي‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﺗﻘﻲ زاده‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﺔ دﺷﻨﺎم ﻧﻤﻲ داﻧﻢ و اﻳﻦ ﺷﻴﻮه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻗﺮآن ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﻢ;‬
‫ﭼﻪ‪ ،‬از ﻣﻴﺎن آن ﻫﻤﻪ دﺷﻤﻨﻬﺎ و دﺷﻤﻨﻴﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم ﻳﻜﻲ را ﺑﻪ زﺑﺎن آورده آن اﺑﻮﻟﻬﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮدي ﺑﻮد و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﺑﻮد و ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ و دﺷﻤﻦ ﻛﺎﻣﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ دﻧﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻤﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ اﺳﻼم ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎي‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺪا ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺦ ﻣﻠﺘﻬﺎ و ﻣﺤﻮ اﺻﺎﻟﺘﻬﺎي ﻣﺎ ﻣﺸﻐﻮل‬
‫اﺳﺖ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻫﺎي دﻳﺮﻳﻦ ﻇﻠﻢ و ﻏﺎرت و ﺗﻀﺎد و ﺑﻬﺮه ﻛﺸﻲ و ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ را ﺗﺎ‬
‫درﺟﺔ ﻣﺮگ آوري ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻣﺼﺮف ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻧﺴﻞ ﭘﺪرﻫﺎ و ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﺴﻞ ﭘﺴﺮﻫﺎ را‬
‫‪ . 1‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮ اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ "وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ"‬
‫ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه اﻧﺪ و ﺷﻴﻌﺔ او ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ اﻳﺮاد ﻛﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﺧﻄﺒﺔ ‪(129‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﻼم ﻣﺤﻤﺪ و ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻲ و راه اﺑﻮذر ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻴﻤﺎر ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺘﻌﺪاد ﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮش در ﻓﺤﺎﺷﻲ از ﺳﻮي رﻧﻮد اﺟﻴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺔ ﻋﻠﻤﻲ و اﺳﺘﺤﻜﺎم‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ اش‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺷﻜﺴﺖ وﺟﻬﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻮان ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺟﺮم‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وي در ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻟﻢ و ﻋﺎﻣﻲ ﺑﺨﺸﻮدﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻫﻴﺎﻫﻮ راه ﻣﻲ‬
‫اﻧﺪازد و ﻏﻴﺮ از ﻣﻨﺒﺮ ﻛﻪ در ﻧﻈﺮ اﻳﺸﺎن ﺟﺎي ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ اﺳﺖ ﺣﺘﻲ در ﻛﺘﺎب ﻗﻄﻮري ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫"ﺗﺸﻴﻊ ﻣﻜﺘﺐ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ!" درج ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﭘﺎﺳﺦ ﺳﺆال ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﻲ ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ "ﻓﺮاﻧﺴﻮي"ام ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي اداﻣﺔ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ رﻓﺘﻪ ام‪ ،‬ﻫﻢ "ﺳﻮرﺑﻮﻧﻲ"ام ﻳﻌﻨﻲ در‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺳﻮرﺑﻦ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده ام‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﻓﺠﻴﻊ ﺗﺮ‪" :‬ﻻﻏﺮ"م! و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ "اﺟﺘﻬﺎد" اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺺ وﻻﻳﺖ اﻳﻦ ﻧﻘﺺ زاﻳﻴﺪه و ﻧﺸﺎﻧﺔ دو ﻋﻠﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ "ﻣﻮﻫﻮﻣﺎت اﻋﺘﻘﺎدي" و دﻳﮕﺮي‬
‫"ﻣﻔﺎﺳﺪ اﺧﻼﻗﻲ"!‬
‫ﻣﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻴﺎل ﻣﻲ ﻛﺮدم‪ ،‬اﻳﺸﺎن در ﻣﻴﺎن ﺻﻒ ﻓﺤﺎﺷﺎن ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫روي ﻋﻘﻴﺪه ﻓﺤﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺛﻮاب اﺧﺮوي ﺑﻬﺘﺎن ﻣﻲ زﻧﺪ و ﻣﺄﻣﻮر و ﻣﺰدور ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﻲ و وﺿﻊ رواﻧﻲ اﻳﺸﺎن اﻗﺘﻀﺎي ﭼﻨﻴﻦ ﻟﺤﻨﻲ و رﻓﺘﺎري را دارد; ﺣﺘﻲ روزي ﻛﻪ ﻳﻜﻲ‬
‫از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن را در ﺟﻮاب ﺳﺆاﻟﻲ اﻧﺘﻘﺎدي ﻛﻪ از اﻳﺸﺎن در ﻣﻨﺒﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬
‫ﻫﻤﻔﻜﺮاﻧﺶ ﺗﻮي ﺣﻮض آب اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ در ﺟﻮاب ﺳﺆال ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﻣﻲ‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ‪" :‬ﻻﻏﺮي اﻧﺪام ﻛﺴﻲ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﻣﻔﺎﺳﺪ اﺧﻼﻗﻲ وي ﻣﻲ ﺷﻮد دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮي اﮔﺮ ﺑﺮ ﻓﺴﺎد‬
‫وي دارﻳﺪ اراﺋﻪ دﻫﻴﺪ"‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻴﺎل اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻮن از ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻧﺎﻣﻪ را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﻳﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ اﻫﻞ‬
‫ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻴﺪ و ﻣﺮا ﻓﻘﻂ از روي ﭘﻠﻲ ﻛﭙﻲ و ﻧﻮار ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻤﺎل اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬ﻣﻦ‬
‫او را از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻢ و ﺑﺮ ﺳﺮّ و ﻋﻠﻨﺶ "ﻛﻤﺎ ﻫﻮﺣﻘﻪ" ﺑﺼﻴﺮ و ﺑﻴﻨﺎﻳﻢ و ﻓﻘﻂ ادب اﻗﺘﻀﺎ‬
‫ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺎوي اﺧﻼﻗﻲ او را ﺑﻪ رﺷﺘﺔ ﺗﺤﺮﻳﺮ آورم‪" ،‬ﻳﻘﻴﻦ ﻛﺮدم ﻛﻪ از ﻛﺠﺎ آب ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮرد و ﻧﻪ ﻳﻚ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻛﺞ ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از آﻧﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻧﺠﺎم ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ از ﻫﻴﭻ ﻛﺎري‬
‫ﻣﻀﺎﻳﻘﻪ ﻧﺪارد"‪ ،1‬اﻳﻦ ﻳﺎدآوري را ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﻻزم ﻣﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن در ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً اﻋﺼﺎﺑﻲ آرام ﺗﺮ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬روي ﭘﺪر ﺧﻮدﺷﺎن ﭼﺎﻗﻮ ﻛﺸﻴﺪه اﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﻨﺪه و ﺷﻤﺎ را‬
‫ﺑﻴﺶ از اﺑﻮي ﺧﻮدﺷﺎن دوﺳﺖ ﻧﻤﻲ دارد!‬
‫ﺑﺮادر! ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﻫﻨﺮﺷﺎن ﻓﺤﺎﺷﻲ اﺳﺖ و ﻓﻀﻴﻠﺘﺸﺎن ﭼﺎﻗﻲ‪ ،‬ﻣﺎ را از راه ﻣﻨﺤﺮف‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﻛﺎر ﻣﻲ اﻧﺪازد و از ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺟﻬﺖ و ﺟﺒﻬﺔ اﺻﻠﻲ را در اذﻫﺎن ﻣﻐﺸﻮش ﻣﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﮕﺬار اﻳﻨﻬﺎ ﺷﺐ و روز ﻓﺤﺶ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﭼﺎق ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﻳﻚ روز ﻣﻦ و ﺗﻮ را ﻣﻲ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻓﺘﺨﺎراﺗﺸﺎن آب ﻣﻲ ﺷﺪ و از ﺗﻮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺪﺗﺮ از ﻣﻨﻲ‪ ،‬ﻻﻏﺮﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ و‬
‫‪ . 1‬ﻻﺑﺪ ﻧﺎراﺣﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اﮔﺮ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻫﻢ او را از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ و از ﺳﺮّ و ﻋﻠﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﺣﻘّﻪ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻴﻢ و ﺟﺎﻟﺐ‬
‫ﺗﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ و اﻳﺸﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﻫﻢ را ﻧﺪﻳﺪه اﻳﻢ و ﻓﻘﻂ اﻃﻼﻋﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ از اﻳﺸﺎن اﺧﻴﺮاً ﻛﺴﺐ ﻛﺮده ام اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﭼﺎق اﻧﺪ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻻﻏﺮي ﻣﺮا ﺟﺮﻣﻲ ﻓﺎﺣﺶ ﺷﻤﺮده اﻧﺪ! ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﻣﺮا از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﭘﻨﻬﺎﻧﻴﻬﺎي‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ام ﺧﺒﺮ دارﻧﺪ; وﻟﻲ ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ اﻳﺸﺎن را دﻳﺪه ام ﻧﻪ ﺣﺘﻲ ﻋﻜﺴﺶ ﻳﺎ ﺻﺪاﻳﺶ را ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﺔ ﻳﻚ ﺟﺎﻧﺒﻪ اي از ﭼﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ ﭼﻪ ﺗﻴﭙﻬﺎﻳﻲ اﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ از اﺳﺮار زﻧﺪﮔﻲ اﺷﺨﺎص ﺧﺒﺮ دارﻧﺪ و ﺧﻮد آن اﺷﺨﺎص ﺑﻲ ﺧﺒﺮﻧﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﺎآﺷﻨﺎ؟!‬
‫ﻣﺴﺌﻠﺔ دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬اﻳﺸﺎن در ﻧﺎﻣﺔ ﺟﻮاﺑﻴﺔ ﺧﻮد اﺗﻬﺎم ﻫﻤﻴﺸﮕﻴﺸﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺳﻨّﻲ و وﻫﺎﺑﻲ ام‬
‫ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺣﺘﻲ از آرم ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻢ دو ﺗﺎ ﻋﺜﻤﺎن در آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺗﻬﻤﺖ ﻛﺮده اﻧﺪ و اﻛﻨﻮن ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‬
‫او اﺻﻼً ﺳﻨّﻲ و وﻫﺎﺑﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻘﺼﻮدش ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ و ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﺧﻴﺮاً‪ ،‬آن اﺗﻬﺎم ﻛﻪ ﻧﮕﺮﻓﺖ اﺗﻬﺎم دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﻦ زده اﻧﺪ و‬
‫اﻳﺸﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ‪ ،‬از آن اﺗﻬﺎم اوﻟﻴﻪ ﻋﺪول ﻓﺮﻣﻮده و اﺗﻬﺎم ﺗﺎزه را ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ!! ﭼﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻴﻬﺎ ﭘﺮ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ!‬
‫ﺗﻮ ﻫﻢ اﮔﺮ ﻳﻚ ﺷﺐ آﻧﻬﺎ را ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻜﻤﻤﺎن و ﺟﺎﻫﺎي دﻳﮕﺮﻣﺎن ﭘﻴﻪ و دﻣﺒﻪ ﻣﻲ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺧﻠﻖ ﺑﮕﺬارﻳﻢ و ﺑﻪ رخ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﻜﺸﻴﻢ و ﺑﻪ ﺳﺮ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺮدم ﻻﻏﺮ ﺑﺰﻧﻴﻢ و آﻧﻬﺎ را دﻣﺒﻪ ﻛﺶ و ﭘﻴﻪ ﻣﺎل ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎن آن زﺑﺎن ﺷﻴﺮﻳﻦ و آﺗﺸﻴﻦ و دردﻣﻨﺪ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺧﻮب ﺳﻤﺒﻞ اﻳﻦ ﺗﻴﭗ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪" :‬نافجا حضنيه بين نثيله و محتلفه"‪!...‬‬
‫)دو ﭘﻬﻠﻮﻳﺶ ورم ﻛﺮده و در ﺗﻜﺎﭘﻮي ﻣﻴﺎن ﺳﺮﮔﻴﻨﺶ و آﺧﻮرش( وﻟﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮر ﭼﺎﻗﻴﻬﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻦ و اﻣﺜﺎل ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ آن ﻫﻤﻪ آوازﻫﺎ از ﻛﺠﺎ ﺑﻮد و اﻳﻦ‬
‫ﻏﻮﻏﺎي ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ و دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﺒﺎره ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻳﻜﺒﺎره ﻓﺮوﻧﺸﺴﺖ ﭼﻪ ﺑﻮد و ﭼﺮا ﺑﻮد؟ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﻣﻲ ﮔﺰارم ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺮﺑﺪه ﺟﻮﻳﺎن را در ﭼﺸﻢ‬
‫ﺧﻼﻳﻖ رﺳﻮا ﻛﺮد و ﻧﻘﺎﺑﻬﺎ ﻛﻨﺎر رﻓﺖ و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﻜﻤﻬﺎﺷﺎن ﭘﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﻠﻲ‪-‬ﻛﻪ درود‬
‫ﺧﺪا و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺖ ﺑﺮ او ﺗﺎب‪-‬رﻳﺴﻤﺎﻧﻬﺎﺷﺎن وا ﺷﺪ‪" .‬الی ان انتکث فتله و‬
‫اجھز عليه عمله و کبت به بطنته" )ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎب رﻳﺴﻤﺎﻧﺶ واﺷﺪ و ﻋﻤﻠﺶ ﻛﺎرش را‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و از ﺑﺲ ﺧﻮرد ﻣﺮد! ﭘﺮﺧﻮرﻳﺶ او را ﺑﻪ زاﻧﻮ آورد‪(.‬‬
‫ﻣﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ ﺗﺮس ﺷﻤﺎ از ﭼﻴﺴﺖ و ﻣﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ ﻧﻪ دﻏﺪﻏﺔ دﻓﺎع از ﻣﺮا دارﻳﺪ و ﻧﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﻲ و ﺑﻲ دردي ﻛﻠﻨﺠﺎر رﻓﺘﻦ ﺑﺎ آﻗﺎي ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ را‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ را در‬
‫ﻏﺮﺑﺖ ﺗﺒﻌﻴﺪ و آن ﻫﻤﻪ رﻧﺞ ﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮآﺷﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﭘﻨﺪار ﺑﺪ و ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺪ و ﻛﺮدار ﺑﺪ‬
‫اﻳﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﻳﻪ و ﭘﺎﻳﻪ اي در ﺷﻌﻮر و ﺷﺮف‪ ،‬از ﺗﺸﻴﻊ دم ﻣﻲ زﻧﻨﺪ و دﻟﺴﻮزي ﺑﺮ‬
‫وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ و ﻧﻜﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮد و اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻤﺎن و اﻣﻴﺪ و ﻋﺸﻖ ﻣﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺨﻮش‬
‫آﺷﻔﺘﮕﻲ و ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﺗﻴﺮﮔﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮدم ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮرﻧﺪ و اﻳﻨﺎن‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن اﺳﻼﻓﺸﺎن‬
‫و ارﺑﺎﺑﺸﺎن ﻣﺎﻧﻊ آﮔﺎﻫﻲ و ﺑﻴﺪاري و ﻣﺎﻳﺔﮔﻤﺮاﻫﻲ و ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺷﻴﻌﻪ ﮔﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺳﻮم اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺘﺴﺎب اﻳﻨﺎن در ﻟﺒﺎس و در ادﻋﺎ ﺑﻪ روﺣﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮان و ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و ﻣﺮدم آﮔﺎه‬
‫را ﺑﻪ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﻧﻮﻣﻴﺪي ﻛﺸﺎﻧﺪ و ﻣﻨﻄﻖ و اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر و اﻧﺼﺎف و آزادﮔﻲ و ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ و‬
‫ﭘﺎﻳﺔ ﺷﻌﻮر و ﻣﺎﻳﺔ ﺷﺮف اﻳﻨﺎن را ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ از روح و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺣﻮزة‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و راﻳﺞ در ﻣﻴﺎن روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺷﻴﻌﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﭘﻨﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﺑﺎور ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن وﻻﻳﺖ‬
‫و ﺣﺎﻣﻴﺎن اﺳﻼم و ﺳﺨﻨﮕﻮﻳﺎن روﺣﺎﻧﻴﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺎﻳﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻦ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻢ آﻣﺎج اﻳﻦ ﺗﻴﺮﻫﺎﻳﻢ و ﻫﻢ‬
‫در ﻣﺘﻦ اﺣﺴﺎس و ﻗﻀﺎوت ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و ﺟﻤﻊ روﺷﻨﻔﻜﺮان زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬از ﺑﺎﺑﺖ اﻳﻦ ﺳﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ دﻏﺪﻏﻪ اي ﻧﺪارم و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻲ دﻫﻢ ﻛﻪ اوﻻً‪ :‬ﺳﻴﻤﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي‬
‫ﻋﻠﻲ و ﻣﻜﺘﺐ ﺧﺪاﻳﻲ او در ﻋﻤﻖ وﺟﺪان اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﭼﻨﺎن ﺗﺎﺑﺶ و ﺟﻮﺷﺸﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺒﺎر‬
‫ﺗﻴﺮه و آب ﺳﺮد اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮي و ﺧﻄﺮي ﻧﺪارد و ﻃﻨﻴﻦ ﻏﻮﻏﺎﻳﺸﺎن از ﭼﻬﺎردﻳﻮاري ﻫﻤﺎن‬
‫"ﺷﻴﺦ ﻧﺸﻴﻦ"ﻫﺎي ﺣﻘﻴﺮﺷﺎن ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤﻲ رود و ﺟﺰ اﺣﺘﻤﺎﻻً آن ﻫﻢ ﻣﻮﻗﺘﺎً‪ ،‬ﭼﻨﺪ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻣﻌﺼﻮم‬
‫ﺗﺎزه ﺑﻪ ﺷﻬﺮ آﻣﺪه و ﭼﻨﺪ ﺧﺮده ﻛﺎﺳﺐ اﻫﻞ ﻣﺤﻞ را ﺟﺬب ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ :‬ﻣﺮدم اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺮدم ﻋﺼﺮ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎه ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺧﺸﻢ ﺷﺎه و ﺗﺮس اﺳﺘﻌﻤﺎر اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل‬
‫ﻛﺒﻴﺮ ﺑﺎ ﻋﻘﺪة ﺣﺴﺪ و ﺣﻘﺎرت ﭼﻨﺪ ﺷﺒﻪ روﺣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﺣﺮﻛﺖ او ﭘﻮﭼﻲ و ﺟﻤﻮدﺷﺎن را‬
‫ﺑﺮﻣﻼ ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺖ و آزارﺷﺎن ﻣﻲ داد دﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ دادﻧﺪ و ﻗﺮار ﺷﺪ ﻛﻪ او را در اﻓﻜﺎر ﻣﺮدم ﺑﻲ‬
‫ﭘﻨﺎه و در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻲ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ و رﺳﻮاﻳﺶ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دﺳﺘﺸﺎن ﺑﺮ او ﺑﺎز ﮔﺮدد و ﺳﺮﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﺮدﻧﺶ آﺳﺎن‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﮔﺰﻣﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺗﻬﺮان ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﻴﺮي اش اﻋﺰام ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻳﺎري ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺎه ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ در اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ او را ﺑﻪ زور از ﺑﺴﺖ ﺷﺎه ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﺑﻴﺮون ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﻴﺪﻳﻢ و او ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﻨﺒﺎن از ﭘﺎﻳﺶ اﻓﺘﺎد و ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻴﺪ‬
‫ﺧﺘﻨﻪ ﻧﺒﻮد و ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﺷﺎﻳﻌﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ ﻫﺎي آن اﻳﺎم ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺒﺮ و ﮔﻮش ﺑﻪ ﮔﻮش ﭘﺨﺶ ﺷﺪ و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪي ﺣﺘﻲ در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬
‫او را ﻟﻌﻦ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺷﻴﻮخ و رﺟﺎل درﺑﺎري او را ﻧﻮﻛﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎر‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬ارﻣﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻨّﻲ‪،‬‬
‫وﻫﺎﺑﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺎﻳﻲ و ﺑﺎﺑﻲ و ﺑﻲ دﻳﻦ و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ دﻫﻨﺸﺎن آﻣﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺧﻴﻠﻲ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺎور ﻛﺮدﻧﺪ و‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬رﻧﺴﺎﻧﺲ اﺳﻼم ﻛﻪ او در ﺟﻬﺎن آﻏﺎز ﻛﺮد و ﻣﺼﺮ و ﺷﻤﺎل اﻓﺮﻳﻘﺎ را ﺑﻪ ﺑﻴﺪاري و‬
‫ﺣﺮﻛﺖ آورد‪ ،‬در وﻃﻦ ﺧﻮد وي ﻳﻚ ﻗﺮن ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎد و او ﭼﻨﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﺗﻮپ ﻓﻮﺗﺒﺎل‪،‬‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﺎﺳﺶ ﻣﻲ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻴﺴﺘﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز‪ ،‬ﻛﺎر ﺑﺮﻋﻜﺲ اﺳﺖ و ﻣﻦ‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ اﻧﺪازه ﻫﺎي اﻧﺪك وﺟﻮدي‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ دارم ﻛﻪ‬
‫ﻛﻮﺷﺶ اﻳﻨﺎن در ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﺮدم ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ و آﺛﺎر و اﻓﻜﺎر ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﻛﺠﺎ ﺑﺮاﻳﻢ ﻧﻌﻤﺘﻲ راﻳﮕﺎن و‬
‫ﺛﺮوﺗﻲ ﺑﺎدآورده و ﮔﻨﺠﻲ ﺑﻲ رﻧﺞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ اﻋﺘﻘﺎد دارم ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ ﻛﻪ در اﺷﺎﻋﺔ اﻓﻜﺎرم و ﺟﻠﺐ اﻓﻜﺎر ﻣﺮدم ﻛﺴﺐ ﻛﺮده ام‪ ،‬ﺛﻠﺜﺶ ﺛﻤﺮة رﻧﺠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮده ام و ﻛﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺮده ام و ارزﺷﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داﺷﺘﻪ ام و دوﺛﻠﺜﺶ را ﻣﺮﻫﻮن زﺣﻤﺎت‬
‫اﻳﻦ آﻗﺎﻳﺎن ﻣﺤﺘﺮﻣﻢ و از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺎت ﺳﭙﺎس ﻣﻲ ﮔﺰارم وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ ﺳﻮرﺑﻨﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻻﻏﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻫﺴﺘﻲ اش ﻳﻚ ﺧﻮدﻛﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ‬
‫ﻓﺮﻳﺎدم را اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﻨﻢ؟ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮده اﻧﺪ و ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺳﺎﺗﻴﺪي ﻛﻪ ﻣﻦ ﺷﺎﮔﺮد آﻧﻬﺎﻳﻢ و رﻧﺠﻲ‬
‫ﻫﻢ ﻛﻪ در راه ﻗﺮآن و در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﻪ ﻫﺎ و اراﺋﺔ ﭼﻬﺮة ﭘﺎك ﺗﺸﻴﻊ ﻋﻠﻮي ﺑﺮده اﻧﺪ از ﻣﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ داﻣﻨﺔ ﺗﺄﺛﻴﺮﺷﺎن ﻛﻤﺘﺮ از ﻣﻦ اﺳﺖ ﭼﻮن‪ ،‬آﻧﻬﺎ از داﺷﺘﻦ دﺷﻤﻨﺎﻧﻲ ﻛﻴﻨﻪ ﺗﻮز و‬
‫ﺑﺪزﺑﺎن و ﺑﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮده اﻧﺪ و اﻳﻦ ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻣﺎم‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﺔ آن; ﭼﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ اﺑﻮذرﻫﺎ و ﻋﻤﺎرﻫﺎ و ﺳﻠﻤﺎن‬
‫ﻫﺎ‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻋﻈﻤﺖ و ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم را ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻫﺎ و‬
‫ﻋﻤﺮوﻋﺎص ﻫﺎ و ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪن ﭼﻬﺮة ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ وي ﻧﻘﺸﻲ ﺑﺰرگ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﻋﻠﻲ‬
‫در ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ دوران ﺧﻠﻔﺎ و در ﺳﻪ ﺻﺤﻨﺔ ﺻﻔﻴﻦ و ﻧﻬﺮوان و ﺟﻤﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫در ﭼﺸﻤﻬﺎ درﺧﺸﻴﺪ و در اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺑﻠﻬﺎ و ﺗﻀﺎدﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ او را دﻗﻴﻘﺎً اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺟﻮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮخ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺷﺪن ﺣﺮﻳﺺ اﺳﺖ‪ ،‬زﺷﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻗﻪ اﻓﻜﻦ و آﺷﻮﺑﮕﺮ و ﺧﻴﺎﻧﺘﻜﺎر اﺳﺖ‪ ،‬اﺻﻼً از اﺳﻼم ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﻣﺮﺗﺪ‬
‫ﮔﺸﺖ‪ ...‬ﻫﻤﺔ اﻳﻦ دﺷﻨﺎﻣﻬﺎ ﻛﻪ در دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻗﺪرت ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ و ﺷﺎﻳﻊ ﻣﻲ ﮔﺸﺖ و ﺳﺎﻟﻬﺎ‬
‫ﺳﺐ و ﻟﻌﻦ او را ﭘﺲ از ﻫﺮ ﻧﻤﺎز در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ‬
‫او و ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ ﻣﺼﻴﺒﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺎر آورد‪ ،‬ﻣﺼﻴﺒﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در ﺳﺎﻳﺔ آن اﻣﺜﺎل ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ ﭼﺎق‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻲ ﭘﺮورﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺠﺎ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ؟ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺗﻤﺎﻣﻲ روﺷﻨﻔﻜﺮان‬
‫آزاداﻧﺪﻳﺶ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻛﻪ ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ را ﺑﺮ ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺒﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و از ﻣﺘﻌﺼﺒﺎن و‬
‫ﻣﺮﺗﺠﻌﺎن و ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺒﺎن ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺳﻨّﻲ ﻣﺬﻫﺐ و وﻫﺎﺑﻲ ﻣﺴﻠﻚ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﻲ ﻫﺮاﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﻟﺠﻦ ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ و ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻈﻬﺮ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ و ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﻲ ﺳﺘﺎﻳﻨﺪ و اﻋﺘﺮاف ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﭘﺲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻲ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي دﻳﮕﺮ ﺑﻮد;‬
‫ﺗﻮده ﻫﺎي ﻣﻈﻠﻮم‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﻪ در ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر‪ ،‬از ﻏﺎﺻﺐ ﺑﻪ اﺑﻠﻴﺲ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ ،‬او‬
‫را از ﺻﻮرت اﻣﺎم ﺑﺮﺣﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و اﻣﺮوز‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﺴﺌﻮل و ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ او‪،‬‬
‫ﺧﻮد را در اﻳﻦ ﻗﺮن و در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﭘﺮﻛﺸﺎﻛﺶ‪ ،‬از ﻣﺎرﻛﺲ و ﻟﻨﻴﻦ و ﻣﺎﺋﻮ و ﻛﺎﺳﺘﺮو و ﻧﻴﺰ‬
‫از ﺗﻤﺎم ﭼﻬﺮه ﻫﺎي اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻲ ﻧﻴﺎز ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ و داﻣﻨﺔ ﺗﺸﻌﺸﻊ وﺟﻮدي اش از ﻣﺮز‬
‫ﺗﺸﻴﻊ و ﺣﺘﻲ اﺳﻼم و ﻣﺬﻫﺐ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ و ﻫﺮ اﻧﺴﺎن آﮔﺎه و آزادي ﻛﻪ ﺑﻪ ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫آزادي‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎي روح آدﻣﻲ‪ ،‬ارج ﻣﻲ ﻧﻬﺪ و او را ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ "ﻓﺮﻳﺎد ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ"اش ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻳﺎ "ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ" ﻳﺎ "ﻗﻬﺮﻣﺎن اﻧﺴﺎﻧﻲ" ﻳﺎ "اﻧﺴﺎن ﺗﻤﺎم" ﻳﺎ "اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬
‫در اوج"‪ 1‬و اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻈﻤﺘﻲ ﻫﻴﭻ اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ آﻗﺎي ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ زﻳﺎد ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ او و ﻓﻀﺔ ﺧﺎدﻣﻪ ﺟﺰء "اﺑﺮار" ﻧﺪو در ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺮاد از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻼﺷﺸﺎن ﻣﺸﻜﻮر‬
‫کان مزاجھا کافوراً"‪ ،‬ﻋﻠﻲ و ﺧﺎﻧﻮاده اش و ﻛﻠﻔﺘﺸﺎن‬
‫يشربوُ َن من کأس َ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﭘﺎداش " َ‬
‫ﻓﻀﻪ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ دﻳﮕﺮي در ﺟﻬﺎن! ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻻﻏﺮي ﻣﺮا ﺟﺮم ﻣﻲ‬
‫ﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﭼﺎﻗﻲ ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﺎﻳﺔ ﻓﺨﺮ‪ ،‬ﻗﻴﺎس ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم و ﻛﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﻋﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ او و ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﻴﻦ و‬
‫زﻳﻨﺐ‪ ،‬در ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺟﺎم ﺳﺮ ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ و از ﭼﺸﻤﺔ ﺧﻮﺷﮕﻮار ﻣﻲ ﻧﻮﺷﻨﺪ و در ﻫﻮاﻳﻲ ﻧﻪ ﺳﺮد و ﻧﻪ‬
‫ﮔﺮم ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻬﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲ زﻧﻨﺪ و ﻇﺮﻓﻬﺎي ﻧﻘﺮه اي و ﻗﺪﺣﻬﺎي ﺑﻠﻮرﻳﻦ ﺑﺮ ﮔﺮدﺷﺎن ﭼﺮخ ﻣﻲ ﺧﻮرد‬
‫و ﺑﺮ ﺑﺎﻻﻳﺸﺎن ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺳﻨﺪ‪‬س ﺳﺒﺰ و اﺳﺘﺒﺮق اﺳﺖ و ﺑﺮ دﺳﺘﻬﺎﺷﺎن دﺳﺘﺒﻨﺪﻫﺎي ﻧﻘﺮه‪!...‬‬
‫‪ . 1‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از‪ :‬ﺟﺮج ﺟﺮداق‪ ،‬ژوزف اﻣﺮﺳﻮن‪ ،‬ﻣﺎدام دوﻻوﻳﺪا‪ ،‬ﻣﺎﺳﻴﻨﻴﻮن‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﻣﺴﻴﺤﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻮر ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ ﭘﺎداش "اﺑﺮار" اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻠﻲ و ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ ﺗﺨﺼﻴﺺ دادن‪ ،‬ﻫﻢ‬
‫ﻗﺮآن را ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻛﺮدن اﺳﺖ و ﻫﻢ اﺑﺮار را ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﻫﻢ ﻋﻠﻲ را ﺗﺎ ﺳﻄﺢ "آدﻣﻬﺎي‬
‫ﺧﻮب" ﭘﺎﻳﻴﻦ آوردن‪ .‬ﻋﻠﻲ را "قسيم جنة و نار" ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ و آن ﮔﺎه‪ ،‬ﻧﻌﻤﺎت ﺟﻨﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫وي و ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ اﺧﺘﺼﺎص دادن‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻀﺎوﺗﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وي ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﻲ آورد؟ اي ﻛﺎش‬
‫ﻋﻠﻲ آن دﺷﻤﻨﻬﺎي ﺑﺰرگ را ﻣﻲ داﺷﺖ و اﻳﻦ دوﺳﺘﻬﺎي ﺣﻘﻴﺮ و ﻛﺞ اﻧﺪﻳﺶ را ﻧﻤﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻋﻠﻲ‬
‫از ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺰرگ ﺗﺮ اﺳﺖ و از اﺑﺮار ﺑﺮﺗﺮ‪ ،‬او ﺧﻮد ﭘﺮوﻧﺪة اﺑﺮار اﺳﺖ‪ ،‬او ﺳﺮﺧﻴﻞ "ﻣﻘﺮﺑﻴﻦ" اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑﺰرگ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮة اﺑﺮار ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻛﺎﺳﻪ ﺷﻮد‪،‬‬
‫او ﺧﻮد "رﺿﻮان ﺧﺪاوﻧﺪ" اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﺸﻤﻪ ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ ﻛﻪ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده اش از آن‬
‫ﺑﻴﺎﺷﺎﻣﺪ و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ دﻳﮕﺮ را‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﺑﻮذر و ﺳﻠﻤﺎن و ﺑﻼل و دﻳﮕﺮ اﺋﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪان و ﺷﻬﻴﺪان‪ ،‬را‬
‫راه ﻧﺪﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻧﺤﺼﺎرﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و زﺷﺖ و ﺣﻘﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﻤﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺜﻞ اﻋﻼي ﺟﻮد و ﻟﻄﻒ و ﻛﺮاﻣﺖ اﻧﺪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲ را ﻣﻦ ﻧﻪ در ﻟﺐ اﻳﻦ ﭼﺸﻤﻪ‪ ،‬ﻛﻪ در‬
‫"يفجرُونھا تفجيراً" ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ‪ .‬او ﺳﻨﮓ را ﻣﻲ ﺷﻜﺎﻓﺪ و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎي زﻻل ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻋﺸﻖ را‬
‫ُ‬
‫سيئات المقربين" و ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻫﻢ ﺑﺮاي‬ ‫حسنات االَبرار‬
‫ُ‬ ‫ﺑﺮاي اﺑﺮار روان ﻣﻲ ﺳﺎزد‪" .‬‬
‫اﺑﺮار ﻧﻌﻤﺖ و ﻟﺬت و ﭘﺎداش اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻋﻠﻲ‪ ،‬از ﻳﻚ رﻫﺒﺮ ﺑﺰرگ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺎ "ﺣﻠﻮا ﺟﻮزي"‬
‫کان‬
‫ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻛﺮدن و ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﭘﻴﻜﺎن دوﻟﻮﻛﺲ ﻳﺎ ﺟﻮاﻧﺎن ﺟﺎﻳﺰه دادن اﺳﺖ ﻛﻪ‪" :‬ان ھذا َ‬
‫کان سعيکم مشکوراً"! ﺑﻬﺸﺖ ﺣﻘﻴﺮﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ در آن ﺑﮕﻨﺠﺪ و‬
‫لکم جزا ًء َو َ‬
‫ﻓﻘﻴﺮﺗﺮ از آﻧﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ و زﻳﻨﺐ ﭘﺎداش دﻫﺪ‪ ،‬ﺷﺮم ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﺔ ﮔﻠﻴﻦ ﻓﺎﻃﻤﻪ را‬
‫ﺑﺰﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﻛﻨﺎن آن‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﺎﻣﻼن روح ﺧﺪاﻳﻨﺪ و ﻣﺴﺠﻮد ﻣﻼﺋﻚ و ﻣﺜﻞ اﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ارزﺷﻬﺎ‬
‫يطعمون الطعا َم علی حبه مسکينا ً َو يتيما ً َو‬

‫َ‬ ‫و آرﻣﺎﻧﻬﺎي اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﺎم ﺟﺎﻳﺰه را ﺑﺮ زﺑﺎن آورد‪" .‬‬
‫اَسيراً" اﺷﺎرة ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻛﺎرﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﻋﻠﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻠﺴﻔﺔ اﻳﻦ اﺷﺎره درس‬
‫ﻧﻴﻜﻮﻛﺎري ﺑﻪ اﺑﺮار دادن اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬درس اﺑﺮار ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬از‬
‫زﻧﺪﮔﻲ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻧﻘﻞ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ارزش و ﻋﻈﻤﺖ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﺪان‪ ،‬ﻛﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬اﻓﻼﻃﻮن را ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺧﻂ و اﺳﭙﺎرﺗﺎﻛﻮس را ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ اﻧﺪام ﺳﺘﻮدن اﺳﺖ!‬
‫ﺑﮕﺬرﻳﻢ! ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻛﺴﺒﻪ اي ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﻳﻮﻣﻴﻪ‪ ،‬وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺋﺐ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ و ﺷﻬﺎدت‬
‫ﺣﺴﻴﻦ و اﺳﺎرت زﻳﻨﺐ ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺑﺎزارﺷﺎن و اﺟﻨﺎس دﻛﺎﻧﺸﺎن اﺳﺖ و دﻟﻴﻞ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﻋﻘﺎﻳﺪ و‬
‫ﺻﺤ‪‬ﺖ اﻓﻜﺎرﺷﺎن‪ ،‬ﭼﺎق ﺑﻮدﻧﺸﺎن اﺳﺖ و ﻋﻼﻣﺖ "ﻣﻮﻫﻮم ﺑﻮدن ﻋﻘﺎﻳﺪ" ﻣﻦ‪ ،‬ﻻﻏﺮﺑﻮدﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎي روح و ﻣﻌﺮاﺟﻬﺎي اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺑﻴﻜﺮاﻧﮕﻲ وﺟﻮد و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎه‬
‫ﻋﻠﻲ را ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻓﻬﻢ ﻛﻨﻨﺪ؟ آﻧﭽﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺷﻨﺎﻣﻬﺎ و اﺗﻬﺎﻣﻬﺎي‬
‫اﻳﻦ دﺳﺘﻪ "ﺑﻲ ﺗﻔﺎوت ﻣﺤﺾ" ﺑﻤﺎﻧﻢ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺎن ﺷﻴﻌﻪ "ﻧﺒﻮدﻧﻢ" از ﺳﻮي اﻳﻨﺎن ﻣﻌﺘﺮف ﺑﺎﺷﻢ‪،‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻊ ﺷﺪه ام ﻛﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮﻳﻦ وﺟﻪ اﺷﺘﺮاﻛﻲ و ﺗﺸﺎﺑﻬﻲ ﻣﻴﺎن ﺗﺸﻴﻊ آﻧﻬﺎ و‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ﻣﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻤﻲ ﻛﻪ رخ داده اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮل اﺷﺘﺮاك اﻟﻔﺎظ و اﺳﺎﻣﻲ‬
‫ﺧﺎص در اﻳﻦ دو ﺟﻨﺎح و دو ﻣﻜﺘﺐ اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ دو ﻗﻄﺐ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك و ﺣﺘﻲ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ از ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺘﻀﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ درس ﻋﻤﻴﻖ و ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﻳﻲ ﻗﺮآن ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ داده و ﭼﻪ ﺧﻮب ﺧﻴﺎﻟﺶ را راﺣﺖ ﻛﺮده و ﺗﻜﻠﻴﻔﺶ را ﻣﻌﻠﻮم و از ﻫﺮ دﻏﺪﻏﻪ و رﻧﺞ و‬
‫ﻣﻨﺎﻇﺮه و ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ اي ﻛﻪ او را از راه ﺑﺎز ﻣﻲ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻋﺒﺚ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲ ﻛﺮد و‬
‫ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﻋﺎت و اﻳﺎم او را ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﻲ داد و در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﻴﻮخ داراﻟﻨﺪوه و ﺑﺖ ﺳﺎزان‬
‫ﻛﻌﺒﻪ و ﺣﺎﻣﻴﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ و اﺷﺮاﻓﻴﺖ و ﺑﻴﻤﺎران ﺷﺮك و ﻏﺮور و ﭘﺮده داران دﻛﺎن دﻳﻦ و ﭘﺎدوان‬
‫ﺑﺎزار ﻋﻜﺎظ و ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻫﺎي ﺗﺠﺎرت و ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺧﺮاﻓﻪ و ﺟﻬﻞ‪ ،‬از ﻛﺎر ﺗﻜﻤﻴﻞ دﻳﻦ و اﺑﻼغ ﭘﻴﺎم و‬
‫دﻋﻮت ﻣﺮدم و ﺑﻴﺪاري و ﺑﺴﻴﺞ ﺧﻠﻖ ﺑﺎزﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ و ﺟﺰ ﺿﻌﻒ اﻋﺼﺎب و رﻧﺠﻬﺎي ﺑﻲ ﺛﻤﺮي ﻛﻪ‬
‫ﺧﺪاي ﻧﺎﻛﺮده ﻻﻏﺮش ﻣﻲ ﻛﺮد ﻧﺘﻴﺠﻪ اي ﻧﻤﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻳﻜﺴﺮه ﻧﺠﺎﺗﺶ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻮر داد‬
‫ﺑﮕﻮ‪:‬‬
‫ون ما اَعب ُد* َو ال اَنا عابد ما‬

‫ون* َو ال اَنتم عاب ُد َ‬
‫ُون*الاَعب ُد ما تعب ُد َ‬
‫"قل يا اَيھا الکافر َ‬
‫لی دين"‪.‬‬‫ون ما اَعب ُد*لکم دينکم َو َ‬ ‫عبدتم* َو ال اَنتم عاب ُد َ‬
‫ﻳﻚ ﺣﺮف ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺷﺶ ﻋﺒﺎرت‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻜﺮار ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭼﺮا؟ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫اﺻﻞ "ﺟﺪاﺳﺎزي" ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎﻓﺮون ﻣﻘﺼﻮد "ﺑﻲ دﻳﻦ"ﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ‬
‫دﻳﻦ دارﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺣﺮﻓﻬﺎي ﺷﻤﺎ ﻫﻤﻪ اش دﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دﻳﻦ ﺷﻤﺎ‪ .‬ﻣﻦ دﻳﻦ دﻳﮕﺮي دارم‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه‬
‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ دﻳﻨﺪارﻧﺪ و ﺗﻮ ﻫﻢ دﻳﻨﺪار‪ ،‬ﭘﺲ ﺧﻮب اﺳﺖ ﻣﺘﺪﻳﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻛﻨﺎر ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺸﺎن را ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﻤﻲ و اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ رﻓﻊ ﻛﻨﻨﺪ و ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻫﺮ دو اﻫﻞ‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﻨﺪ و اﻫﻞ دﻳﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮﺧﻲ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﻫﺎ و ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻫﺎ و‬
‫ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻤﻬﺎ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺮ دو اﻫﻞ ﻋﺒﺎدﺗﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﻴﻢ ﻳﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺒﻮدﻫﺎﻣﺎن دوﺗﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬دﻳﻨﻬﺎﻣﺎن دوﺗﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻳﻚ ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﻳﻚ ﻣﻌﺒﻮد و ﻳﻚ دﻳﻦ اﺧﺘﻼف‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻪ ﺣﻞ ﺷﻮد ﺳﺨﻦ از دو ﭘﺮﺳﺘﺶ و دو ﻣﻌﺒﻮد و دو دﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﻣﻐﺎﻳﺮ و ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺤﺚ ﻛﻨﻴﻢ؟! "ﻫﺮ ﭼﻪ را ﺗﻮ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﻦ ﻧﻤﻲ ﭘﺮﺳﺘﻢ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﻣﻦ ﻣﻲ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه اش ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه اش ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﻢ ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه اش ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﻦ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺧﻮد"‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل و‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‪ ،‬ﻫﻤﺔ ﻣﺸﻜﻼت ﺣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ از ﻛﻼس ﭼﻬﺎرم ﭘﻨﺠﻢ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﻛﻪ داﻧﺶ‬
‫آﻣﻮزي ﭘﺎﻧﺰده ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه ام و ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺸﻖ اﺑﻮذر‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده ام و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺑﺎ ﻧﻔﺮت از ﻋﺜﻤﺎن ﻗﺎﺗﻞ اﺑﻮذر‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن در آن ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ دﺳﺘﻮر ﻛﻮﺑﻴﺪن‬
‫ﻣﻦ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺎﺳﻄﻴﻦ از " ﻻ" ﻛﻪ آرم ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻢ اﺳﺖ و ﺳﻤﺒﻞ "ﻻ" در‬
‫ﺷﻌﺎر ﺗﻮﺣﻴﺪ و "ﻻ" در ﺟﻮاب ﻋﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ و ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻣﻦ اﺳﺖ و در آن‪ ،‬ﻳﻚ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻳﻚ ﻋﻤﺮ و دو ﺗﺎ ﻋﺜﻤﺎن از ﺗﻮي ﺣﻘﺔ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪي و‬
‫ﺟﺎدوﺷﺎن ﺑﻴﺮون ﻣﻲ آورﻧﺪ و ﻣﻲ ﺷﻮم‪ :‬ﻣﺆﺳﺲ ﻣﺬﻫﺒﻲ در اﺳﻼم‪ ،‬ﻛﻪ دو ﺗﺎ ﻋﺜﻤﺎن دارد و ﻳﻚ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻫﻢ ﻧﺪارد! ﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ اوﻟﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﻧﻔﺮت از ﻋﺜﻤﺎن را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺪ‪‬ت‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺪ‪‬ت‬
‫ﻋﺸﻖ ﺑﻪ اﺑﻮذر‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و روﺷﻨﻔﻜﺮ اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﭘﺨﺶ ﻛﺮده ام‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﻲ ﺑﻲ‬
‫ﻋﻠﻲ و دو ﻋﺜﻤﺎﻧﻪ! ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﺷﻮم‪ .‬ﻣﻦ ﻗﻠﻢ ادﺑﻲ و رﺷﺘﺔ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﺨﺼﺺ ﻋﻠﻤﻲ‬
‫ام را در ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺗﺎرﻳﺦ رﻫﺎ ﻛﺮده ام‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ از ﻋﻠﻲ و ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﺣﺴﻴﻦ و زﻳﻨﺐ و اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻮﻋﻮد و‬
‫ﺷﻬﺎدت و اﻣﺎﻣﺖ و اﻣﺎم ﺳﺠﺎد و ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻲ "وﺻﺎﻳﺖ" و "ﻏﺪﻳﺮ" و ﻧﻔﻲ ﺷﻮري و‬
‫ﺳﻘﻴﻔﻪ و دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و ﺧﻼﻓﺖ و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺳﻠﻤﺎن و اﺑﻮذر و ﺣﺠﺮ و ﺣﺮ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ارزﺷﻬﺎي اﻫﻞ‬
‫ﺑﻴﺖ و ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﺗﺸﻴﻊ و رﺳﺎﻟﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻋﻠﻲ ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ و آﻧﭽﻪ در‬
‫اﻳﻦ راه اﻧﺪوﺧﺘﻪ ام ﻗﺴﺎوت ﻗﺎﺳﻄﻴﻦ اﺳﺖ و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﺎﻛﺜﻴﻦ و ﺟﻬﺎﻟﺖ ﻣﺎرﻗﻴﻦ و اﻳﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ‪ ،‬ﺳﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻃﻊ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺸﺎن راه را از ﻫﻤﻴﻦ "ﻣﻌﺎﻟﻢ اﻟﻄﺮﻳﻖ" ﮔﺮﻓﺘﻪ ام و ﺑﺮ راه ﻋﻠﻲ رﻓﺘﻪ ام و ﺷﻴﻌﺔ‬
‫ﺣﻘﻴﺮ‪ ،‬وﻟﻲ‪ ،‬وﻓﺎدار ﻋﻠﻲ ﺑﻮده ام و ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻢ و ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﻢ ﺷﺎﻫﺪ ﺻﺪﻗﻢ و ﻧﺸﺎن درﺳﺘﻲ راﻫﻢ و‬
‫آن ﮔﺎه ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻣﺤﺐ ﻋﻠﻲ و ﭘﺎﺳﺪار وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ و ﻣﺮو‪‬ج ﺗﺸﻴﻊ و ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﻌﺎرف‬
‫اﻫﻞ ﺑﻴﺖ و ﺣﺎﻣﻞ ﻋﻠﻮم اﺋﻤﺔ اﻃﻬﺎر ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ و اﺳﺎﺳﺎً ﺣﺮﻓﻪ ﺷﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ و ﻣﻘﺎم و ﻟﺒﺎس‬
‫رﺳﻤﻲ آن را ﺻﺎﺣﺒﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮا دﺷﻤﻦ ﻋﻠﻲ و ﻣﻨﻜﺮ وﻻﻳﺖ و ﺑﺮﻫﻢ زﻧﻨﺪة اﺳﺎس ﺗﺸﻴﻊ و ﺣﺘﻲ ﻣﻌﺎﻧﺪ‬
‫اﻫﻞ ﺑﻴﺖ و ﺧﺼﻢ ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﺣﺴﻴﻦ و اﻣﺎم و اﻣﺎﻣﺖ و وﺻﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ اﺳﺎﺳﺎً ﻧﻪ دﻳﻦ دارﻧﺪ و ﻧﻪ ذره اي ﻣﻬﺮ ﻋﻠﻲ و ﻧﻪ اﻧﺪﻛﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ و اﻳﻤﺎن ﺷﻴﻌﻲ و ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن‬
‫از "اﻫﻞ ﺑﻴﺖ" ﻛﻪ ﻣﻦ ﺣﻘﺸﺎن را ﻏﺼﺐ ﻛﺮده ام‪ ،‬ارادت ﻣﺮدم را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮده ام‪،‬‬
‫"اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﺧﻮدﺷﺎن" اﺳﺖ ﻛﻪ آﮔﺎﻫﻲ و ﺑﻴﺪاري ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﺨﺼﻮص‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﺸﺎن ﻟﻄﻤﻪ زده اﺳﺖ و ﻣﺰرﻋﺔ ﻓﺪﻛﺸﺎن ﻛﻪ ﺑﺎزار ﺗﻬﺮان اﺳﺖ ﻏﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﻢ اﻳﻦ را ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ اﻳﻦ آﺗﺶ ﻋﻠﻲ را ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻧﻢ را ﮔﺪاﺧﺘﻪ و ﺗﻤﺎم‬
‫ﻋﻤﺮم را ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﻲ ام را ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ ﻛﺮده و ﻗﻠﻤﻢ را ﻣﺘﻨﺒﺮ ]؟[ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬اﻧﻜﺎر ﻛﻨﻢ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ راه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﺣﻖ ﺑﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮدم و ﻫﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ و ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ :‬ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫اﻳﻤﺎن دارﻳﺪ ﻣﻦ اﻳﻤﺎن ﻧﺪارم و ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻦ اﻳﻤﺎن دارم ﺷﻤﺎ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻤﺎ اﻳﻤﺎن‬
‫دارﻳﺪ ﻣﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﻢ و ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻦ اﻳﻤﺎن دارم ﺷﻤﺎ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬لکم عليکم و لی علی!‬
‫ﻏﺎﺋﻠﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻛﺮده ام و ﺧﻮدم را ﺧﻼص‪ .‬دردﻫﺎ و داﻏﻬﺎ و ﺧﻄﺮﻫﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ‬
‫ﺟﺪي ﺗﺮ و ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﭙﺮدازم‪ ،‬ﺧﺪا و ﻣﺮدم ﻗﻀﺎوﺗﺸﺎن را درﺑﺎرة ﻣﺎ و‬
‫آﻧﻬﺎ ﻛﺮده و ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻜﺎران آﻗﺎي ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ او‬
‫را ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺨﺸﻴﺪ و "واي اﮔﺮ از ﭘﺲ اﻣﺮوز ﺑﻮد ﻓﺮداﻳﻲ"‪ ،‬آﻗﺎي ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻧﺼﺎري زﻧﺠﺎﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﻢ ﺳﺎﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻳﻚ "ﻛﻼه ﻣﺨﻤﻠﻲ" ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ و در‬
‫ﻛﺘﺎب "اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ در ﺗﺮازوي ﻋﻘﻞ و دﻳﻦ"! ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رد ﻧﻈﺮﻳﻪ اي ﻋﻠﻤﻲ‪" ،‬ﻋﻘﻞ و دﻳﻨﺸﺎن"‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪ و ﻣﺎﻳﻪ اي از ﻣﻨﻄﻖ و ﺷﺮف ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ارزاﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻘﻠﻲ و دﻳﻨﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻦ ﻛﻪ درﺳﻬﺎﻳﻢ در داﻧﺸﻜﺪة ادﺑﻴﺎت ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﻬﺎ و درﺳﻬﺎي ﻣﻦ در ارﺷﺎد ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ اﺗﻬﺎم "اﺧﺘﻼط‬
‫ﺟﻨﺴﻲ" ﻣﻲ زﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰاران زن و دﺧﺘﺮي ﻛﻪ ﻫﺮ ﺗﺎر ﮔﻴﺴﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﺮوارﻫﺎ رﻳﺶ اﻳﻦ ﻣﻼﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲ‬
‫ارزد ﻛﻪ ﻧﻨﮓ روﺣﺎﻧﻴﺖ اﻧﺪ و ﻣﺎﻳﺔ ﺷﺮم ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻫﺰاران زن و دﺧﺘﺮي ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ روزﮔﺎري‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺸﻖ اﻳﻤﺎن و ﺑﺮاي ﺷﻨﻴﺪن درﺳﻲ از ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ ﻳﺎ ﺳﺨﻨﻲ از ﻋﻠﻲ و ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﺣﺴﻴﻦ و زﻳﻨﺐ‪،‬‬
‫رﻧﺞ راه و دﺷﻮارﻳﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻫﻤﻮار ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎي ﺷﺐ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ و ﭘﻴﺎده‪ ،‬ﮔﺎه از ﺷﻤﺎل ﺗﺎ ﺟﻨﻮب اﻳﻦ ﺗﻬﺮان ﻣﺨﻮف را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺷﻮق ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮش و ﺗﻮان ﻣﺬﻫﺐ و ﺗﻘﻮي‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ دﻋﻮﺗﻬﺎي ﭘﻲ ﮔﻴﺮ ﻣﻜﺘﺒﻬﺎي ﻣﺎدي و ﻳﺎ وﺳﻮﺳﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻛﺜﻴﻒ ﻓﺮﻫﻨﮓ و زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎري ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ و در اﻳﻦ راه ﭼﻪ ﻋﻈﻤﺘﻬﺎ و‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎي اﻋﺠﺎزآﻣﻴﺰ و ﺧﻴﺮه ﻛﻨﻨﺪه اي ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ و ﭼﻪ آﻳﺎﺗﻲ در ﺗﻘﻮي و اﻳﻤﺎن و ﻋﻤﻞ از‬
‫ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭼﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ وارﻫﺎ و زﻳﻨﺐ وارﻫﺎ ﻛﻪ از اﻳﻨﺎن ﺑﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺻﺪر‬
‫اﺳﻼم را ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻬﺮه ﻫﺎي آن روزﮔﺎر را ﺑﻪ ﻳﺎدﻫﺎ آوردﻧﺪ و زﻧﺪﮔﻲ و ﻋﻤﻞ و ﻋﻘﻴﺪه‬
‫و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﺷﮕﻔﺘﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻼم ﺟﺎﻧﻲ ﺗﺎزه داد و ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ ﻓﺼﻠﻲ ﺗﺎزه و ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﺎ‬
‫اﻣﻴﺪي و اﻳﻤﺎﻧﻲ ﺗﺎزه و ﺑﻪ ﺧﺪا اﮔﺮ ﻳﻚ "روﺳﭙﻲ اﺟﻴﺮ"‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﺤﺘﺎج ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻗﺎﺣﺖ‬
‫آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﻟﺤﻦ‪ ،‬ﻫﺘﺎﻛﻲ ﻛﻨﺪ و ﻓﺤﺎﺷﻲ و ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺗﻨﻬﺎ از اﻣﺜﺎل اﻳﻦ‬
‫"ﺳﻴﺪ روﺣﺎﻧﻲ ﺗﺮازودار ﻋﻘﻞ و دﻳﻦ" ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وي ﭼﻨﺪي ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﻔﺎرش ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ‪ :‬دﻳﺪي ﺧﺪا ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮارت ﻛﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫روز ﺳﻴﺎﻫﺖ ﻛﺸﺎﻧﺪ‪...‬؟ ﻟﺤﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬درﺳﺖ ﻟﺤﻦ ﺳﺮزﻧﺶ دﺳﺘﮕﺎه ﻳﺰﻳﺪي را داﺷﺖ و اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ‪ ،‬ﺳﺨﻦ "زﻳﻨﺐ ﺑﺰرگ" را در ﭘﺎﺳﺨﺶ ﺗﻜﺮار ﻛﺮدم ﻛﻪ‪:‬‬
‫"اﻟﺤﻤﺪﷲ‪ ،‬اﺟﺮ ﻛﺮاﻣﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ"‬
‫و ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ اﻳﻦ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﺣﺴﻴﻦ اﺳﺖ در ﻋﺎﺷﻮرا ﻛﻪ‪:‬‬
‫"ايم ﷲ‪ ،‬ا ّنی الرجو ان يکرمنی بھوانکم"‬

‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻴﺮي ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﮔﺮاﻣﻲ ﺗﺮ از اﻳﻨﻜﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻛﻌﺐ اﻻﺣﺒﺎر و ﻣﺮوان ﺣﻜﻢ‪،‬‬
‫ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪﻧﺪ و ﻣﺮﻓﻪ و ﻣﻮﻓﻖ و ﻣﻦ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻚ ﺳﻮدازدة راه رﺑﺬة ﺷﻮرﺑﺨﺘﻲ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﺗﻬﻴﺪﺳﺘﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺮاد و ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮﻳﺶ را ﻳﺎﻓﺘﻪ ام و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ او را دارم؟ از ﻛﺮاﻣﺖ ﻋﻠﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن اﺑﺮ‬
‫ﺑﻬﺎري ﻣﻲ ﻏﺮّد و ﻣﻲ ﺑﺎرد‪ ،‬ﺑﻌﻴﺪ ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ راه ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ و ﺳﺨﺘﻲ‬
‫و ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻣﻲ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬در اﻋﻤﺎق دروﻧﻢ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﻘﻴﻞ و دو ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺰﻳﺰش ﻣﺮا‬
‫ﺑﺪرﻗﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﻧﻌﻜﺎس آن ﻛﻠﻤﺎت ﻧﻮازﺷﮕﺮي را ﻛﻪ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ﻗﻨﺪ را در ﻛﺎﻣﻢ و ﺷﻬﺪ ﻋﺸﻖ را‬
‫در ﺟﺎﻧﻢ و ﺟﻮﻫﺮ ﺣﻴﺎت را در ﻣﻐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻢ ﻣﻲ رﻳﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺷﻨﻮم ﻛﻪ در ﺧﻠﻮت آن ﺻﺤﺮا ﻣﻲ‬
‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫"ﺗﻮ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪي‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻜﻪ ﺧﺸﻤﺖ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﻴﺪوار ﺑﺎش‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫دﻧﻴﺎﺷﺎن از ﺗﻮ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻳﻨﺖ از آﻧﺎن ﺗﺮﺳﻴﺪي و ﺗﻮ ﭼﻘﺪر از آﻧﭽﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮش از ﺗﻮ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻲ ﻧﻴﺎزي و آﻧﺎن ﭼﻘﺪر ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش از ﺗﻮ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ آﻧﭽﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش ﺗﻮ را راﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﻴﺮ"‪.‬‬
‫ﺟﺒﻬﺔ ﻣﺎ ﻗﻴﻞ و ﻗﺎل و ﻓﺤﺶ و ﻓﺤﺸﻜﺎري و ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﻲ ﺛﻤﺮ و ﺣﻘﻴﺮ ﺑﺎ ﺻﻒ ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ‬
‫و ﺳﻴﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ "ﻣﻊ ﻫﻦ و ﻫﻦ" ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻫﺎي ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ و رﻳﺸﻪ ﺑﺮاﻧﺪازي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻼح و‬
‫ﺗﻮش و ﺗﻮان ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري‪ ،‬ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻨﺮ‪ ،‬رﻓﺎه‬
‫و ﻣﺼﺮف ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻛﻤﺮ ﺑﻪ "ﻣﺤﻮ اﺳﻼم" و "ﻣﺴﺦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن" ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﭼﻪ‬
‫ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻴﻖ‪ ،‬ﻗﻮي و ﻣﻮﻓﻖ! دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ‪ :‬اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ و‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري‪ ،‬روح ﺑﻮرژوازي‪ ،‬اﺳﺘﺜﻤﺎر‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺗﻀﺎد ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﭘﻮچ‬
‫ﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺮص ﺑﻪ رﻓﺎه‪ ،‬ﺟﻨﻮن ﻣﺼﺮف‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻻاﺑﺎﻟﻲ ﮔﺮي و‬
‫ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ‪ ،‬ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬ﺳﻘﻮط ارزﺷﻬﺎي اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﭘﻮل‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و ﺟﻨﺴﻴﺖ‪ ...‬و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻓﻜﺮي ﻛﻪ ﻧﺴﻞ ﭘﺴﺮﻫﺎي ﻣﺎ را ﻣﻲ رﺑﺎﻳﺪ‬
‫و ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ اﺧﻼﻗﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﻪ ﻧﺴﻞ ﭘﺪرﻫﺎﻣﺎن را‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺮس از ارﺗﺠﺎع و‬
‫اﻧﺤﻄﺎط ﻓﻜﺮي و اﻧﺤﺮاف اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎ را وادارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺷﻴﺦ ﻗﺎﺳﻢ ﻫﺎ‬
‫ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪم ﻛﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻓﻜﺮي و ﺑﻠﻮغ اﺳﻼﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ اﻳﻨﻚ از ﻣﺮﺣﻠﻪ اي ﻛﻪ‬
‫اﻣﺜﺎل اﻳﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻪ از ﻣﻨﻄﻖ و ﻋﻠﻢ و ﺷﻌﻮر و اﺧﻼق‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﺑﻴﺪاري ﺷﻮﻧﺪ و ﻛﺎروان را از ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎز دارﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮاﻫﻪ ﻛﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬رد ﺷﺪه اﺳﺖ و از‬
‫ﺧﻄﺮاﺗﻲ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺿﻌﻴﻒ ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ و اﻛﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﺠﻮﻣﻬﺎ و ﺷﺒﻴﺨﻮﻧﻬﺎي ﺑﺰرگ در ﺣﺪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﻳﻜﺴﻮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺗﻮﻃﺌﺔ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و از‬
‫درون‪ ،‬ﺑﻮرژوازي و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺑﺴﻴﺎري ﺟﺒﻬﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﺮاس اﻓﺘﺎد و ﺑﺎ ﻧﺎﺑﺎوري از ﺧﻮد ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺿﻌﻔﻬﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺟﻨﮕﻴﺪ؟ آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻬﻴﺪﺳﺘﻲ و ﺿﻌﻒ و ﺑﻲ ﻛﺴﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﻛﻪ ﻧﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ دارﻳﻢ و ﻧﻪ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﻲ داﺧﻠﻲ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﺟﺰ ﻳﻚ ﻣﺸﺖ روﺷﻨﻔﻜﺮ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻲ دم و دﺳﺘﮕﺎه‬
‫و ﺑﻲ ﺗﻮش و ﺗﻮاﻧﻴﻢ؟ و ﺟﺰ ﻳﻚ ﺧﻮدﻛﺎر و ﻳﻚ زﺑﺎن ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ و ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ‬
‫دﻳﮕﺮي دارﻳﻢ؟ ﺑﺮاي ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ از ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮراك ﻣﻲ رﺳﺪ و ﺳﻼح‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻠﻄﺔ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻗﺪرت ﺟﺒﺎراﻧﻪ و ﻗﻬﺎر ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و ﺟﺎدوي‬
‫ﻫﻨﺮ و ﻧﻔﺎﺛﻪ ﻫﺎي "رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ" ﻛﻪ ﭼﻪ اﺳﻢ ﻣﻌﻨﻲ داري! ﺑﺎ ﻫﻤﺎن اﻳﻬﺎم اﻟﻘﺒﺎﺣﻪ اش! ﻫﻤﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ و در ﺗﻼش ﺷﺒﺎﻧﻪ روزي اﻧﺪ و روح ﭘﻠﻴﺪ ﺑﻮرژوازي دﻻل و دﺷﻤﻦ ﻛﺎم و‬
‫ﻧﻮﻛﻴﺴﻪ و ﺑﻲ رﻳﺸﻪ اي ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ دﻣﻴﺪه اﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮدي‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻪ ﻟﺠﻦ ﻛﺸﻴﺪه و ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻔﻮﻧﺖ و ﻇﻠﻤﺖ و ﺗﻨﮕﻨﺎي آﻟﻮده و‬
‫ﺧﻔﻘﺎن آوري‪ ،‬روح ﺧﺪا ﻣﻲ ﭘﮋﻣﺮد و ﺟﻮﻻﻧﮕﺎﻫﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻲ ﺷﻚ‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻲ‪ ،‬از اﻧﺴﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﻴﻤﺔ ﻟﺠﻨﻲ اش ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن "ﺣﻤﺎء ﻣﺴﻨﻮن"‪ ،‬ﺳﻴﺎه ﻣﻲ ﺷﻮد و‬
‫ﻣﻲ ﮔﺬرد و ﭼﻮن "ﺻﻠﺼﺎل ﻛﺎﻟﻔﺨﺎر"‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﻲ ﺑﻨﺪد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻛﻪ‬
‫"اﻫﻞ ﻋﻠﻢ" اﻳﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ "اﻫﻞ ﻋﻤﻞ"! ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺼﻮر ﻛﺮد ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻠﻢ را ﺑﺮدارﻳﻢ و‬
‫ﺑﻪ ﺟﺪال و ﺟﺪل در اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ و آن ﺻﺤﻨﻪ و ﺗﻤﺎم ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎ و ﺟﺒﻬﻪ ﻫﺎ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫اﺻﻠﻲ و اﺻﻴﻞ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ و آن در ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ‪" :‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺑﻨﺎي ﻣﻜﺘﺒﻲ و ﻣﺴﻠﻜﻲ اﺳﻼم‬
‫ﺑﺎ ﺑﻴﻨﺸﻲ ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و زﻣﺎن"‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺎ را آﺳﻴﺐ‬
‫ﭘﺬﻳﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ‪ :‬ﻧﺪاﺷﺘﻦ اﻳﻤﺎن و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻳﻜﻲ‪ :‬ﺗﺴﺨﻴﺮﺷﺪن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ اﻳﻤﺎن و‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻏﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺟﻮان ﻣﺎ ﻳﻚ ﻃﻌﻤﺔ راﺣﺖ اﻟﺤﻠﻘﻮم در ﻛﺎم اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻣﻌﻨﻮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻳﻚ ﻣﻘﻠﺪ ﻣﻬﻮع ﻣﻴﻤﻮن واري ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﺎزي‬
‫ﻛﻮك ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲ رﻗﺼﺪ و "من تشبه بقوم فھو منھم"!‬
‫و ﻳﺎ ﺳﻴﺎره اي ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮ ﻣﺪار ﻣﺎ ﻧﻤﻲ ﭼﺮﺧﺪ و از ﻣﻨﻈﻮﻣﺔ ﻣﺎ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺳﻴﺎره اي در ﻃﻮاف ﺑﺮ ﮔﺮد آﻓﺘﺎب ﻣﺎ‪ ،‬ﻛﻪ "ﻗﻤﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ" اي ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ دﻳﮕﺮان از‬
‫ﭘﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮدﺷﺎن‪" ،‬ﺑﻪ ﻫﻮا" ﭘﺮﺗﺎﺑﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﺪار و ﻣﺮاد دﻳﮕﺮان ﭼﺮخ ﻣﻲ ﺧﻮرد و ﺟﻬﺖ‬
‫و ﺳﺮﻋﺖ و ﻣﺪار ﻛﺎر او را ﻫﻤﺎن ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاﻳﺶ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ او را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ و از ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺨﺼﻮﺻﺸﺎن ﻛﻨﺘﺮل و ﻫﺪاﻳﺘﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮﻳﻦ‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ و اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ و ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺷﮕﻔﺖ آور‪" ،‬ﺗﻠﻪ ﮔﻴﺪاﺳﻴﻮن" )ﻫﺪاﻳﺖ از راه‬
‫دور( و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ اﻣﻮاج ﻏﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺎران و ﺣﺎﻣﻼن اﺳﺮار از آن ﺧﺒﺮ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ و ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬از ﺧﻂ ﻣﺎ و ﺟﻤﻊ ﻣﺎ و ﺟﻬﺎن ﻣﺎ‪،‬‬
‫ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و "اﺑﻮاب ﺟﻤﻌﻲ" ﻏﻴﺮ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺮ‬
‫دو ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ اﺳﻼم از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻣﻮروﺛﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺮاﺛﻬﺎي ﻓﻜﺮي و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و ﻗﻮﻣﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻮﻫﺎي ﺧﺮاﻓﻲ‪ ،‬دﮔﻢ ﻫﺎ و ﺟﺰم ﻫﺎي ﺷﺒﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ‬
‫ﺧﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺼﺒﺎت ارﺗﺠﺎﻋﻲ و ﻋﺎدات و آداب ﻣﺮﺳﻮم "ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺳﻨﻮاﺗﻲ"‪ ...‬ﺑﻪ ﻳﻚ "دﻋﻮت‬
‫و ﺑﻌﺜﺖ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ" اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﺧﺪا‪ ،‬ﺟﻬﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و آرﻣﺎن‬
‫و ﺟﻬﺖ و ﺟﺒﻬﺔ ﻓﻜﺮي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻋﻤﻠﻲ ﻫﺮ ﻓﺮد ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺪان اﻳﻤﺎن دارد‪،‬‬
‫روﺷﻦ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ و در راﺑﻄﻪ اي ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮي ﻧﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي‬
‫ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﻨﺶ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،1‬روﺣﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﺘﺮﻗﻲ و رﺳﺎﻟﺘﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ و در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ‬
‫‪ . 1‬ﻧﻤﻲ داﻧﻢ آﻳﺎ اﻳﻦ ﻓﻀﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻬﺎد ﻓﻜﺮي و ﻓﻘﻬﻲ را اﺻﻼح ﻛﻨﻴﻢ؟ ﺑﺮاي اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﻗﺒﺎل‬
‫ﻗﺪﻣﺎ‪ ،‬از ﺷﻴﻮه ﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪة ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﻤﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﺷﻴﻮه ﻫﺎي ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﺘﺪوﻟﻮژي ﻋﻠﻤﻲ اي ﻛﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ و‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ را اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺛﺒﻮت رﺳﺎﻧﻴﺪه اﺳﺖ و ﺗﻤﺪن و داﻧﺶ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻬﺎي ﺧﻴﺮه ﻛﻨﻨﺪه و ﺳﺮﻳﻊ‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺪﻳﻮن اﺻﻼح و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻴﻮه ﻫﺎي ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻲ داﻧﺪ؟ از ﻧﻈﺮ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﺟﺘﻬﺎد ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ "ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ" اﺻﻮل‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺘﻜﻠﻤﻴﻦ و اﺻﻮﻟﻴﻮن ﻗﺪﻳﻢ ﻣﺎ ﻧﻬﺎده اﻧﺪ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﻋﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺮﻗﻲ و ﺣﺘﻲ اﻓﺘﺨﺎرآﻣﻴﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ ﭼﺮا ﻧﺘﻮان ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ رﺷﺪ ﻓﻜﺮي و ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻣﻌﻨﻮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺸﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ داد و اﺻﻼح‬
‫و ﻳﺎ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮد؟ ﻫﻴﭻ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺟﺰ ﺗﻌﺼﺐ و ﻳﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻓﻜﺮي در ﻫﻤﺎن ﻗﺮون ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻮد و رﻛﻮدي دﻋﻮت ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و‬
‫روح اﺟﺘﻬﺎد ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﺰم اﻧﺪﻳﺸﻲ و ﺑﻴﻨﺶ ﺗﻘﻠﻴﺪي آن ﻫﻢ درﺑﺎرة "اﺻﻮل اﺟﺘﻬﺎد" و ﺷﻴﻮه ﻫﺎي اﺟﺘﻬﺎدي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﻜﺎﻣﻞ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻧﺪﻳﺸﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻐﺎﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي دو اﺻﻞ "ﻋﻘﻞ" و "اﺟﻤﺎع"‪" ،‬ﻋﻠﻢ" و "زﻣﺎن" را‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎ روح و ﺑﻴﻨﺶ ﺷﻴﻌﻪ و ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺘﺮﻗﻲ و اﺻﻴﻞ ﺷﻴﻌﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ‪ ،‬ﺑﺎب اﺟﺘﻬﺎد را ﻛﻪ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ ﺑﺎز ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺣﻴﺎت و ﺣﺮﻛﺖ و ﻧﻮﻣﺎﻧﺪن ﻣﺪام ﻣﺬﻫﺐ در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻲ و زﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ اﺷﺎﻋﺮه و ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ و اﺧﺒﺎرﻳﻮن و دﻳﮕﺮ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎن ﻗﺸﺮي داﺷﺘﻪ و دﺳﺘﻮري ﻛﻪ اﻣﺎم ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎي آﮔﺎه و ﻣﺴﺌﻮل ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ داده اﺳﺖ ﻛﻪ "ﺣﻮادث واﻗﻌﻪ" را ﺑﺎ ﻣﻼﻛﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻜﺘﺐ ﺷﻴﻌﻲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﻲ و ﺟﺒﻬﻪ ﮔﻴﺮي ﻋﻤﻠﻲ‬
‫ﺧﻮد و ﻣﺮدم را ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺎ ﺑﻪ "ﻋﺮف"‪" ،‬ﺿﺮورت"‪" ،‬ﺗﺴﺎﻫﻞ" و ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻮدن و وﺟﻮد ﺷﺮاﻳﻂ و اﻣﻜﺎﻧﺎت‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪ و ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت و واﻗﻌﻴﺖ ﮔﺮاﻳﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺗﻜﻴﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ "ﻋﻘﻞ" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﻲ در ﻛﻨﺎر "ﺷﺮع" و ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ و ﻫﻤﻜﺎر ﻛﺘﺎب‬
‫و ﺳﻨﺖ ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺮاﺋﻦ و دﻻﻳﻞ دﻳﮕﺮ; ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺣﻜﺎﻳﺖ از آن دارد ﻛﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ و ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺗﻐﻴﻴﺮ و اﺻﻼح و ﻧﻮﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻌﻘﻮل و‬
‫ﻣﺘﺮﻗﻲ و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ‪ ،‬در وﺳﺎﻳﻞ و روﺷﻬﺎ و اﺷﻜﺎل ﻛﺎر ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ و اﺟﺘﻬﺎدي در اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﺑﺎ ﺑﻴﻨﺶ ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻣﺠﺎز‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺠﺎز! ﺑﺨﺼﻮص ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎص‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮب ﻣﻲ داﻧﻴﺪ دو اﺻﻞ "ﻋﻘﻞ" و "اﺟﻤﺎع"‪ ،‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﻘﻬﻲ‬
‫ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﺗﺮدﻳﺪﻧﺎﭘﺬﻳﺮ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و "ان ﻗﻠﺖ"ﻫﺎي زﻳﺎدي درﺑﺎرة ﻣﻴﺰان و ﻣﻴﺪان ﻋﻤﻞ و ﻋﻤﻠﻜﺮد "اﺟﻤﺎع" وﺟﻮد‬
‫دارد‪ ،‬ﻛﻪ اﺟﻤﺎع ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻼك ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻫﻢ اﺟﻤﺎع ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ؟ در ﭼﻪ ﺷﺮاﻳﻄﻲ و ﭼﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ و‪...‬؟ ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن‪" ،‬ﻋﻘﻞ"‬
‫ﻓﻜﺮ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺷﺎﻋﺮه‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﻘﻠﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﻨﺶ ﻣﻄﻠﻘﺎً ﻋﻘﻠﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ و آرﻣﺎﻧﺨﻮاﻫﻲ اﻧﺴﺎن و در ﺟﻬﺖ واژﮔﻮﻧﻲ ﺟﻬﺎن و ﺑﺎزﺳﺎزي ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻛﻮر زﻣﻴﻨﻲ و ﺟﺒﺮ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﺎط ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﺮد; و ﺑﺎ ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻓﻜﺮي ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﺎح داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻴﺪه ﺗﺎ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺧﻮد را از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺪﻳﺪ ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ "اﻫﻞ رأي" و "اﺻﻞ ﻗﻴﺎس" ﻛﻪ ﺣﺘﻲ آن را ﻣﻨﻄﻖ اﺑﻠﻴﺲ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ! و اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ را ﺑﺸﺪت ﻣﻲ ﻛﻮﺑﺪ از ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻓﻬﻢ و ﺷﻌﻮر ﻣﻨﻄﻘﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻞ اﺻﻮل اﺳﺖ و ﻓﻬﻢ ﻛﺘﺎب و ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي‬
‫ﻛﻪ ﻫﺮﺟﺎ اﻳﻦ دو ﺳﺎﻛﺘﻨﺪ‪ ،‬او ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﻼً ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ اﺟﺘﻬﺎد دﻳﻨﻲ رﺑﻄﻲ ﻧﺪارد و ﺷﺎﻳﺪ‪ ،‬در دﻳﻦ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻘﻲ‬
‫و ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻘﻼﻟﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﻧﮕﻬﻲ "ﻋﻘﻞ" ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺠﺮد ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﺑﻪ ﻗﻮل دﻛﺎرت ﻋﻘﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﺎوي ﻣﻴﺎن‬
‫ﻫﻤﺔ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻼك و ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ؟ و ﻳﺎ ﻓﻼن ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﻧﻪ‬
‫ﻛﺘﺎب و ﻳﺎ ﺳﻨﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ آﻳﺪ و ﺣﺪ و ﻣﺮز و ارزش و اﺛﺮ و ﻋﻤﻞ ﻋﻘﻞ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﻣﺤﻘﻖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﺳﺖ; ﻋﻠﻢ در ﻛﺎر‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ و اﺟﺘﻬﺎد ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻳﻚ ﻛﺎر ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻞ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﻣﻘﺼﻮد از ﻋﻠﻢ ﺗﻤﺎﻣﻲ داﻧﺸﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﻲ از‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻚ و ﺷﻴﻤﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﻫﻴﺄت و اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎد و رﻳﺎﺿﻴﺎت و روان ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺣﻘﻮق و‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ و‪ ...‬اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ اﺟﺘﻬﺎدي‪ ،‬ﻣﺠﺘﻬﺪ را ﻳﺎري ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ در ﻛﺸﻒ دﻗﻴﻘﺘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ و واﻗﻌﻴﺖ ﺷﺮﻋﻲ و ﺣﻜﻢ ﻋﻤﻠﻲ و‬
‫ﺿﺮورت آن را ﺑﺮاي ﻣﺠﺘﻬﺪان اﻣﺮوز ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻴﺸﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﻓﻘﺪان آن را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﻓﺎﺟﻌﻪ آﻣﻴﺰي را ﺑﻪ ﺑﺎر‬
‫آورده اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺪﻳﺪ را ﻧﺪاﻧﺴﺘﻦ و درﺑﺎرة رﺑﺎ و اﺷﻜﺎل آن‪ ،‬اﻣﺮوز ﻓﺘﻮي دادن و اﺣﻜﺎم اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﻼم را ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺑﻬﺪاﺷﺖ‬
‫اﻣﺮوز را ﻧﺨﻮاﻧﺪن و در ﺑﺎب ﻃﻬﺎرت‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد ﻛﺮدن‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻦ و ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻳﺎ رﻫﺒﺮي اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن و‬
‫ﻧﻴﺎﺑﺖ اﻣﺎم زﻣﺎن را ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻮدن‪...‬‬
‫ﻋﻘﻞ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ و ﻫﻤﺔ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻋﺎﻗﻠﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻓﺎﻳﺪه ﻧﺪارد‪ .‬اﺟﺘﻬﺎد ﻋﻠﻢ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻘﻬﻲ و ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪ اي از ﻳﻚ رﺷﺘﺔ ﺧﺎص ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ آن‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺧﺎص اﺳﻼم را در آن ﺑﺎب ﭘﻴﺪا ﻛﺮد و‬
‫اﺟﺘﻬﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬اﺻﻞ ﭼﻬﺎرم ﻫﻢ‪ ،‬زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ اﺟﻤﺎع ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻘﻬﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺮدﻳﺪﻧﺎﭘﺬﻳﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﺟﻤﺎع ﺑﺮ‬
‫ﺧﻄﺎ ﻧﻴﺰ در ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺧﺎص ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬اﺻﻼً ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻳﻚ دورة زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺎﺳﺎً ﻏﻠﻂ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﺷﻮد و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮔﺮدد‪ ،‬اﺟﺒﺎر و اﻟﺰام ﻋﻘﻞ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻫﻤﺔ زﻣﺎﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن روزﮔﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﺗﻜﺮار آﻧﭽﻪ ﻗﺪﻣﺎ ﺣﻜﻢ داده اﻧﺪ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﺮده‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺟﻤﻮد و ارﺗﺠﺎع اﺳﺖ‪ .‬اﺟﻤﺎع‪ ،‬ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ ﻣﺆﻳﺪه در اﺛﺒﺎت ﻳﻚ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ درﺑﺎرة آﻧﻬﺎ‬
‫اﺟﻤﺎع وﺟﻮد دارد ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و اﺳﺎﺳﺎً‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻃﺮح ﺑﻮده اﺳﺖ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و ﺑﻲ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ آﻣﺪه و ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و در آن ﺑﺎب‪ ،‬اﺟﻤﺎع وﺟﻮد ﻧﻤﻲ ﺗﻮان داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﺪود ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ‬
‫اﺻﻞ ﻛﻠﻲ و ﻣﻼك ﻋﺎم و ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ و ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮدد؟ آﻧﭽﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﺴﺖ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺻﻞ اﺳﺎﺳﻲ و ﺿﺮوري و ﻣﻨﻄﻘﻲ و‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬در اﺟﺘﻬﺎد و اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺣﻜﻢ و ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ و ﺷﻴﻮة ﻋﻤﻞ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳﺪ "زﻣﺎن" اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎدي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و زﻧﺪﮔﻲ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و زﻧﺪﮔﻲ و ﺳﺮﺷﺖ آدﻣﻲ و ﺑﺎﻻﺧﺮه‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ‬
‫اﻳﺪه ﺋﺎﻟﻬﺎي ﻓﻄﺮي ﻧﻮع اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬آزادي و ﺑﺮاﺑﺮي و ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫در آن رﺷﺪ آزاداﻧﻪ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﻮﻋﻲ و ﺗﻠﻄﻴﻒ و ﺗﺰﻛﻴﻪ و ﺗﺼﺎﻋﺪ ﺟﻮﻫﺮ وﺟﻮدي اﻧﺴﺎن ﻣﻴﺴﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ و وﺟﺪان اﻳﻦ ﻧﺴﻞ اراﺋﻪ ﺷﻮد و اﺳﻼم‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻌﺪادي را در ﻧﻬﺎﻳﺖ دارد و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﻨﻲ و روح اﻧﻘﻼﺑﻲ و رﻫﺎﻳﻲ ﺑﺨﺶ و ﺧﻼق و ﻣﺴﺌﻮل و ﻓﻼح ﺟﻮي آن‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪه و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺗﻮﻓﻨﺪه و ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺨﺶ را در داﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮاﻫﻢ آورده‬
‫اﺳﺖ و ﻛﺪاﻣﻴﻚ از اﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺳﻼم ﻧﺘﻮان ﻳﺎﻓﺖ؟ ﻛﺪاﻣﻴﻚ از اﻳﻦ ﻣﺼﺎدﻳﻖ را در‬
‫ﻋﻠﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان دﻳﺪ؟ ﺗﺠﺮﺑﺔ ﻋﻤﻠﻲ و ﻋﻴﻨﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫اﻧﺪازه ﻛﻪ اﺳﻼم از ﺻﻮرت ﻳﻚ "ﺳﻨﺖ" در ﻣﻴﺎن ﻋﻮام و ﻳﻚ "ﻓﺮﻫﻨﮓ" در ﻣﻴﺎن ﺧﻮاص‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫در آﻣﺪه و ﻣﺤﺘﻮاي ﺧﻮدآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻳﻚ "اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي" و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺧﻮد اﺳﻼم‪ :‬ﻣﻠﺖ‪،‬‬
‫رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬دﻋﻮت‪ ،‬ﺟﻬﺪ )ﺟﻬﺎد و اﺟﺘﻬﺎد(‪ ،‬ﺣﻜﻤﺖ‪ ،‬ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻣﻴﺰان‪ ،‬ﻓﺮﻗﺎن‪ ،‬ﺗﺰﻛﻴﻪ و ﺗﻘﻮي‬
‫)ﺧﻮدﺳﺎزي و ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ داري اﻧﺴﺎﻧﻲ(‪" ،‬اﻳﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ"‪ ...‬را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻪ ﻗﻮ‪‬ت و‬
‫ﺳﺮﻋﺘﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ در ﺻﺤﻨﺔ ﭘﻴﻜﺎر اﻋﺘﻘﺎدي زﻣﺎن ﻣﺎ ﺣﻀﻮر ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬در ﺟﻮ روﺷﻨﻔﻜﺮي ﺟﺎﻣﻌﺔ‬
‫ﻣﺎ ﺟﺎذﺑﺔ دﻋﻮﺗﻲ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺳﻴﻞ ﺣﺮﻛﺖ ﻓﻜﺮي و ﻛﺸﺶ روﺣﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ذﻫﻨﻲ‬
‫را ﺳﺪ ﻛﻨﺪ و ﻻاﻗﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺠﻮم ﺑﻲ رﻗﻴﺐ و ﺑﻲ ﻣﺎﻧﻊ آن‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎي اﻳﺴﺘﺪ و ﺑﻪ ﻧﺴﻞ آﮔﺎه و آزاد‬
‫و ﺧﻮدﺟﻮش و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺎ ﺗﺎب و ﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺷﻌﻠﺔ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و‬
‫ﺧﻮدﻳﺎﺑﻲ و ﺧﻮدﺳﺎزي و ﺧﻮدﺑﻮدن را در ﻣﻴﺎن اﻧﺒﻮه ﻛﺜﻴﺮ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده اي ﻛﻪ در‬
‫اﻓﺴﻮن ﻣﺴﺦ ﻛﻨﻨﺪة اﻳﻦ "نفاثات فی العقد" اﺳﺘﺤﻤﺎر ﻧﻮ ﻛﻪ ﺷﺐ و روز‪ ،‬اوراد ﭘﻠﻴﺪ آراﻣﻲ و‬
‫راﻣﻲ و ﺧﻮاب در داﻣﻦ "ﻏﺎﺳﻖ واﻗﺐ" را در ﺟﺎﻧﺸﺎن ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺟﻦ زده و‬
‫ﺟﻨﺴﻴﺖ زده و ﻣﻴﻤﻮن ﺣﺮﻛﺎت و ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن ﺻﻔﺎت و ﻫﻴﭻ و ﭘﻮچ‪ ،‬ﭘﻮك و ﭘﻠﻴﺪ‪ ...‬ﭼﻨﺎن ﺑﺮاﻓﺮوزد‬
‫ﻛﻪ ﺷﺐ ﺳﻴﺎه را ﺟﺎي ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺴﻮزاﻧﺪ و زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺮد را ﺑﮕﺪازد و ﻣﻄﻠﻊ اﻟﻔﺠﺮ را و وﻋﺪة ﻧﺼﺮ‬
‫را ﺑﺸﺎرت دﻫﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راه و در اﻳﻦ ﻛﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻬﺪ اﻣﺜﺎل ﻣﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺧﺪا و ﻫﻢ ﺧﻠﻖ ﺧﺪا و ﭼﻪ ﺷﻜﺮ و ﺷﻮﻗﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﭽﻪ را در‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ و زادي را ﻛﻪ در اﻳﻦ راه ﺷﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ارزاﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ در ﻛﻮﻟﻪ‬
‫ﺑﺎر ﻫﺮ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺎم ﻣﻲ ﻧﻬﺪ آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺸﻖ اﺳﺖ و اﻳﺜﺎر و اﺧﻼص و ﺗﻘﻮي و‬
‫ﺻﺒﺮ و ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و رﻧﺞ و ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ و اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده در ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺨﺘﻲ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﺖ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‬
‫و ﻗﺴﺎوت ﻗﺎﺳﻄﻴﻦ ﺟﺎﺋﺮ‪ ،‬ﺧﻨﺠﺮ از ﭘﺸﺖ زدن ﻫﻤﮕﺎﻣﺎن ﻧﺎﻛﺚ و ﺧﺮوج ﻣﻠﻌﺒﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺼﺐ و‬
‫زﺷﺖ و ﭘﺮت و ﺑﻲ ﺗﻘﺼﻴﺮ و ﻋﺎﻣﻲ ﺟﺎﻫﻞ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﺣﻘﻲ و ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻲ آﻣﺎج اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ‬
‫"ﻧﺎﺣﻖ" اﺳﺖ و ﻣﮕﺮﻧﻪ ﻣﻈﻬﺮ و ﻣﺠﺴﻤﺔ ﺣﻖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﮕﻴﺪ و ﺑﻲ ﺗﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻪ‬
‫ﻋﻠﻲ وار زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ و ﻋﻠﻲ وار ﻛﺎر ﻛﻨﺪ و ﻋﻠﻲ وار ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﻋﻠﻲ وار ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺤﺘﻮم ﻋﻠﻲ وار ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ .‬ﭼﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ ﺑﺎ آن درﮔﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮل‬
‫ﻧﺎآﮔﺎﻫﻲ و ﻧﺎﻫﻮﺷﻴﺎري ﻋﻠﻲ ﺑﻮد و ﻧﻪ زاﻳﻴﺪة ﻧﺎﭘﺨﺘﮕﻲ و ﻧﺎﺷﻴﮕﺮي ﻋﻠﻲ و ﻧﻪ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‬
‫ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ و ﺑﺪزﺑﺎﻧﻲ و ﻛﺞ ﻓﻜﺮي و ﻛﺞ رﻓﺘﺎري و ﻛﺞ راﻫﻲ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻛﻪ او آﻳﺖ‬
‫ﻋﻈﻤﺎي ﺷﻌﻮر و آﮔﺎﻫﻲ و ﺑﻴﺪاري و ﻛﻤﺎل و ﭘﺨﺘﮕﻲ و ﻣﺜﻞ اﻋﻼي ﻧﻴﻜﻲ و راﺳﺘﻲ ﺑﻮد و ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ‪ ،‬دﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﭘﻴﺸﺘﺎزان اﻳﻤﺎن و ﺟﻬﺎد ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و در ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻛﺎر‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﺟﺎﺋﺮ و دوﺳﺖ ﺧﺎﺋﻦ و ﻋﻮام ﺧﺮ‪ ،‬ﻣﻬﻠﺖ ﻛﺎري اش ﻧﺪادﻧﺪ و آن ﻗﻠﺔ ﺳﺮﺑﻪ‬
‫ﻓﻠﻚ ﻛﺸﻴﺪة ﻋﻈﻤﺖ و ﺻﻼﺑﺖ و ﻗﺪرت را ﺑﻪ ﻧﺎﻟﻪ آوردﻧﺪ و از ﺷﺪت ﺑﻲ ﺗﺎﺑﻲ و رﻧﺞ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺻﻮرت ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬از ﺧﺸﻢ ﺳﻴﻠﻲ زن! و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان رﻫﺮو راه او و ﭘﻴﺮو راﻫﺒﺮي او ﺑﻮد و‬
‫"ﭼﺎق" زﻳﺴﺖ؟‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻗﺎي ﺣﺠﺘﻲ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﭘﺲ‬
‫از آزادي ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ از زﻧﺪان‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ از ﺳﺎل ‪ 1354‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ در ﺑﺎب ﻛﺘﺎب "اﺳﻼم و ﺗﺸﻴﻊ" ﻳﺎ "ﺗﺸﻴﻊ ﻣﻮﻟﻮد ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﻼم" ﻧﻮﺷﺘﺔ اﺳﺘﺎد ﻣﺘﻔﻜﺮ و‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة آﮔﺎه زﻣﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺻﺪر‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ آﺛﺎر ﻧﻮ و ﮔﺮاﻧﻘﺪر وي ﭼﻮن‬
‫"ﻓﻠﺴﻔﺘﻨﺎ" و "اﻗﺘﺼﺎدﻧﺎ"‪ ...‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻢ و ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻫﻢ‬
‫ﻓﻬﻢ زﻣﺎن ﻣﺎ را دارد و ﻫﻢ درد زﻣﺎﻧﺔ ﻣﺎ را ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻫﻢ ﺑﺎ "زﺑﺎن ﻣﺮدم اﻳﻦ زﻣﺎن" ﺣﺮف‬
‫ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﻴﻮة ﻛﺎر ﻋﻠﻤﻲ اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﻧﻴﺰ آﺷﻨﺎ اﺳﺖ و اﻳﻨﻬﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻳﻚ "ﻋﺎﻟﻢ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ" در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺑﺪان ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺳﺖ آن "ﻋﺎﻟﻢ اﺳﻼﻣﻲ" ﻛﻪ ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ او‬
‫ﻣﺤﺘﺎج‪.‬‬
‫ﻃﺮح ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻮﻟﺪ ﺷﻴﻌﻪ در ﻗﻠﺐ اﺳﻼم و ﻣﺘﻦ دﻋﻮت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﻧﻴﺰ ﺿﺮورت ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫و ﻓﻮرﻳﺖ ﺣﻴﺎﺗﻲ "وﺻﺎﻳﺖ" ﻛﻪ ﻫﻢ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ "اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ" و ﻫﻢ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ "اﻣﺖ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ" ﺑﺪان ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ در اﻓﻘﻲ ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﮕﺮﺷﻲ دﻗﻴﻖ و ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻠﻤﻲ و روﺷﻲ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‬
‫آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة آﮔﺎه و ﭘﮋوﻫﻨﺪه و ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ زﻣﻴﻨﺔ ﻛﺎر و ﻣﻄﻤﺌﻦ از ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺤﺚ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺔ ﻋﻨﺎﺻﺮ را ﺑﻴﺮون رﻳﺨﺘﻪ و در ﺻﺤﻨﻪ اي ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻊ ﮔﺴﺘﺮش داده و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺣﺘﻤﺎﻻت و‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﻤﻜﻦ را ﺑﺎ ﺟﺮأت ﻣﻄﺮح ﻛﺮده و ﻫﻤﺔ ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ واﻗﻌﻴﺖ را ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻫﺮ راﻫﻲ رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺎﻳﻲ ﺳﺮ زده و اﻳﻦ "ﻣﻨﺸﻮر" را از ﻫﻤﻪ ﺳﻮ دﻳﺪه و ﻫﺮ ﭘﺮﺗﻮي‬
‫را ﺑﺮ آن ﺗﺎﺑﺎﻧﺪه و در ﭘﺎﻳﺎن ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ و ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﻫﻤﻪ را ﺳﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ آورده و ﺧﻮب ﺗﻤﺎم‬
‫ﻛﺮده و در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻴﺮون آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺼﻞ اول ﻛﺘﺎب اﺳﺖ و ﺳﺨﻦ از "ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻇﻬﻮر ﺗﺸﻴﻊ" و ﺑﻮﻳﮋه ﻣﺴﺌﻠﺔ‬
‫)ﺑﻼﺗﻜﻠﻴﻔﻲ‪ ،‬اﺻﻞ ﺷﻮري و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ(‪ ،‬ﻓﺮض دوم ﻳﻌﻨﻲ اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫رﻫﺒﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ آراء )ﺷﻮري( ﻣﺮدم ﺧﻮﻳﺶ واﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻳﻜﻲ از‬
‫دﻻﻳﻞ رد اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل را "ﻋﺪم ﻟﻴﺎﻗﺖ و آﻣﺎدﮔﻲ و آﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎران ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در اﻣﺮ رﻫﺒﺮي و‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﺳﻴﺎﺳﺖ" ﻳﺎد ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ و روﻳﺪادﻫﺎي ﻋﻴﻨﻲ درﺳﺖ ﺧﻼف اﻳﻦ‬
‫را در ﺟﻬﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﻲ اﻳﻨﻬﺎ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻋﺼﺮ آﻧﻬﺎ‪ ،‬آدﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ‬
‫ارزش ﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮش ﺑﻲ ﻣﻘﺪار ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻫﻤﻪ ﻗﺪرت ﻫﺎ و ﻋﻈﻤﺖ ﻫﺎ در ﻗﻴﺎﺳﺶ ﺿﻌﻒ و‬
‫ﺣﻘﺎرت ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻴﺎورﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﻮر در ﻧﻤﻲ آﻳﺪ‪ ،‬او ﻳﻚ‬
‫اﺗﻮﭘﻴﺎي ﻣﺠﺴ‪‬ﻢ اﺳﺖ‪ ،‬او ﻳﻚ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻳﺎ رﻫﺒﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ...‬از اﻳﻦ ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎ و اﻧﺪازه ﻫﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬او ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ام‪" :‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﻮﻧﺔ اﺳﺎﻃﻴﺮ" اﺳﺖ‪" ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ از آن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻴﺴﺖ"! در ﻏﻴﺒﺖ او‪ ،‬ﭼﻬﺮه ﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲ را‬
‫ﺑﺮدارﻳﺪ و آن وﻗﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ را در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ رﻫﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﻠﻲ و ﺳﻼﻃﻴﻦ‬
‫و اﻣﭙﺮاﻃﻮران و رؤﺳﺎي ﺟﻤﻬﻮر ﺑﺴﻨﺠﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزي ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻄﻠﻮب و اﺛﺒﺎت ﭘﻴﺶ‬
‫داوري اش ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮه اي را ﻛﻪ از ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮادي ﻛﻪ ﮔﺮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﺳﻼم ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪة او و ﻣﻌﺮف اﺳﻼم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران اﻧﻘﻼب ﺑﺰرگ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮي ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺒﺘﺬل اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺑﺘﺬال را ﻋﻤﺪاً ﺑﺎ ﺗﻜﻴﺔ‬
‫زﻳﺎد ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ و ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮﺧﻲ از ارزش ﻫﺎ و ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده‬
‫اﺳﺖ و ﻗﻀﺎوت ﻳﻚ ﺧﻮاﻧﻨﺪه‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه اي ﻛﻪ ﻧﻪ از دﻳﺪﮔﺎه وﻳﮋة ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از دﻳﺪﮔﺎه ﻳﻚ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮ آزاد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ آن ﻣﻲ ﻧﮕﺮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر اﻧﻘﻼﺑﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻋﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ و‬
‫ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎن او ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﭼﻪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ‪ ...:‬ﺣﺘﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ و اﺛﺮي از ﻳﻚ آﻣﺎدﮔﻲ وﻳﮋه )ﺳﻴﺎﺳﻲ( و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي‬
‫از آﮔﺎﻫﻲ ﮔﺴﺘﺮده و ﻋﻤﻴﻖ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ در آﻧﻬﺎ ﺳﺮاغ‬
‫ﻧﺪارﻳﻢ‪) ...‬از ﻧﻈﺮ ذﻫﻨﻲ و ﻓﻜﺮي ﺑﻪ ﻗﺪري ﻣﺤﺪود و ﻣﻨﺠﻤﺪ و ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻮدﻧﺪ( ﻛﻪ ﺳﺆال از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫را ﻧﺸﺎﻧﺔ ﺗﻜﺒ‪‬ﺮ! ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ را ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺪان ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ و از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ "در‬
‫ﺣﺪ‪ ‬ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺤﺪود و روزﻣﺮة واﻗﻊ ﺷﺪه" دور ﻣﻲ زد‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻃﺒﻖ آﻣﺎر‪ 12 ،‬ﻫﺰار‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﻃﻲ ‪ 23‬ﺳﺎل "ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﺣﺎدﻳﺚ و رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﺔ ﺗﺸﺮﻳﻊ و ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰاري از‬
‫آن ﺣﻀﺮت ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬از ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﺣﺪﻳﺚ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ" )ﺻﻔﺤﺔ ‪ (42‬و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن "ﺗﻌﺪاد ﻧﺼﻮص ﺗﺸﺮﻳﻌﻲ ﻛﻪ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰ و اﻧﺪك ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺼﺎدر و ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮي ﻏﻴﺮ از ﻛﺘﺎب و ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺤﺴﺎن و ﻗﻴﺎس اﺣﺘﻴﺎج ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻤﺴﻚ ﺟﻮﻳﻨﺪ" )ﺻﻔﺤﺔ ‪" (43‬ﮔﺮوه ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺎ رﺳﻮل )ص( ﺣﺘﻲ در زﻣﻴﻨﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﻨﻲ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻧﻬﺎ را ﺻﺪﻫﺎ ﺑﺎر در دﻳﺪﮔﺎه و ﻣﻨﻈﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد و ﺻﺪﻫﺎ ﺑﺎر آن ﻣﺴﺎﺋﻞ را از‬
‫ﺣﻀﺮت ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درك ﺻﺤﻴﺢ و ﺗﺼﻮر واﺿﺢ و روﺷﻨﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از او‪ ،‬ﺣﺘﻲ در‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺗﻜﺒﻴﺮات ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ اﺧﺘﻼف اﻓﺘﺎد و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ﻋﺼﺮ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺳﻤﻴﻨﺎري از اﺻﺤﺎب‬
‫ﺑﺮاي اﺧﺬ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد"!)ص ‪ 44‬و ‪ 45‬و ‪ (46‬و ﺑﺎﻻﺧﺮه در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪،‬‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺮ ﺷﺨﺺ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ اﺣﻜﺎم و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺿﺮورﺗﻲ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲ ﻛﺮدﻧﺪ )ص ‪ .(46‬اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻄﺢ ﺷﻌﻮري و رﺷﺪ ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫و ﺣﺘﻲ آﮔﺎﻫﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺰدﻳﻜﺎن و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪﮔﺎن دﺳﺖ اول ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و راﺑﻄﻪ ﺷﺎن ﺑﺎ او و اﻣﺎ‬
‫راﺑﻄﻪ اي ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﻛﺎري ﻛﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد "در ﺣﺪي ﺑﻮد ﻛﻪ از آﻧﺎن ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ‬
‫ﻣﻠﻲ ﺑﺴﺎزد ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﭘﻴﺸﻮاي اﺳﻼم‪ ،‬ﭼﻪ در ﺣﺎل و ﭼﻪ در آﻳﻨﺪه ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ"!)ص ‪ (46‬ﻣﻦ‬
‫ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻋﻈﻤﺖ ﻋﻠﻲ و اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻘﺶ رﻫﺒﺮي او‪ ،‬ﻧﻴﺎزي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﻳﺎران ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﻧﻘﺶ آﻣﻮزﻧﺪﮔﻲ و ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﺷﺨﺺ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدﻣﺶ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﺳﻄﺤﻲ و‬
‫ﺣﻘﻴﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﺪ "در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻣ‪‬ﺖ و اﻣﺎﻣﺖ" ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت‬
‫وﺻﺎﻳﺖ و ﺿﺮورت دﺧﺎﻟﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻳﻨﺪة اﻳﻤﺎن و اﻣﺖ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﻲ و‬
‫ﻧﻮﭘﺎﻳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻧﻘﻼب‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﻮدن و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺑﻮدن ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﺧﻼﻗﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ و اﺷﺮاﻓﻴﺖ‪ ،‬در اﻋﻤﺎق ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺗﺎزه و ﺿﺮورت ﺗﺪاوم اﻧﻘﻼب و در ﻧﺘﻴﺠﻪ "رﻫﺒﺮي‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ" ﭘﺲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﻜﻴﻪ ﻛﺮده ام‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ‬
‫اﺳﻼم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‪ .‬ﻛﺎر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺑﺪ‪‬وي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻨﺪب ﺑﻦ ﺟﻨﺎده‪ ،‬ﻳﻚ "اﺑﻮذر ﻏﻔﺎري" ﻣﻲ‬
‫ﺳﺎزد و از ﻳﻚ ﻏﻼم ﺣﻘﻴﺮ ﺳﺎﻟﻢ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻣﻲ ﭘﺮورد ﻛﻪ ﻣﺮدي ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﺎ اﻓﺴﻮس ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫اﮔﺮ او زﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬رﻫﺒﺮي اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻋﻈﻴﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ را‪ ،‬ﺑﻲ ﺗﺮدﻳﺪ و ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ وي‬
‫ﻣﻲ ﺳﭙﺮدم و ﺑﺎﻻﺧﺮه‪ ،‬از ﻳﻚ ﻣﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ اﺷﺮاف و ﻧﻘﻞ ﻗﺮآن‪" ،‬اراذل ﻧﺎس"‪ ،‬ﭼﻬﺮه ﻫﺎﻳﻲ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن و ﺑﺰرﮔﺎﻧﻲ آﮔﺎه‪ ،‬ﻻﻳﻖ و ﺧﻼق ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﺎر آورده ﻛﻪ ﭼﻨﺎن‬
‫ﺣﺮﻛﺘﻲ را ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮي دادﻧﺪ و ﺷﺘﺮﭼﺮاﻧﺎن ﺑﺪ‪‬وي دﻳﺮوز در ﻳﻚ رﺑﻊ ﻗﺮن‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ را در دو اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ از اﺳﻼف ﻣﺘﻤﺪن و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺔ روم و اﻳﺮان‪ ،‬رﻫﺒﺮان و ﻣﺪﻳﺮان و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻫﻮﺷﻴﺎرﺗﺮ و‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮ و ﻻﻳﻘﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺠﺰه آﺳﺎﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ را در رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﻴﻤﺎي‬
‫ﻳﺎراﻧﺶ و ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﺮدم زﻣﺎﻧﺶ ﺟﺴﺖ و ﻧﻔﻲ آن و ﻳﺎ ﻛﻮﭼﻚ ﺷﻤﺮدن آن‪ ،‬ﻳﻜﻲ از‬
‫درﺧﺸﺎﻧﺘﺮﻳﻦ اﺑﻌﺎد رﺳﺎﻟﺖ را ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺎد ﻫﺮﮔﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﻛﻲ از آﮔﺎﻫﻲ دﻗﻴﻖ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺣﺘﻲ در ﭘﺎره اي‬
‫از ﻣﻮارد اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ در ﺗﺠﻠﻴﻞ از ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻓﻜﺮي و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺰرﮔﺎن اﺻﺤﺎب‬
‫ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه اي ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﻲ در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪،‬‬
‫واﻗﻌﻴﺖ را آن ﭼﻨﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ!‬
‫‪ .2‬در اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺔ "ﺷﻮري" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺻﻞ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻧﻬﺎد ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻪ در اﺳﻼم و ﻧﻪ در ﺳﻨﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و اﺻﺤﺎب ﻧﻪ ﺗﻮدة ﻣﺮدم و ﻧﻪ‬
‫رﺟﺎل ﺑﺰرگ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻠﻘﻲ اي ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻳﻚ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺒﺘﻜﺮاﻧﻪ و ﺣﺴﺎﺳﻲ را در‬
‫اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺪﻳﻊ اﺳﺖ و ﻗﻮي و اﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎارزش اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ‪ ،‬ﺣﺮف ﺗﺎزه‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻛﻪ ﭘﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻛﻬﻨﻪ اﺳﺖ و ﺗﻜﺮار ﻣﻜﺮرات‪ ،‬ﻫﻮﺷﻴﺎري ﻓﻜﺮي و‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ ذﻫﻨﻲ ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻮع اﺳﺘﻨﺎدي ﻛﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻳﻦ ﺳﺆال را ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آورد‬
‫ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻔﻲ اﺻﻞ ﺷﻮري‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺎﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻤﻞ و ﺳﺨﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺘﻨﺎد‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ و ﺳﺨﻨﺸﺎن ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه در ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺺ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺔ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ :‬اﺳﺘﺪﻻل اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺼﺎر در ﺳﻘﻴﻔﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ "اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻠﻴﻔﻪ" ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ "اﺻﻞ ﻗﺮاﺑﺖ و وﺻﺎﻳﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ" و در ﻧﺘﻴﺠﻪ رد ﻧﻈﺮ اﻧﺼﺎر و ﻧﻔﻲ "اﺻﻞ ﺷﻮري و‬
‫اﻧﺘﺨﺎب" ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻲ از "ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻮرد اﻋﺘﻘﺎد" وي ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ‬
‫"ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق" ﮔﺮوه وي؟ و در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﻄﻖ او ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺼﺮاف‬
‫اﻧﺼﺎر‪ ،‬اﺻﻞ "ﻗﺮاﺑﺖ" را ﺑﻪ ﺟﺎي اﺻﻞ "ﺷﻮري و ﺑﻴﻌﺖ" ﻣﻲ ﻧﻬﺪ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺑﻲ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮدن ﺷﻮري‬
‫در اﺳﻼم و در ﻓﻜﺮ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺻﺪر اﺳﻼم ﺗﻠﻘﻲ ﮔﺮدد و ﺑﺪان اﺳﺘﻨﺎد ﺷﻮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﻫﻤﻮ و ﻳﺎران او‪،‬‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮوه ﻋﻠﻲ )ع( ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺮاﺑﺖ و وﺻﺎﻳﺖ ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﺑﺮ اﺻﻞ "ﺷﻮري و‬
‫اﻧﺘﺨﺎب" ﺗﻜﻴﻪ ﻛﺮدﻧﺪ؟ و ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ و ﺗﻀﺎد را در ﻛﺎر و ﮔﻔﺘﺎر اﻳﻦ ﺑﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮﻳﺶ ﻋﻨﻮان ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫فکيف بھذا و المشيرون غيّب‬ ‫و ان کنت بالشوری ملکت امورھم‬
‫فغيرک اولی بالنبی و اقرب‬ ‫و ان کنت بالقربی حججت خصيمھم‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪" ،‬وﺻﺎﻳﺖ" را ﺑﺮاي ﭘﺎﻣﺎل ﻛﺮدن ﺣﻖ ﻋﻠﻲ )ع(‬
‫ﻛﺘﻤﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﺎﻣﺎل ﻛﺮدن ﺷﺎﻧﺲ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ "ﺷﻮري" را‬
‫ﻧﺎدﻳﺪه و ﻧﺎﺷﻨﻴﺪه و ﻧﺎﻓﻬﻤﻴﺪه اﻧﮕﺎرﻧﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ وﺻﺎﻳﺖ را؟ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺤﻮة ﻋﻤﻞ و‬
‫ﺷﻴﻮة رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻃﺮز ﻓﻜﺮ و اﺳﺘﺪﻻل و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﻠﻘﻲ و ﺑﺮداﺷﺖ و ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﺔ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ و رﻫﺒﺮي و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎ ﻛﻪ ﻛﺎرﮔﺮداﻧﺎن اﺻﻠﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﻘﻴﻔﻪ و‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻨﺪان اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻣ‪‬ﺖ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ اﺳﺘﻨﺎد‬
‫ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺮاي ﻛﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻓﻬﻢ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺣﻜﻮﻣﺖ آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ اﺳﻼم ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻲ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه و ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺧﻮب ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ رﺳﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺷﻴﻌﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﺳﺎﺳﺎً‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ و اﺗﺨﺎذ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮه اي در ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺮش ﺷﻴﻌﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪،‬ﺑﺎ روش ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع‬
‫اﺳﺎﺳﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در "ﺻﺪاﻗﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ" اﻳﻦ رﺟﺎل وﺟﻮد دارد‪ ،‬رﺟﺎل‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ و ﻣﺠﺎﻫﺪي ﻛﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭼﻬﺮة ﺣﻮاري دارﻧﺪ و اﻳﻨﻚ‪ ،‬ﺑﺎ رﻓﺘﻦ او‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻗﻴﺎﻓﻪ اي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﺳﺎﺳﺎً‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭼﺸﻢ از ﺟﻬﺎن ﻧﺒﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﻨﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ‬
‫زﻳﺒﺎي ﺧﻮد وي "ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺎر در ﺳﻮراخ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺧﺰد‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ درون ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺧﺰد"‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺤﻨﺔ ﻛﺸﺎﻛﺸﻬﺎ و ﻛﺎﻧﻮن داغ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪ و روح ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ آﻫﻨﮓ‬
‫رﻓﺘﻦ ﻛﺮد‪ ،‬روح ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺑﺎز آﻣﺪ و در ﻛﺎﻟﺒﺪ ﻣﺪﻳﻨﻪ دﻣﻴﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻳﻜﺒﺎره ﻋﻮض ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺳﻴﻤﺎي ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﻴﺰ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪ اي را ﻛﻪ روح ﻣﺤﻤﺪ در ﻫﻮاي آن ﭘﺮ ﻣﻲ‬
‫زد‪ ،‬ﻗﻠﺐ ﻣﺤﻤﺪ در آن ﻣﻲ ﺗﭙﻴﺪ و ﻋﺸﻖ ﻣﺤﻤﺪ در آن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺎ ﻫﻤﺔ‬
‫ﻓﺮﻳﺎدﻫﺎ‪ ،‬اﻋﺘﺮاﺿﻬﺎ و رﻧﺠﻬﺎي آن‪ ،‬ﻳﻜﺴﺮه ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪ و "ﻣﺤﻤﺪزداﻳﻲ" در ﺷﻜﻞ "ﻋﻠﻲ زداﻳﻲ"‬
‫و "ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﻤﺪ زداﻳﻲ" آﻏﺎز ﺷﺪ و ﻛﻨﺎر زدن ﺑﻨﻲ ﻫﺎﺷﻢ از ﺻﺤﻨﺔ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺷﻌﺎري ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﻲ ﮔﺸﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲ اي ﺑﻮد ﻛﻪ آﺷﻜﺎرا ﻓﻠﺴﻔﺔ آن را ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻋﻼم‬
‫ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‪" :‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از ﺑﻨﻲ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺶ ﻧﻴﺰ از ﺑﻨﻲ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ در دﺳﺖ اﻳﻨﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و دﺳﺖ دﻳﮕﺮان ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺑﺪان ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪ "...‬در درون‬
‫اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﭼﻪ روﺣﻲ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ و ﭼﻪ اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎ و آرﻣﺎﻧﻬﺎ و ﺑﻴﻨﺸﻬﺎ و ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎ و ﺗﻀﺎدﻫﺎ و‬
‫ﺗﺮﺳﻬﺎ و ﻣﺼﻠﺤﺖ اﻧﺪﻳﺸﻲ ﻫﺎ و زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزﻳﻬﺎ و دﻟﺒﺴﺘﮕﻴﻬﺎ و واﺑﺴﺘﮕﻴﻬﺎي رﻳﺸﻪ دار و دﻳﺮﻳﻨﺔ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و ﻗﺒﺎﻳﻠﻲ و ﻏﺮﻳﺰي و ﺳﻴﺎﺳﻲ را‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ و‬
‫راﺑﻄﻪ ﻫﺎي ﻛﻬﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺪﻳﻨﻪ و اﺻﺤﺎب ﻛﺒﺎر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ و از اﻳﻦ ‪ 50‬ﺳﺎل ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮ از‬
‫دﻳﻦ ﺑﺎزي و ﻣﺮدم ﻓﺮﻳﺒﻲ و ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﺟﻌﻞ و ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺧﻴﺎﻧﺖ از ﺳﻘﻴﻔﻪ )ﺳﺎل ‪ (11‬ﺗﺎ ﻛﺮﺑﻼ )ﺳﺎل‬
‫‪ (61‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﮔﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺣﺮف ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻲ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ‬
‫و ﺑﺎ روﺷﻲ ﻛﻪ ﻣﺜﻼً ﻳﻚ ﻣﺴﺘﺸﺮق اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻳﺎ ﻣﻮرخ ﻋﺎدي ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ و ﻛﺸﻒ ﻣﻜﺘﺐ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎم رﻫﺒﺮي در اﺳﻼم اﺗﺨﺎذ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻃﺮز ﻋﻤﻞ و ﺷﻴﻮة ﺳﺨﻦ و ﻛﻴﻔﻴﺖ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و ﻃﺮح اﻳﻦ رﺟﺎل را از ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺣﻜﻮﻣﺖ و رژﻳﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬در دورة‬
‫ﺣﺴﺎس ‪ 25‬ﺳﺎل "از ﻣﺮگ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺜﻤﺎن" ﻣﻼك ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﺮض اول ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻗﻮل اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ ﺗﻜﻠﻴﻔﻲ ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻜﺮد و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻛﺎر را‬
‫ﭘﺲ از ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﺘﻜﺎر اﺻﺤﺎب ﻛﺒﺎر و رﺟﺎل ﺑﺰرگ ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر واﮔﺬاﺷﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل و اﺳﺘﻨﺎد اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ و رﻫﺒﺮي را ﺑﻪ "ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ" ﺳﭙﺮد ﺗﺎ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻜﻞ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ اﺻﻞ "وﺻﺎﻳﺖ" و ﻧﻪ "ﻧﺼﺐ" ﻧﻪ "ﺷﻮري و ﺑﻴﻌﺖ و اﺟﻤﺎع‬
‫اﻣﺖ" و ﻧﻪ "اﺟﻤﺎع اﻫﻞ ﺣﻞ ّ و ﻋﻘﺪ" و ﻧﻪ ﻫﻴﭻ اﺻﻠﻲ دﻳﮕﺮ! و اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري را ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﮔﺎه و ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺎور ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬از ﻣﻴﺎن دو ﻓﺮض دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر‬
‫ﻳﻜﻲ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ روﻳﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺮﺣﻬﺎ و ﺗﻠﻘﻴﻬﺎ و ﻧﺤﻮة ﻛﺎر و ﮔﻔﺘﺎر اﻳﻦ‬
‫اﺻﺤﺎب ﻛﺒﺎر آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬اﺻﺎﻟﺖ "ﺷﻮري و اﺟﻤﺎع" را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؛ ﭼﻪ‪ ،‬در اﻳﻦ‬
‫ﺧﻼل‪ ،‬وﻟﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻗﺺ ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﻏﻠﻂ و ﻳﺎ اﺳﺎﺳﺎً دروﻏﻴﻦ‪ ،‬از ﺷﻮري ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪،‬ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﻋﻤﻮم‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﻧﺼﺎر ﻛﻪ رﻗﻴﺐ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻴﺨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻧﻴﺰ ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻨﺎن را ﻏﺎﺻﺐ ﺣﻖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬درﺑﺎرة‬
‫"وﺻﺎﻳﺖ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم" ﭼﻨﺎن رﻓﺘﺎر ﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻃﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﻲ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ ﺑﺮاي ﻧﻔﻲ ﺷﻮري در‬
‫ﻣﺘﻦ اﺳﻼم و در ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ روﻳﻪ و ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ اﻳﻨﺎن در اﻳﻦ رﺑﻊ ﻗﺮن‪ ،‬اﺳﺘﻨﺎد ﺟﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺳﺨﻦ از ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﻌﺒﻴﺮﻫﺎ و روش اﺳﺘﺪﻻل و اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﻣﻄﺮح ﻛﻨﻢ ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﺔ اﺳﺎﺳﻲ و ﺣﺘﻲ اﺳﺎﺳﻴﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ارزﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺤﻘﻖ و ﺷﻴﻌﻪ ﺷﻨﺎس آﮔﺎه و ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻛﺘﺎب ﻗﺎﺋﻠﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟﺎزه ﻣﻲ دﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ارزش ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻗﺎﺋﻠﻢ‪ ،‬ارﺳﻄﻮوار‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎد ﻛﻨﻢ و آن‪ ،‬ﻃﺮح ﻫﻤﺎن ﻣﺴﺌﻠﺔ‬
‫اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﺪان اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ؛ ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎده و ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ‬
‫روﻳﺪادﻫﺎ و راﺑﻄﻪ ﻫﺎ و ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎ و ﻧﻘﺸﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﺪر اﺳﻼم و در ﻣﺘﻦ اﻧﻘﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ "ﻣﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر و در راﺑﻄﻪ ﻫﺎي ﻓﺮدي و ﮔﺮوﻫﻲ و ﻣﺒﺎرزات ﭘﻨﻬﺎن و ﭘﻴﺪاي‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ رخ داد و ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﺗﺸﻴﻊ و دو ﻗﻄﺒﻲ ﺷﺪن اﻣﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨّﻲ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻫﻢ در ﻃﺮح و ﻫﻢ در ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻳﻦ روﻳﺪاد ﺑﺰرگ و رﻳﺸﻪ دار‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪي‬
‫اﻋﺠﺎزآور و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ارﺗﻔﺎع ﺧﻮﻳﺶ را ﮔﻢ ﻛﺮده و آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ‬
‫"ﺳﻘﻮط آزاد"!‬
‫ﻣﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً دﭼﺎر اﻳﻦ ﻧﻮﺳﺎﻧﻬﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬از آن ﺳﻮ‪ ،‬ﮔﺎه ﭼﻨﺪان در ﺑﺪاﻧﺪﻳﺸﻲ و ﻛﻴﻨﻪ ﺗﻮزي‬
‫و ﺗﻌﺼﺐ و اﻧﺤﻄﺎط ﻓﻜﺮي و ﻓﺮﻗﻪ اي ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﺗﺎزﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻛﻪ از ﻣﻮازﻳﻦ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ و ﺣﺘﻲ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻳﻜﻲ از روﺣﺎﻧﻴﻮﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻋﺎﻟﻢ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ و ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ آﺷﻨﺎ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﻲ را ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﺶ ﻣﻲ‬
‫دﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪" :‬اﺻﻼً‪ ،‬ﺧﺪاي آﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ از ﺧﺪاي ﻣﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻴﺎﻣﺖ آﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ از ﻗﻴﺎﻣﺖ‬
‫ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮآن و ﻣﺤﻤﺪ و اﺳﻼم آﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ از ﻗﺮآن و ﻣﺤﻤﺪ و اﺳﻼم ﻣﺎ‪ "...‬ﻋﻤﺮ؟ او ﻳﻚ "ﻣﺄﺑﻮن"‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد و ﭘﺪرش ﻫﻴﺰم ﻣﻲ زدﻧﺪ و روي دوﺷﺸﺎن ﻣﻲ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﺑﺎر ﻫﻴﺰم ﺑﺮ دوش‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫دﻳﻮار ﻛﻮﭼﻪ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲ زدﻧﺪ و ﻣﺸﺘﺮي ﻣﻲ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ ...‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺣﺮاﻣﺰاده در ﺣﺮاﻣﺰاده در ﺣﺮاﻣﺰاده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ‪ :‬ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﺧﻠﻔﺎ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ از ﺗﺮس ﺟﺎن‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل در‬
‫ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻗﺘﺪا ﻣﻲ ﻛﺮد اﻣﺎ از ﺗﺮس ﺟﺎن‪ ،‬دﺧﺘﺮش را ﺑﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻋﻤﺮ داد‪ ،‬اﻣﺎ از ﺗﺮس‬
‫ﺟﺎن‪) ...‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮر ﺗﻴﭙﻲ اﺳﺖ؟ ﺗﻴﭗ ﺧﻮدﺷﺎن( و اﻣﺎ‪ ،‬از آن ﺳﻮ‪ ،‬ﮔﺎه ﺣﺴﻦ‬
‫ﻧﻴﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺰرگ و ﻓﻘﻴﻪ ﻧﺎﻣﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎن ﺗﺸﻴﻊ و ﺗﺴﻨﻦ را‬
‫در ﺳﻄﺢ و از ﻧﻮع اﺧﺘﻼف دو ﻓﻘﻴﻪ در اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻳﻚ ﺣﻜﻢ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ! و ﻓﻜﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻢ اﻳﻦ ﻫﺮ دو‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ دو ﺟﻬﺖ ﻣﺘﻀﺎد را دارﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ ﻓﻜﺮي و ﺷﻌﻮري و اﺧﻼﻗﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﺧﻂ ﺳﻴﺮ‪ ،‬از واﻗﻌﻴﺖ دور ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎً اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎي اﻳﻦ دو‬
‫ﻧﻴﺰ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دو ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺘﻀﺎد‪ ،‬ﻳﻜﻲ در ﺟﻬﺖ وﺣﺪت اﺳﻼﻣﻲ و ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﺑﺮادراﻧﺔ‬
‫ﺻﻔﻬﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻗﺒﺎل ﺳﻠﻄﺔ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻫﺠﻮم‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و ﺑﺎﺧﻮدﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺳﻘﻮط اﻳﻤﺎن و ارزﺷﻬﺎي اﺧﻼﻗﻲ و اﻳﺠﺎد‬
‫ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ و ﺧﻮش ﺑﻴﻨﻲ و اﻳﻤﺎن و اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻴﺎن دو ﻗﻄﺐ اﺻﻠﻲ ﺟﻬﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﭘﻲ رﻳﺰي ﻳﻚ‬
‫اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺧﻮدآﮔﺎه در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮي درﺳﺖ در ﺟﻬﺖ ﻋﻜﺲ‬
‫ﺳﻤﭙﺎﺷﻲ و ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و ﻫﺮاس و ﻧﻔﺮت و ﻓﺮار از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﻔﺮق ﭘﻴﻜﺮ واﺣﺪ‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬در زﻳﺮ ﺳﻢ ﺳﺘﻮران اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻴﻂ و راﺑﻄﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق‬
‫اﺳﺎﺳﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺳﺮ و ﻛﺎر دارﻧﺪ و در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻨﺪ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﺷﺎن ﺑﻪ وﺳﻌﺖ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ و درازاي ﺗﺎرﻳﺦ و اﻳﻨﻬﺎ ﺟﻬﺎﻧﺸﺎن ﻣﺜﻠﺚ ﻛﻮﭼﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺳﻪ ﺷﻬﺮ‬
‫زﻳﺎرﺗﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻣ‪‬ﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺎن ﻫﻤﺎن ﭼﻨﺪ ﻛﺎﺳﺐ ﻣﺤﻞ اﺳﺖ و ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪس ﺑﺎزار‬
‫ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺷﺎن ﻫﻢ ﺑﺤﻤﺪاﷲ ﺧﻮب اﺳﺖ و ﻳﺎ ﭘﺎردم ﺳﺎﻳﻴﺪه ﻫﺎي ﻫﻔﺖ ﺧﻂ ﻫﻔﺘﺎدرﻧﮕﻲ‬
‫ﻛﻪ آﺑﺸﺨﻮرﺷﺎن ﺟﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻮن اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ را ﭘﺮﭼﻤﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺷﻌﺎر‬
‫دﻋﻮﺗﻲ؛ ﺗﺎ "ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﭘﺮ از ﺳﻮاره و ﭘﻴﺎدة" ﺳﭙﺎه ﺷﺮك و اﺷﺮاﻓﻴﺖ و ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻨﻴﺎد اﺳﻼم‬
‫و اﻣ‪‬ﺖ اﺳﻼم و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻬﻀﺖ اﺳﻼم را از ﺑﻴﺦ و ﺑﻦ ﺑﺮ ﻛﻨﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺷﻴﻮخ داراﻟﻨﺪوة ﻗﺮﻳﺶ‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﺸﺎن و ﻛﺎرﮔﺮداﻧﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻏﻮﻏﺎي ﺑﻨﻲ ﻏﻄﻔﺎن ﺟﻤﻌﻴﺘﺸﺎن و ﭘﺎﻳﮕﺎه ﺧﻴﺒﺮ و ﻳﻬﻮد ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ‬
‫و ﺑﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘﺎع و ﺑﻨﻲ ﻧﻀﻴﺮ در ﺧﺎرج و داﺧﻞ ﺑﺎزار ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬از ﻛﻤﻜﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ و ﻓﻜﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫اي در اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻲ‪ ،‬ﮔﺮد آﻣﺪه اﻧﺪ درﻳﻎ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻛﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ و ﺑﻮﻳﮋه آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﭘﺎي ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻋﺘﻘﺎدي و اﻳﻤﺎﻧﻲ و‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺔ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ در ﻣﻴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ را ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺟﺎزه داد ﻛﻪ ﺑﺮ‬
‫ﻗﻀﺎوت ﻣﺎ اﺛﺮ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬زﻳﺮا‪ ،‬در اﻳﻦ راه‪" ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺟﺰ ﻧﻔﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻴﺴﺖ" و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن اﻳﻦ دﺳﺘﺎرﺑﻨﺪان ﻫﺘﺎك و ﻫﻮﭼﻲ و ﺟﻌﺎل ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺎن ﺑﻪ وﺳﻌﺖ‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﺷﺎن اﺳﺖ و اﻣ‪‬ﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻫﻤﺎن ﭼﻨﺪ ﺧﺮده ﻛﺎﺳﺐ ﺑﺎزار آن ﻫﻢ‬
‫زواﻳﺎي ﺗﺎرﻳﻚ و ﻧﻤﻮر آن ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎ و ﺗﻪ ﻫﺎي ﺑﺎزار ﻛﻪ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮري ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد و ﻫﻮاي‬
‫آزادي ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻧﻤﻲ رﺳﺪ و اﺣﻴﺎﻧﺎً ﭼﻨﺪ ﺧﺮده ﻣﺆﻣﻦ در و ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﭘﺴﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ در ﺗﻤﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨّﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺨﺎﺻﻢ و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻛﺎﻓﺮ و ﻃﺎﻫﺮ و ﻧﺠﺲ در آورﻳﻢ و ﺗﻤﺎم ﺑﺮادران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻏﻴﺮﺷﻴﻌﻲ را وﻫﺎﺑﻲ و ﻧﺎﺻﺒﻲ‬
‫و دﺷﻤﻦ ﻋﻠﻲ و ﺧﺼﻢ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻴﻢ؛ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ را ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ و‬
‫ﻣﺼﺮي و ﺳﻮري‪ ...‬ﺗﺮﺟﻴﺢ دﻫﻴﻢ و از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺷﻪ داﻳﺎن و ﺑﻦ ﮔﻮرﻳﻮن و ﮔﻠﺪاﻣﺎﻳﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺪﺳﺘﻲ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ و اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﻮدﻛﺎن و زﻧﺎن و ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺠﺪ ﭘﺮت ﺳﻌﻴﺪ و اﺳﻜﻨﺪرﻳﻪ ﺑﻤﺐ ﻣﻲ‬
‫رﻳﺰﻧﺪ و ﺑﺮاي اﻃﻔﺎل ﻣﻌﺼﻮم و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﺮوﺳﻚ و اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﻧﺎرﻧﺠﻚ ﻣﻲ اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬دﻟﻤﺎن‬
‫ﺧﻨﻚ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﭽﺎره و ﺑﻲ ﺧﺒﺮﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﺎﻧﺸﺎن ﻟﺒﺮﻳﺰ از ﻋﺸﻖ ﻣﻘﺪس ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‬
‫اﺳﺖ ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ‪ :‬ﺧﻮﺑﺸﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد! اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻜﺎﻓﺎت ﻣﻈﺎﻟﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آل ﻋﺒﺎ و ذراري‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ و در ﺣﻖ ﺣﻀﺮت ﺧﻴﺮاﻟﻨﺴﺎء‪ ...‬روا داﺷﺘﻨﺪ‪) !...‬ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻧﺺ ﺻﺮﻳﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲ واﺳﻄﻪ از‬
‫ﻳﻚ آﻳﺔ ﺑﺰرﮔﺘﺮ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻫﻤﺪردي ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻤﻠﺔ ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﺔ اﻳﺪن ﮔﻲ ﻣﻮﻟﻪ‬
‫ﺑﻦ ﮔﻮرﻳﻮن ﺑﻪ ﻣﺼﺮ(‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻋﻮاﻣﻔﺮﻳﺒﻲ و ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎﻛﺘﺮﻳﻦ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺮدم و وﺳﻴﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻳﻤﺎن و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم و ﺧﺎﻧﺪان ﻋﻠﻲ ﺑﺮاي‬
‫زﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻏﺮﺿﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺣﻘﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻃﻠﺒﻴﻬﺎي ﺷﺨﺼﻲ و ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﭼﺸﻢ‬
‫روﺷﻨﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﻔﺮ و ﺷﺮك و اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺑﺎﻻﺧﺮه "ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎري را اوﻟﻴﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ" و‬
‫ﻧﺎﻣﺶ را "وﻻﻳﺖ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ" ﮔﺬاﺷﺘﻦ! از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آﻧﻜﻪ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﻠﺘﻬﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻏﻴﺮﺷﻴﻌﻲ اﻳﻢ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻣﺎن ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ و در ﻣﻌﺮض ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎي ﺗﻔﺮﻗﻪ‬
‫اﻓﻜﻦ ﺿﺪاﺳﻼﻣﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎري و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﻨﻔﻜﺮ آﮔﺎه و دردﻣﻨﺪ و دﻟﺒﺴﺘﻪ و ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﺳﻼم و ﺟﻬﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪،‬ﻣﺴﺌﻮل اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ راﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺴﻴﺮ وﺣﺪت و‬
‫اﻳﺠﺎد ﺧﻮﺷﺒﻴﻨﻲ و اﻟﻔﺖ در ﻣﻴﺎن ﺟﻨﺎﺣﻬﺎ و ﺻﻔﻬﺎي داﺧﻠﻲ اﻣ‪‬ﺖ ﺑﻜﻮﺷﻴﻢ و ﻗﺪم ﺑﺮدارﻳﻢ و ﺳﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬در ﻳﻚ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و در ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﻫﺪف دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ و‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎن دادن رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ و ﻋﻠﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﻲ روﻳﺪادﻫﺎ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﻫﺎ‬
‫و ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮﻳﻬﺎ‪ ،‬در ﻣﺘﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼﻣﻲ و در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻣ‪‬ﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬از روي‬
‫واﻗﻌﻬﺎ ﺑﻠﻐﺰﻳﻢ و ﻋﻤﻖ واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎ را ﻧﺒﻴﻨﻴﻢ و رﻳﺸﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ را ﻧﺠﻮﻳﻴﻢ و از ﺟﺪﻳﺘﺮﻳﻦ و‬
‫اﺳﺎﺳﻴﺘﺮﻳﻦ و ﺣﻴﺎﺗﻴﺘﺮﻳﻦ واﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺎي اﻋﺘﻘﺎدي ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﺘﻦ اﻋﺘﻘﺎد و‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻣﺎن را از آﻧﺠﺎ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﺳﺮﺳﺮي رد ﺷﻮﻳﻢ و ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ‬
‫ﺗﻮرﻳﺴﺘﻲ از ﻗﻠﺐ ﭘﺮ از ﻋﺠﺎﻳﺐ و ﻏﺮاﻳﺐ و آن ﻫﻤﻪ آﻳﺎت و آﺛﺎر‪ ،‬ﺑﮕﺬرﻳﻢ و ﭘﺮﻃﻨﻴﻦ ﻓﺮﻳﺎدﻫﺎ را‬
‫و رﻳﺸﻪ دارﺗﺮﻳﻦ روﻳﺪادﻫﺎ را و اﺳﺎﺳﻴﺘﺮﻳﻦ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻬﺎ را و ﺟﺪﻳﺘﺮﻳﻦ ﺗﻀﺎدﻫﺎ را و زﻧﻨﺪه ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﺒﻬﻪ ﮔﻴﺮﻳﻬﺎ را و ﻣﻌﻨﻴﺪارﺗﺮﻳﻦ ﺟﺪل و ﺟﺪاﻟﻬﺎ را و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻗﺎﻃﻌﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻴﺘﺮﻳﻦ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮﻳﻬﺎ و ﺻﻒ آراﻳﻴﻬﺎ را ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺻﻒ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص و در ردﻳﻒ دوم‪ ،‬ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﻴﺮ و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﻣﺮوان ﺣﻜﻢ و ﻛﻌﺐ اﻻﺣﺒﺎر و ﻋﻤﺮوﻋﺎص و‪ ...‬ردﻳﻒ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﻌﺎوﻳﻪ و ﻳﺰﻳﺪ و‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﻚ و ﺣﺠﺎج‪ ...‬و در ﺻﻒ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ :‬ﻋﻠﻲ اﺳﺖ و ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﺳﻠﻤﺎن و اﺑﻮذر و ﺑﻼل و ﻣﻘﺪاد و‬
‫ﻋﻤﺎرﻳﺎﺳﺮ و اﺑﻮاﻳﻮب اﻧﺼﺎري و ﺧﺰﻳﻤﻪ‪ ...‬در ردﻳﻒ دوم‪ :‬ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﻴﻦ و ﺣﺠﺮ ﺑﻦ ﻋﺪي و‬
‫ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻦ ﺿﺮار و ﺷﻬﺪاي ﻣﺮج اﻟﻌﺬراء و ﻓﺦ ّو ﻛﺮﺑﻼ و ﺗﻮاﺑﻴﻦ و‪ ...‬و در ردﻳﻒ ﺳﻮم‪ :‬زﻳﺪ و‬
‫ﻳﺤﻴﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن زﻳﺪي و ﺣﺴﻨﻲ و ﺳﺎدات ﻃﺎﻟﺒﻲ و ﻣﺸﻌﺸﻌﻪ و اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ و ﺳﺮﺑﺪارﻳﻪ و‪ ...‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ دو ﻃﻠﺒﺔ ﻫﻢ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻣﺬاق و ﻣﺸﺮب دو روﺷﻨﻔﻜﺮ و ﺑﺎﻻﺧﺮه‪ ،‬از‬
‫ﻧﻮع ﻣﻨﺎﻇﺮات ﻛﻼﻣﻲ اﻫﻞ ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﻴﻢ و اﻳﻦ دو ﺟﺒﻬﻪ را ﻣﻌﻠﻮل دو ﻧﻮع‬
‫"ﺑﺮداﺷﺖ"‪ 1‬و "ﺗﻔﺎوت ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎ و اﻳﺪه ﻫﺎ"‪ 2‬در ﻣﻴﺎن اﺻﺤﺎب ﺑﺸﻤﺎرﻳﻢ؟در ﺗﻌﺮﻳﻒ "اﺻﺤﺎب"‬
‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺳﻄﺤﻲ و ﻣﺠﺮدﺑﻴﻦ و ﺳﺎده ﻟﻮﺣﺎﻧﺔ ﻳﻚ ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮش ﻧﻴﺖ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ‬
‫در ﭘﺲ ﺳﻴﻤﺎي ﻣﻘﺪس اﺻﺤﺎب‪ ،‬ﺧﻮدآﮔﺎه و ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه و ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از ﻫﺮ دو! ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻋﺎدات ﻣﻮروﺛﻲ و ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و ارزش ﻫﺎ و ﺗﻤﺎﻳﻼت‬
‫اﺷﺮاﻓﻲ‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻴﻬﺎ و دﻟﺒﺴﺘﮕﻴﻬﺎ و ﻛﺸﺸﻬﺎي رواﻧﻲ و ﻣﻨﺸﻬﺎي ﻓﺮدي و ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،...‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ..." :‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺻﻒ ﻛﻪ ﻃﻠﻴﻌﺔ ﮔﺮوﻧﺪﮔﺎن و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬درﺧﺸﺎﻧﺘﺮﻳﻦ و‬
‫‪ . 1‬ﺻﻔﺤﺔ ‪ ،62‬ﺳﻄﺮ ‪16‬‬

‫‪ . 2‬ﺻﻔﺤﺔ ‪ ،60‬ﺳﻄﺮ ‪6‬‬
‫ﺑﺎرورﺗﺮﻳﻦ ﺑﺬري ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺮﺳﺒﺰ ﺷﺪن رﺳﺎﻟﺖ و ﺣﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮوه ﻣﻌﺘﻘﺪي‬
‫ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎرﺗﺮ و ﭘﺎﻛﺘﺮ و ﻧﺠﻴﺒﺘﺮ از ﺻﺤﺎﺑﺔ رﺳﻮل ﺧﺪا)ص( ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.1 "...‬‬
‫روي ﻫﻢ ﻗﻀﻴﻪ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ اي ﻛﻪ ﻳﺎران ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را ﺑﻪ دو ﺟﻨﺎح روﻳﺎروي‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﺟﻨﺎﺣﻲ را در ﺻﻮرت "اﻗﻠﻴﺖ" و ﺟﻨﺎﺣﻲ را در ﺻﻮرت "اﻛﺜﺮﻳﺖ" ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﮔﺮاﻳﺶ و آرﻣﺎن و ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي آﻧﻬﺎ را در ﭼﻬﺮة "ﻋﻠﻲ" و اﻳﻨﻬﺎ را در ﭼﻬﺮة‬
‫"ﺷﻴﺨﻴﻦ" ﻣﺘﺒﻠﻮر ﺳﺎﺧﺖ‪" ،‬دو ﻧﻮع ﺗﻠﻘﻲ و ﺑﺮداﺷﺖ درﺧﺸﺎن ﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺎرورﺗﺮﻳﻦ ﺑﺬرﻫﺎي‬
‫رﺳﺎﻟﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪﺗﺮﻳﻦ و ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎرﺗﺮﻳﻦ و ﻧﺠﻴﺒﺘﺮﻳﻦ ﮔﺮوه ﻣﻌﺘﻘﺪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺑﻮد از اﺳﻼم و‬
‫ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ"!‪ 2‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب! ﺣﺎﻻ ﻣﻲ رﺳﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﭘﺎﻛﺘﺮﻳﻦ و ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎرﺗﺮﻳﻦ و ﻧﺠﻴﺒﺘﺮﻳﻦ‬
‫اﺻﺤﺎب ﻣﺆﻣﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺑﺮداﺷﺘﺸﺎن ﭼﻪ ﺑﻮد و ﻃﺮز ﺗﻠﻘﻲ و ﺑﻴﻨﺶ ﻫﺮﻛﺪام ﭼﮕﻮﻧﻪ؟‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﺑﺰرگ ﻣﺎ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﺳﺆال ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ را‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﺎ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﻲ‬
‫‪ . 1‬ﺻﻔﺤﺔ ‪ ،61‬ﺳﻄﺮ ‪6‬‬ ‫‪PDF.Tarikhema.ir‬‬

‫‪ . 2‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺘﺎن رﺣﻢ ﻛﺮده ﻛﻪ آن ﺑﺎﻧﺪ وﻻﻳﺘﻲ ﻫﺎ دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ]ﻧﺪادﻧﺪ[ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ و اﺳﺘﺎد ﺻﺪر ﻳﻮرش ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮا ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل‬
‫اﻣﺎم وﻫﺎﺑﻲ ﻫﺎ‪ ،‬در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي "ﺷﻴﻌﺔ ﻏﺎﻟﻲ" ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ آﻧﻜﻪ ﻗﻠﻤﻢ در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮم‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻠﻲ ﻧﺮد ﻋﺸﻖ ﻣﻲ ﺑﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬وﻫﺎﺑﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ در اﺑﻮذر‪ 22 ،‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﺷﺎﮔﺮد ﻣﺪرﺳﻪ اي ﺑﻮدم‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن را ﻟﺠﻦ ﻣﺎل ﻛﺮده ام‪ ،‬ﻣﺮا ﻣﺆﺳﺲ ﻓﺮﻗﺔ ﺗﺎزه اي در اﺳﻼم‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ دو ﻋﺜﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ! و اﮔﺮ اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﺄﻣﻮر ﻛﺮد ﺗﺎ ﻣﺮا در ﻧﻈﺮ ﻋﻮام ﺳﻨّﻲ و وﻫﺎﺑﻲ و دﺷﻤﻦ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﻨﺪ در ﻣﻮرد ﺷﻤﺎ ﻫﻢ وﺟﻮد داﺷﺖ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﺎﻓﺘﺔ ﻋﺸﻖ ﻋﻠﻲ ﻫﺴﺘﻴﺪ و آﻗﺎي ﺻﺪر ﻫﻢ ﻛﻪ ﻗﻠﻤﺶ ذواﻟﻔﻘﺎر ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺑﺪﺗﺮ از ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ!‬
‫دﻫﻨﺪ‪:‬ﻋﻘﻴﺪة ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻔﺎوت دو ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺖ اﺳﻼﻣﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻲ دادﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻋﻘﻴﺪه اي ﻛﻪ ﺗﻌﺒﺪ ﺑﻪ دﻳﻦ را ﻣﻼك ﻗﺮار داده‪ ،‬ﭘﻴﺮوي و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻄﻠﻖ از ﻧﺺ دﻳﻨﻲ را در‬
‫ﻫﻤﺔ ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻲ داﻧﺴﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻴﻌﻪ(‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻋﻘﻴﺪه اي ﻛﻪ ﺗﻌﺒﺪ ﺑﻪ دﻳﻦ را‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺤﺪودة وﻳﮋه اي از ﻋﺒﺎدات و ﭘﺎره اي از ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﻏﻴﺒﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ داﻧﺴﺘﻪ و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ دو ﻣﻮرد اﺟﺘﻬﺎد و ﻣﺼﻠﺤﺖ را ﺑﺮ ﻧﺺ ﻣﻘﺪم داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎ‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺬﻫﺐ را در ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﺟﺎﻳﺰ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻤﺮد‪ ...‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﻛﻪ‪ ،‬ﻣﺎدام ﻛﻪ در اﺟﺘﻬﺎد ﺧﻮد ﭘﻴﺮاﻣﻮن "ﻣﺼﻠﺤﺖ"‪ ،‬ﺧﻄﺎ و اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﻧﻜﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺟﺎﻳﺰ و روا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ! )ص ‪ 60‬و ‪ (61‬ﭘﺲ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺻﻒ ﻋﻠﻲ و ﭘﻴﺮواﻧﺶ )ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﺟﺒﻬﺔ ﺷﻴﻌﻪ( ﺑﺎ ﺻﻒ ﻣﺨﺎﻟﻔﺶ )ﻛﺎرﮔﺰاران ﺳﻘﻴﻔﻪ و ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ(‪ ،‬در ﻧﻮع‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻮد و ﻃﺮز ﺗﻠﻘﻲ و ﻓﻬﻢ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و اﺳﻼم‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﺎح ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم اﻫﻞ "ﺗﻌﺒﺪ" ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻃﺮﻓﺪار "ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺗﻌﺒﺪي" و ﺟﻨﺎح ﻣﺨﺎﻟﻔﺶ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ اﺻﺤﺎب ﭘﺎك ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﺆﻣﻦ‪ ...‬ﻃﺮﻓﺪار "ﻧﻈﺮﻳﺔ اﺟﺘﻬﺎدي"! آﻧﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺟﺘﻬﺎدي را‬
‫ﻣﺠﺎز ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﺤﻮل زﻣﺎن و ﺷﺮاﻳﻂ اوﺿﺎع و واﻗﻌﻴﺖ ﮔﺮاﻳﻲ و ﻣﺼﻠﺤﺖ اﻧﺪﻳﺸﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻤﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ و اﻳﻨﻬﺎ رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎي ﻣﺘﺮﻗﻲ اي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ آن دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﺘﻬﺎي‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻣﺘﻌﺒﺪ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺸﻲ ﺑﺎز‪ ،‬ﻓﻜﺮي ﻣﺘﺤﻮل‪ ،‬ﻧﮕﺮﺷﻲ رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ و آﮔﺎه از ﺿﺮورت ﻫﺎي‬
‫زﻣﺎن و ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮل ﺷﺮاﻳﻂ و اﺑﺘﻜﺎر و اﺟﺘﻬﺎد در رﻫﺒﺮي و در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ را در ﭼﻬﺮة اﻋﺘﻘﺎدي و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻜﺮي و ﻣﻌﻨﻮﻳﺶ ﺛﺎﺑﺖ و در ﭼﻬﺮة اﺣﻜﺎم ﻋﻤﻠﻲ و‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اش‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺿﺮورﺗﻬﺎي زﻣﺎﻧﻲ و واﻗﻌﻴﺘﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺘﺤﻮل اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮاي اﺟﺘﻬﺎد و اﻧﻄﺒﺎق ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و در اﻳﻦ اﺟﺘﻬﺎد و اﻧﻄﺒﺎق و‬
‫اﺑﺘﻜﺎر‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪" ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﻛﻪ در اﺟﺘﻬﺎد ﺧﻮد ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺼﻠﺤﺖ‪ ،‬ﻣﺎدام ﻛﻪ‬
‫ﺧﻄﺎ و اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ"!‪ 1‬ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﻳﻦ ﻋﺒﺎرات را در ﺗﻌﺮﻳﻒ از ﻃﺮز‬
‫ﻓﻜﺮ ﺷﻴﻌﻲ و ﻃﺮز ﻓﻜﺮ ﺳﻨّﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﻨﺶ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﺣﻖ ﺑﺎ ﻋﻠﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ و ﻧﻮع ﺑﺮداﺷﺖ ﻫﺮ‬
‫ﻳﻚ از اﻳﻦ دو ﺟﻨﺎح از اﺳﻼم و ﻋﻤﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪي دارﻳﺪ ﻛﻪ ﻃﺮﻓﺪاران "ﻧﻈﺮﻳﺔ‬
‫اﺟﺘﻬﺎدي" را ﺑﺮ "ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺗﻌﺒﺪي" ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺧﻮاﻫﺪ داد؟ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﮔﺎﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﻴﻌﻪ را ﻃﺮﻓﺪاران‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺔ "ﺗﻌﺒﺪي" ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﺗﻬﺎم "رﻓﺾ" و ادﻋﺎي "اﻫﻞ ﺳﻨﺖ" ﻛﻪ در اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫دﻧﻴﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻏﻴﺮﺷﻴﻌﻲ ﺷﺎﻳﻌﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺆﺛﺮ از ﺗﺸﻴﻊ و ﻛﻮﺷﺶ در راه ﺗﺒﺮﺋﺔ‬
‫آن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ﮔﻔﺘﻪ ام )در "ﻋﻠﻲ‪ :‬ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬وﺣﺪت و ﻋﺪاﻟﺖ"( ﻛﻪ‪" :‬ﺷﻴﻌﻪ‬
‫ﺳﻨّﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮق اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ" وﻟﻲ ﻧﻮع ﺗﻌﺒﻴﺮ و اﺳﺘﺪﻻل و اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻠﻤﺎت‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ‬
‫ﻛﻪ در روﺣﻴﻪ و ﺑﻴﻨﺶ روﺷﻨﻔﻜﺮ اﻣﺮوز و ﻧﺴﻞ ﺟﻮان و ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻣﺎ دارد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اي ﻛﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﺜﺒﺖ و اﻓﺘﺨﺎرآﻣﻴﺰي ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬
‫‪ . 1‬ﻣﻦ ﻣﻌﻨﻲ دﻗﻴﻖ اﻳﻦ ﺷﺮط را ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻧﻈﺮي ﺧﻼف ﻧﺺ داده ﺷﻮد و ﺻﺪق ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻣﻼك ﺧﻄﺎ و اﺷﺘﺒﺎه‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﺴﻠّﻤﺎً ﻣﻘﺼﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺘﻬﺎدﺷﺎن ﺧﻼف ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺧﻄﺎ و اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ ﻋﺒﺎرت ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻨﺶ ﺷﻴﻌﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻨﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ "اﺟﺘﻬﺎد" ﻛﻪ ﻣﺎ دارﻳﻢ و آﻧﻬﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺣﺮﻳﻒ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ اﻫﻞ ﺗﻌﺒﺪ و آﻧﻬﺎ اﻫﻞ اﺟﺘﻬﺎد!اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺳﻄﺤﻲ اﺧﺘﻼف دو ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻗﻠﻴﺖ ﻋﻠﻮي و اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺳﻘﻴﻔﻪ اي ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺧﺘﻼف ذوﻗﻲ و‬
‫ﻣﺸﺮﺑﻲ اي از ﻧﻮع ﻣﺠﺎدﻻت ذﻫﻨﻲ ﻃﻠﺒﮕﻲ و ﻓﻘﻬﻲ و ﻛﻼﻣﻲ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺧﺘﻼف‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲ رﻏﻢ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﺮورت ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺣﻔﻆ وﺣﺪت و ﻗﺪرت اﺳﻼم ﺟﻮان در ﻗﺒﺎل دو‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق و ﺧﻄﺮ ﺷﻮرﺷﻬﺎي ارﺗﺠﺎﻋﻲ و ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﻲ داﺧﻞ "ﺑﺎ آﮔﺎﻫﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫رﺷﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻗﺪرت اﻳﺜﺎر و ﺗﺤﻤﻞ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ ﻋﻠﻲ رﻫﺒﺮ اﻗﻠﻴﺖ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺻﻮرت ﻳﻚ‬
‫درﮔﻴﺮي ﺷﺪﻳﺪ و اﻧﻔﺠﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﻋﻠﻲ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻮدﺗﺎي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﮔﺮوه‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺳﻘﻴﻔﻪ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه اش را ﻣﺤﺪود ﻛﺮد و از ﻣﺮز ﺧﻄﺮ و اﻧﻔﺠﺎر ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻧﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از‬
‫ﻧﻮﻣﻴﺪي از ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪرت رﻫﺒﺮي‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺟﻨﺎح اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻧﭙﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ و ﺷﺮﻛﺖ در ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﺣﺘﻲ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﻟﺤﻈﺎت ﺧﻄﻴﺮ‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﻓﻜﺮي و ﻣﺸﻮرﺗﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻛﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺪرت اﺳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬آن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ‬
‫اﺳﻼم در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﻲ و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺧﻄﺮﻧﺎك داﺧﻠﻲ‪ ،‬در ﭼﻬﺮة ﻳﻚ ﻗﺪرت ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ و‬
‫ﺗﻦ واﺣﺪ ﺟﻠﻮه ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬از درون‪ ،‬در ذات و در ﻋﻤﻖ‪ ،‬دو ﺟﻨﺎح‪ ،‬ﻣﻈﻬﺮي از دو ﭘﺎﻳﮕﺎه‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﺒﺎﻳﻨﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮدة ﻣﺤﺮوم و ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺤﻜﻮم و ذاﺗﺎً اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮاه را‬
‫از ﮔﺮوﻫﻬﺎي زﺑﺪه‪،‬اﺷﺮاﻓﻲ و ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎﻛﻤﻪ ﻛﻪ از اﺳﻼم ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺗﻠﻘﻲ ذﻫﻨﻲ و ﻋﺎﻃﻔﻲ‬
‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ در ﭘﻨﺎه آن ﻋﺎدات و ﺗﻤﺎﻳﻼت‪ ،‬اﻣﺘﻴﺎزات‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و‬
‫اﺷﺮاﻓﻲ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮔﺮوﻫﻲ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و زﺑﺎن اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼم ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﮔﺮاﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎراﻧﺔ دﺳﺖ‬
‫راﺳﺘﻲ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮاﻳﺶ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﭼﭗ ﮔﺮا ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ و اﻳﻦ دو ﮔﺮاﻳﺶ ﺣﺘﻲ در ﻋﺼﺮ‬
‫ﺷﺨﺺ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ و در ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻧﺤﻮة ﺗﻠﻘﻲ و ﺷﻴﻮة ﻋﻤﻞ اﺻﺤﺎب‪ ،‬در ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫و در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺷﺨﺺ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ داد ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ دو روش ﻣﺘﻀﺎد ﺑﻼل و‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف در ﻏﺰوة ﺑﺪر و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﺠﺎت ﻳﺎ ﻗﺘﻞ اﻣﻴﺔ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ و ﭘﺴﺮش ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﻣﻴﻪ‬
‫ﺣﺎﻛﻲ از اﻳﻦ دو ﮔﺮاﻳﺶ اﺳﺖ و ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻫﺮ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ از ﻣﺒﺎرزه در‬
‫ﺟﺒﻬﺔ ﺧﺎرﺟﻲ آﺳﻮد و ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻛﻠﻲ و ﻣﺸﺘﺮك ﺧﻮﻳﺶ رﺳﻴﺪ و ﺑﻮﻳﮋه‪ ،‬ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ رﻫﺒﺮ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك و ﺑﻼﻣﻨﺎزع و ﻣﺎﻓﻮق ﺟﻨﺎﺣﻬﺎ و ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎي داﺧﻠﻲ اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻳﻦ دو‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﻜﺘﻮم در ﺑﻄﻦ ﺧﻮﻳﺶ را ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎﺧﺖ و اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻠﻲ در اﻗﻠﻴﺖ ﻣﺎﻧﺪ‬
‫و ﺷﻴﺨﻴﻦ اﻛﺜﺮﻳﺖ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻮد )ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺸﻴﻊ ﻣﻮﻟﻮد ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﻼم اﺳﺖ( ﭼﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﻨﺎح ﺗﻨﺪرو اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻨﺎح ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎر و ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﻫﺎ و‬
‫ﻋﺎدﺗﻬﺎ و ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻣﻮﺟﻮد و رﻳﺸﻪ دار در اﻗﻠﻴﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫ﻓﺮد ﺧﻮب و ﺑﺎﻓﻀﻴﻠﺖ و اﻓﻀﻞ و اﺣﻖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻈﻬﺮ درﺧﺸﺎن و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة ﻗﺎﻃﻊ و ﻣﺒﻴ‪‬ﻦ‬
‫و ﻣﺸﺨﺺ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﻴﻖ در ﻣﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﺔ اﺳﻼﻣﻲ و در ﺑﻄﻦ اﻧﻘﻼب ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﻼم ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻮد و ﺧﻠﻔﺎي ﺟﻨﺎح ﻣﺨﺎﻟﻔﺶ ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺟﺎﻟﻲ داراي ﻓﻼن ﺧﺼﻴﺼﺔ‬
‫ﻓﻜﺮي‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ و ﺿﻌﻔﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻳﺎ روﺣﻲ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻬﺮه ﻫﺎي ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﻌﺎرض و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را داراﻳﻨﺪ و ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﮔﺮد ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺻﻒ ﻣﺨﺎﻟﻒ او را ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ‬
‫رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ اﻳﻦ دو ﺻﻒ آراﻳﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ دو زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻣﺘﻀﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﺻﻮرت درﮔﻴﺮﻳﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮدي و ﺣﺘﻲ ذوﻗﻲ و ﻓﻜﺮي ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻣﺘﻔﻜﺮي‬
‫ﭼﻮن اﺳﺘﺎد ﺻﺪر ﻛﻪ ﺧﻮد اﻗﺘﺼﺎدﺷﻨﺎس اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ و روﺷﻨﻔﻜﺮي آﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻣﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻫﺮﻛﺲ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﺟﺒﻬﻪ ﮔﻴﺮي را از ﻧﻈﺮ ﺑﻨﻴﺎدي و زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺑﻨﮕﺮد‪ ،‬آﻧﭽﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺸﻴﻊ و ﺗﺴﻨﻦ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ اﻳﻦ دو ﻧﻬﻀﺖ ﻧﻴﺰ در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﻃﺎﻟﻪ ﭘﻮزش ﻣﻲ ﻃﻠﺒﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺳﻜﻮت را ﮔﻮﻳﻲ ﺟﺒﺮان ﻛﺮدم و اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺒﻲ آﺷﻨﺎ ﻣﺮا ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﺮﺣﺮﻓﻲ واداﺷﺖ! ﺑﻲ ﺷﻚ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺘﺎد ﺻﺪر ﭘﻮﺷﻴﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﺎدآوري و ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ دادن ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻳﻚ ﺧﻮاﻧﻨﺪة روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻲ ﻃﺮف و ﻳﺎ ﺗﺎرﻳﻚ ﻓﻜﺮ ﺑﺎﻃﺮف و ﺑﺎﻏﺮض‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻠﻘﻴﻬﺎﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ از ﻧﻮع ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎ و ﻳﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮﻫﺎي ﻛﺘﺎب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺣﺮف را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان درد دل ﻳﻚ دوﺳﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ارادﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫ﺑﺮادر!‬
‫ﺧﺒﺮﻫﺎي ﺧﻮﺷﻲ ﻛﻪ از "ﺧﻮب ﺑﻮدن" و ﺑﻮﻳﮋه "ﺧﻮب ﻣﺎﻧﺪن" ﺷﻤﺎ ﻣﻲ رﺳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻳﺔ ﺗﺴﻠﻲ‬
‫و اﻧﮕﻴﺰة اﻣﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻲ ﺷﻨﻮﻳﻢ ﺧﺒﺮ ﺑﺪ اﺳﺖ و آﻳﺔ ﻳﺄس! "زﻣﺎن ﺗﻘﻮﻳﻤﻲ"‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﻫﻢ اﻧﺪازه و ﻫﻢ ﻋﺮض ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ; زﻣﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻋﻜﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺎه ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ اش ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻗﺮن ﻣﻲ ارزد و ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ دوران ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺣﺴﺎس و ﺧﻄﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﺐ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻫﺰار ﻣﺎه ارﺟﻤﻨﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ اﮔﺮ آن ﺷﺐ‪ ،‬ﺷﺐ ﻗﺪر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺒﻲ ﻛﻪ "ارزش"ﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻧﻮ آﻓﺮﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺒﻲ ﻛﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻧﻮﻳﻨﻲ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن و‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮدا ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.1‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد از اﻧﺴﺎن ﻧﻪ آن ﻧﻮع ﺣﻴﻮان ﻧﺎﻃﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ و‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژي از آن ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻘﺼﻮد آن ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ و ارادة آزادي اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫‪ . 1‬ﻛﻪ "ﻗﺪر"‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ "ارزش" اﺳﺖ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻫﻤﻮاره در اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮدن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺘﺨﺎب از ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺧﻄﻴﺮ و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎي ﻗﺪرآﻓﺮﻳﻦ و ﺗﻘﺪﻳﺮﺳﺎزي ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪن‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ وﻳﺮان ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ از ﻧﻮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﺤﺘﻮي و داﻣﻨﺔ دﻳﮕﺮي‬
‫دارد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﺮف ﺣﺠﻢ وﺟﻮدي و ﻧﻮع ﺷﺨﺼﻴﺖ وي و ﺟﻬﺖ و ﭘﺎﻳﮕﺎه‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وي‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه و ﻧﻴﺰ ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪة ﺗﻤﺎﻣﻲ ارزﺷﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﺑﺪان‬
‫واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺪان ﻋﺸﻖ ﻣﻲ ورزد و آﻧﻬﺎ را ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪاﺳﺖ‬
‫و داﻣﻨﺔ ﻳﻚ "رﺳﺎﻟﺖ" را دارد و ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ارزش و ﻛﻴﻔﻴﺖ "ﻧﺒﻮت" را و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻳﺎ ﻧﺎﺧﻮاه‪ ،‬ﻓﺮد‪ ،‬در ﺑﻮدن و زﻳﺴﺘﻦ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻳﻚ "اﺳﻮه" ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ "ﺷﻬﻴﺪ" ﻳﺎ‬
‫"ﺷﺎﻫﺪ"; ﻧﺘﺮﺳﻴﻢ و ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻣﻮﻗﻊ و ﻣﻘﺎم ﻳﻚ "اﻣﺎم" را ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻓﻠﺴﻔﺔ وﺟﻮدي اش ﺗﻌﺒﻴﺮي‬
‫از ﻳﻚ "ﺣﺠﺖ" اﺳﺖ و ﻧﻘﺶ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اش در آن ﻟﺤﻈﺔ ﻗﺪر‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻳﻚ "ﻗﺎﺋﻢ"!‬
‫ﭼﻘﺪر اﻳﻦ واژه ﻫﺎ ﺑﺎر ﻣﻌﻨﻲ دارﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ ﻳﺎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي در ﺟﻬﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻓﺴﻮس ﻛﻪ در ﻛﺎﺳﺔ ﺣﻘﻴﺮ ذﻫﻨﻴﺖ و ﺗﻨﮕﻨﺎي ﺗﺎرﻳﻚ ﻓﻬﻢ ﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ و ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ ﭼﻨﺪ ﭼﻬﺮة ﻗﺪﺳﻲ ﺣﺒﺲ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻣﻨﺠﻤﺪ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺎ در ﻗﻠﺐ ﭘﺮﺗﭙﺶ و داغ ﭼﻨﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ‪ .‬اﺳﻼم‪ ،‬در اواﺧﺮ ﻗﺮن‬
‫ﺳﻮم و ﻃﻮل ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ اوج ﻋﻈﻤﺖ و درﺧﺸﺶ ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﻳﺶ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ و‬
‫ﻧﺒﻮﻏﻬﺎي ﺷﮕﻔﺘﻲ در آن ﺷﻜﻔﺖ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن ﺟﺎودان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ درﺟﺔ دوﻣﻲ دارد‪ .‬ﺑﺮاي اﺳﻼم و ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از ﺗﻤﺪن ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻋﻠﻢ و ﻧﺒﻮغ و‬
‫اﺻﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺷﻮر و ﺷﺮارة ﻳﻚ "اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﻧﻘﻼﺑﻲ" اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮي ﻛﻮﭼﻚ و‬
‫ﻓﻘﻴﺮ ﺑﺎ دﻳﻮاره ﻫﺎي ﮔﻠﻲ و ﭼﻨﺪ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﺮ روم‪ ،‬ﺗﻴﺴﻔﻮن و اﺳﺘﺨﺮ‪ ،‬ﻛﺎﻧﻮﻧﻬﺎي ﺑﺰرگ‬
‫ﻗﺪرت و ﻣﺪﻧﻴﺖ آن ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ و ﺻﻔّﺔ ﺳﺎده و ﮔﺮدآﻟﻮد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻤﺪ را در‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﺎ از ﺗﺎﻻر ﭘﺮ ﺷﻜﻮه و ﺧﻴﺮه ﻛﻨﻨﺪة ﺳﻨﺎي روم و آﭘﺎداﻧﺎي ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ اﺳﺎس و آرﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻤﺎن و ارزش اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آدﻣﻲ ﺟﻬﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ و ﻣﻲ آﻣﻮزد ﻛﻪ "ﺑﻮدن" ﭼﺮا؟ و "زﻳﺴﺘﻦ" ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ اﻳﻦ زﻣﺰﻣﻪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫"دﻳﮕﺮ ﻋﺼﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﮔﺬﺷﺘﻪ و اﻛﻨﻮن دوران‪ ،‬دوران ﺗﻔﻮ‪‬ق ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي اﺳﺖ" ﺗﻮﻃﺌﺔ‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان ﭼﭗ و راﺳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻳﻤﺎن ﻫﺮاس دارﻧﺪ و ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻴﺎﻧﺘﻬﺎي‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻋﺘﻘﺎدي )در ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ( و ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ )در ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ( ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻗﻄﺐ‪ ،‬ﺑﺮ اﺻﻞ "ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ" ﺗﻜﻴﻪ اي آرﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻘﺎب‬
‫ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه اي ﻛﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬در ﭘﺲ آن ﺟﻨﺎﻳﺘﻬﺎي ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ارزﺷﻬﺎي‬
‫ﻗﺪﺳﻲ اﻧﺴﺎن ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد!‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﮕﺮش‪ ،‬آﻧﭽﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻓﺘﺨﺎرآﻣﻴﺰ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﻤﺪن ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم و ﻧﻪ‬
‫ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﻼم و ﻧﻪ ﺣﺘﻲ اﻧﺒﻮﻫﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻓﻠﺴﻔﻪ و داﻧﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎم ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎ آﻣﻮزﻧﺪه و ﺳﺨﺖ ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ اﺳﻼم و رﺳﺎﻟﺖ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻧﻘﻼﺑﻲ ارزﺷﻬﺎ و آدﻣﻬﺎ و راﺑﻄﻪ ﻫﺎ و ﺧﻠﻖ روﺣﻬﺎي‬
‫ﺑﺰرگ و دﮔﺮﮔﻮﻧﻪ و ﺑﻴﻨﺸﻬﺎي ﺗﺎزه و ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و درد و راه و آرﻣﺎن و اﺳﺎﺳﺎً‬
‫ﻓﻬﻢ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻬﺎن و اﻧﺴﺎن و زﻧﺪﮔﻲ و ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻧﻴﻢ ﻗﺮن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و ﺑﻮﻳﮋه رﺑﻊ ﻗﺮن‬
‫اوﻟﻴﺔ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ و ﺣﺎﻛﻲ از ﺧﻠﻖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺎزه و ﻧﮋادي ﺗﺎزه و ﺑﺮﭘﺎ اﻳﺴﺘﺎدن اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ روح و‬
‫ﺑﻴﻨﺶ و ارزﺷﻬﺎي ﺗﺎزه ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﭽﻪ "ﻓﺎﻧﻮن" ﺑﺮاي آﻳﻨﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻏﺎﻳﺖ اﺻﻠﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻧﻘﻼﺑﻬﺎي‬
‫ﻋﺼﺮ ﻣﺎ آرزو ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻼك در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ از آن ﭘﺲ‪ ،‬در ﻃﻮل اﻳﻦ ﭼﻬﺎرده ﻗﺮن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻳﻜﺒﺎر دﻳﮕﺮ‪ ،‬آن "ﺑﻌﺜﺖ اﻧﻘﻼﺑﻲ" ﺗﻜﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ و آن "روح" در ﻛﺎﻟﺒﺪ ﻳﻚ ﻋﺼﺮ دﻣﻴﺪه‬
‫اﺳﺖ و آن ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﺑﻲ ﻫﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪي و ﻫﻴﭻ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ اي‪ ،‬ﻋﺼﺮ ﻣﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﺣﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺎران و آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ و ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ در ﺗﻜﺎﻣﻞ‬
‫و ﺣﺮﻛﺖ و ﺟﻬﺶ و ﺟﻨﺒﺶ اﻧﺴﺎن و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ اﺑﺪي‬
‫آن اﺳﺖ؟ ﺧﺎﺗﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﺒﻮت اﺳﺖ و ارﺳﺎل رﺳﻞ و اﻳﻦ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﺮﻋﻜﺲ آﻧﭽﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﻲ‬
‫ﻓﻬﻤﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ اﻧﺘﻘﺎل رﺳﺎﻟﺖ از آﺳﻤﺎن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ‪ ،‬از "ﻏﻴﺐ" ﺑﻪ "ﺷﻬﺎدت" و ﺑﺎﻻﺧﺮه از "ﻧﺒﻲ"‬
‫ﺑﻪ "ﻣﺮدم" اﺳﺖ و اﻧﮕﻴﺰش "روح" آن ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻪ وﺣﻲ از آن ﺳﺮ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺣﻴﺎت و ﺣﺮﻛﺘﻲ‬
‫آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻗﺪرﺳﺎز و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺧﻠﻖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ از ﻋﻤﻖ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و "ﺑﻌﺜﺖ" در ﻣﺘﻦ ﺣﻴﺎت و‬
‫ﻧﻬﺎد ﺗﻮده ﻫﺎ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻇﻬﻮر ﻗﻴﺎم و ﻗﻴﺎﻣﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ‪ ،‬اﺷﺮاﻓﻴﺖ‪ ،‬ﻛﻔﺮ‪ ،‬ﺷﺮك‪ ،‬ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ و‬
‫ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮدازي و ارزﺷﻬﺎي دروﻏﻴﻦ و ﻗﺪرﺗﻬﺎي اﺑﻠﻴﺴﻲ و ﭘﻠﻴﺪﻳﻬﺎي ﺿﺪاﻧﺴﺎﻧﻲ و زﻧﺠﻴﺮﻫﺎي‬
‫اﺳﺎرت و ﺑﺮج و ﺑﺎروﻫﺎي ﺳﻴﺎه ﺟﻬﻞ و ﺟﻮر ﻫﺮ ﻧﻈﻢ و ﻧﻈﺎﻣﻲ را در ﻫﺮ زﻣﻴﻨﻲ و زﻣﺎﻧﻲ در ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲ رﻳﺰد و ﺑﺎ ﺗﻮﻟﺪ آن‪ ،‬آﺗﺸﻬﺎي ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲ ﻣﻴﺮد و ﻛﻨﮕﺮة ﻗﺼﺮ ﻛﺴﺮي ﻫﺎي روزﮔﺎر ﻓﺮوﻣﻲ‬
‫ﺷﻜﻨﺪ و ﻣﺮداﺑﻬﺎي ﺳﻴﺎه ﻟﺠﻨﻲ ﻛﻪ در آن ﻛﺮﻣﻬﺎي ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻣﻲ ﻟﻮﻟﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﺸﻜﺪ و ﺟﻬﺖ ﺗﺎزه‬
‫اي ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻲ دﻫﺪ و زﻳﺮﺑﻨﺎي ﺗﺎزه اي ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ارزﺷﻬﺎي ﺗﺎزه اي ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و‪ ...‬ﻳﻚ "اﻣ‪‬ﺖ"‬
‫ﻣﻲ آﻓﺮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻲ اﻣﺎم‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ آورد‪ ،‬ﺑﻲ ﻣﺒﻌﻮث‪ ،‬ﻳﻚ رﺳﺎﻟﺖ داﻣﻦ ﻣﻲ ﮔﺴﺘﺮد‪ ،‬ﺑﻲ‬
‫رﺳﻮل و ﻧﺸﺎﻧﻪ اش‪ :‬ﭘﺮورش "اﺻﺤﺎب"‪ ،‬ﺑﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺠﺎﻫﺪان‪ ،‬ﺑﻲ ﺣﺴﻴﻦ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ‬
‫ﻗﺎﺋﻤﺎن ﺿﺪﺳﻔﻴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺿﺪدﺟﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﻗﺴﻂ و ﻣﻨﺘﻘﻢ و ﻣﺼﻠﺢ‪ ،‬ﺑﻲ ﻣﻮﻋﻮد و‪ ...‬ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ؟‬
‫ﺗﺪاوم ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي در ﻣﻴﺎن ﺧﻮدآﮔﺎﻫﺎن ﻣﺴﺌﻮل و ﺻﺎﺣﺐ رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻮارث ﺣﺴﻴﻨﻲ در ﺗﻮاﻟﻲ ﻧﺴﻠﻬﺎي‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﻋﺼﻴﺎﻧﻲ و ﺗﺤﻘﻖ ﻋﻴﻨﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ آرزوي ﻧﺠﺎت و ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺘﻘﺎم و‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻨﺠﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻨﺘﻘﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﻛﻪ داﻣﻨﺔ وﺳﻌﺖ و اﻧﺪازة ﻗﺪرت اﻳﻦ "ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺑﻌﺜﺖ اﺳﻼﻣﻲ" ﺗﺎ ﻛﺠﺎ اﺳﺖ و‬
‫ﭼﻘﺪر؟ ﻛﻤﻴ‪‬ﺘﻬﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎ را ﭘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻘﻠﺸﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺸﺎن اﺳﺖ ﻧﮕﺮان‬
‫آﻧﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ آﻳﺪ و ﻣﻲ ارزد‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺳﺖ و ﺟﻮﻫﺮ و اﻳﻨﻜﻪ آﻧﭽﻪ ﻇﻬﻮر ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺟﻮﻫﺮ وﺟﻮدي ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺎزه! و اﻳﻦ ﻳﻚ "واﻗﻌﻴﺖ ﻋﻴﻨﻲ"‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي ذﻫﻨﻲ و ادﻋﺎﻫﺎي اﻋﺘﻘﺎدي ﻛﻪ از آن ﺣﺮف ﻣﻲ زدﻳﻢ‪.‬‬
‫رﻧﺴﺎﻧﺲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻗﺪرت اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺗﻮﻟﺪ ﺧﻮد اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻌﺜﺖ‬
‫دوﺑﺎرة اﺳﻼم‪ ،‬در ﻧﺴﻞ ﻣﺎ و اﻳﻦ را در ﭼﻬﺮة دﺧﺘﺮﻫﺎ و ﭘﺴﺮﻫﺎ و ﮔﺎه‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎﻳﻲ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻣﻲ‬
‫ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﺒﺎره ﺑﺮ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﻃﺒﻘﻪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارزﺷﻬﺎي ﻣﻮروﺛﻲ ﻳﺎ‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ ﺧﻮﻳﺶ و ﺣﺘﻲ ﺑﺮ "ﺗﻴﭗ ﺧﻮﻳﺶ" ﺑﺮ ﺷﻮرﻳﺪه اﻧﺪ و ﺳﻴﻤﺎي ﺗﺎزه و اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﺷﮕﻔﺘﻲ از‬
‫اﺳﻼم و از اﻧﺴﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻴﺸﺎن ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﺤﺎل ﺑﻮد و ﻓﻬﻤﺸﺎن ﺑﺮاي ﻧﺰدﻳﻜﺎﻧﺸﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺤﺎل اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﻋﻠﻤﺎ و روﺣﺎﻧﻴﻮن اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ و ﻓﺮﻫﻨﮓ راﻳﺞ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻧﻴﺰ ﻧﺴﻞ ﭘﻴﺸﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻧﺴﻠﻲ ﻳﺎ ﺳﻨّﺘﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮ و ﻣﺘﺠﺪد‪ ،‬از ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺘﺸﺎن ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ و از‬
‫ارزﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﻨﺪ و ﻓﻬﻤﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ آن اﺳﻼم را‪ ،‬ﺧﺪا را و اﻧﺴﺎن را و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻧﻴﻜﻲ را ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻨﺪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ‬
‫ﺷﮕﻔﺖ زده ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺧﻄﺮات ﻋﻤﻴﻖ در ﻛﻤﻴﻦ اﻳﻦ "ﭘﺪﻳﺪة ﺑﺰرگ" و اﻳﻦ "ﻧﺒﺎء ﻋﻈﻴﻢ" اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺧﺼﻢ و ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ رﻗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ آن درﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫اﻧﺪازه ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﺑﻪ ﺳﻮي "ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﻴﺰ" رو ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﺸﻨﺞ زداﻳﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺎﺑﻮدي اﻳﻦ ﺑﻌﺜﺖ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ رود ﺗﺎ ﻧﻴﺮوي وﻳﺮاﻧﮕﺮ و ﺳﺎزﻧﺪه اي ﮔﺮدد‬
‫و ﻫﻤﺔ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ را در ﻫﻢ رﻳﺰد‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺪﺳﺖ و ﻫﻤﺪاﺳﺘﺎن ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و آﺛﺎر آﻧﺎن را‬
‫در اﺷﻜﺎل ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﺔ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺎزه اي ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫و اﺳﻼم از ﻛﻨﺞ ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺟﻤﻊ واﻣﺎﻧﺪﮔﺎن از زﻣﺎن ﺑﻴﺮون آﻣﺪه و وارد ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺧﻮﻳﺶ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎن ﺑﺮاي ﺗﻮده ﻫﺎ و ﻣﻠﺘﻬﺎي ﻣﺤﺮوم و ﻣﺠﺮوح ﻛﻪ ﺑﻲ ﺗﺎب‬
‫اﻧﻔﺠﺎرﻧﺪ ﺑﺎزي ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫خير اُمة اُخرجت لل ّناس‬

‫کنتم َ‬
‫واﻧﮕﻬﻲ‪ ،‬اﺳﻼم ﻟﻴﺎﻗﺖ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ و ﺷﮕﻔﺘﻲ در ﺻﺤﻨﺔ ﭘﻴﻜﺎر ﻓﻜﺮي و ﺟﺪل دارد و ﻧﺸﺎن داده‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺪرﺗﻬﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ اﻧﺤﻄﺎط رﻓﺘﻪ و ﻣﺮده و ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪه ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻬﺎﺟﻢ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻄﻴﺮ و اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎك و در آﺳﺘﺎﻧﺔ ﻇﻬﻮر ﻣﺠﺪد ﺑﻌﺜﺖ ﻓﻜﺮي‬
‫و روﺣﻲ اﺳﻼم ﻛﻪ ﺑﻲ ﺷﻚ ﺑﻪ ﺑﻌﺜﺘﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻜﻮﻳﻦ اﻣ‪‬ﺘﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﺟﻬﺎن ﻓﺮدا ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ و اﺳﻼم ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﻲ دراﻧﺪ و دوﺑﺎره ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺟﻨﻴﻦ ﺗﻨﮓ و ﺗﺎرﻳﻚ ﺗﻌﺼﺐ‬
‫و ﺟﻤﻮد ﻗﺮﻧﻬﺎ را رﻫﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ "اﻣ‪‬ﺖ وﺳﻂ"‪ ،‬در ﻣﺘﻦ زﻣﺎن و در ﻣﻴﺎﻧﺔ ﺻﺤﻨﺔ‬
‫درﮔﻴﺮﻳﻬﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﭘﺎﻣﻲ ﻧﻬﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً‪ ،‬در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻛﻪ از زﻳﺮ آوار‬
‫ﻗﺮﻧﻬﺎي ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺳﺮ ﺑﺮﻣﻲ آورد‪ ،‬در زﻳﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺑﻲ اﻣﺎن و ﻛﻴﻨﻪ ﺗﻮز ارﺗﺠﺎع داﺧﻠﻲ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ زﻣﺎن و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي ﻣﺪ‪‬ﻋﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و اﻳﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن آن را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫دوراﻧﻲ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﺷﮕﻔﺖ‪ ،‬ﻫﻴﺠﺎن اﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬ﺧﻄﺮﻧﺎك‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪ آﻣﻴﺰ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه و‬
‫ﺑﺎرآور را ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﻴﻢ و در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ‪ ،‬روﺣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ آن "ﻣﻴﺜﺎق" را در ﺧﻮﻳﺶ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ و دﺳﺖ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺸﺎن را ﺑﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻳﻦ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪ زده اﺳﺖ و ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻪ اي را در ﻋﺼﺮ ﺧﺎﺗﻤﻴﺖ و ﻧﻘﺶ اﻣﺎﻣﺖ ﻋﻠﻲ واري را در دوران ﻏﻴﺒﺖ ﺑﺮ‬
‫]دوش[ آﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﻴﺮﺗﺮ از ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﻲ در ﻫﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻫﺮ‬
‫ﻋﺼﺮي را داراﻳﻨﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻨﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻋﺎدي و ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﻪ وﻳﮋة آدﻣﻬﺎي ﻋﺎدي اﺳﺖ و‬
‫در دوره ﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻋﺒﺎدت ﻛﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده ات ﺑﺮس و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ راﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻠﻖ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ‬
‫ﺑﭙﺮداز! ﺑﺮاي اﻳﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و رﺳﺎﻟﺖ‪،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اي وﺟﻮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺣﻴﺎت و ﺟﻬﺖ‬
‫ﻋﻤﺮ و ﺗﻤﺎم ﻫﺴﺘﻦ ]ﻫﺴﺘﻲ[ وي را ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻫﻤﺔ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎي ﺷﺐ و روز زﻧﺪﮔﻲ و‬
‫ﺧﻮر و ﺧﻮاب و ﻛﺎر و ﻓﺮاﻏﺖ و اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﺣﺴﺎس و ﻫﺮ ﭘﻠﻚ زدن و ﻫﺮ ﻧﺒﺾ ﻛﻮﻓﺘﻦ وي را ﭘﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﺑﺮاي او‪ ،‬ﻛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از ﻛﺎر ﺷﻐﻠﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ از زﻧﺪﮔﻲ ﻓﻜﺮي و ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫و ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدي از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻋﺘﻘﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺎري‪ ،‬ﺣﺘﻲ "ﺧﻮاب ﻣﺆﻣﻦ" ﻋﺒﺎدت ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري از دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻴﺮاث اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎﺷﻴﻨﻴﺴﻢ رو ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻳﻚ "ﻃﺒﻘﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ" ﻣﻲ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎي ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﺮن ﻣﺮدم و روﺷﻨﻔﻜﺮان را ﻓﺮﻳﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن دارﻧﺪ ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺎرت ﻣﻠﺘﻬﺎ و ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن ﺗﻮده ﻫﺎ و ﺣﻔﻆ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺪﺳﺖ و‬
‫ﻫﻤﺪاﺳﺘﺎن ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻫﻢ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻫﻢ در ﻧﻈﺎم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي‬
‫ﺑﻮرژوازي ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و در دﻧﻴﺎي اﻳﻤﺎن و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ رﺳﻴﺪه و از ﺣﻞ ّ و ﺣﺘﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦ و‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎرﻳﻬﺎي ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺧﻮﻳﺶ را در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ و آرﻣﺎﻧﻬﺎي ﺑﻠﻨﺪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه در ﺑﺮاﺑﺮ وﺟﺪان روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺧﻮدآﮔﺎه و آزاد‬
‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺑﻪ ﺛﺒﻮت رﺳﺎﻧﺪه و اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻌﺜﺖ ﻣﺠﺪد ﺧﻮﻳﺶ را ﭘﺲ از ﻳﻚ دوران ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫رﻛﻮد‪ ،‬آﻏﺎز ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬آري‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻳﻚ ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮآوردن‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫دﻳﻨﺎر ﺧﺮج ﻛﺮدن و ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺻﺪاﻳﻲ در ﻳﻚ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ ده ﻫﺎ‬
‫و ﺻﺪﻫﺎ و ﻫﺰارﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ دارد و ﻃﻨﻴﻦ آن ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺗﺎرﻳﺦ داﻣﻦ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ‪ ،‬ﻛﺎري ﻛﻪ ﻋﻤﺮ و‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ و اﺑﻮﻋﺒﻴﺪه در ﺳﻘﻴﻔﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻮع ﻛﺎرﻫﺎي روزﻣﺮه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻣﺮاﺟﻊ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪر‬
‫ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ اﻋﻼم ﻧﻴﺎﺑﺖ و ﻣﺮﺟﻌﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ از اﻳﺸﺎن ﺑﺮﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺗﺮ اﻣﺎ آن ﻛﺎر ﻋﺎدي و ﺿﻌﻒ راﻳﺞ اﺧﻼﻗﻲ در ﻟﺤﻈﻪ اي از ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز اﺳﻼم از ﻋﻮاﻗﺐ آن ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ! ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎدري ﻛﻪ دوران ﺑﺎرداري را‬
‫ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﺪ و در آن ﻫﺮ ﻟﻘﻤﻪ ﻧﺎﻧﻲ! ﻫﺮ ﺣﺮﻛﺘﻲ و ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ و ﺣﺘﻲ ﻫﺮ ﭼﺸﻢ اﻧﺪازي در ﺳﺮﺷﺖ و‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﻴﻦ وي اﺛﺮي ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﻣﻲ ﮔﺬارد و در ﺗﻮﻟﺪ و ﺣﻴﺎت او ﻧﻘﺸﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه دارد‪.‬‬
‫اﻳﻨﻚ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ دﻗﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻖ و داﻣﻨﺔ "ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ" اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ را ﻛﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ درﻳﺎﻓﺖ و‬

‫داﻧﺴﺖ ﻛﻪ وﺳﻮاس درﺳﺖ ﺗﺮﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﺎ ﻛﺠﺎ اﺣﺴﺎﺳﻲ ﻣﻘﺪس و ﺣﺘﻤﻲ و ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ و‬
‫ﺧﺼﻴﺼﺔ ﻻﻳﻨﻔﻚ "روح ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ"‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻔﻜﺮان از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﻮ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ روﻳﺪاد و درﺧﺸﺎن ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﻛﺴﺐ ﻛﺮده اﻳﻢ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬در ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ‪ :‬ﺗﺒﺪﻳﻞ اﺳﻼم از ﺻﻮرت ﻳﻚ‬
‫"ﻓﺮﻫﻨﮓ" ﺑﻪ ﻳﻚ "اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي"‪ ،‬ﻣﻴﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮان و از "ﺳﻨﺘﻬﺎي ﺟﺰﻣﻲ ﻣﻮروﺛﻲ" ﺑﻪ‬
‫"ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ زاي اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ" در وﺟﺪان ﻋﻤﻮم‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ اﺳﻼم در اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ از زﻣﺎن‪ ،‬دوران‬
‫"ﺗﻜﻮﻳﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ" ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دوران ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻨﺶ در‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺑﻌﺜﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼف اﻳﻦ دو ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻨﺸﺄ آن اﺳﺖ; ﻛﻪ در آن ﻣﺮﺣﻠﻪ‪" ،‬ﻏﻴﺐ" ﺑﻮد و در‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﻪ ﻣﺎ در آﻧﻴﻢ‪" ،‬ﻗﺮآن" اﺳﺖ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ "اﺑﻼغ" و "اﻣﺎﻣﺖ" ﺑﺮ دوش ﻳﻚ‬
‫رﺳﻮل ﻣﺒﻌﻮث ﻧﺒﻲ ﺑﻮد و در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺮ دوش ﺗﻤﺎﻣﻲ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﺴﺌﻮل ﻛﻪ "وارث ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان" اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺗﺤﻮﻟﻲ ﻳﻚ ﻧﻬﻀﺖ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮط اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﻳﻚ "اﻧﺘﺨﺎب درﺳﺖ و دﻗﻴﻖ" اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوران "ﺗﻜﻮﻳﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ" ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎي ﺧﺎص ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﻲ ﻃﻠﺒﺪ و ﻏﻔﻠﺖ از آن ﻳﺎ‬

‫ﻛﻮﭼﻚ ﺷﻤﺮدن آن‪ ،‬ﻋﻮاﻗﺒﻲ ﻫﻮﻟﻨﺎك و ﻓﺎﺟﻌﻪ آﻣﻴﺰ دارد ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻨﺶ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﺪن اﻳﻦ‬
‫ﺗﻜﻮﻳﻦ اﺳﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻋﻘﻴﻢ ﻣﺎﻧﺪن ﻧﻬﻀﺖ و ﺑﻲ ﺛﻤﺮ ﻣﺎﻧﺪن ﻫﻤﺔ ﻓﺪاﻛﺎرﻳﻬﺎ و ﺷﻬﺎدﺗﻬﺎ و در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪن آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﺔ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و ﺑﻴﺪاد ﺟﺒﺎران و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ اﺳﻼم از‬
‫ﺻﺤﻨﻪ اﺳﺖ و ﭘﻴﺮوزي آن ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪه و اﻛﻨﻮن ﻣﻲ داﻧﺪ ﭼﻪ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﭼﻪ ﺑﻜﻨﺪ؟ آﻧﭽﻪ را ﻫﻢ اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻠﺨﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻣﮕﺮ ﺟﺰ اﻳﻦ اﺳﺖ؟‬
‫"کل حزب بما ل َديھم فرحوُ َن"‬

‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ رﺣﻢ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺗﻮﻗﻊ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎرﺳﺎﻳﻴﻬﺎ و ﻣﺸﻜﻼت‬
‫ﻣﺎ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي رﻗﻴﺐ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ و ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﺎ ﻣﺎ رﻓﺘﺎر ﻛﻨﺪ و از ﻓﺮﺻﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮل ﺿﻌﻔﻬﺎي‬
‫ﻣﺎ اﺳﺖ ﺑﻲ رﺣﻤﺎﻧﻪ و ﺑﻲ ﭘﺮوا ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‬
‫ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻲ و دﺷﻤﻦ ﺳﺎزش ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺳﺘﻢ و اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﺣﻖ ﻛﺸﻲ ﻣﻲ‬
‫داﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺨﺖ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ ﻛﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و اﺳﺘﻌﻤﺎر‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻋﻤ‪‬ﺎل ﻛﻴﻨﻪ ﺗﻮزش ﺑﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺿﺪاﺳﺘﻌﻤﺎري اﺳﻼم ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﺎ ﭼﻪ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻬﻢ‪،‬‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ و دﺳﺘﺒﻨﺪزده‪ ،‬در زﻳﺮ ﺷﻼق اﺳﺘﺒﺪاد و اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬دﺷﻮارﺗﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎﺗﺶ را ﻣﻲ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻫﻢ زﻧﺠﻴﺮاﺳﺖ و ﻫﻤﺴﻨﮕﺮ از ﭘﺸﺖ ﺑﺮ او ﺧﻨﺠﺮ ﻣﻲ زﻧﺪ و در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ وي‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮم ﻋﺪاﻟﺘﺨﻮاﻫﻲ و آزادي‪ ،‬از ﭼﻨﮓ و دﻧﺪان ﺳﺘﻤﻜﺎران و زﻧﺠﻴﺮﮔﺮان‬
‫زﺧﻤﻬﺎي ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺮ ﺟﺎن و ﺗﻦ دارد‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻣﺪ‪‬ﻋﻴﺎن ﻋﺪاﻟﺖ و رﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ او ﻫﻤﺪردي ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺘﻲ ﻣﻬﻠﺖ ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﻴﻨﻪ ﺗﻮزي ﻓﺮﻗﻪ اي اش را ﺑﻪ ﭘﺲ‬
‫از آزادي وي ﻣﻮﻛﻮل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬درﺳﺖ و دﻗﻴﻖ و آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺿﺮﺑﺔ ﻗﺎﺗﻞ ﺑﺮ وي ﻓﺮود‬
‫آوردن‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ را ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺰﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﻴﺚ ﺗﺮﻳﻦ و ﻧﺎﻣﺮداﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ و ﻛﺜﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫دﺷﻤﻨﻲ و ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ "زرﻧﮕﻲ ﻧﺠﺲ" را اﻳﻨﺎن ﻛﻪ ﺧﻮد را دﺷﻤﻦ ﺑﻮرژوازي‬
‫ﻣﻲ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬از ﻛﺜﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ رواﺑﻂ ﺑﻮرژوازي و ﻣﻨﻔﻮرﺗﺮﻳﻦ ﺧﺼﻠﺘﻬﺎي ﺳﻮداﮔﺮي اﻗﺘﺒﺎس ﻛﺮده‬
‫اﻧﺪ و اﻳﻦ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد زاده و ﭘﺮوردة ﺑﻮرژوازي اﻧﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻮداﮔﺮي دﺷﻤﻨﻲ ﻣﻲ ورزﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮداﮔﺮان‪ ،‬از اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺑﺘﻲ ﻣﻘﺪس و‬
‫رب اﻻرﺑﺎﺑﻲ ﻗﺎﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و اﺳﺎﺳﺎً‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻟﺸﻬﺎي ﻻاﺑﺎﻟﻲ و ﻗﺎﺗﻼن ارزﺷﻬﺎي‬
‫اﺧﻼﻗﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ و ﻧﻴﺰ روح و ﺑﻴﻨﺶ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮرژوازي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ و اﻧﺴﺎن ﺑﻴﻨﻲ اي‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺻﻞ ﻫﺎ ﻛﻪ‪" :‬ﻫﺮ اﺻﻞ اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬دروغ اﺳﺖ" و‬
‫"ﻫﺪف ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪ اي را ﻣﻮﺟ‪‬ﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزد" از اﺻﻮﻟﻴﺴﺖ ﻛﻪ آﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻓﺮازي اﻧﻘﻼﺑﻲ! اﻋﻼم‬

‫ﻛﺮده اﻧﺪ!‬
‫از زﻣﺎن ﻟﻨﻴﻦ ﺗﺎ ﻣﺎﺋﻮ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺷﺼﺖ ﺳﺎل ﻛﻪ از ﻋﻤﺮ اﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ آزادﻳﺒﺨﺶ ﻋﺪاﻟﺘﺨﻮاه‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻏﻴﺮه! ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﺼﺖ ﺳﺎل ﺧﻴﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺮدﻣﻲ و ﺳﺎزﺷﻜﺎري را ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﻛﺮده اﻳﻢ و ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺮ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺘﻲ را‪ ،‬ﺗﻔﻲ ﺑﺮ رو‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ اي ﺑﺮ ﺳﺮ ﻳﺎ ﺧﻨﺠﺮي از ﭘﺸﺖ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده اﻳﻢ‪ .‬ﻣﻴﺮزاﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎن‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق و اﻳﻨﻚ ﻣﺠﺎﻫﺪان! و اﻧﺘﻘﺎم ﻛﺸﻴﻬﺎي‬
‫ﻛﺜﻴﻒ‪ ،‬ﺳﺒﻌﺎﻧﻪ‪ ،‬زرﻧﮕﻴﻬﺎي ﻃﺮاراﻧﻪ و رذﻳﻼﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﻴﻬﺎ و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺎرﻳﻬﺎ در دﺷﻨﺎم و‬
‫اﺗﻬﺎم و ﺣﻤﻠﻪ و ﺣﺘﻲ ﻫﺘﻚ و ﻗﺘﻞ ﻋﻠﻴﻪ اﺳﻼم‪ ،‬آن ﻫﻢ ﻧﻪ اﺳﻼم ارﺗﺠﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻨّﺘﻲ و ﻳﺎ ﺑﻲ ﻃﺮف‪،‬‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان آﻣﺪه‪ ،‬ﺳﻼح ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺗﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺗﺎرﻳﺨﻲ اش را در ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺎ‬
‫اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﺪ و ﺟﺰ رﻫﺎﻳﻲ از اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺟﺰ ﺷﻮراﻧﺪن ﺗﻮده ﻫﺎي‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺑﺮ ﻃﺒﻘﺔ اﻧﮕﻞ اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮ ﺷﻌﺎري ﻧﺪارد‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از اﺳﺎرت و ﺟﺮاﺣﺖ ﻣﺎ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم وارث ﻣﻬﺎﺟﺮان و ﻣﺠﺎﻫﺪان ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﻼم ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬از ﻏﻴﺒﺖ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﻬﻴﺪان‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﺮ ﻛﺮدن رﻧﺪاﻧﻪ و ﻏﺎﺻﺒﺎﻧﺔ ﺧﻼ وﺟﻮد و ﺣﻀﻮر آﻧﺎن ﺑﻬﺮه ﻣﻲ ﺟﻮﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﺗﺠﻠﻴﻞ از اﺳﻼم و از ﻣﻴﺮاث ﺷﻬﺪاي اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﺗﻮﻫﻴﻦ و ﺗﺤﻘﻴﺮ آﻧﺎن و راه آﻧﺎن ﻫﻤﺖ‬
‫ﻣﻲ ﮔﻤﺎرﻧﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺗﻬﺎﻣﺎت دﺷﻤﻦ را ﻋﻠﻴﻪ آﻧﺎن ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ!‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺸﻦ ﺗﺮ و ﺟﺪي ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﻲ آﻳﺪ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﻛﺮد‪ .‬اﻛﻨﻮن‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﭼﻪ ﺑﺪﺗﺮ در ﺗﻼش ﻣﺪاوم و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺟﻮ‪ ‬ﻓﻜﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اي را ﭘﺪﻳﺪ آرد‪ .‬ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از رﻳﺸﻪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻳﻤﺎن در ﻋﻤﻖ‬
‫وﺟﺪان ﻧﺴﻞ ﻣﺎ ﺑﺨﺸﻜﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻮج‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻛﻼﻣﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ و اﻋﺘﻘﺎدي ﺧﻮﻳﺶ را ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺬﻫﺐ و ﺑﻮﻳﮋه‪ ،‬اﺳﻼم ﺑﺮ روي اﻳﻦ‬
‫ﻧﺴﻞ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ و ﺟﺎي ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ وي ﮔﺸﺎﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر و‬
‫ﺑﺎورﻧﻜﺮدﻧﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻫﻤﺪﺳﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻌﻠﻮل ﻫﻤﺪاﺳﺘﺎﻧﻲ‬
‫اﻳﻦ دو اﺳﺖ در ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ اﻳﻦ آﺗﺸﻲ ﻛﻪ از ﻗﻠﺐ ﭼﻴﻦ ﺑﺎ ﻫﺸﺘﺎد ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺎ ﻣﺮز اروﭘﺎ )در‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ( داﻣﻦ ﻣﻲ ﮔﺴﺘﺮد و از ﻓﻴﻠﻴﭙﻴﻦ ﺗﺎ اﺳﻤﺮه و از ﻟﺒﻨﺎن ﺗﺎ‪ ...‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﺔ ﺑﻌﺜﺘﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﻪ ﭘﺎ‬
‫ﺧﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ آن‪ ،‬اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬دﺷﻤﻦ اﺳﺖ و ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ ،‬رﻗﻴﺐ و ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ و رﻗﻴﺐ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻳﻜﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻔﻲ و ﻃﺮد ﺟﻨﺒﺶ ﻓﻜﺮي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻮﻣﻲ ﻛﻪ آﻏﺎز ﻣﻲ ﺷﻮد ﻫﺪف ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ و ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎﻳﻲ و ﺑﻮﻳﮋه ﺑﺎ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ وﻳﮋه اي ﻛﻪ ﺑﻌﺜﺖ ﻣﺠﺪد اﺳﻼم و ﺗﻜﻮﻳﻦ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ آن در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻓﺮﻧﮕﻴﻬﺎ‪" ،‬ﻟﺒﺔ ﺗﻴﺰ‬
‫ﻣﺒﺎرزه" و ﺗﻜﻴﺔ اﺻﻠﻲ و اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺎ ﻛﺪام ﺳﻮ اﺳﺖ و ﻛﺠﺎ؟ اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻴﺸﻪ‪،‬‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﻮري ﺗﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺗﺮﻳﻦ و اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﻳﻦ رﺳﺎﻟﺖ روﺷﻨﻔﻜﺮان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻌﺜﺖ اﻧﻘﻼﺑﻲ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻼش‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه و ﻳﺎري اﺳﻼم اﺳﺖ ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﻗﻮت و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﮕﺬراﻧﺪ و اﻳﻦ ﺟﻨﻴﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪي درﺧﺸﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ‬
‫و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و دو رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﻳﺶ را‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺑﻴﺪاري اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬رﻫﺎﻳﻲ ﻣﻠﺘﻬﺎي ﺳﺮﻛﻮب‬
‫ﺷﺪه و ﻧﺠﺎت و اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن زﻣﻴﻦ و ﺗﻮده ﻫﺎي اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺷﺪه و ﻣﺤﺮوم اﺳﺖ و دﻳﮕﺮي‪،‬‬
‫ﻗﺪرت رﻗﺎﺑﺖ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎري و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي رﻗﻴﺐ و ﻣﺪﻋﻲ و‬

‫اﻧﺤﺼﺎرﻃﻠﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزي و ﻗﺪرت ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻼﺳﻴﻚ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻧﻬﻀﺖ دو ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻛﺎر ﻓﻜﺮي و ﻛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻋﻤﻞ را از ﻫﻢ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﻨﻢ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺑﻪ ﻫﻢ در آﻣﻴﺨﺘﻪ اﻧﺪ و اﻳﻦ آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ از‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﻴﻨﺶ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻮان درﺳﺖ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ‬
‫ﻣﻲ رﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﻣﻌﺎد و ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻫﻤﺮاه اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ و ﺟﻬﺎد ﺑﺮاﻳﺶ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻋﻤﻴﻖ‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﺗﺠﺮﺑﺔ ﻋﻤﻠﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻬﻀﺘﻬﺎي ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫دارد از ﻋﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫"من االيمان يستدل بالعمل و من يعمل يستدل بااليمان"‬

‫اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻬﺎ ﻓﺮق ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ دوران ﺑﻴﺴﺖ‬
‫وﺳﻪ ﺳﺎﻟﺔ ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دو دوران ﺳﻴﺰده و ده ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻗﺮن ﻛﻪ از ﺗﻜﻮﻳﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﺶ ﻣﻲ ﮔﺬرد و ﻳﻚ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺻﺪﺳﺎﻟﻪ دارد‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﻫﻨﻮز ﺗﻜﻴﻪ اﺳﺎﺳﻲ اش را در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﻣﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﻓﻜﺮي و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﺶ ﻣﻲ ﮔﺬارد و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﭼﻬﺎرده‬
‫ﻗﺮن ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ را آﻏﺎز ﻛﺮده اﻳﻢ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺎﻣﻬﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬
‫اﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮔﻲ و ﻛﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮔﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﻓﺎﺟﻌﻪ آﻣﻴﺰ و ﻧﺎﺑﻮدﻛﻨﻨﺪه اي اﺳﺖ اﮔﺮ‪،‬‬
‫از آن ﺑﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﮕﺬرﻳﻢ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﻮش و ﺗﻮاﻧﻤﺎن را ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﻚ ﻣﺤﺪودة ﻋﻤﻞ ﻣﻄﻠﻘﺎً‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺳﺎزﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻮﺟﺐ آن ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﺳﻼم ﻧﻮ‪ ،‬در ﺟﻨﻴﻦ ﺧﻔﻪ ﺷﻮد و‬
‫ﻣﻴﺮاث ﺧﻮار ﺟﻬﺎدﻫﺎ و ﺷﻬﺎدﺗﻬﺎي ﻣﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ‬
‫ﻣﻴﺮاث ﺧﻮاران ﺣﻖ ﻧﺎﺷﻨﺎس و دﺷﻤﻦ ﻛﺎﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺮاث ﺧﻮاراﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ و ﺣﺘﻲ در‬
‫ﻟﻔﻆ‪ ،‬ﺳﭙﺎﺳﻲ ﻧﻤﻲ ﮔﺰارﻧﺪ! و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺮ از ﮔﺮﻳﺒﺎن دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‪ ،‬ﺑﻮرژوازي و ﺣﺘﻲ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﻴﺰ ﺑﺎ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري در ﻣﻲ آورﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ آرﻣﺎﻧﻲ‬
‫داﺷﺘﻴﻢ و ﻧﻪ اﻧﺴﺎن آﻧﭽﻪ را آرزو ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪش ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد!‬
‫و اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻛﻪ اﺳﻼم ﺟﺰ ﻣﻦ و ﺗﻮ و اﻣﺜﺎل ﻣﻦ و ﺗﻮ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫از روﺣﺎﻧﻴﺖ ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺳﺎده ﻟﻮﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻳﮋة ﻣﻘﻠﺪان ﻋﻮام اﺳﺖ و ﻣﺮﻳﺪان ﺑﺎزاري‬
‫و اﮔﺮ آﺑﻲ ﻧﻤﻲ آرﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻮزه اي ﻧﺸﻜﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارﺷﺎن ﺑﻮد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف رﻗﻴﺐ‬
‫ﻛﻪ از ﺷﺮق ﺗﺎ ﻏﺮب ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺧﻮد اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺧﻮراﻛﻬﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه و اﺳﺘﺮﻟﻴﺰه و‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺷﺪه و ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻫﻤﻴﺸﻪ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﻐﺬﻳﺔ راﻳﮕﺎن ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺎن ﻛﺎري ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬دواﻳﻲ ﺑﺮاي دردﻣﺎن‪ ،‬ﻗﻮﺗﻲ ﺑﺮاي ﮔﺮﺳﻨﮕﻴﻤﺎن‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ! ﭘﺲ‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﺮ دوﺷﻬﺎي ﻧﺎﺗﻮان ﻣﺎ ﻧﻬﺎده اﻧﺪ؟ و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ رﺳﺎﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻮدن و ﻛﺎر ﻛﺮدن ﻣﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ؟ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬از ﻫﺮ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ زدﻧﻲ ﺧﻄﻴﺮﺗﺮ و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺮاﺳﺖ و ﻻزم ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ‪" :‬ﻛﺎري ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﻛﺎري ﻛﻨﻴﻢ"!‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ را در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ اي را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺑﻲ ﺷﻚ در ﻳﻚ‬
‫"ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ﻋﻤﻴﻖ و ﺑﺰرگ"‪ ،‬ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﺼﺮ و ﺑﺮاي اﻳﻦ‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ﭼﻪ ﻛﺎري؟ و دﺳﺖ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪ ،‬در ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪه و از ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﭘﺎﺳﺦ آن ﺳﺆاﻟﻲ را و راه ﺣﻞ آن ﻣﺴﺌﻠﻪ اي را ﻛﻪ ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮدي ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮدت ﺑﺪﻫﻲ‪...‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﻼم و دﻋﺎ و آرزوي ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻋﻠﻲ‬
‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﺎﻣﻪ‪ :‬ﻧﻴﻤﺔ دوم ﺳﺎل ‪1355‬‬

‫از ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ‬
‫ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ‬
‫و‬
‫ﺑﺎ ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫اي ﺧﻮاﻫﺮ و اي ﺑﺮادر‬

PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫از ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ و ‪...‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﻚ ده ﻛﻮره اي ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺮاب آﺑﺎد‪ ،‬ﺗﻮ ﮔﻮﺷﺔ‬
‫ﻛﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻮﻧﺪه از روزﮔﺎرﻫﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﻗﺪﻳﻢ‪ .‬ﺳﻮت و ﻛﻮر‪ ،‬آﺑﺶ ﺧﺸﻜﻴﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻏﻬﺎﻳﺶ ﭘﮋﻣﺮده‪،‬‬
‫ﺻﺤﺮاﻳﺶ وﻳﺮان‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺳﻴﺎه و دودزده‪ ،‬ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ‪ .‬ﻧﻪ آﺑﻲ‪ ،‬ﻧﻪ آﺑﺎدي اي‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ اي‪ .‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﮔﺎه ﺑﻪ ﮔﺎه‪ ،‬ﺻﺪاي ﺳﮕﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﺎرس ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺷﻐﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از دور زوزه ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و‬
‫اﺣﻴﺎﻧﺎً‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺒﻬﺎ‪ ،‬ﻏﺮﻳﻮ ﺷﻮم ﺟﻐﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ دور و ﺑﺮ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ده‪ ،‬ﺑﻴﺎ و ﺑﺮو و ﺷﻮر و ﺷﺮي ﺑﺮ ﭘﺎ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺟﻤﻌﻲ و ﻓﺮﻳﺎدي و ﺷﻴﻮﻧﻲ و روﺿﻪ اي و ﺑﻴﺎ و ﺑﺮوﻳﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻮي اﻳﻦ ده‪ ،‬ﻳﻚ ﭼﻨﺪﺗﺎ آﺧﻮﻧﺪ و ﻣﻼ و ﺳﻴﺪ و دﻋﺎﻧﻮﻳﺲ و ﺟﻦ ﮔﻴﺮ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ ﻫﻢ دﻛﺎﻧﺪار و ﺧﺮﭘﻮل و رﺑﺎﺧﻮار‪ ،‬ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ‪ ،‬اﻳﻦ دو دﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‬
‫وﭘﺎﺧﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﺎن ﺑﺪﺳﺒﻴﻠﻲ ﻫﻢ ﺑﺎﻻ ﺳﺮ ﻫﻤﻪ‪ ،‬اﻳﻦ دو دﺳﺘﻪ ﻫﻢ دور و ﺑﺮش‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻗﺮﺗﻲ‬
‫ﻫﻢ ﺗﺎزﮔﻴﻬﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻋﺪه اي ﺷﺎن‪ ،‬ﺑﭽﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻬﺮ و ﺳﺮﺑﺎزي‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻮﻛﺮي ﺗﻮ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻋﻴﺎﻧﻬﺎ و ﻳﺎ وﻟﮕﺮدي و ﻋﻴﺎﺷﻲ; ادا و اﻃﻮارﻫﺎﻳﻲ را‬
‫از ﺷﻬﺮ ﺳﻮﻏﺎت آورده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ دﻧﺒﺎل اﻳﻨﻬﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺷﻬﺮ و ﺷﻬﺮي‬
‫ﮔﺮي‪ ،‬ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ دم ﮔﺎراژﻫﺎي ده‪ ،‬از ﺷﻮﻓﺮﻫﺎ و ﺷﺎﮔﺮد ﺷﻮﻓﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻲ آﻣﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﻫﻢ‪ ،‬رﻋﻴﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ﺣﻴﻮان و اﻧﺴﺎن‪ :‬ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﻮري‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﻮري‪ ،‬ﻧﻪ اﻣﻴﺪي‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﺘﻲ در ﺧﻮاب آرزوي ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ آدﻣﻴﺰادي‪.‬‬
‫اﻣﺎ‪ ،‬ﻳﻚ دﺳﺘﻪ اي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺷﻬﺮﻳﻬﺎ‪ ،‬آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ژاﻧﺪارم ده را دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ و‬
‫ﭘﺎﺧﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪] ،‬ﺗﺎ[ ژاﻧﺪارﻣﻪ‪ ،‬از زورش‪ ،‬از ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﺶ‪ ،‬از ﻫﺎرت و ﭘﻮرﺗﻲ ﻛﻪ داره و از‬
‫ﺗﺮﺳﻲ ﻛﻪ از ﭼﺸﻤﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻮوﻧﻬﺎي ده را‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻛﺶ ﺑﺎر ﺑﻴﺎره و زﻧﻬﺎي ده را‬
‫و دﺧﺘﺮﻫﺎي ده را‪ ،‬ﻫﻤﻪ روﺳﭙﻲ و ﺑﺪﻛﺎره‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ده‬
‫رﺧﻨﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻢ ﻛﻢ زﻣﻴﻨﻬﺎ را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻨﺎﺗﻬﺎ را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﭽﺎﭘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻠﻚ را ﺷﺶ د‪‬ﻧﮓ ﺧﻮدﺷﻮن‬
‫ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﺻﺪاﻳﺶ در ﻧﻴﺎد‪ .‬ﭼﻬﻞ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻘﺸﺔ ﺧﻴﻠﻲ ﺣﺴﺎب ﺷﺪه ﻛﺎر‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﻫﻢ ﻛﺎرﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﻫﻢ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﻛﻲ ﻣﻲ ﺧﻮاد ﺟﻠﻮي اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﻪ؟ آﺧﻮﻧﺪﻫﺎ و ﻣﻼﻫﺎ ورﻣﺎﻟﻬﺎ و ﺟﻦ ﮔﻴﺮﻫﺎ؟ اوﻧﻬﺎ ﻛﻪ اﻫﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اوﻧﻬﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺷﻌﻮرﺷﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﻧﻤﻲ رﺳﻪ‪ ،‬اوﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﻌﻮرﺷﺎن ﻣﻲ رﺳﻪ‪ ،‬ﺣﻘّﻪ ﺑﺎزﻧﺪ و دﺳﺘﺸﺎن ﺗﻮ‬
‫دﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ دﺳﺘﻪ و ﻫﻤﻴﻦ ژاﻧﺪارﻣﻪ‪ ،‬اوﻧﻬﺎ ﻳﻚ ر‪‬ﻟﻲ را ﺑﺎزي ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻮري ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ راه را ﺑﺮاي ژاﻧﺪارم ﺻﺎف ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻮري ﻛﻪ دﺧﺘﺮاي ده‪ ،‬از ﺗﺮس اوﻧﻬﺎ‪ ،‬از ﻧﻔﺮت اوﻧﻬﺎ‪ ،‬دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﭘﻨﺎه ﻣﻲ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫رﺑﺎﺧﻮره و دﻛﺎن داره ﻣﻲ ﺧﻮاي ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﻨﻨﺪ؟ اوﻧﻬﺎ ﻛﻪ از اﻳﻦ وﺿﻊ‪ ،‬ﻛﻠﻲ ﺳﻮد ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ دﺳﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺗﺎزه ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ژاﻧﺪارﻣﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻴﺦ و ﻣﻼ ورﻣﺎل و ﺟﻦ‬
‫ﮔﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﺎ دﻛﺎن دارﻫﺎ و ﭘﻮﻟﺪارﻫﺎ و رﺑﺎﺧﻮرﻫﺎ ﻫﻢ دﺷﻤﻦ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﻫﻢ‬
‫دﻟﺴﻮز رﻋﻴﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬وﻗﺘﻲ درﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺸﺎن ﻣﻲ رﺳﻴﺪي‪ ،‬ﻣﻲ دﻳﺪي اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ دﺳﺘﺸﺎن ﺗﻮي‬
‫دﺳﺖ ﻳﻚ دﺳﺘﺔ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬اون ﺷﻬﺮ دﻳﮕﻪ‪ .‬دﻋﻮاي اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﻜﻠﻜﻲ از دﻋﻮاي اﺻﻠﻲ‬
‫اون دو ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬آن ﺷﻬﺮه ژاﻧﺪارﻣﻪ رو ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻬﺮ دﻳﮕﻪ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ راﻫﻲ ﺑﺎز‬
‫ﻛﻨﻪ ﺑﻪ ده‪ ،‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ را ﻋﻠﻢ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮي ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺴﺎﻃﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻤﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺪرﺳﺔ اﻳﻦ ده‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ دﻳﮕﺮي داﺷﺖ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﻓﻜﺮﻫﺎﻳﻲ ﺗﻮ ﻛﻠﻪ اش ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲ زد‪ ،‬ادﻋﺎﻫﺎﻳﻲ‪ ،‬دﻋﻮﺗﻬﺎﻳﻲ و ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﻲ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺸﺖ‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﺑﻠﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﺮوار درد و ﻳﻚ دﻧﻴﺎ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ .‬اﻫﻞ ﻫﻤﻴﻦ ده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻳﻚ‬
‫ﻃﺎﻋﻮن زده‪ ،‬وﺑﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻪ‪ .‬ژاﻧﺪارﻣﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻲ ﺧﻮاد ده را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺮﻳﺰه‪ ،‬دﻛﺎن دارﻫﺎ و‬
‫رﺑﺎﺧﻮرﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺰدﻛﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﺧﻮﻧﺪ و ﻣﻼﻫﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ‬
‫اﺻﻼً ﻧﺠﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪ .‬رﻋﻴﺖ ﻫﻢ ﻫﺎج و واج ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺣﺮف ﻛﻲ‬
‫ﮔﻮش ﺑﺪه‪ .‬ﺣﺮﻓﻬﺎي ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲ زد‪ .‬از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬از ﺧﺪا ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬از اﻣﺎم‪،‬‬
‫از زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬از ﺑﺮادري‪ ،‬از ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬از اﻳﻨﻜﻪ ﻇﻠﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺴﻲ ﺳﺮ ﻛﺴﻲ را ﻛﻼه‬
‫ﻧﮕﺬارد‪ ،‬از اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﻳﺐ ژاﻧﺪارﻣﻬﺎ را ﻧﺨﻮرﻳﻢ‪ ،‬از اﻳﻨﻜﻪ اﻓﺴﻮن ﻣﻼّ را ﮔﻮش ﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬از اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻧﮕﺬارﻳﻢ رﺑﺎﺧﻮرﻫﺎ ﺧﻮن ﻣﺎ را ﺑﻤﻜﻨﺪ‪ ،‬دﻛﺎﻧﺪارﻫﺎ ﺟﻴﺒﻤﺎن را ﺧﺎﻟﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮﻧﻴﻢ آدم ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪،‬دﻫﻤﻮن آﺑﺎد ﺑﺸﻪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺶ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮر ﺣﺮف‬
‫ﻣﻲ ﻣﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺔ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اش ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺧﻮدﻛﺎر و ﭼﻨﺪ ورق ﻛﺎﻏﺬ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻛﺎري ﻧﻤﻲ ﺷﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ادﻋﺎﻫﺎ داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﺷﻜﺎﻳﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ راه ﺣﻠﻬﺎ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺣﻘﺎﻧﻴﺘﺶ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺠﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺎﻫﺪي ﻛﻪ ﻧﺸﻮن ﺑﺪه ﺣﺮف اﻳﻦ‬
‫راﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺘﺶ را ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﺪه‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺧﺪا‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻌﺠﺰه اي‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﺎدﺛﻪ اي‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬دو ﺗﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻧﺪ; ﻧﻤﻲ دوﻧﻢ از زﻣﻴﻦ‬
‫ﺟﻮﺷﻴﺪﻧﺪ؟ از آﺳﻤﻮن اﻓﺘﺎدﻧﺪ؟ از دﻧﻴﺎي دﻳﮕﺮي آﻣﺪﻧﺪ؟ دو ﺗﺎ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻴﺎﻓﺔ آدﻣﻴﺰاد‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﭼﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭘﻴﺪاﺷﻮن ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﭘﺴﺮ و ﻳﻚ دﺧﺘﺮ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺮوس‪،‬‬
‫ﻳﻚ داﻣﺎد‪ .‬ﭼﻪ ﻋﺮوﺳﻲ اي! ﭼﻪ ﻋﺸﻘﻲ! ﭼﻪ داﺳﺘﺎن ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰي! اي ﺧﺪا ﺑﺸﻪ ﻳﻚ روز ﻛﻪ ﺑﺘﻮﻧﻢ‬
‫داﺳﺘﺎن ﻋﺸﻖ اﻳﻦ دو ﺗﺎ را ﺑﮕﻢ‪ .‬ﻳﻚ وﻳﺲ و راﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻟﻴﻠﻲ و ﻣﺠﻨﻮن و ﺧﺴﺮو و ﺷﻴﺮﻳﻦ‪ ،‬وراي‬
‫اوﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ روﻣﺌﻮ و ژوﻟﻴﺖ دﻳﮕﻪ اي‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻮر ﺳﻌﺎدت دﻳﮕﻪ اي‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺟﻮر ازدواج دﻳﮕﻪ اي‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ دﻳﮕﻪ اي‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﺠﻠﻪ اي ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن روي زﻣﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﺳﺮاغ‬
‫ﻧﺪاره‪ .‬ﻫﻴﭻ ﺷﺎﻋﺮي و ﻧﻘﺎﺷﻲ و ﻗﺼﻪ ﭘﺮدازي ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻮژه اي ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه آن روز رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎر ﻣﻌﻠﻤﻪ ﺳﺎز ﺷﺪ‪ .‬راﻫﺶ ﻫﻤﻮار‪ .‬ﻫﻤﺔ ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻛﺮﺳﻲ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﻤﺔ دﻋﺎﻫﺎﻳﺶ ﺷﺎﻫﺪ‬
‫ﭘﻴﺪا ﺷﺪ‪ :‬ﺑﻪ زﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﺧﺘﺮﻫﺎي ده ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﺧﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﻮﻃﺌﺔ‬
‫دﺷﻤﻨﻪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﺶ ﻧﻘﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را از ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﻢ آزادﺷﺪن‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﻻاﺑﺎﻟﻲ ﺑﺎر ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻢ اﻣﺮوزي ﺷﺪن‪ ،‬ﺷﻤﺎ را‬
‫روﺳﭙﻲ ﺑﺎر ﺑﻴﺎرن‪ .‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ از ﺷﻤﺎ ﻳﻚ ﻛﻨﻴﺰﻫﺎي ﺗﺎزه ﺑﺰك ﻛﺮده ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ‪،‬‬
‫ﺟﻮوﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮔﻨﺪ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻬﺎي آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮدم را‬
‫ﻋﻮض ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻴﻬﺎ را آﻟﻮده ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﻪ ﻛﺜﺎﻓﺖ ﺑﻜﺸﺎﻧﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺔ ارزﺷﻬﺎ را ﭘﺎﻣﺎل ﺑﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ اﺻﺎﻟﺘﺘﻮن‪ ،‬ﻋﻔّﺘﺘﻮن‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﺘﻮن‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼﻟﺘﻮن‪،‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻴﺘﻮن‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮن‪ ،‬روﺣﺘﻮن‪ ،‬ﻋﺸﻘﺘﻮن‪ ،‬ﺗﻘﻮاﺗﻮن‪ ،‬ﻧﺠﺎﺗﺘﻮن‪ ،‬ﻓﻼﺣﺘﻮن‪ ،‬ﻫﻤﻪ دﻓﻦ‬
‫ﺑﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ از ﺷﻤﺎﻫﺎ ﻋﺮوﺳﻜﻬﺎي ﻛﺎﻏﺬي ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻴﺪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬آزاد‬
‫ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر؟ ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻴﺪ ﻫﻢ از اون زﻧﺪان ﺳﻴﺎه رﻣ‪‬ﺎل و دﻋﺎﻧﻮﻳﺴﻪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻴﺪ زن‬
‫ﺑﺪﻛﺎرة دم ﮔﺎراژﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﻮﻫﺮ ﺧﺪاﻳﻲ زن ﺑﻮدن دارﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ازش ﻋﺸﻖ‪ ،‬دوﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻟﻄﺎﻓﺖ زﻧﺪﮔﻲ و ﻣﻌﻨﻲ راﺑﻄﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮه‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻓﻘﻂ اﻳﻨﺠﻮرﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ را‬
‫ﺗﻮي اﻳﻦ ﺑﺎزار ﮔﻨﺪ ﭘﻠﻴﺪ ﻛﺜﻴﻒ‪ ،‬ﻧﺮﻳﺰﻳﺪ! ﻧﻔﺮوﺷﻴﺪ!‬
‫آﺧﻮﻧﺪه ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻲ ﺷﻪ‪ .‬رﻣ‪‬ﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زن ﻣﺴﻠﻤﻮن ﻫﻤﻴﻨﻪ ﻛﻪ ﻣﺎ دارﻳﻢ‪،‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬ﺑﻪ زن ﺳﻮاد ﻳﺎد ﻧﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺷﻌﻮر ﻧﺒﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻧﺦ رﻳﺴﻲ ﻳﺎدش ﺑﺪﻳﻦ و ﺳﻮرة‬
‫ﻧﻮر‪.‬زن ﻣﺴﻠﻤﻮن ﻫﻤﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺿﻌﻴﻔﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎﺷﻜﺴﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﺸﺖ ﺗﺎﭘﻮ‪.‬‬
‫ﻗﺮﺗﻲ ﻫﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﻗﺎه ﻗﺎه ﻣﻲ زدﻧﺪ زﻳﺮ ﺧﻨﺪه‪ :‬ﭼﻲ ﻣﻴﮕﻲ؟ اﻳﻨﻬﺎ ﺧﻴﺎﻟﺒﺎﻓﻴﻪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ اش ﺣﺮﻓﻪ؛ زن‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻫﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ رﻣ‪‬ﺎﻟﻪ داره‪ ،‬ﻫﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ دﻋﺎﻧﻮﻳﺲ داره‪ ،‬ﻫﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ اون ﺳﻴﺪ ﻣﻼ داره‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻤﻮن ﺑﻮده‪ .‬زن اﻣﺮوزي ﺷﻬﺮي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻨﻪ ﻛﻪ دم ﮔﺎراژﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮر‬
‫ﻣﺠﻠﺲ آراﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ! ﭼﻪ ﺟﻮر ﻣﺸﺘﺮي ﺟﻠﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ! ﭼﻪ ﺟﻮر زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎي زن ﺑﻮدﻧﺸﺎن را‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ! ﭼﻪ ﺟﻮر ﺧﻮدﺷﻮن را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﭼﺸﻤﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ! اﻓﺘﺨﺎر زن ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎي ﺗﻨﺸﻪ و ﻧﺸﻮن ﻣﻲ دن و ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻧﺸﻮن ﺑﺪن‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻖ زﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ دورة ﺑﺮدﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﺑﺎزﻳﭽﺔ ﺣﺮﻣﺴﺮاﻫﺎي‬
‫ﺟﺪﻳﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ درش را ﺑﻪ روي ﻫﻤﺔ اﻟﺪﻧﮓ ﻫﺎ و اﻟﻮاﻃﻬﺎ ﺑﺎزﮔﺬاﺷﺘﻦ‪ .‬ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دوﺗﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻳﻚ زن ﺑﻮدن دﻳﮕﺮي ﺑﻮد‪ .‬دﺧﺘﺮﻫﺎي ﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻨﺪ اون ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺷﺒﺎﻫﺘﻬﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻣﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺮدي ﻧﻤﻲ ﺗﻮﻧﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺶ ﺑﺸﻪ ﺑﺸﻦ و ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ :‬ﭼﻲ ﻣﻲ ﮔﻲ؟ ﭼﻪ ﺟﻮر ﻣﻲ ﺷﻪ؟ ﻧﻤﻲ دوﻧﻢ از ﭼﻪ ﭼﻬﺮه اي ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﻲ‪،‬‬
‫از ﻛﺪام زن ﻣﻲ ﮔﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮر ﻣﻤﻜﻨﻪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ دﺧﺘﺮي ﻛﻪ ﺗﻮ‪ ،‬ﺣﺮﻓﺶ را ﻣﻲ زﻧﻲ‪ ،‬ادﻋﺎﻳﺶ را ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻲ‪ ،‬آرزوﻳﺶ را داري‪ ،‬ﻃﺮﺣﺶ را ﻣﻲ دي‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ اش را ﻣﻲ ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫ﺑﻴﺎد؟ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺸﻪ؟ اﻣﺮوز در ﭼﻨﻴﻦ دوره اي‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺮﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪،‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ اي‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎزاري‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﺑﻴﺎد؟ ﻣﺜﻞ ﻛﻲ؟ ﻣﺜﻞ‬
‫ﭼﻲ؟ ﭼﻪ ﺟﻮر؟‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻫﺎ! ﻣﺜﻞ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻼّ ﻫﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﺧﺪﻳﺠﻪ‪ ،‬زﻳﻨﺐ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ از ﻃﻴﻨﺖ دﻳﮕﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از آب و ﮔﻞ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺳﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ آدﻣﻬﺎي ﻋﺎدي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ آدم ﺧﻠﻖ ﺷﺪ رواﻳﺖ دارﻳﻢ ﻧﻮر‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻫﺰاران ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از آن ﺧﻠﻖ ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﻣﻠﻜﻮت اﻋﻠﻲ ﻣﻲ درﺧﺸﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮر آﻣﺪ‬
‫وارد ﺻﻠﺐ آدم ﺷﺪ و ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ آﻣﺪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻫﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ دو ﺗﻜﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻜﻪ آﻣﺪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺸﺖ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻜﻪ آﻣﺪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻋﺒﺪاﷲ‪ .‬ﻳﻜﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻋﻠﻲ‪ .‬ﻫﻤﺔ ﻧﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﺷﺪ ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬آن ﻧﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ ﺑﻪ زﻳﻨﺐ‪ .‬اﮔﺮ زﻳﻨﺐ‪ ،‬زﻳﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اون ﻧﻮره‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اون ﻧﻮره‪ .‬ﻧﻤﻲ ﺷﻪ از ﻳﻚ دﺧﺘﺮ اﻣﺮوز‪ ،‬زن اﻣﺮوز‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ زﻳﻨﺐ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻋﺮوﺳﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ زﻳﻨﺐ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲ‬
‫ﺷﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﻬﺎ رﻓﺖ‪ .‬ﻧﻤﻲ ﺷﻪ از آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺮوي ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻤﻲ ﺷﻪ آﻧﻬﺎ را ﺳﺮﻣﺸﻖ و اﻟﮕﻮ و ﻧﻤﻮﻧﺔ‬
‫ﺧﻮدﺳﺎزي ﻗﺮار داد‪ .‬ﻣﺎ از ﺟﻨﺲ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻋﺎدي‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻳﻦ را ﻧﺪاره ﻛﻪ اون ﻣﻠﻜﺎت‬
‫و ﻓﻀﺎﺋﻞ را در ﺧﻮدش ﭘﻴﺎده ﻛﻨﻪ‪ .‬ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ راه ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﻫﺴﺖ و آن اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬آﻧﻬﺎ را ﺷﻔﻴﻊ‬
‫ﺧﻮدﻣﻮن ﻗﺮار ﺑﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ وﻻﻳﺖ و ﻣﺤﺒﺖ اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻤﺎن را ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﺪﻳﻢ و ﭘﺎرﺗﻴﻤﺎن ﺑﺸﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺠﺎت‪ .‬دﺳﺘﻤﺎن را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺿﻌﻔﻬﺎ و ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ دارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﺒﺘﺸﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺘﺸﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮﺳﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اوﻧﻬﺎ ﺟﺴﺘﻪ اﻳﻢ و ﻋﺸﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اوﻧﻬﺎ دارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را ﻧﺠﺎت‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ و ﻫﻤﻴﻦ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻛﺠﺎ و اوﻧﻬﺎ ﻛﺠﺎ؟‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ! ﻓﺎﻃﻤﻪ رﺳﺎﻟﺘﺶ اﻳﻨﻪ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﻣﺜﻞ ﺧﻮدش ﺑﺴﺎزه‪ .‬ﻓﺮد ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﺶ اﻳﻨﻪ ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮدش را ﻣﺜﻞ ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ زﻳﻨﺐ ﺑﺴﺎزه‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﻣﺎ و ﺑﺎﻳﺪ دﺧﺘﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﺔ‬
‫ﭘﺪرش‪ ،‬ﻣﺎدر ﭘﺪرش ﺑﺎﺷﻪ و ﻫﻤﺪرد ﻣﺎدر ﺗﻨﻬﺎي دردﻣﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻲ اش‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺪرد ﻋﻠﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﻪ و ﻣﺮدي را ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺗﻬﻴﺪﺳﺘﻲ و ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻈﻤﺖ روﺣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻬﺎﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺪﻳﺸﺔ ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻫﻤﻪ زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎي وﺟﻮدي ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻪ دﺧﺘﺮ‬
‫اﻣﺮوز و ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻋﺮوﺳﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ او ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﻓﻘﺮ ﺑﺮه‪ ،‬دﺳﺘﺎس‬
‫ﻛﻨﺪ و ﺷﺎﻧﻪ اش از رد ﺑﻨﺪ ﻣﺸﻚ آﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻛﺸﻴﺪه‪ ،‬ﻫﺮ روز و ﻫﺮ روز‪ ،‬ﻛﺒﻮد ﺑﺸﻪ و دﺳﺘﺶ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﺳﺘﺎس‪ ،‬ﭘﻴﻨﻪ ﺑﺒﻨﺪه و ﻓﻘﺮ و ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﺛﺎﺛﻴﺔ ﺧﺎﻧﻪ اش ﺑﺎﺷﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻳﻚ زن‬
‫ﻣﺴﺌﻮل و در ﻗﻠﺐ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ اش و درﮔﻴﺮ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ و‬
‫ﺑﻴﺪار در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪ اي ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻬﻀﺘﺶ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﺶ‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﺶ و ﻣﺮدﻣﺶ ﻣﻴﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻪ زﻳﻨﺐ وار‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺷﻴﺮ ﺑﻪ دﻫﺎن ﮔﺮگ‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﺎن ﻗﺪرت و زور و ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﺟﻼدي ﺑﺮه‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮﻧﻪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺟﻮر؟‬
‫ﻣﺜﻞ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻌﺮﻳﻒ زﻧﺪﮔﻲ در اﺳﻼم‪ ،‬در ﺗﺸﻴﻊ‪" :‬انّ اﻟﺤﻴﻮة ﻋﻘﻴﺪة و ﺟﻬﺎد" اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدﻧﺶ آب و ﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻴﺎﺗﺶ از آن ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻘﻴﺪه و ﺟﻬﺎد در راه ﻋﻘﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬آري‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻲ و ﺣﺴﻴﻦ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ اي‬
‫را ﺑﺮاي ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺠﺪد ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻨﻬﺎ اوﺗﻮﭘﻴﺎﮔﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻴﺎل اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻏﺮﻳﺰه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﻤﺎﻳﻼت‪ .‬ﻏﺮﻳﺰه او را ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻴﺎره‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺑﻪ او ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﻲ ده‪ .‬ﺧﻮدﺳﺎزي اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ دﻋﻮﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺗﺒﻠﻴﻎ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻧﻈﺎم‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻫﻤﺔ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻟﺒﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻟﺐ رﻳﺰي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﻳﻚ اﻋﺠﺎز اﺳﺖ و اﻋﺠﺎز‪،‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻳﻚ ﺟﻮان‪ ،‬اﻣﺮوز ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن وﺟﻮدﻳﺶ را ﺑﺮ اﺳﺎس ارزﺷﻬﺎي‬
‫ﻣﻄﻠﻖ اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ آرﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ در ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن و رب اﻟﻨﻮﻋﻬﺎ ﻣﻲ ﺳﺘﺎﻳﻴﻢ ﺑﺴﺎزد و ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺼﺖ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﻛﻴﻠﻮ وزن ﺗﻨﺶ‪ ،‬ﺳﺮاﭘﺎ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺧﻠﻮص و ﻓﺪاﺷﺪن ﺑﺮاي اﻳﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ‪ .‬ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎده ﺷﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ؟‬
‫ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺜﻞ ﺣﺴﻦ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻴﺖ ﭘﺮﺳﺘﻬﺎ‪ ،‬رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻣﺮوز‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﻮزش ﻋﻮض ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺮورش ﻋﻮض ﺷﺪه‪،‬‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎ ﻋﻮض ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺮوز ﺗﻴﭗ اﻳﺪه ال زن‪ ،‬دﺧﺘﺮ‪ ،‬دﻳﮕﻪ ژاﻧﺪارك ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﻨﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫و ﺧﺪﻳﺠﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ﺗﻮﺋﻴﮕﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻳﮋﻳﺖ ﺑﺎردو اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﮔﻮش اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺘﻬﺎي اﻳﻦ ﻗﺮن‬
‫اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺘﻬﺎي اﻳﻦ ﻧﺴﻠﻨﺪ‪ ،‬اﺳﻮه ﻫﺎي دﺧﺘﺮان ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺐ و روز ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ارزﺷﻬﺎ آﻧﻬﺎ‬
‫را ﭘﺮورش ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬آﻣﻮزش ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و داﺋﻤﺎً در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺿﻮاﺑﻄﻨﺪ‪ .‬دﺧﺘﺮ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫دﺧﺘﺮي اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﻫﺰاران ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﭘﺮوري‪ ،‬آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ ،‬ﻫﻨﺮ‪،‬‬
‫ادب‪ ،‬ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪش‪ :‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻗﺎﻟﺒﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻫﺎ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺎ ﻣﻌﺠﺰة اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﻗﺪرت را ﺑﻪ دﺧﺘﺮ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ او‬
‫ﺑﺮﮔﺮدد ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮدد ﺑﻪ اﻳﻤﺎن ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮدش ﭘﻴﻮﻧﺪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫اﻳﻤﺎن و اﻳﻦ ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ زاﻳﻨﺪﮔﻲ و ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ اﺳﻼم راﺑﻄﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮﻧﻪ ﺧﻮدش را ﻋﻠﻲ‬
‫رﻏﻢ ﺟﺒﺮ زﻣﺎن و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ رواﺑﻂ ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ ﻏﺮب و ﻗﺮن‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺴﺎزه‪ ،‬دﮔﺮﮔﻮن ﺑﺴﺎزه و‬
‫ﭼﻬﺮه اي ﻧﻔﻲ ﻛﻨﻨﺪة ﻫﻤﻪ واﻗﻌﻴﺘﻬﺎ ﺑﺸﻮد و ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺗﻼش و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ دﺧﺘﺮ ﻣﺎ‪ ،‬از‬
‫ﻳﻚ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺮوﺳﻚ ﺷﺒﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﻪ! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد؟ اﻳﻦ ﻳﻚ ﺧﻴﺎل‬
‫ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ اﻳﺪه ال‪ ،‬ﻳﻚ ذﻫﻨﻴﺖ ﮔﺮاﻳﻲ ﻣﺠﺮد ﺻﺮف ﺗﺤﻘﻴﻖ ]ﺗﺤﻘﻖ[ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﻣﺜﻞ ﻛﻲ؟ ‪ -‬ﻣﺜﻞ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺬﻫﺐ دﻳﮕﺮ رﺳﺎﻟﺘﺶ ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﻗﺮن ﻣﺎ ﻗﺮﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺎزﻧﺪه و ﭘﻴﺶ ﺑﺮﻧﺪه و اﻧﺴﺎن ﺳﺎز ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً ﻣﺬﻫﺐ دوراﻧﺶ‬
‫ﺳﭙﺮي ﺷﺪه‪ ،‬اﺳﻼم ﭘﻴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در دوران ﺧﻮد ﻧﻘﺸﻲ ﻣﺘﺮﻗﻲ داﺷﺖ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻧﻮ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز دﻳﮕﺮ ﺟﺰ ﻳﻚ ﻧﻘﺶ ارﺗﺠﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي‬
‫ﻣﺮده ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﻠﻢ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﺘﺮﻗﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺬﻫﺒﻲ‪ .‬دﻳﮕﺮ از اﺳﻼم ﻛﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮوان اﺳﻼم را ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻧﺴﻞ ﻓﺮﺳﻮدة‬
‫ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻛﻬﻨﺔ ﺑﻲ رﻣﻖ‪ .‬ﺑﻲ ﻫﻴﭻ آرﻣﺎن‪ .‬ﺑﻲ ﻫﻴﭻ ﺣﺮﻛﺖ‪ .‬ﺑﻲ ﻫﻴﭻ ﻧﻮاﻧﺪﻳﺸﻲ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻋﻴﻨﻲ اﺳﻼم و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺳﻼم ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در زﻣﺎن ﻣﺎ ﺑﺴﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ﻣﻨﺠﻤﺪي ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺳﻼم ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي‬
‫ﻣﻮروﺛﻲ ﺳﺎﺧﺖ دوران ﻓﺌﻮداﻟﻴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﺧﻼﻓﺖ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺳﺎﺧﺖ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻌﺎرف و ﻋﻠﻮم ﻗﺪﻳﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎرف و ﻋﻠﻮم ﻗﺪﻳﻤﻪ ﻏﻴﺮ‬
‫از ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻣﺬﻫﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺬﻫﺐ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ ،‬آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺸﻴﻊ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ اﻧﺴﺎن ﺳﺎز ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎز‪،‬‬
‫ﺧﻮدآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻧﻘﺶ زﻧﺪه و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ آن را‪ ،‬در‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎن و در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﻤﺔ ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ و ﺳﺮﻳﻊ در ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺣﻘﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎدي‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻤﻨﺎم‪ ،‬ﻳﻚ دﺧﺘﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻛﺮدن و ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺑﻮدن و ﺳﺎﻧﺪوﻳﭻ دﻧﺪان زدن و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﮔﻮش دادن و زن روز ﺧﻮاﻧﺪن‪،‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را‪ ،‬در ﻛﻨﺎر زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ و ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫و ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﭼﻬﺮه ﻫﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎﻧﻲ را‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻌﺪادي را‬
‫ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﺬﻫﺐ دارد‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اﺳﻼم ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﻠﺐ اﻟﻘﻠﻮب اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻌﺠﺰه ﮔﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﭼﻬﺎرده ﻗﺮن ﭘﻴﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ادﻋﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺗﻌﺼﺐ‪ .‬ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻨﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻤﻜﻨﻪ‪ ،‬اﺻﻼً ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ دارم‪ ،‬ﺑﻴﺎ‪ :‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﺳﺎﺳﺎً ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري ﺳﺎﺧﺖ و ﭘﺎﺧﺖ ذاﺗﻲ و ﺟﻮﻫﺮي دارد‪ .‬ﺗﺎزه زﻫﺪ‪،‬‬
‫زﻫﺪي ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ زﻫﺪ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻫﺪ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﻨﻬﺎ در اﻧﺤﺼﺎر و‬
‫اﺗﻜﺎء اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‪ :‬زﻫﺪ ﻋﻠﻲ ﻳﻚ زﻫﺪ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﺻﻮﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻠﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮد ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺮدي ﻛﻪ در ﻇﺮف ﻧﻪ ﺳﺎل‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﺗﻼش ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺟﻬﺎد دارد‪،‬‬
‫ﻣﺮدي ﻛﻪ در ﻇﺮف ده ﺳﺎل ﻳﻚ اﻣ‪‬ﺖ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﺧﻠﻖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ :‬اﻣ‪‬ﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﺪرت و‬
‫اﺑﻌﺎد وﺟﻮدي اش در ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺗﻮﻟﺪش‪ ،‬ﻫﻤﺔ زﻣﺎن را و ﻫﻤﺔ ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ‬
‫زﻣﺎن و اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎي ﻋﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻟﺮزه در آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﺻﻮﻓﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ زﻫﺪي ﻛﻪ اﺳﻼم ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﻳﻚ زﻫﺪ اﻧﻘﻼﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن ﻣﺎ زﻫﺪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﻚ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺮاي آزادي و اﺳﺘﻘﻼل و رﻫﺎﻳﻲ و ﺑﻲ واﺑﺴﺘﮕﻲ وﺟﻮد ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده اﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎي ﺑﻮرژوازي‪،‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري‪ ،‬اﺷﺮاﻓﻴﺖ و ﻋﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﭘﺮﺳﺘﻲ و اﻗﺘﺼﺎدﮔﺮاﻳﻲ!‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ادﻋﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮادة ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده اي اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ...‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺑﺴﻴﺎرش را‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده اي ﭘﺪرﺳﺎﻻري اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮد ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺪاي ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ و زن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﺑﺰار ﺟﻨﺴﻲ در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﻲ ﻫﻴﭻ ﺷﺮف و ﺷﺮاﻓﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻲ ﻫﻴﭻ اﺳﺘﻘﻼل و اراده اي و ﺑﻲ ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺸﻲ‪ .‬ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﺤﺘﺮم‪ ،‬در ﺣﺮم‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد ﺧﺎﻧﻮاده را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ دو اﻧﺴﺎن ﻣﻜﻤﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬در راﺑﻄﻪ و ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻤﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﻋﺸﻖ ﺑﻨﻴﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬زن در آن ﻧﻘﺸﻲ و ﺣﻘﻲ و ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻫﻢ‬
‫ﻋﺮض ﺑﺎ ﻣﺮد دارد و ﻫﺮ دو در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ و در ﻣﺤﺪودة ﺧﺎﻧﻮادة ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﻴﺮ اﻳﻤﺎن و رﺳﺎﻟﺖ زﻣﺎن و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﺑﺮاﺑﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادة‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادة ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺖ ﻋﻠﻲ‪ ،‬اﺳﻮه‪ ،‬اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ و ﺷﻬﻴﺪ ﻛﺎﻣﻞ آﻧﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮادة اﻳﺪه آل‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻚ وﺣﺪت ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻃﺒﻴﻌﻲ از دو ﺑﻌﺪ وﺟﻮدي ﻳﻚ ﭘﻴﻜﺮ ﻛﺎﻣﻞ آدم‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از زن و‬
‫ﻣﺮدي ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﻋﺸﻖ و رﺳﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﻋﺘﻘﺎدي‪ .‬در اﺳﻼم اﺑﺘﻜﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد در‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺮ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻨﺪ و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻧﻴﺰ‪ ،‬زن در اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻫﺮش‪،‬‬
‫ﺿﺎﺑﻄﺔ آدم ﺑﻮدن را ﻣﻼك اﻧﺘﺨﺎﺑﺶ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﻫﻤﻪ ادﻋﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﺟﻴﻬﺎي ﺑﺎزار‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻼﻫﺎي ﺣﻮزه ﺑﺎ‬
‫زﻧﻬﺎﻳﺸﺎن‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻗﻢ و ﺣﻮﻣﻪ اش‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﭼﻬﻞ و ﻫﺸﺖ زن ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻠﺪﻧﺪ و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‬
‫ﺿﻌﻴﻔﻪ ﻫﺎ‪ ،‬اﻣ‪‬ﻠﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﺷﻌﻮر‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪة ﺑﻲ ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ و ﺟﺎﻫﻞ ﻫﻤﺔ‬
‫ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺑﻮرژوازي اﻛﻨﻮن و اﺷﺮاﻓﻴﺖ در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺳﻔﺮة ﭘﺎرﺗﻴﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر زﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻏﻴﺮﻣﺬﻫﺒﻲ ﻋﺼﺮ ﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﻚ ﻛﺎﻧﻮن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﻜﺮي و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در آن اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ دﺧﺘﺮ ﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎز‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻣﻲ ﺳﺎزد و از ﻳﻚ ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ و ﻋﺸﻘﺶ را ﻓﺪاي‬
‫آرﻣﺎﻧﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻨﻴﺎد زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻴﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﺸﺎن اﺳﺘﻮار ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ارزﺷﻬﺎ و ﻫﻤﺔ اﻳﻦ آرﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ از ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮادة ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ادﻋﺎ! ﻛﻮ؟ ﻛﺠﺎ؟ ﻣﺜﻞ ﻛﻲ؟‬
‫ﺧﺎﻧﺔ ﺣﺴﻦ و ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻬﺎدت در اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﻮد ﻳﻚ اﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺣﻜﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬در ﻛﻨﺎر‬
‫ﺟﻬﺎد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﺒﻬﺔ ﺣﻖّ‪ ،‬ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﺷﻤﻦ ﺳﻠﻄﺔ ﻣﻄﻠﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﻲ دﻓﺎع ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺗﻨﻬﺎ و ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻪ‪،‬‬
‫اﺳﻼم ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺳﻼح ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬راه ﺳﻮﻣﻲ را‬
‫ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺰﻳﻨﻨﺪ و آن‪ :‬ﻣﺮگ را ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻼﺣﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﺼﻢ ﻛﻮﻓﺘﻦ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ‪" .‬اﻟﺸﻬﺎدة اﺳﺘﻈﻬﺎراً ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺠﺎﺣﺪاة"‪ :‬ﺷﻬﺎدت‪ ،‬آﺷﻜﺎر ﻛﺮدن ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﭘﻮﺷﻴﺪه و اﻧﻜﺎر و ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﭘﺮدة اﻳﻦ ﻓﺮﻳﺐ را ﺑﺮ ﭼﻬﺮة‬
‫دژﺧﻴﻢ ﻣﻲ درد ﻛﻪ‪ :‬ﺷﻬﺎدت دﻋﻮﺗﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺔ ﻧﺴﻠﻬﺎ در ﻫﻤﺔ ﻋﺼﺮﻫﺎ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ‬
‫ﺑﻤﻴﺮان‪" :‬ﺟﻬﺎد" و اﮔﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻤﻴﺮ‪" :‬ﺷﻬﺎدت"‪ .‬ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺧﻮﻳﺶ رﺳﺎﻟﺘﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﺎ ﻣﻴﺮاﻧﺪن دﺷﻤﻦ و ﺷﻬﺎدت رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﺎن در ﻋﺼﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻦ ﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﻧﻤﻮﻧﻪ؟ ﻣﺜﻞ ﻛﻲ؟ ﻛﺪام ﻣﺮگ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺣﺴﻦ و ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺮاي ﻫﻤﺔ ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺶ ﺷﺎﻫﺪ دارد‪:‬‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﻋﻠﻲ وار‪.‬‬
‫‪ -‬ﺷﺎﻫﺪت؟‬
‫‪ -‬ﺣﺴﻦ‬
‫زن‪ ،‬زﻳﻨﺐ وار‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‬
‫ﻋﺮوﺳﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻋﻠﻲ وار‬
‫‪ -‬ﻋﺮوﺳﻲ ﺣﺴﻦ و ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫ﻋﺘﺮت ﻓﺎﻃﻤﻪ وار‪ :‬ﻋﺘﺮت ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻮرژوازي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ و ﻋﺎﺻﻲ ﺑﺮ ﻫﻤﺔ‬
‫ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬ﺷﻜﻨﻨﺪة ﻫﻤﻪ اﻓﻜﺎر ﺟﺒﺮي زﻣﺎن‪ ،‬از ﺧﻮد‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ زﻣﺎن‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن و اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد؟ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺪﻧﻲ اﺳﺖ؟‬

‫‪ -‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻢ از ﺣﺞ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ و از ﻗﺼﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم را ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻗﺼﺔ‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ :‬ﺧﺪا ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪت را در راه ﻋﺸﻖ ذﺑﺢ ﻛﻦ! اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﭘﺪر را ﻣﮋده ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﺻﺒﻮر ﺧﻮاﻫﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ذﺑﺢ ﻛﻦ‪.‬‬
‫اﺧﻼص و اﻳﺜﺎر در راه اﻳﻤﺎن ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ!‬
‫ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﻗﺼﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از واﻗﻌﻴﺖ دور اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺔ ﺧﻴﺎل و اﻳﺪه ال‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻤﺎن اﻋﺠﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻋﺎدي‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻲ ﻣﺎوراﻳﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ و ﺧﺪاﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ادﻋﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪت؟‬

‫‪ -‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺻﺒﺮ"‬
‫ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬آري‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﭘﺬﻳﺮش ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺟﻌﻪ‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﺻﺒﺮ زرد اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺒﺮ زرد ﻧﺎم زﻫﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻬﺎل ﻣﻲ آورد و ﻣﺎده‬
‫اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻧﮓ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ ،‬آن ﻫﻢ رﻧﮓ زرد‪ ،‬اﻳﻦ ﺻﺒﺮ زرد اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺒﺮ‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﺳﺮخ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺒﺮ ﺳﺮخ ﺷﻜﻠﻲ از ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ زﻧﺪه اي ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﻣﺜﻞ ﻛﻲ؟ ﺷﺎﻫﺪت؟‬

‫‪ -‬ﺻﺒﺮ ﺳﺮخ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎك ﺟﻮﻫﺮ‪ :‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ و آن ﻓﺮوﺧﻮرﻧﺪة رﻧﺞ‪ :‬ﻛﺎﻇﻢ‪.‬‬
‫اﺳﻼم و اﻧﺴﺎن اﻛﻨﻮن ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮﻳﺶ دو ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده اﻧﺪ و‬
‫ﺧﺪا اﻛﻨﻮن دو ﮔﻞ ﺳﺮخ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻛﻮﻳﺮ زﻧﺪﮔﻲ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﭼﻴﺪه و دارد ﻣﻲ ﺑﻮﻳﺪ و ﻣﻲ ﻧﻮازد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﺗﻨﻬﺎ و دردﻣﻨﺪ‪ ،‬رﻧﺞ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدت را ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و اﻳﻦ ﺷﺒﻬﺎي ﺳﻴﺎه و ﺧﻔﻘﺎن‬
‫آور را ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ دردﻫﺎ و ﺧﺎﻃﺮه ﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬او دو ﺷﻬﻴﺪ ﻫﻤﺔ ادﻋﺎﻫﺎﻳﺶ را از دﺳﺖ‬
‫داده اﺳﺖ و اﻳﻨﻚ ﺗﻨﻬﺎ و داﻏﺪار ﺑﺎ ﻏﻤﻬﺎﻳﺶ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و از ﺑﻮدن ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ اﺳﺖ‬
‫و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﺮ او ﻛﻪ زﻧﺪه و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻮار ﻧﻴﺴﺖ‪...‬‬
‫‪ -‬اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﻛﻪ از روي ﻧﻮار اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺳﻮگ ﺣﺴﻦ آﻻدﭘﻮش و ﻫﻤﺴﺮش‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ‪ :‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 55‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ .56‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ را "ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ" ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ ﻧﻴﺰ‪،‬‬
‫اي ﺧﻮاﻫﺮ و اي ﺑﺮادر!‬
‫ﭼﻘﺪر دﻳﺪار ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮاﻳﻢ ﻟﺬت ﺑﺨﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺸﺐ رﻧﺞ آور و دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ دو ﻧﻔﺮ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎي ﭘﺴﺖ و زﺷﺖ و ﺣﻘﻴﺮ ﭼﻪ ﻫﻤﻪ واﻻ و زﻳﺒﺎ و ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﻳﺪ و اﻳﻦ ﻣﺮا‬
‫ﺳﺨﺖ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻫﻤﻮاره ﻗﻠﻪ ﻧﺸﻴﻦ اﻳﻤﺎن و اﻳﺜﺎر و ﺻﺒﺮ و ﺣﻖ ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺘﻢ‪،‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﻘﺪر ﺳﺮم را ﺑﺎﻻ ﮔﻴﺮم ﻛﻪ ﻛﻼه از ﺳﺮم ﻣﻲ اﻓﺘﺪ و ﺗﻮ اي زن! اي‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮداﻧﮕﻲ در رﻛﺎب ﺗﻮ ﺟﻮاﻧﻤﺮدي آﻣﻮﺧﺖ ﭼﻨﺎن اوج ﮔﺮﻓﺘﻪ اي ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﮕﺎﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﻲ‬
‫رﺳﺪ‪ ،‬در دل آﺳﻤﺎن ﮔﻢ ﺷﺪه اي‪ ،‬در ﺟﺎن ﻧﻮر و ﺟﻮﻫﺮ آﻓﺘﺎب ﻏﺮق ﺷﺪه اي‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج رﻓﺘﻪ‬
‫اي‪ ،‬ﺗﺎ آن درﺧﺖ آﺧﺮ آﺧﺮ‪ ،‬ﺳﺪرةاﻟﻤﻨﺘﻬﻲ رﺳﻴﺪه اي‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻓﺎﺻﻠﻪ اي ﻧﺪاري‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺟﻴﻎ راه‪ ،‬ﻳﻚ دو ﻗﺪم دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻗﺎب ﻗﻮﺳﻴﻦ اَو اَدﻧﻲ‪ ،‬از آن ﻫﻢ ﻛﻤﺘﺮ! ﻣﮕﺮ ﺑﻮي ﺧﺪا را ﺑﻪ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ اﺳﺘﺸﻤﺎم ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻲ؟ ﺑﺮق ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻧﮕﺎﻫﺶ را ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺮم و ﻧﻮازﺷﮕﺮ در ﺗﻮ دوﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮ "ﺑﻴﺖ اﻟﺸﻬﺎده"ي ﺗﻮ ﺗﺎﺑﺎﻧﺪه‪ ،‬در ﺟﺎﻧﺖ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻲ؟ آن دو ﮔﻞ ﺳﺮخ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫را ﺑﺮ دﺳﺖ و داﻣﺎن "او" ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﺎﻋﺮي ﻛﻪ ﮔﻞ را ﺳﺨﺖ دوﺳﺖ ﻣﻲ دارد‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫دو ﮔﻞ ﺳﺮخ ﻣﺤﻤﺪي را ﻛﻪ ﺗﺎزه ﭼﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺑﻮﻳﺪ و ﻣﻲ ﻧﻮازد و ﻣﻲ ﺑﻮﺳﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﺳﺒﺰي ﻛﻪ از درﺧﺖ ﻣﺒﺎرك زﻳﺘﻮن ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﺮﻳﺪه اﻧﺪ و ﺳﺮخ ﮔﻠﻬﺎي ﻋﻄﺮآﮔﻴﻨﻲ ﻛﻪ‬
‫از ﮔﻠﺰار ﺑﺪر و اﺣﺪ و ﻛﺮﺑﻼ و ﻣﺮج اﻟﻌﺬرا و ﺳﻴﻨﺎ و ﺟﻮﻻن و ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس و ﻟﺒﻨﺎن و ﺗﻞ زﻋﺘﺮ‬
‫ﭼﻴﺪه اﻧﺪ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي اﻋﺠﺎزآﻓﺮﻳﻨﺶ‪ ،‬ﺣﺮم ﺳﺘﺮ و ﻋﻔﺎف و‬
‫ﺻﺤﻦ ﭘﺮﺟﻼل ﻣﻠﻜﻮت و ﭘﻴﺮاﻣﻦ ﻋﺮش ﻛﺒﺮﻳﺎﻳﻲ اش را ﻣﻲ آراﻳﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻲ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲ‬
‫ﺑﻴﻨﻴﺪ؟ اي دو ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﻛﻪ از ﻣﺮداب اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻟﺠﻦ ﺳﺮ زده اﻳﺪ و‪ ،‬ﺑﻲ آﻻﻳﺶ آب‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮازش ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻟﻄﻴﻒ ﻣﻬﺮ ﺷﻜﻔﺘﻪ اﻳﺪ و ﮔﻠﺒﺮﮔﻬﺎي وﺟﻮدﺗﺎن را در زﻳﺮ ﺑﺎران ﻧﻮر و ﺗﺎﺑﺶ‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﭘﻬﻦ ﮔﺴﺘﺮده اﻳﺪ و در اﻳﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻟﺠﻦ ﺧﻮار ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻛﺮم وار در ﻣﺮداﺑﻬﺎي ﻋﻔﻦ‬
‫ﻣﻲ ﻟﻮﻟﻨﺪ و ﻣﺮدار ﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ آﻓﺘﺎب ﻣﻲ ﻣﻜﻴﺪ و ﺷﻴﺮ ﭘﺎك ﺳﭙﻴﺪه ﻣﻲ ﻧﻮﺷﻴﺪ و ﺑﺎ ﺷﺮم ﺷﻔﻖ‬
‫ﭼﻬﺮه ﺗﺎن را ﺳﺮخ ﻣﻲ دارﻳﺪ و ﺧﻮن ﻓﻠﻖ را در رﮔﻬﺎي ﺟﺎﻧﺘﺎن ﻣﻲ دواﻧﻴﺪ و در ﻧﺴﻴﻢ ﺻﺒﺤﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻮي آﺷﻨﺎﻳﻲ دارد و ﭘﻴﻚ و ﭘﻴﻐﺎم ﺧﺪاوﻧﺪي و ﻫﺮ ﺑﺎﻣﺪاد از دوﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺳﻼم ﻋﺸﻖ ﻣﻲ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ و ﺻﻼي ﺷﻬﺎدت ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬دم ﻣﻲ زﻧﻴﺪ‪...‬‬
‫آه ﻛﻪ رﻓﻴﻘﺎن ﻣﻦ! ﺷﻤﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻟﺬت و ﻧﻌﻤﺖ ﭼﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ؟ ﺗﺎ ﻛﺠﺎﻫﺎ رﻓﺘﻪ اﻳﺪ؟ ﻛﺠﺎﻳﻴﺪ؟‬
‫ﭼﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﺪ و ﭼﻪ ﻫﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ؟ ﭼﻘﺪر ﻣﺮا ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻳﺪ! ﻣﺎ را ﮔﺬاﺷﺘﻴﺪ و ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮن دو ﺳﻮاري ﻛﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن از زﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ و ﻏﺒﺎر از ﭘﻲ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﻧﺪ و ﺑﺮق ﺳﻢ ﺿﺮﺑﻪ‬
‫ﻫﺎي اﺳﺒﺎن ﺗﻴﺰﺗﻜﺸﺎن ﭼﺸﻤﻬﺎي ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻴﺎن ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪه را ﺧﻴﺮه ﺳﺎزد و ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺎد از ﻫﻢ‬
‫ﺳﺒﻘﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻴﺮ ﭘﺮﺗﺎﺑﻲ ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﻗﻠﺐ دﺷﻤﻦ ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﭼﻮن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﮔﺮم و‬
‫آﺗﺸﻲ ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪه از ﻛﺎروان ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﺐ ﺳﻴﺎه و اﻳﻦ ﺻﺤﺮاي ﻫﻮل و اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺮق ﻧﮕﺎه‬
‫ﮔﺮگ‪ ،‬رﻫﺎ ﻛﺮدﻳﺪ و ﺗﺎ ﻣﻌﺮاج ﺑﻠﻨﺪ ﺧﺪاﻳﻲ و ﻣﻨﺎي اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﺗﺎﺧﺘﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻛﺎر ﻫﻤﻪ را ﻣﺸﻜﻞ ﻛﺮده اﻳﺪ‪ .‬ﻧﺮﺧﻬﺎ را ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﺮده اﻳﺪ! ﻳﺎد ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺔ ﭼﻬﺮه ﻫﺎ را‬
‫زﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺔ زﻧﺪﮔﻴﻬﺎ را ﻟﺠﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺔ ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﭼﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺔ آرزوﻫﺎ را ﭘﺴﺖ و ﻫﻤﺔ آدﻣﻬﺎ را ﺣﻘﻴﺮ‬
‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬دﻳﺪار ﺷﻤﺎ آدﻣﻲ را از ﺑﻮدن ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪" .‬زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن"! ﭼﻪ اﺗﻬﺎم‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﺑﺎر دزدي ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬آه اﮔﺮ در‬
‫ﮔﺬري‪ ،‬ﻳﻜﻲ از "آﻧﻬﺎ"‪ ،‬از آﻧﻬﺎ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ را ﺣﻖ اﻧﺤﺼﺎري ﺧﻮد ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺐ اﺻﻠﻲ و‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﺣﻘﻴﻘﻲ آﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻔﺘﺪ و اﻳﻦ ﻣﺎل ﻏﺼﺒﻲ را ﻛﻪ دزدﻳﺪه اﻳﻢ دﺳﺖ ﻣﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ! ﭼﻪ‬
‫ﺧﺠﺎﻟﺖ آور اﺳﺖ! آدم دﻟﺶ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ از ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪﮔﻲ ﺑﻤﻴﺮد‪ ،‬آن را ﭘﻴﺶ ﭘﺎي ﺻﺎﺣﺒﺶ‬
‫ﺑﻴﻨﺪازد و ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﭼﺸﻢ ﺧﻮدش ﻫﻢ ﺑﻪ وي ﻧﻴﻔﺘﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺷﻬﻴﺪ ﺣﻖ‬
‫ﺣﻴﺎت دارد‪ ،‬ﺷﻬﻴﺪ ﺣﻖ ﺣﻴﺎت ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺮده ﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻮﺳﻴﺪه ﻫﺎ‪ ،‬ﻳﺦ ﺑﺴﺘﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮدارﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻮدﻫﺎ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻟﺸﻬﺎ و ﺟﻨﺎزه ﻫﺎي ﺧﺸﻚ‪ ...‬ﻣﺎدة ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎزي "آﻛﻞ و ﻣﺄﻛﻮل" ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻴﺮان ﻋﻠﻢ‬
‫زﻣﺎﻧﻪ اﻧﺪ و رام ﺟﺒﺮ ﻛﻮر ﻣﺎدي ﻳﺎ ﻣﺸﻴﺖ ﻗﺎﻫﺮة ﻏﻴﺒﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺎن از "ﺑﺎد" اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎدﻫﺎ و ﺗﻨﺪﺑﺎدﻫﺎ‬
‫ﻛﻪ از ﭼﭗ و راﺳﺖ وزﻳﺪن ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻫﻮاي ﺑﻴﺮون را آﺷﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﻳﺎ ﺑﺎدﻫﺎي درون‪ ،‬ﺑﺎد‬
‫ﺳﺮ و ﺑﺎد ﺳﻴﻨﻪ و ﺑﺎد ﻣﻌﺪه و ﺑﺎد زﻳﺮﻣﻌﺪه‪ ...‬اﻳﻨﻬﺎ اﺳﺖ ارواح ﺧﺒﻴﺜﻪ و رﻳﺎح ﺷﺮﻳﺮه اي ﻛﻪ آدﻣﻬﺎ را‬
‫از درون و ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﺟﻨﺒﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺜﻞ ﭘﺮ ﻛﺎﻫﻲ در ﭼﻨﮓ و دﻧﺪان ﮔﺮدﺑﺎدي ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ و زورﻣﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﻓﻀﺎ ﺑﻪ ﺑﺎزي ﻣﻲ آورﻧﺪ و ﻣﻲ رﻗﺼﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﭼﭗ و راﺳﺖ و ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ راﻧﻨﺪ و ﻣﺜﻞ‬
‫ﺳﮕﻬﺎري ﻛﻪ ﺷﺒﺤﻲ را در ﻛﻮه و دﺷﺖ و ﺟﻨﮕﻞ و ﺻﺤﺮا ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ آدم را‪،‬‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن اﻣﺎﻧﺘﺪار ﺧﺪا را‪ ،‬در ﭘﻲ ﺳﺎﻳﺔ ﻣﻮﻫﻮم و رﻣﻨﺪة ﺧﻴﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ اﻓﺴﻮن‬
‫ﺷﺪﮔﺎن و ﺟﻦ زدﮔﺎن ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﮓ دوي ﻣﻲ ﺗﺎزاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﭘﺮﺳﻪ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺑﺮ روي‬
‫دﺷﻤﻦ و دوﺳﺖ ﭘﺎرس ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ و روي ﻫﺮ ﻛﻪ و ﻫﺮ ﭼﻪ در ﻛﻨﺎرش ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻣﺨﻠﺐ و‬
‫ﻣﻨﻘﺎر ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و در ﭘﻲ ﺧﺮﮔﻮش ﺧﻴﺎﻟﻴﺶ ﻣﻲ دود و ﺑﻪ اﻧﮕﻴﺰة ﺟﻨﻮن اﻓﺴﻮن ﻃﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻲ دود و‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ اﻳﺴﺘﺪ و ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﻣﻲ دود و ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ اﻳﺴﺘﺪ و ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫دود و ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ اﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﻣﻲ دود‪ .‬ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ اﻳﺴﺘﺪ ﻣﻲ ﺷﻤﺎرد‪،‬‬
‫ﻣﻲ دود‪ ...‬ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ اي ﻛﻪ ﻳﻜﻬﻮ زﻳﺮ ﭘﺎﻳﺶ ﺧﺎﻟﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻛﻠّﻪ در ﻣﻐﺎك ﻗﺒﺮ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﻮد و‬
‫"آرام ﮔﻴﺮد"!‬
‫اَﻟﻬﻴﻜﻢ‪ ‬اﻟﺘﻜﺎﺛﺮُ*ﺣﺘّﻲ ز‪‬رﺗﻢ اﻟﻤﻘﺎﺑﺮَ‪ ...‬و‪‬ﻳﻞ ﻟﻜﻞ ﻫﻤﺰَة ﻟﻤﺰَة*اَﻟﺬي ﺟﻤﻊ‪ ‬ﻣﺎﻻً و‪ ‬ﻋﺪد‪‬ه‪‬‬
‫و ﺷﻬﻴﺪ زﻧﺪة ﺟﺎوﻳﺪي ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺻﺎدق و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺣﻲ و ﺣﺎﺿﺮ زﻧﺪﮔﻲ و زﻣﺎﻧﺔ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫آدم ﻧﻴﻤﻪ اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ اﻧﺘﺨﺎب اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﺰﻛﻴﺔ ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺎز اﺧﻼص‬
‫آﻓﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﻬﺎد اﻛﺒﺮ و ﻫﺠﺮت اﻛﺒﺮ "آدﻣﻲ ﻫﻤﻪ ﺧﺪاﻳﻲ" ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺷﻴﻮة ﻣﺮدن‬
‫ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ اﻣ‪‬ﺘﺶ ﺷﻴﻮه زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن را ﻣﻲ آﻣﻮزد‪ .‬ﭼﻬﺮه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﻞ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ‬
‫ﺧﻮب ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻣﻜﺘﺐ و ﻧﻘﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و رﺳﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ اش را در اﻣﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ‪ ،‬در ﻧﻔﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ زﺷﺘﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺒﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻴﺎﻫﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺒﺎﻫﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻮﻟﻬﺎ و ﻫﺮاﺳﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺿﻌﻔﻬﺎ‪ ،‬ذﻟﺖ ﭘﺬﻳﺮﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻳﺄﺳﻬﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻮدﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ذﻫﻨﻲ و ﻋﺎﻃﻔﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﭘﻴﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﺪﺳﺘﻲ زور و زر و ﺗﺰوﻳﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم دﻳﻦ و ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺣﻜﻤﺖ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ و ﺷﻴﻮة رﻓﺘﺎر و‬
‫ارزﺷﻬﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮده اﻧﺪ و ﻧﻴﺰ در ﺧﻠﻖ ارزﺷﻬﺎي راﺳﺘﻴﻦ ﺧﺪاﻳﻲ و ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻳﻤﺎن و اﻣﻴﺪي ﺗﺎزه و دﻣﻴﺪن آن "روح" در ﻛﺎﻟﺒﺪﻫﺎي ﻓﺴﺮدة ﻳﻚ ﻧﺴﻞ و آن "ﺻﻮر"‬
‫در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﻣﺮدة ﻳﻚ ﻋﺼﺮ‪ ...‬از آﻣﻮزﮔﺎران ﺷﻬﺎدت ﻋﺎﺷﻮراي زﻣﺎن ﻣﺎ و ﻛﺮﺑﻼي زﻣﻴﻦ ﻣﺎ‪،‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺤﺮّم ﺳﻮزاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن در ﻣﻜﺘﺐ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼم‬
‫ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬واژة ﺷﻬﺎدت را اﻳﻦ وارﺛﺎن اﻧﺒﻴﺎء و ﻧﺎﻳﺒﺎن اﺋﻤﺔ ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ روﺷﻦ و ﻋﻤﻴﻖ و ﺟﺎﻧﺪار ﻣﻌﻨﻲ‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ و اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺔ ﺧﺪاﻳﻲ را از ﻣﻐﺎﻛﻬﺎي ﺗﻨﮓ و ﺗﺎرﻳﻚ ﺗﻜﻴﻪ ﻫﺎ و ﻫﻴﺄﺗﻬﺎ و ﺳﻔﺮه ﻫﺎ و‬
‫روﺿﻪ ﻫﺎ و ﮔﺮﻳﻪ ﻫﺎ و ﻧﻮﺣﻪ ﻫﺎ و ﺳﻴﻨﻪ ﻫﺎ و زﻧﺠﻴﺮﻫﺎ و ﻋﻠﻢ و ﻛﺘﻠﻬﺎ‪ ...‬آزاد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﺗﺎ‬
‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺳﺘﻴﻎ آﺳﻤﺎن ﺳﺎي ﻗﻠﺔ وﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج ﺑﺮده اﻧﺪ و ﺑﺮ ﻋﺮش ﻛﺒﺮﻳﺎﻳﻲ ﻣﻠﻜﻮت‪ ،‬زاﻧﻮ ﺑﻪ‬
‫زاﻧﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺸﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻘﺎم ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﺷﺎﻳﺴﺘﺔ آن ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ‪" ،‬ﺻﺒﺮ"! ﻣﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي داﻧﺶ و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﻪ از اﺳﻼم و ﻗﺮآن و‬
‫زﺑﺎن و ﺑﻴﻨﺶ اﺻﻴﻞ دﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﻼم و ﺗﺸﻴﻊ راﺳﺘﻴﻦ دارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ راﺳﺘﻴﻦ آن را‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻢ و ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻴﻢ آﻧﺎن ﻛﻪ ﺻﺒﺮ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺮدﺑﺎري اﻻغ ﻣﻨﺸﺎﻧﻪ و ﺑﺎرﻛﺸﻲ‬
‫ﺣﻤﺎل ﻣ‪Ĥ‬ﺑﺎﻧﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮده اﻧﺪ و از آن ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﭘﺬﻳﺮي و ذﻟﺖ و ﺗﻦ دادن ﺑﻪ زور و ﻇﻠﻢ و‬
‫ﺣﻖ ﻛﺸﻲ و ﺗﺠﺎوز و ﺳﻜﻮت ﻛﺮدن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﻓﺎﺟﻌﻪ اي و ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ و ﻫﺮ ﻣﻨﻜﺮي را دﻳﺪن و ﻫﺮ‬
‫ﺳﺘﻤﻲ را ﻛﺸﻴﺪن و ﻫﺮ ﻗﻠﺪري و ﻗﺪاره ﺑﻨﺪي و ﻏﺎرت و ﺧﻴﺎﻧﺘﻲ را دﻳﺪن و ﻫﺮ ﺗﻌﺪي اي را ﺑﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ارزﺷﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺳﺎت اﻋﺘﻘﺎدي و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﺮف ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدن و دم ﺑﺮﻧﻴﺎوردن و ﺳﺮوﻛﺎر ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﺪاﻟﺖ و اﻧﺘﻘﺎم و‬
‫اﺻﻼح و اﺣﻘﺎق ﺣﻖ و ﻃﺮد ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﻇﺎﻟﻢ و ﻓﺎﺳﺪ ﺿﺪاﻧﺴﺎن را ﺑﻪ آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن و ﻇﻬﻮر ﺣﻀﺮت‬
‫ﻣﻮﻛﻮل ﻛﺮدن‪ ...‬را اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺧﻮرد ﻣﺮدم داده اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﮔﺰاران ﺟﻮر و ﺳﺤﺮة‬
‫ﻓﺮﻋﻮن و ﻧﻔﺎﺛﺎت ﻓﻲ اﻟﻌﻘﺪ و ﺧﻨﺎﺳﻬﺎي وﺳﻮﺳﻪ ﮔﺮي ﺑﻮده اﻧﺪ ﻛﻪ از ﺧﻮن ﺣﺴﻴﻦ اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‬
‫و از ﺻﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﺮوﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻗﺮص ﺧﻮاب و واﻛﺴﻦ ﻣﺮگ و داروي ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ ﺗﺎ راه ﺗﺠﺎوز و ﭼﭙﺎول و‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﭘﻴﺶ ﭘﺎي ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎي ﻏﺎرﺗﮕﺮ و وﻳﺮاﻧﮕﺮ و آدم ﻛﺶ‪ ،‬ﻫﻤﻮار ﮔﺮدد و ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ورود‬
‫دزدﻫﺎ اﻣﻦ و آرام ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻤﺮودﻫﺎ در ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﺮدن و ﻗﺎروﻧﻬﺎ در ﻏﺎرت ﻛﺮدن ﺧﻴﺎﻟﺸﺎن راﺣﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻛﻪ از ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺻﺪاﻳﻲ ﺑﺮ ﻧﻤﻲ ﺧﻴﺰد‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻟﺐ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﻧﻤﻲ ﮔﺸﺎﻳﺪ و‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺲ دﺳﺘﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و ﺳﺮي ﺑﺎﻻ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و ﺣﺘﻲ از ﺟﺎﻳﺶ ﺟﻨﺐ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد ﻛﻪ‬
‫ﺳﻢ‪" ‬ﺻﺒﺮ" ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺗﺰرﻳﻖ ﺷﺪه و ﭘﻴﻜﺮﺷﺎن ﻓﻠﺞ و ﺧﻮﻧﺸﺎن ﻣﺴﻤﻮم و ﺳﺮﺷﺎن ﮔﻴﺞ و ﺑﻴﻬﻮش ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و آﺛﺎر ﺣﻴﺎت‪ ،‬ﺟﺰ در روده ﻫﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﺤﻮ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﺿﺮﺑﻪ اي‬
‫ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﻢ‪ ‬ﺻﺒﺮ! راﺳﺘﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ "ﺻﺒﺮ" ﻧﺎم ﻧﻮﻋﻲ دواي ﺗﻠﺦ و زﻫﺮ‬
‫اﺳﺖ‪" ،‬ﺻﺒﺮ زرد"! ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺑﻪ اﺳﻬﺎل اﻧﺪاﺧﺘﻦ در ﻃﺐ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود و ﻫﻢ ﺑﺮاي "رﻧﮓ‬
‫ﻛﺮدن"! در ﺻﻨﻌﺖ و آن ﻫﻢ رﻧﮓ زرد!‬
‫اﻣﺎ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺮم‪ ،‬ﺑﺮادرم‪ ،‬اي "ﻣﺎدر"‪ ،‬اي "ﭘﺪر"‪ ،‬ﺑﺎ "ﺻﺒﺮ" ﻛﺎري ﻛﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن ﺑﺎ‬
‫"ﺷﻬﺎدت" ﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺪاﻧﺪ ﻛﺎر ﺷﻤﺎ ﺳﺨﺖ دﺷﻮارﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﺷﻤﺎ ﺷﻬﺎدﺗﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﻤﺮ اﺳﺘﻤﺮار دارد‪ ،‬ﺻﺒﻮري ﭼﻮن ﺷﻤﺎ‪ ،‬در ﻫﺮ دم‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻲ ﻣﻲ‬
‫رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﻤﺎ "ﻣﺮگ ﺳﺮخ" را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺷﻤﺎ "ﺻﺒﺮ ﺳﺮخ" را!‬
‫و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﺎر ﺗﺎزه اي ﻛﻪ در اﺳﻼم ﻋﺼﺮ ﻣﺎ و آﻣﻮزش ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ اﻣ‪‬ﺖ ﻣﺎ ﻛﺮده اﻳﺪ‪.‬‬
‫رﺳﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ زﻳﻨﺐ آﻏﺎز ﻛﺮد‪ ،‬ﺧﻠﻖ ﻛﺮد و ﭘﺲ از او‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ آن را ﺑﺎ ﺳﻜﻮت ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺤﻮ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺴﺦ و ﻣﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮان آﮔﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ آن را ﻛﺸﻒ ﻛﺮده‬
‫اﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮان! ﻣﺎ ﻛﻪ از آن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ "ﻛﻠﻤﻪ" ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ از آن ﺧﺒﺮ ﻣﻲ‬
‫دادﻳﻢ و ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻟﻔﺎظ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺣﺮف داﺷﺖ‪ ،‬آﻫﻨﮓ داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮن و روح و ﮔﺮﻣﻲ ﺣﻴﺎت و‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺣﺮﻛﺖ دادﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﺔ وﺟﻮدﺗﺎن از آن ﺣﺮف زدﻳﺪ‪" ،‬ﺑﻴﺎن" ﻛﺮدﻳﺪ‪ .‬رﺳﺎﻟﺖ او را‪،‬‬
‫ﭘﺲ از ﭼﻬﺎرده ﻗﺮن‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ و ﺧﻮن و ﻣﻐﺰ و ﻗﻠﺐ و درد و ﻋﺸﻖ و ﻗﺪرت‬
‫اﻋﺠﺎزآﻣﻴﺰ و روح ﻏﻴﺒﻲ و دﻟﻴﺮي ﺣﻴﺪري و ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ زﻳﻨﺒﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪﺑﻨﺎ ﻛﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت و‬
‫ﭼﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﭘﺮﺷﻜﻮه و ﺧﺪاﻳﻲ و ﻟﺒﺮﻳﺰ از اﻳﻤﺎن و اﺧﻼص و وﻗﺎر و ﻋﻈﻤﺖ و ﺟﻼل ﺧﺪاﻳﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺎدر و ﭘﺪر ﻣﺤﺒﻮﺑﺔ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ )ﻫﻤﺴﺮ ﺣﺴﻦ آﻻدﭘﻮش( اﺳﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ آن‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 55 -‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 56‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫دو‬
PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫وﺻﻴﺖ‬
‫دو و ﺻﻴﺖ‬
‫وﺻﻴﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻔﺘﮕﺎن ﺗﺠﺪد ﻛﻪ ﻋﻘﻠﺸﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺸﺎن اﺳﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ و اﻧﮕﺎر ﻛﻪ‬
‫ﻛﺸﻔﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﻛﺮده اﻧﺪ و راز ﭘﻮﺷﻴﺪه اي را ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻓﺮاﺳﺖ ﻧﺒﻮغ آﻣﻴﺰﺷﺎن از اﻧﺴﺎن و ﻗﺮن و‬
‫ﻣﺪﻧﻴﺖ اﻣﺮوز درﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ‪ :‬در ﻗﺪﻳﻢ ﭼﻪ ﻣﻜﺎﻓﺎﺗﻲ ﺑﻮد ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﺪا و راﻫﻬﺎي دراز و‬
‫ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ و ﻛﻮﻫﻬﺎ و درﻳﺎﻫﺎ در ﻣﻴﺎﻧﻪ و ﺧﺎر ﻣﻐﻴﻼن در ﺑﻴﺎﺑﺎن و ﺣﺮاﻣﻴﺎن در ﻛﻤﻴﻦ و ﺧﻄﺮﻫﺎ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺟﺎ در اﻧﺘﻈﺎر‪ ...،‬و ﺣﺎل ﭼﻪ آﺳﻮده و ﺑﻲ دردﺳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﺘﻬﺎي "اﻳﺮاﻧﻲ"! ﻓﺎﺻﻠﺔ‬
‫ﻳﻜﺴﺎل راه را دو ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻤﻪ از ﺗﻬﺮان ﺗﺎ ﺟﺪ‪‬ه ﻣﻲ رود و از آﻧﺠﺎ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﺪﻳﻨﻪ و‪ ...‬آﻧﺠﺎ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎ آب ﻟﻮﻟﻪ و ﻫﺘﻞ ﺳﻪ ﺳﺘﺎره و ﭘﻠﻮ اﻳﺮاﻧﻲ و ﭘﺮﺗﻘﺎل ﻟﺒﻨﺎﻧﻲ و ﺷﻴﺮ داﻧﻤﺎرﻛﻲ و ﻟﻮاش ﻋﻤﺎﻧﻲ‬
‫و‪ ...‬واﻗﻌﺎً ﺧﻮش ﻣﻲ ﮔﺬرد! ﺑﺨﺼﻮص ﻛﺎروان ﻣﺎ ﻛﻪ ﺧﻮب ﺧﺮج ﻣﻲ ﻛﺮد و ﺧﻮب ﺑﻠﺪ ﺑﻮد و‬
‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺟﺎ را ﻣﺎ اﺷﻐﺎل ﻣﻲ ﻛﺮدﻳﻢ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﻔﺮه ﻫﺎ را ﻣﺎ ﻣﻲ ﭼﻴﺪﻳﻢ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‪...‬‬
‫ول ﻛﻨﻢ ﮔﻔﺘﮕﻮ از اﻳﻦ ﺧﺮﻫﺎي ﺧﺪا را‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ دﻟﻢ ﻣﺎﻻﻣﺎل ﻧﻔﺮت از اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﻨﺖ‬
‫زﻳﺒﺎي اﺑﺮاﻫﻴﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ درﻳﺎي ﺳﺮﺷﺎر ﻣﻌﺎﻧﻲ او و آن ﻫﻤﻪ اﺷﺎرات ﺷﮕﻔﺖ و ﺿﺮﺑﻪ ﻫﺎي‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺣﺞ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ اﻳﻨﻬﺎ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻋﺮﺿﺔ ﭼﺮﻳﺪن‬
‫و ﻧﮕﻬﺪاري ﭼﺮاﮔﺎه و آﺑﺸﺨﻮر ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ "ﺧﺎﻧﺔ آزاد" را ﻧﮕﻬﺒﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ ذﻟﺖ و ذات اﺳﺎرت اﻧﺪ واﻳﻦ آﺧﻮﻧﺪﻫﺎﺷﺎن ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺎدي و ﭼﻪ ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﻲ و ﺑﺎ ﭼﻪ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﻳﻘﻴﻦ و ﺟﺎﻣﻌﻴﺘﻲ از ﺣﺞ و ﻣﻨﺎﺳﻚ آن ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻛﺲ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﻤﻔﻮﻧﻲ ﺷﻤﺎرة ﭘﻨﺞ ﺑﺘﻬﻮون را و اﻟﻴﺰاﺑﺖ ﺗﺎﻳﻠﻮر ﻛﺘﺎب ﺷﺮح ﺗﻌﺮف ﺑﺨﺎري را و ﻟﻮﻳﻲ‬
‫آرﻣﺴﺘﺮاﻧﮓ ﻛﺸﻔﻴﺎت ﺣﻀﺮت آﻳﺖ اﷲ آﻣﻴﺮزا ﺧﻠﻴﻞ در ﺑﺎب ﭘﺮﺗﺎب آﭘﻮﻟﻮ در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ را و‬
‫‪ ...‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ ﻣﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻐﺰﻫﺎي اﻣﭙﺮﻣﺎﺑﻞ ﺿﺪﺿﺮﺑﺔ ﻧﺸﻜﻦ و ﺿﺪﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ و ﺿﺪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‪ ،‬درون ﻛﻠّﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﻧﺪ ﭘﻴﭽﻴﺪة ﺷﻤﺎ را‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺼﺖ ﺳﺎل ﺷﺐ و روز در اﺳﻼم و دﻳﻦ و‬
‫ﻋﻠﻮم ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻏﺮق اﻧﺪ و ﻧﻤﻲ از اﻳﻦ درﻳﺎ ﺑﻪ درون آن ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و در ﺷﮕﻔﺘﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭼﻪ‬
‫اﻳﺰوﻻﺳﻴﻮن دﻗﻴﻖ و ﻗﻴﺮاﻧﺪود ﻛﺮدن ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ اي ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫داﺷﺘﻢ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺧﺎر ﻣﻐﻴﻼن و راه ﭘﺮ ﭘﻴﭻ و ﺧﻢ و ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺳﺨﺘﻴﻬﺎ و ﺧﻄﺮﻫﺎ و‬

‫ﺷﺒﻴﺨﻮﻧﻬﺎ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺼﻴﺒﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﻼزم ﻣﺴﺎﻓﺮان راه ﻛﻌﺒﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻫﻢ ﻫﺴﺖ و ﮔﺎه ﺑﺪﺗﺮ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﻪ از اﻳﻦ ﻣﻨﺰل ﺑﺪان ﻣﻨﺰل ﻛﻪ از اﻳﻦ اداره ﺑﻪ آن اداره و از ﻧﻈﺎم وﻇﻴﻔﺔ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم وﻇﻴﻔﺔ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ داراﻳﻲ ژاﻧﺪارﻣﺮي و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﮔﺬرﻧﺎﻣﺔ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺪاري و از‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ‪ ...‬انا ّ َو انا اليه راجعوُ ن‬
‫اﻣﺮوز دوﺷﻨﺒﻪ ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ رﻧﺞ ﺑﻴﻬﻮده و دﻳﺪار ﭼﻬﺮه ﻫﺎي ﺑﻴﻬﻮده ﺗﺮ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﻣﺪر‪‬ج‪ ،‬ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﺮاي ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﺟﺎ رزرو ﻛﺮدم ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻬﺎر‬
‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ در ﻓﺮودﮔﺎه ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺸﺖ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﺮواز ﻫﺴﺖ! )ﻧﺸﺎﻧﻪ اي از‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮ ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺮن ﺑﻮق ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ(‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻨﻮز از ﺣﺎل ﺗﺎ ﻣﺮز‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻت ارﺿﻲ و ﺳﻤﺎوي ﻓﺮاوان اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻇﺎﻫﺮ اﻣﻮر‬
‫ﻋﺎزم ﺳﻔﺮم و ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺷﺮع در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﺎﻳﺪ وﺻﻴﺖ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫وﺻﻴﺖ ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ ﻛﻪ از ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻛﻪ در ﺳﻲ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﻲ اﺳﺖ ﺟﺰ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬

‫ﻛﺎري ﻧﻜﺮده و ﺟﺰ رﻧﺞ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﻨﺪوﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺔ ﻗﺮﺿﻬﺎﻳﻢ را از‬
‫اﺷﺨﺎص و از ﺑﺎﻧﻜﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺨﺎوت و ﺑﻲ درﻳﻐﻲ ﺗﻤﺎﻣﺎً واﮔﺬار ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮم ﻛﻪ از‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻢ )اﮔﺮ ﭘﺲ از ﻓﻮت ﻗﻄﻊ ﻧﻜﺮدﻧﺪ( و ﺣﻘﻮﻗﺶ و ﻓﺮوش ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻢ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﻢ و آﻧﭽﻪ‬
‫دارم و ﻧﺪارم ﺑﭙﺮدازد ﻛﻪ ﭼﻮن ﺧﻮد ﻣﻲ داﻧﺪ ﺻﻮرت رﻳﺰش ﺿﺮورﺗﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺔ اﻣﻴﺪم ﺑﻪ اﺣﺴﺎن اﺳﺖ در درﺟﺔ اول و ﺑﻪ دو دﺧﺘﺮم در درﺟﺔ دوم و اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ دو را‬
‫در درﺟﺔ دوم آوردم‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﺧﺘﺮ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ و اﻣ‪‬ﻞ ﺑﻮدن ﻣﻦ اﺳﺖ; ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ دﺧﺘﺮ ﺷﺎﻧﺲ آدم ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺷﺪﻧﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ دو راه ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫در ﭘﻴﺶ ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ درﺳﺖ دو ﺑﻴﺮاﻫﻪ‪ :‬ﻳﻜﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻛﻼغ ﺷﻮم در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪن و ﺑﻪ‬
‫ﻗﺎرﻗﺎرﻛﺮدﻧﻬﺎي زﺷﺖ و ﻧﻔﺮت ﺑﺎر اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻌﻨﻲ زن ﻧﺠﻴﺐ ﻣﺘﺪﻳ‪‬ﻦ; و ﻳﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﻳﺪه آل ﻣﻌﻨﻮي اش در ﻣﺎﺗﺤﺘﺶ ﺟﻤﻊ ﺷﺪن و ﺗﻤﺎم ارزﺷﻬﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ اش در‬
‫اﺳﺎﻓﻞ اﻋﻀﺎﻳﺶ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪن و ﻋﺮوﺳﻜﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزي اﺑﻠﻪ ﻫﺎ و ﻳﺎ ﻛﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزار ﻛﺴﺒﺔ ﻣﺪرن‬
‫و ﺧﻼﺻﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري ﻓﺮﻧﮓ ﺷﺪن ﻛﻪ ﻳﻌﻨﻲ زن روﺷﻨﻔﻜﺮ‬
‫ﻣﺘﺠﺪد و اﻳﻦ ﻫﺮ دو ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ دو وﺟﻬﺔ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻫﻢ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﺴﻲ از اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن‬
‫ﺧﺎرج ﺷﻮد دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﻗﻲ دارد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﻐﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭼﻐﻮك ‪ .1‬ﻳﻚ آﻓﺘﺎﺑﻪ ﺷﻮد ﻳﺎ ﻳﻚ‬
‫ﻛﺎﻏﺬ ﻣﺴﺘﺮاح! ﻣﺴﺘﺮاح ﺷﺮﻗﻲ ﮔﺮدد ﻳﺎ ﻣﺴﺘﺮاح ﻓﺮﻧﮕﻲ و آن ﮔﺎه در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ دو ﺑﻴﺮاﻫﻪ اي‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﺎي دﺧﺘﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دﺧﺘﺮاﻧﻲ ﻛﻪ از ﭘﺪر ﻣﺤﺮوم اﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﻌﺠﺰه آﺳﺎ و زﻣﺎﻧﻪ ﺷﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﻮدﻛﻲ ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺗﻨﺪ ﻣﻮج اﻳﻦ ﺳﻴﻞ ﻛﺜﻴﻔﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﭘﺮﻗﺪرت ﺑﻪ ﺳﺮاﺷﻴﺐ ﺑﺎﻃﻼق ﻓﺮو ﻣﻲ رود‪ ،‬ﺗﺎ ﻛﺠﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﺧﻼف ﺟﺮﻳﺎن ﺷﻨﺎ ﻛﻨﺪ و ﻣﺴﻴﺮي‬
‫دﻳﮕﺮ را ﺑﺮ ﮔﺰﻳﻨﺪ؟‬
‫ﮔﺮﭼﻪ اﻣﻴﺪوار ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﺎه در روﺣﻬﺎي ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺠﺎزي ﺳﺮ زده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮوﻳﻦ‬
‫اﻋﺘﺼﺎﻣﻲ از ﻫﻤﻴﻦ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎي دﺧﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪه و ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن از ﻫﻤﻴﻦ داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ و‬
‫دﻛﺘﺮ ﺳﺤﺎﺑﻲ از ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻴﻦ ﻓﺮﻧﮓ رﻓﺘﻪ ﻫﺎ و ﻣﺼﺪق از ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻴﻦ دوﻟﻪ ﻫﺎ و ﺳﻠﻄﻨﻪ ﻫﺎي‬
‫"ﺻﻠﺼﺎل ﻛﺎﻟﻔﺨﺎر ﻣﻦ ﺣﻤﺎء ﻣﺴﻨﻮن" و اﻧﻴﺸﺘﻦ از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﮋاد ﭘﻠﻴﺪ و ﺷﻮاﻳﺘﺰر از ﻫﻤﻴﻦ اروﭘﺎي‬
‫ﻗﺴﻲ آدﻣﺨﻮار و ﻟﻮﻣﻮﻣﺒﺎ از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﮋاد ﺑﺮده و ﻣﻬﺮاوة ﭘﺎك از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺠﺴﻬﺎي ﻫﻨﺪ و ﭘﺪرم از‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﻫﺎي آﺧﻮﻧﺪرﻳﺰ و‪ ...‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل آدم از ﻟﺠﻦ و اﺑﺮاﻫﻴﻢ از آزر ﺑﺖ ﺗﺮاش و ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪ . 1‬ﭼﻐﻮك ﺑﻪ ﻟﻬﺠﺔ ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻨﺠﺸﻚ‪.‬‬
‫از ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ دار‪ ،‬ﺑﻪ دل ﻣﻦ اﻣﻴﺪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻐﺰ ﻣﺮا ﻧﺎدﻳﺪه اﻧﮕﺎرد و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻛﻮدﻛﺎﻧﻢ در اﻳﻦ ﻟﺠﻦ زار ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺑﺖ ﺗﺮاﺷﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭘﺮده دار ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﭘﺮورد‬
‫اﻣﻴﺪوار ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫دوﺳﺖ ﻣﻲ داﺷﺘﻢ ﻛﻪ اﺣﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻔﻜﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬ﭘﺮاﺣﺴﺎس‪ ،‬ﻣﺘﻮاﺿﻊ‪ ،‬ﻣﻐﺮور و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎر آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻢ ]از[ ﭘﻮﻛﻲ و ﭘﻮﭼﻲ ﻣﻮج ﻧﻮي ﻫﺎ و ارزان ﻓﺮوﺷﻲ و ﺣﺮص و ﻧﻮﻛﺮﻣ‪Ĥ‬ﺑﻲ اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎﺷﺎن ﻧﺴﻞ ﺟﻮان ﻣﻌﺎﺻﺮ و ﻋﻘﺪه ﻫﺎ و ﺣﺴﺪﻫﺎ و ﺑﺎد و ﺑﺮوت ﻫﺎي ﺑﻲ ﺧﻮدي اﻳﻦ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎي ﺷﺐ ﻣﻨﺰل رﻓﻘﺎ ﻳﺎ ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ آﺑﺠﻮﻓﺮوﺷﻴﻬﺎ از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻫﺮ ﺣﺎل ﻛﺎري ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻓﻴﺪل ﻛﺎﺳﺘﺮو و ﻣﺎﺋﻮﺗﺴﻪ ﺗﻮﻧﻚ و ﭼﻪ ﮔﻮارا‬
‫ﻣﻲ ﺳﻨﺠﻨﺪ و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺖ در ﮔﻮﺷﻴﻬﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻛﺎر‬
‫ﺗﻨﺪ و ﻋﻘﺪه ﮔﺸﺎﻳﻴﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ دﻟﻲ ﭘﺮ از رﺿﺎﻳﺖ از ﺧﻮب ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮدن ﻗﻀﺎﻳﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ آن درﮔﻴﺮاﺳﺖ و ﻃﺮح درﺳﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﻤﻲ رﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮔﻮارا و در ﻗﺎﻟﺒﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﻟﻨﻴﻦ زﻳﺮ ﻛﺮﺳﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻢ از اﻳﻦ ﻓﻀﻼي اﻓﻮاه اﻟﺮﺟﺎﻟﻲ ﺷﻮد‪ .‬از روي ﻣﺠﻼت ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﺖ و ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ و ﻏﻴﺮه ﺷﻮد و از روي اﺧﺒﺎر ﺧﺎرﺟﻲ رادﻳﻮ و روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻔﺴ‪‬ﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و از روي ﻓﻴﻠﻤﻬﺎي دوﺑﻠﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬اﻣﺮوزي و اروﭘﺎﻳﻲ و از روي ﻣﻘﺎﻻت و‬
‫ﻋﻜﺴﻬﺎي ﺧﺒﺮي ﻣﺠﻼت ﻫﻔﺘﮕﻲ و ﻧﻴﺰ دﻳﺪن ﺗﻮرﻳﺴﺘﻬﺎي ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻛﻪ از ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﺷﻬﺮ ﻣﻲ‬
‫ﮔﺬرﻧﺪ "ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﺖ" و ﻫﻲ ﭘﻲ و آﻧﺎرﺷﻴﺴﺖ و ﺑﺎ ﻧﺸﺨﻮار ﺣﺮﻓﻬﺎي ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺣﻮزه ﻫﺎي‬
‫ﻛﺎرﮔﺮي ﺣﺰب ﺗﻮده‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﭼﭗ! و از روي ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻃﺮح ﻧﻮ "اﺳﻼم و‬
‫ازدواج"‪" ،‬اﺳﻼم و اﺟﺘﻤﺎع"‪" ،‬اﺳﻼم و ﺟﻤﺎع"‪ ،‬اﺳﻼم و ﻓﻼن ﺑﻬﻤﺪان‪ ...‬اﺳﻼم ﺷﻨﺎس و از روي‬
‫ﻣﺮده رﻳﮓ اﻧﺠﻤﻦ ﭘﺮورش اﻓﻜﺎر دوران ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﺮاﻓﺎت و از روي‬
‫ﻛﺘﺎب ﭼﻪ ﻣﻲ داﻧﻢ در ﺑﺎب ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﻋﻘﺐ رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل رﺷﺪ!‬
‫و از روي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﺎي ﻏﻠﻂ و ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ از ﺷﻌﺮ و ادب و ﻣﻮزﻳﻚ و ﺗﺌﺎﺗﺮ و ﻫﻨﺮ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻧﻈﺮ وراج ﭼﺮﻧﺪﺑﺎف ﻟﻔﺎظ ﺿﺪﺑﺸﺮ ﻫﺬﻳﺎن ﮔﻮي ﻣﺮﻳﺾ ﻫﺮوﺋﻴﻦ ﮔﺮاي ﺧﻨﻚ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎﻗﺪ و‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻧﻮﭘﺮداز و‪ ...‬ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ او "ﭼﻪ ﺷﺪن" را ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ‪ .‬او آزاد اﺳﺖ‪ ،‬او ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﻮد را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻳﻚ اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ وﻳﮋة ﺧﻮدم‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﺗﻜﺮار و ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﺎي ﻣﻨﻔﻮر ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻴﺰارم‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻛﻪ از آن دو ﺗﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ‪ :،‬ﺗﻘﻲ زاده و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬از ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻧﻴﺰ ﻫﻢ‪ .‬از ﻫﻴﭻ ﻛﺲ‪ ،‬ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ام و ﺑﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫ﻛﺲ‪ ،‬ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻧﻜﺮده ام‪ .‬ﻫﺮ رﺷﺘﻪ اي را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ اﻣﺎ در‬
‫اﻧﺘﺨﺎب آن‪ ،‬ارزش ﻓﻜﺮي و ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻼك اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﺎزار داﺷﺘﻦ و ﮔﺮان ﺧﺮﻳﺪﻧﺶ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻛﺎر در ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﮔﺮ آراﻳﺶ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪم ﻳﺎ‬
‫ﺑﺎﻧﻚ داري و ﻳﺎ ﮔﺎوداري و ﺣﺘﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ "ﺑﻪ دردﺧﻮر" آن ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن‬
‫ﻧﻮﻇﻬﻮر ﻣﺎ ﺑﺮ آﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻼن ده ﻳﺎ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻳﺎ ﭘﺮوژه را "اﺗﻮد" ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﺼﺎدﻓﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻲ رﺳﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر ﺳﻔﺎرش داده‪ ،‬اﻣﺮوز وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ام ﺑﻪ ﺟﺎي ﻳﻚ اﻧﺸﺎء ادﺑﻲ‪ ،‬ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد ﺻﻮرﺗﻲ ﻣﺒﺴﻮط از ﺳﻬﺎم و اﻣﻼك و ﻣﻨﺎزل و ﻣﻐﺎزه ﻫﺎ و ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ و دم و دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻜﻠﻴﻔﺶ را ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲ ﻛﺮدم و ﻣﺜﻞ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﻗﻼم‪ ،‬اﻟﻔﺎظ ردﻳﻒ ﻧﻤﻲ ﻛﺮدم‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻴﺮون‬
‫از ﻫﻤﺔ ﺣﺮﻓﻬﺎي دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﻣﻼك را ﻟﺬت ﺟﺴﺘﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ ﻣﮕﺮ ﻟﺬت اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن‪ ،‬ﻟﺬت ﻳﻚ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺧﻼﻗﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﻌﺮ ﻫﻴﺠﺎن آور‪ ،‬ﻟﺬت زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎي اﺣﺴﺎس و ﻓﻬﻢ و ﻣﮕﺮ ارزش ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﻫﺎ از ﻟﺬت ﻣﻮﺟﻮدي ﺣﺴﺎب ﺟﺎري ﻳﺎ ﻟﺬت ﻓﻼن ﻗﺒﺎﻟﺔ ﻣﺤﻀﺮي ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ؟ ﭼﻪ ﻣﻮش آدﻣﻴﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻘﻂ از ﺑﺎزي ﺑﺎ ﺳﻜﻪ در ﻋﻤﺮ ﻟﺬت ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ و ﭼﻪ ﮔﺎو اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ از آﺧﻮر آﺑﺎد و زﻳﺮ‬
‫ﺳﺎﻳﺔ درﺧﺖ ﭼﺎق ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ! ﻣﻦ اﮔﺮ ﺧﻮدم ﺑﻮدم و ﺧﻮدم‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪم و ﻫﻨﺮ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ دو‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ دﻧﻴﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ دارد‪ .‬ﺧﻮراﻛﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺷﺮاﺑﻢ ﻫﻨﺮ و دﻳﮕﺮ ﺑﺲ! اﻣﺎ ﻣﻦ از آﻏﺎز ﻣﺘﺄﻫﻞ‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮاده ام ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﺮدم و ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ آﻧﻬﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﺮدم‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪم و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ اﻧﺪﻛﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻣﺮدﻣﻢ ﻛﺎري ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮادة ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺗﺸﻨﻪ و ﻣﺤﺘﺎج و‬
‫ﺑﻲ ﻛﺴﻢ ﻛﻮزة آﺑﻲ آورده ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫او آزاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﺎ ﺧﻮد را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﺮدم را‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي را ﻛﻪ ﺟﺰ‬
‫اﻳﻦ دو ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮدن ﻧﻤﻲ ارزد ﭘﻠﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻠﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪم!‬
‫ﺗﻮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ "ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮدن" را ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻲ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻲ‪ .‬اﻣﺎ آزادي اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻮ در‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺣﺪود اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‬
‫وﮔﺮﻧﻪ دﻳﮕﺮ از آزادي و اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت وﻳﮋة ﺧﺪا اﺳﺖ و‬
‫اﻧﺴﺎن و دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﻮدن ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮدي اﺳﺖ ﻛﻪ آﮔﺎﻫﻲ‬
‫دارد )ﺑﻪ ﺧﻮد و ﺟﻬﺎن( و ﻣﻲ آﻓﺮﻳﻨﺪ )ﺧﻮد را و ﺟﻬﺎن را( و ﺗﻌﺼﺐ ﻣﻲ ورزد و ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﺪ و‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﻮﻳﺎي ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮﻳﺎي ﻣﻄﻠﻖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻌﻨﻲ دارد‪ .‬رﻓﺎه‪،‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻬﺎي روزﻣﺮة زﻧﺪﮔﻲ و ﺧﻴﻠﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ آن ﺻﺪﻣﻪ ﻣﻲ زﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺎت را ﺟﺰء ذات آدﻣﻲ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻪ وﺣﺸﺘﻨﺎك اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ در اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ و‬
‫اﻳﻦ ﺗﻤﺪن رﻗﺎﺑﺖ و ﺣﺮص و ﺑﺮﺧﻮرداري ﻫﻤﻪ دارد ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎن در زﻳﺮ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻬﺎﻳﺶ دارد ﻣﺴﺦ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﻢ اﻣﺮوز اﻧﺴﺎن را دارد ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻴﻮان ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺪل ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺎﺷﻲ ﺑﺎش‪ ،‬اﻣﺎ‪ ...‬آدم ﺑﺎش‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭘﻴﺎده ﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺳﻔﺮ ﻛﻦ‪ .‬در ﻣﺎﻧﺪن ﻣﻲ ﭘﻮﺳﻲ‪ .‬ﻫﺠﺮت ﻛﻠﻤﺔ ﺑﺰرﮔﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫"ﺷﺪن" اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬اروﭘﺎ را ﺑﺒﻴﻦ اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﺮان را دﻳﺪه ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻛﻮر رﻓﺘﻪ‬
‫اي و ﻛﻮرﺗﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اي‪ .‬اﻓﺮﻳﻘﺎ ﻣﺼﺮاع دوم ﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺼﺮاع اوﻟﺶ اروﭘﺎ اﺳﺖ‪ .‬در اروﭘﺎ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺮﻗﻴﻬﺎ ﺑﻴﻦ رﺳﺘﻮران و ﺧﺎﻧﻪ و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺤﺒﻮس ﻣﻤﺎن‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺪي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫زﻧﺪان ﺳﻪ ﮔﻮش ﻫﻤﺔ ﻓﺮﻧﮓ رﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬از آن اﻛﺜﺮﻳﺘﻲ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ از اﻳﻦ زﻧﺪان روزﻧﻪ اي‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﮔﺸﺎﻳﻨﺪ و ﭘﺎ ﺑﻪ درون اروﭘﺎ ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ ﺳﺮ از ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮون ﻣﻲ آورﻧﺪ‬
‫ﺣﺮﻓﻲ ﻧﻤﻲ زﻧﻢ ﻛﻪ ﺣﻴﻒ از ﺣﺮف زدن اﺳﺖ! اﻳﻨﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﭘﻴﺮزﻧﺎن و ﭘﻴﺮﻣﺮدان ﺧﺎرﺟﻲ دوش و‬
‫دﺧﺘﺮان ﺧﺎرﺟﻲ ﮔﺰ ﻓﺮﻧﮕﻲ را ﺑﺎ ﻣﺘﻦ راﺳﺘﻴﻦ اروﭘﺎ ﻋﻮﺿﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻘﺪر آدﻣﻬﺎﻳﻲ را دﻳﺪه ام‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل در ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ و ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﺮاﻧﺴﻮي آﺷﻨﺎ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻓﻼن اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﻲ آﻳﺪ و از ﻃﺮف ﻣﻤﻮﺷﻬﺎي ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮ و ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎي ﻗﺮﺗﻲ ﻟﻮس اﺷﺮاﻓﻲ ﻛﺜﻴﻒ‬
‫ﻋﻨﺘﺮ ﻓﺮﻧﮕﻲ اﺣﺎﻃﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺟﻮ‪ ‬ﺧﺎﻧﻮادة اﻳﺮاﻧﻲ و روح ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺷﺮﻗﻲ و ﻫﺰاران ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫ﻧﺎﻣﺮﺋﻲ و ﻇﺮﻳﻒ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺎص اﻳﻦ ﻗﻮم را ﻟﻤﺲ ﻛﺮده اﺳﺖ؟‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ اروﭘﺎ رﻓﺘﻲ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻛﺎرت اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻮاده اي اﻃﺎق ﺑﮕﻴﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﻴﻬﺎ‬
‫اﻃﺎق اﺟﺎره ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺤﻠﻪ اي ﻛﻪ ﺧﺎرﺟﻴﻬﺎ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺑﻲ‬
‫ﻣﻐﺰ آﻟﻮده دور ﺑﺎش‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در آﻣﻴﺰ و ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﻣﺸﻮ‪ .‬در اﻧﺰوا ﭘﺎك ﻣﺎﻧﺪن ﻧﻪ‬
‫مع ال ّناس"‪ .‬واﻗﻌﺎً ﺳﺨﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫مع ال ّناس َو التکن َ‬
‫ﺳﺨﺖ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺎارزش‪" .‬کن َ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺧﻮﺑﻲ و زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ .‬در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﺟﺰ اﻳﻦ ﺳﻪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﻲ ارزد‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن‪ ،‬ﻋﻠﻢ‪ .‬دوﻣﻴﻦ ﺑﺎ اﺧﻼق‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ و ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﻫﻨﺮ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮ را از‬
‫اﻳﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﺤﺮوم ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ ﻟﻮس ﺳﻄﺤﻲ ﻫﺬﻳﺎن ﮔﻮي ﺧﻨﻚ‪ .‬ﭼﻴﺰي ﺷﺒﻴﻪ ﺟﻮاد‬
‫ﻓﺎﺿﻞ ﻳﺎ ﻣﺘﻴﻦ ﺗﺮش ﻧﻈﺎم وﻓﺎ ﻳﺎ ﻟﻄﻴﻔﺘﺮش ﻻﻣﺎرﺗﻴﻦ ﻳﺎ اﺣﻤﻖ ﺗﺮش دﺷﺘﻲ و ﻳﺎ ﻛﺜﻴﻒ ﺗﺮش‬
‫ﺑﻠﻴﺘﻴﺲ! و ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮ را از زﻧﺪان ﺗﻨﮓ زﻳﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ دﻧﻴﺎي ﺑﺰرگ ﭘﻨﺠﺮه اي‬
‫ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ و ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ‪ ...‬دري و ﻣﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻨﺶ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮده ام و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آن را دوﺳﺖ‬
‫داﺷﺘﻦ ﻧﺎم ﻛﺮده ام‪ .‬ﻛﻪ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻋﻠﻢ و ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻠﻢ آﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ و ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن اﺧﻼق‬
‫روح را ﺑﻪ ﺧﻮب ﺑﻮدن ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ و ﺧﻮب ﺷﺪن و ﻫﻢ‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﻲ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ ﻛﻪ ﻛﺸﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲ آﻓﺮﻳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻘﺪر در ﻫﻤﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﺑﻬﺸﺘﻬﺎ و ﺑﻬﺸﺘﻴﻬﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﮕﺎﻫﻬﺎ و دﻟﻬﺎ ﻫﻤﻪ دوزﺧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺮزﺧﻲ اﺳﺖ و ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﺪ و ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻛﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ آوازﻫﺎي ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﺳﻜﻮت ﻋﻈﻴﻢ اﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﻫﺴﺖ و ﻧﻤﻲ ﺷﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺟﻴﻎ و داد و ﻏﺮﻏﺮ و ﻧﻖ و ﻧﻖ و ﻗﻴﻞ وﻗﺎل و‬
‫ور‪‬اﺟﻲ و ﭼﺮت و ﭘﺮت و ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ و ﻣﺤﺎوره!‬
‫واي‪ .‬ﻛﻪ ﭼﻘﺪر اﻳﻦ دﻧﻴﺎي ﺧﺎﻟﻲ و ﻧﻔﺮت ﺑﺎر ﺑﺮاي ﻓﻬﻤﻴﺪن و ﺣﺲ ﻛﺮدن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻟﺒﺮﻳﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻘﺪر ﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺑﻠﻴﺲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﻓﻦ اﺳﺘﺨﺮاج اﻳﻦ ﻣﻌﺎدن ﻧﺎﭘﻴﺪا را ﺑﻴﺎﻣﻮزي و ﺗﻮ ﻣﻲ داﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻘﺪر اﻳﻦ ﺣﺮف‬
‫ﺑﺎ ﺣﺮﻓﻬﺎي ژﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﺗﺎﻧﺎﺋﻠﺶ ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آن ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ!‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻌﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮ در ﻣﺴﻴﺮ اﻳﻦ راﻫﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﻧﺎم دارد آرزو ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺗﺼﺎدف ﺑﺎ ﻳﻜﻲ‬
‫دو روح ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻜﻲ دو دل ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻜﻲ دو ﻓﻬﻢ ﻋﻈﻴﻢ و ﺧﻮب و زﻳﺒﺎﺳﺖ!‬
‫ﭼﺮا ﻧﻤﻲ ﮔﻮﻳﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ؟ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪" .‬ﻳﻜﻲ" ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬دو را ﺑﺮاي وزن‬
‫ﻛﻼم آوردم و ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ اﻋﺠﺎز ﺣﺎدﺛﻪ اي‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﻼم ﻣﻮزون را در واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺎﻣﻮزون‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ام ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺘﻢ‪" .‬ﺑﺮﺧﻮردم" )ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻠﻤﻪ(‪.‬‬
‫ﻛﻮﻳﺮ را ﺑﺮاي ﻟﻤﺲ ﻛﺮدن روﺣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺮاث ﮔﺮﻓﺘﻪ ام و ﺑﻪ ﻣﻴﺮاﺛﺖ ﻣﻲ دﻫﻢ ﺑﺨﻮان و آن‬
‫دﺳﺖ ﺧﻂ ﭘﺸﺖ ﻋﻜﺴﻢ را ﻛﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺧﺒﺮ ﺗﻮﻟﺪت ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﺑﺮاي ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ "ﻧﺼﻴﺤﺖ" ﻛﻪ‬
‫در زﻧﺪﮔﻲ ام ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه ام ﺣﻔﻆ ﻛﻦ )ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻠﻤﻪ(‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﻮ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻦ ﺳﺎدة ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ زﻳﺒﺎﺷﻨﺎس ﻣﻨﻈﻢ و دﻗﻴﻖ و ﺗﻮ‪ ،‬ﺳﺎراي رﻧﺪ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫ﻋﺼﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ! ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻫﻴﭻ ﺗﻮﺻﻴﻪ اي ﻧﺪارم‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﻨﺪﺑﺎدي ﻛﻪ ﺑﺮ آﻳﻨﺪة ﭘﻴﺶ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺔ ﺷﻤﺎ ﻣﻲ وزد‪ ،‬ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن در اﺧﺘﻴﺎر دارم ﭼﻪ ﻛﺎري ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻛﺮد؟ اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ در اﻳﻦ ﻃﻮﻓﺎن ﻛﺎري ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻋﺠﺎزﮔﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫اﻋﻤﺎق روح ﺷﻤﺎ ﺳﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮش ﻛﻨﺪ و اراده اي ﺷﻮد ﻣﺴﻠّﺢ ﺑﻪ آﮔﺎﻫﻲ اي ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ و‬
‫ﻧﻘّﺎد ﻫﺮﭼﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آورﻧﺪ و دوراﻓﻜﻨﻨﺪة ﻫﺮ ﻟﻘﻤﻪ اي ﻛﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺳﺨﺖ و ﭼﻪ ﺷﻜﻮﻫﻤﻨﺪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ آدﻣﻲ ﺧﻮد ﻃﺒﺎخ ﻏﺬاﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻫﻤﻪ ﻧﺸﺨﻮارﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻨﺪ و ﻫﻤﻪ‬
‫ﺧﻮرﻧﺪﮔﺎن آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﭘﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬دﻋﻮاي اﻣﺮوز ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻟﻘﻤﺔ ﻛﺪام ﻃﺒﺎﺧﻲ را‬
‫ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻟﻘﻤﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ ﻏﺬاﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان‬
‫ﻫﻀﻢ ﻛﺮده اﻧﺪ و ﭼﻪ ﻣﻬﻮ‪‬ع!‬
‫آن ﻫﻢ ﻛﻲ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ؟ رﻫﺒﺮان روﺷﻨﻔﻜﺮ زﻧﺎن اﻣﺮوز اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺎ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﺪل ﻧﻮﻳﻦ زن‬
‫ﺑﻮدن ﺷﺪه اﻧﺪ‪" .‬ﻫﻔﺪة دي" اي ﻫﺎ! آزاد زﻧﺎن! اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﻔﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺻﻮﻓﺎت راﺳﺘﻴﻦ‬
‫آﻧﻨﺪ‪ ،‬آزاد از‪ ...‬ﻋﻔﺖ ﻛﻼم اﺟﺎزه ﻧﻤﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﺎدرﻫﺎي ﺳﻴﺎه را‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن ﺟﺪﻳﺪ و‬
‫ﻧﻪ رﺷﺪ ﻓﻜﺮي و ﻧﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ واﻗﻌﻲ و ﻧﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ روح و ﺑﻴﻨﺶ و ﻣﺪﻧﻴﺖ اروﭘﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫آﺟﺎن و ﻗﻴﭽﻲ از ﺳﺮ اﻳﻨﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﻧﺪام اﻳﻨﺎن درﻳﺪ و آن ﮔﺎه ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺷﺎﺑﺎﺟﻲ ﺧﺎﻧﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﻨﺎ ﺑﺴﺘﻦ‪ ،‬ﮔﻠﻤﻮ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﻏﻴﺒﺖ‬
‫ﻛﺮدن‪ ،‬ﺷﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﭘﺎﺳﻮر ﻣﻲ زﻧﺪ‪ .‬از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺗﻨﺒﺎﻧﺶ را در آورده اﺳﺖ و ﺑﺲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻼﺑﺎﺟﻲ اﮔﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﻨﺒﺎﻧﺶ را در آورد و ﻳﺎ ﺑﻪ زور‬
‫در آورﻧﺪ ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در ﻧﮕﺎه و اﺣﺴﺎس و ﺗﻔﻜﺮ و ﺷﺨﺼﻴﺘﺶ رخ ﺧﻮاﻫﺪ داد؟‬
‫اﻣﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎدﮔﻴﻬﺎ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زن روز آﻣﺎر داده اﺳﺖ ﻛﻪ از ‪ 1956‬ﺗﺎ ‪) 66‬ده ﺳﺎل(‬
‫ﻣﺆﺳﺴﺎت آراﻳﺶ و ﻣﺼﺮف ﻟﻮازم آراﻳﺶ در ﺗﻬﺮان ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫ﺗﺼﺎﻋﺪي ﻣﺼﺮف در دﻧﻴﺎ و در ﺗﺎرﻳﺦ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻠﺖ ﻏﺎﻳﻲ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﺗﺠﺪدﺑﺎزﻳﻬﺎ و‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت و آزادﺷﺪن ﻧﻴﻤﻲ از اﻧﺪام اﺟﺘﻤﺎع ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻓﻠﺞ ﺑﻮد‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮد و از اﻳﻦ‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎ‪...‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎز ﻳﻚ ﻓﻀﻴﻠﺖ را داراﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ اﻣﺘﻴﺎز ﺑﺮ رﻗﺒﺎي اُﻣ‪‬ﻠﺸﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻛﻼغ ﺳﻴﺎﻫﻬﺎي‬
‫ﺧﺎﻧﮕﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎده‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ آن ﺣﺮﻛﺎت ﻣﻬﻮ‪‬ﻋﺸﺎن آﺑﺮوي ﺑﻴﭽﺎره‬
‫اروﭘﺎ را ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺪن را ﺑﺪﻧﺎم ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻜﻨﺎت ﻣﺘﻌﻔﻨﺸﺎن آﺑﺮوي ﺑﻴﭽﺎره اﺳﻼم‬
‫را‪ ،‬ﺗﺪﻳﻦ را ﺑﻪ ﻧﻨﮓ ﻣﻲ زﻧﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺑﺎزي آﻟﻮده و دروﻏﻴﻦ و زﺷﺖ اﻳﻦ دو ﺑﺎزﻳﭽﻪ ﻫﺎي ﻛﻬﻨﻪ‬
‫و ﺗﺎزه‪ ،‬اﺳﻼم و اروﭘﺎ ﻫﺮ دو ﺑﻲ ﺗﻘﺼﻴﺮ و ﻣﻈﻠﻮم و ﺑﺪﻧﺎم ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎري ﻋﺠﻴﺒﻲ در ﻗﻀﺎوت ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺻﻒ ﻣﺘﺠﺎﻧﺲ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ام‪ .‬ﻫﺮ‬
‫وﻗﺖ آن ﻣﻼﺑﺎﺟﻲ ﮔﺸﻨﻴﺰﺧﺎﻧﻤﻬﺎ را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ ﺑﺎز ﻫﻢ آﻧﻬﺎ و ﻫﺮ وﻗﺖ آن ﺟﻴﮕﻲ ﺟﻴﮕﻲ‬
‫ﻧﻨﻪ ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ ﺑﺎز ﻫﻢ اﻳﻨﻬﺎ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ ﺗﻮ ﻫﻤﺴﺮم‪ .‬ﭼﻪ ﺳﻔﺎرﺷﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﺗﻮ داﺷﺖ؟ ﺗﻮ ﻛﻪ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ‬
‫را در زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن از دﺳﺖ ﻧﺪاده اي‪ .‬ﻧﻪ در زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬در زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺪان‬
‫"ﮔﻮﻧﻪ" ﻛﻪ ﻣﺮا ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺑﺪان ﺻﻔﺎت ﻛﻪ ﻣﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺒﻮدن ﻣﻦ ﺧﻼﺋﻲ در ﻣﻴﺎن‬
‫داﺷﺘﻨﻬﺎي ﺗﻮ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻤﻲ آورد و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ ﭼﻨﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮي از روح ﻣﻦ در ذﻫﻦ ﺧﻮد رﺳﻢ‬
‫ﻛﺮده اي‪ ،‬وﻓﺎي ﻣﺤﻜﻢ و دوﺳﺘﻲ اﺳﺘﻮار و ﺧﺪﺷﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮت ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﺔ روح ﭘﺮ از‬
‫ﺻﺪاﻗﺖ و ﭘﺎﻛﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺗﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﮔﺮ در ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺻﻔﺎت اﺧﻼﻗﻲ و ﺧﺼﺎﺋﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﻲ در اﻳﻦ اﺻﻞ ﻫﺮ دو ﻫﻢ ﻋﻘﻴﺪه اﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ اﮔﺮ ﻫﻢ اﻧﺴﺎن ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮده ام ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺒﻮده‬
‫ام و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﺧﻮب ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻬﺎي ﺧﻮﻳﺶ را اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻢ و آﻧﻘﺪر ﻗﺪرت‬
‫دارم ﻛﻪ ﺿﻌﻔﻬﺎﻳﻢ را ﻛﺘﻤﺎن ﻧﻜﻨﻢ و در ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ام ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ دادن ﺗﻮ آﻧﭽﻪ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺪاده اﺳﺖ ﺟﺒﺮان ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﻣﺤﺘﻀﺮ‬
‫وﺻﻴﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺘﻀﺮ را ﻧﺪارم ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻮدن ﺗﻮ ﻣﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ ﻧﺒﻮدن ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﻛﻤﺒﻮدي را‬
‫در زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻮدﻛﺎﻧﻢ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻤﻲ آورد و ﺗﻨﻬﺎ اﺣﺴﺎﺳﻲ ﻛﻪ دارم ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺷﻌﺮ‬
‫ﺗﻮﻟﻠﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺮو اي ﻣﺮد ﺑﺮو ﭼﻮن ﺳﮓ آواره ﺑﻤﻴﺮ‬

‫ﻛﻪ وﺟﻮد ﺗﻮ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻟﻌﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺒﻮد‬
‫ﺳﺎﻳﺔ ﺷﻮم ﺗﻮ ﺟﺰ ﺳﺎﻳﺔ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ و ﻳﺄس‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﻤﺴﺮ و ﮔﻬﻮارة ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺒﻮد‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﺎدآوري اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺧﻮدم آﻧﭽﻪ را از ﭘﻮل ﺧﻮد در ﻫﻨﮕﺎم‬
‫زﻟﺰﻟﻪ ﺧﺮج ﻛﺮدم از ﺣﺴﺎب ﺷﻤﺎرة ‪ 2‬ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻌﺎوﻧﻲ و ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺮداﺷﺖ ﻛﺮده ام و اﻟﺒﺘﻪ دﻟﻢ از اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎر ﭼﺮﻛﻴﻦ ﺑﻮد و ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻢ در ﻋﻴﺪ اﻣﺴﺎل ﻛﻪ ﻗﺮﺿﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻳﺎ ﭼﻴﺰي ﻣﻲ ﻓﺮوﺷﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﭘﻮل ﻣﻨﺰل آن را ﻣﺠﺪداً ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻢ و اﻣﻴﺪوارم ﺗﻮ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻜﻨﻲ‪.‬‬
‫آرزوي دﻳﮕﺮم اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻬﻢ آب و زﻣﻴﻦ از ﻛﺎﻫﻪ ﺑﺨﺮم ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎدرم وﻗﻒ ﻛﻨﻢ و‬
‫درآﻣﺪش ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﺔ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﻤﺘﺎز ﻣﺪرﺳﺔ اﻳﻦ ده ﺷﻮد ﻛﻪ در ﺳﺒﺰوار‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻼﺗﺸﺎن را ﺗﺎ ﺳﻴﻜﻞ ﻳﺎ دﻳﭙﻠﻢ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ )ﻣﺎﻫﻲ ﭘﻨﺠﺎه ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺤﺼﻞ در ﻣﺎﻫﻬﺎي‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎﻟﻲ ﭼﻬﺎرﺻﺪوﭘﻨﺠﺎه ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮد و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻲ ﺳﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻞ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ درس ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﻜﻬﺎي اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻦ و ﺧﺎﻧﻮادة ﺧﻮدش( و‬
‫ﻛﺎر ﺳﻮم اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻤﻌﻲ از ﺷﺎﮔﺮدان آﺷﻨﺎﻳﻢ ﻫﻤﺔ ﺣﺮﻓﻬﺎ و درﺳﻬﺎي ﭼﻬﺎر ﺳﺎل داﻧﺸﻜﺪه را ﺟﻤﻊ‬
‫و ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎي ﻣﻦ در ﻻﺑﻼي ﻫﻤﻴﻦ درﺳﻬﺎي ﺷﻔﺎﻫﻲ و‬
‫ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮدﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ...‬و ﻧﻴﺰ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﻬﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻦ در ارﺷﺎد و ﻛﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻨﻈﻢ ﺷﻮد و ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﻬﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ام ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ادﺑﻲ ام در‬
‫ﺳﺒﻚ ﻛﻮﻳﺮ ﺟﺪا و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﺮاﻛﻨﺪة ﻓﻜﺮي و ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ام ﺟﺪا و آﻧﭽﻪ در اروﭘﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ام ﺟﻤﻊ‬
‫آوري ﺷﻮد و ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻛﻪ ان ﺷﺎءاﷲ ﭼﺎپ ﺷﻮد و ﺷﻌﺮﻫﺎﻳﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﺟﻤﻊ آوري‬
‫ﺷﻮد و ﺳﻮزاﻧﺪه ﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻗﻮي ﺳﭙﻴﺪ و ﻏﺮﻳﻖ راه و در ﻛﺸﻮر و ﺷﻤﻊ زﻧﺪان و درﺳﻬﺎي‬
‫اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬از ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻣ‪‬ﺖ و اﻣﺎﻣﺖ در ارﺷﺎد و ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ‬
‫و ﻋﻠﺖ ﺗﺸﻴﻊ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻓﺮق در اﺳﻼم و ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ آﻳﺪ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﻌﺖ در ﻛﺎﻧﻮن ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ و ﻋﻠﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﺑﺮ ﮔﻮﻧﺔ اﺳﺎﻃﻴﺮ و‪ ...‬ﻫﻤﻪ در ﻳﻚ ﺟﻠﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺟﻠﺪ دوم اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "اﻣ‪‬ﺖ و اﻣﺎﻣﺖ" ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺘﺮﺟﻤﻲ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ ﻣﺘﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﺔ ﻣﺮا ﺑﺎ ﮔﻴﻮز ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻨﺪ و ﺑﺨﺼﻮص‬
‫ﻛﺘﺎب ‪ Desalienation des societies musulmanes‬ﻣﺮا و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎﻟﺔ‬
‫‪ Sociologie d' initiation‬ﻣﺮا ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎس ﺧﺎرﺟﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺮده اﻳﻢ و‬
‫"اوت زﺗﻮد" ﭼﺎپ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب ‪ L'Ange Slitaire‬ﻣﺮا دﻟﻢ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ اي و رﻓﺘﻪ اي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺔ اﻟﺘﻤﺎﺳﻬﺎﻳﺖ را از ﻗﻮل ﻣﻦ ﻧﺜﺎر‪ ...‬ﻋﺰﻳﺰم ﻛﻦ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ را از ﻣﻦ ﺟﻤﻊ ﻛﺮده و درﺑﺎره ام‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ از ﭼﺎﭘﺶ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ رﻧﺞ ﻣﻲ ﺑﺮم‪.‬‬
‫از دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺰواﻳﻲ ﻛﻪ داﺷﺘﻢ و ﺧﻮد ﻣﻌﻠﻮل ﺣﺎﻟﺖ روﺣﻲ و‬
‫ﻓﺸﺎر ﻃﺎﻗﺖ ﺷﻜﻦ ﻓﻜﺮي و ﻋﺼﺒﻲ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﻦ آزرده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻮزش ﻣﻲ ﻃﻠﺒﻢ و اﻣﻴﺪوارم‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻛﻪ دوري از آﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺧﻮدم ﺑﻮد و اﻳﻦ دو ﻳﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﻛﻮﻳﺮ را ﺑﺎ اﺗﻤﺎم آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ و اﻓﺰودن "داﺳﺘﺎن ﺧﻠﻘﺖ" )ﻳﺎ‪ :‬درد "ﺑﻮدن"( )ﭘﺲ از‬
‫ﭘﺎﻛﻨﻮﻳﺲ( ﺗﻤﺎم ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎزﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اش ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﺔ ﻋﻴﻦ اﻟﻘﻀﺎة اﺳﺖ؛ و در اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ اش اﻳﻦ ﺟﻤﻠﺔ ﺗﻮﻣﺎس وﻟﻒ‪" :‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮاي ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮدن اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﺎدآوردن"‪ .‬در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻤﻴﺸﻪ اﺣﺴﺎس ﻟﺬت و رﺿﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻋﻤﺮم ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﺳﺘﻢ ﻧﻜﺮدم‪ .‬ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﻜﺮدم و اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻣﻜﺎﻧﺶ ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎز ﺧﻮد ﺳﻌﺎدﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه ام ﻳﻜﺒﺎر در زﻧﺪﮔﻲ ام ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻏﻮاي‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺘﮕﺮان ﺑﺰرگ ﺗﺮ و ﺑﻪ ﻓﻦ ﻛﻼه ﮔﺬاري ﺳﺮ ﺧﺪاي روﺣﺎﻧﻴﻮن‪ ،‬در ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﻲ اوﻟﻴﻦ ﭘﻮﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﻣﺎه ﻛﺎر ﻳﻜﺠﺎ ﺣﻘﻮﻗﻢ را دادﻧﺪ و ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ از ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدم ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺷﺪ و ﭼﻮن ﺧﺮﺟﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻴﻊ و ﺷﺮط ﺑﺪه‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ از ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺜﺎﻓﺘﻜﺎري ﺑﻲ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺔ ﻛﺴﻲ را ﮔﺮو ﻛﺮدم ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن و ﺑﻪ ﺧﻮدش اﺟﺎره دادم ﻣﺎﻫﻲ‬
‫ﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎن؛ و ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﻣﺎه‪ ،‬ﻣﺎﻫﻲ ﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎن رﺑﺢ ﭘﻮﻟﻢ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﻌﺪ‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻘﻴﺪة ﻋﻠﻤﺎي دﻳﻦ و ﻣﺼﻠﺤﻴﻦ دﻧﻴﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﻛﺎر ﭘﻠﻴﺪي اﺳﺖ و ﻗﻄﻌﺶ‬
‫ﻛﺮدم و اﺻﻞ ﭘﻮﻟﻢ را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ زدم اﻣﺎ ﻟﻜﺔ ﭼﺮﻛﺶ ﻫﻨﻮز ﺑﺮ زﻻل ﻗﻠﺒﻢ ﻫﺴﺖ و ﺧﺎﻃﺮه اش‬
‫ﺑﻮي ﻋﻔﻮﻧﺖ را از ﻋﻤﻖ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻛﺎش ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ و آﺗﺶ دوزخ و آن ﺷﻌﻠﻪ ﻫﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺴﻮزاﻧﺪش و ﭘﺎﻛﺶ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﮔﻨﺎه دﻳﮕﺮم ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺛﻮاﺑﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪم و آن ﻣﺮگ دوﺳﺘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮم‪ ،‬ﻛﺎري ﻛﻨﻢ ﻛﻪ رخ ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻜﺮدم ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ‬
‫ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲ ﻛﺮدم؟ در اﻳﻦ ﻛﺎر اﺣﺴﺎس ﭘﻠﻴﺪي ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ اﻣﺎ ده ﺳﺎل ﺗﻤﺎم‬
‫ﮔﺪاﺧﺘﻪ ام و ﻫﺮ روز ﻫﻢ ﺑﺪﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺳﺨﺖ ﺗﺮ و اﮔﺮ ﺟﺮﻣﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ آﺗﺶ ﻣﻜﺎﻓﺎﺗﺶ را‬
‫دﻳﺪه ام و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از ﺟﺮم و ﺟﺰ اﻳﻦ اﮔﺮ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادن ﺧﺪﻣﺘﻲ ﻳﺎ دﺳﺖ ﻧﺰدن ﺑﻪ ﻓﺪاﻛﺎري اي‬
‫ﮔﻨﺎه ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﺳﺮاغ ﻧﺪارم و ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﻣﻲ ﮔﺰارم ﻛﻪ ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫و ﮔﻔﺘﻦ ﮔﺬراﻧﺪم ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ "ﺷﻐﻞ" را در زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮاي آزادي ﻣﺮدم و ﻧﺠﺎت ﻣﻠﺘﻢ ﻣﻲ‬
‫داﻧﺴﺘﻢ و اﮔﺮ اﻳﻦ دﺳﺖ ﻧﺪاد ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻐﻞ ﻳﻚ آدم ﺧﻮب ﻣﻌﻠﻤﻲ اﺳﺖ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ و ﻣﻦ از‬
‫ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻛﺎرم اﻳﻦ ﻫﺮ دو و ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ و ﮔﺮان ﺗﺮﻳﻦ ﺛﺮوﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﺑﻮدن و ﻣﺤﺒﺘﻲ زادة اﻳﻤﺎن و ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ام اﻳﻦ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرم و ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ام‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﺟﺰ اﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﻧﺪارم و اﻣﻴﺪوارم اﻳﻦ ﻣﻴﺮاث را ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ و اﻳﻦ ﭘﻮل را ﺑﻪ رﺑﺢ‬
‫دﻫﻨﺪ و رﺑﺎي آن را ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻼل ﺗﺮﻳﻦ ﻟﻘﻤﻪ اﺳﺖ و ﺣﻤﺎﺳﻪ ام اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎرم ﮔﻔﺘﻦ و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫ﺑﻮد و ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ را در ﭘﺎي ﺧﻮﻛﺎن ﻧﺮﻳﺨﺘﻢ‪ .‬ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺮاي ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ ﺣﺮام ﻧﻜﺮدم و ﻗﻠﻤﻢ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻴﺎن "ﻣﻦ" و "ﻣﺮدم" در ﻛﺎر ﺑﻮد و ﺟﺰ دﻟﻢ ﻳﺎ دﻣﺎﻏﻢ ﻛﺴﻲ را و ﭼﻴﺰي را ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫و ﻓﺨﺮم اﻳﻨﻜﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﻘﺘﺪرﺗﺮ از ﺧﻮدم‪ ،‬ﻣﺘﻜﺒﺮﺗﺮﻳﻦ ﺑﻮدم و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ از ﺧﻮدم‪،‬‬
‫ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺗﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫و آﺧﺮﻳﻦ وﺻﻴﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ واﺑﺴﺘﺔ آﻧﻢ و از آن ﻣﻴﺎن ﺑﺨﺼﻮص روﺷﻨﻔﻜﺮان و از اﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺎﻻﺧﺺ ﺷﺎﮔﺮداﻧﻢ ﻛﻪ‪" :‬ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﺟﻮاﻧﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻫﻤﭽﻮن اﻣﺮوز ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﺴﺎس و ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ را در اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ از‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺗﺮ از آن ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻧﺪ" و دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‬
‫ﻳﻚ ﻻادري ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻛﻪ در ﻣﺎﻧﺪن ﻣﻦ ﺳﺨﺖ ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ‪" :‬ﺷﺮاﻓﺖ ﻣﺮد ﻫﻤﭽﻮن‬
‫ﺑﻜﺎرت ﻳﻚ زن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻚ ﺑﺎر ﻟﻜﻪ دار ﺷﺪ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺟﺒﺮاﻧﺶ را ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ"‪.‬‬
‫و دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺎ ﻛﺸﻒ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﻬﻮل ﻏﺎﻣﻀﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از آن‬
‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﺒﺮي ﻧﺪارﻳﻢ و آن "ﻣﺘﻦ ﻣﺮدم" اﺳﺖ و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻜﺘﺒﻲ ﺑﮕﺮوﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ زﺑﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺣﺮف زدن ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﻢ و اﻛﻨﻮن ﮔﻨﮕﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ از آﻏﺎز ﭘﻴﺪاﻳﺸﻤﺎن زﺑﺎن آﻧﻬﺎ را از ﻳﺎد‬
‫ﺑﺮده اﻳﻢ و اﻳﻦ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﻫﻤﺔ آرزوﻫﺎي ﻣﺎ و ﻋﺒﺚ ﻛﻨﻨﺪة ﻫﻤﺔ ﺗﻼﺷﻬﺎي ﻣﺎ اﺳﺖ و‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺨﻨﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم روﺷﻨﻔﻜﺮي‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺮا ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻗﺎﻟﺒﻲ ﻣﻲ ﻛﻮﺑﻴﺪﻧﺪ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ‪:‬‬
‫"دﻳﻦ" ﭼﻮ ﻣﻨﻲ ﮔﺰاف و آﺳﺎن ﻧﺒﻮد‬
‫"روﺷﻦ" ﺗﺮ از اﻳﻤﺎن ﻣﻦ اﻳﻤﺎن ﻧﺒﻮد‬
‫در دﻫﺮ ﭼﻮ ﻣﻦ ﻳﻜﻲ و آن ﻫﻢ "ﻣﺆﻣﻦ"‬
‫ﭘﺲ در ﻫﻤﻪ دﻫﺮ ﻳﻚ "ﺑﻲ اﻳﻤﺎن" ﻧﺒﻮد‬
‫اﻳﻤﺎن در دل ﻣﻦ ﻋﺒﺎرت از آن ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدي اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﺎم ﻋﺪاﻟﺖ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻠﻤﻪ و آزادي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻏﻴﺮ ﺑﻮرژوازي اﺻﻄﻼح‪ ،‬در زﻧﺪﮔﻲ‬
‫آدﻣﻲ آﻏﺎز ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮگ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ در ﻛﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎ در ﻣﻴﺎﻧﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺮگ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده ام‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺧﻮ ﻛﺮده ام‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬اﻛﻨﻮن و اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻤﻴﺮم‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺧﻴﻠﻲ ﻛﺎر دارم‪،‬‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از زﻧﺪﮔﻲ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮا ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫درﺑﺎرة اﻣﺎم ﭼﻬﺎرم ﺷﻴﻌﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﺴﻴﻦ و وارث ﺷﻬﺎدت ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪" :‬ﻣﺮدي ﻛﻪ از ﻧﻌﻤﺖ‬
‫ﺧﻮب ﻣﺮدن ﻧﻴﺰ در زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮد"‪ .‬اﻳﻦ درد ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻢ درد ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮدي ﻣﺸﺘﺎق ﻣﺮگ ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﺮدن در راه آرﻣﺎن و اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﻟﺠﻨﻤﺎﻟﺶ ﻛﻨﻨﺪ و آرﻣﺎن و اﻳﻤﺎن‬
‫]او را[ و دﻫﺎﻧﺶ را ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻳﺎدي ﺑﺮ ﻧﻴﺎرد‪ .‬ﭼﻪ ﺧﻔﻘﺎن ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎﻳﻲ اﺳﺖ!‬
‫اﮔﺮ اﺟﺒﺎري ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن دارم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ داﻧﺸﮕﺎه آﺗﺶ ﻣﻲ زدم‪ ،‬ﻫﻤﺎن‬
‫ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ ودو ﺳﺎل ﭘﻴﺶ آذرﻣﺎن‪ ،1‬در آﺗﺶ ﺑﻴﺪاد ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬او را در ﭘﻴﺶ ﭘﺎي ﻧﻴﻜﺴﻮن‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻛﺮدﻧﺪ!‬
‫اﻳﻦ "ﺳﻪ ﻳﺎر دﺑﺴﺘﺎﻧﻲ" ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺪرﺳﻪ را ﺗﺮك ﻧﮕﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز از ﺗﺤﺼﻴﻠﺸﺎن ﻓﺮاﻏﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻫﻤﭽﻮن دﻳﮕﺮان ﻛﻮﭘﻦ ﻧﺎﻧﻲ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و از ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﭘﺎﭼﺎل ﺑﺎزار‬
‫ﺑﺮوﻧﺪ و ﺳﺮ در آﺧﻮر ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮوﺑﺮﻧﺪ‪ .‬از آن ﺳﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ دوره آﻣﺪﻧﺪ و ﻛﺎرﺷﺎن را ﺗﻤﺎم‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻛﻪ را ﻣﻲ آﻳﺪ ﺑﻴﺎﻣﻮزﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻪ را ﻣﻲ رود‪ ،‬ﺳﻔﺎرش‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲ روﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ "ﺷﻬﻴﺪ" اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ " ﺳﻪ ﻗﻄﺮه ﺧﻮن " ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮ ﭼﻬﺮة داﻧﺸﮕﺎه ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎزه و ﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﺷﻜﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ اﻳﻦ ﺳﻪ آذر اﻫﻮراﻳﻲ را ﺑﺎ‬
‫ﺗﻦ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ ﺷﺪه ام ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻢ ﺗﺎ در اﻳﻦ ﺳﻤﻮم ﻛﻪ ﻣﻲ وزد ﻧﻔﺴﺮَﻧﺪ! اﻣﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻢ و اﻳﻦ‬
‫ﺳﻪ آﺗﺶ را در ﺳﻴﻨﻪ ام ﻧﮕﺎه دارم‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻣﺮدن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺮدن اﮔﺮ ﺧﻮب اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮان ﻛﺎر را‬
‫ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺮﺳﻢ از "ﻧﻔﻠﻪ" ﺷﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫‪ . 1‬ﻣﻘﺼﻮد آذر ﺷﺮﻳﻌﺖ رﺿﻮي ﻳﻜﻲ از ﺳﻪ ﺷﻬﻴﺪ ‪ 16‬آذر ‪ 1332‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺮدن و ﺑﻪ ﮔﺮدن دوﺳﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ .‬دﻳﺮوز ﻗﻴﻞ و ﻗﺎل ﻛﺎﻓﻲ ﻫﺎ‪ 1‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﺑﻲ‬
‫ﺷﺮﻣﻲ ‪ 2‬ﻛﻴﻬﺎن ﻫﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻬﻞ و ﺗﻌﺼﺐ "ﻣﺎرﻗﻴﻦ" و ﺣﺴﺪ و ﺧﻴﺎﻧﺖ "ﻧﺎﻛﺜﻴﻦ" ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻴﺰم ﻛﺶ آﺗﺸﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ "ﻗﺎﺳﻄﻴﻦ" ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻢ ﻧﻘﺶ ﺑﺎزي ﻟﻄﻒ آن "رﻓﻴﻖ اﻋﻠﻲ" اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺔ‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰي‪ ،‬ﻟﻴﺎﻗﺖ اﻳﺜﺎر ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰم ﺑﻪ ﺧﻠﻖ داده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺑﻲ ﻛﺴﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻨﺎي زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫آن ﺟﻤﺮات ﺛﻼﺛﻪ ﻛﻪ رﻳﺸﻪ در ﻋﻤﻖ ﺗﺎرﻳﺦ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ و اﻳﻨﻚ‪ ،‬ﻣﻜﺮ اﻳﻦ "اوﻟﻴﺎء‬
‫ﻃﺎﻏﻮت" را ﺑﺎ ﻣﻜﺮ ﺑﺎﻃﻞ اﻟﺴﺤﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ رﺳﻮاﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫مکر ﷲُ‪ ،‬و ّ‬

‫ﷲُ خي ُر الماکرين!‬ ‫َ‬ ‫َو مکرُوا َو‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ وﺻﻴﺖ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ اوﺻﻴﺎي ﻣﻦ ﻛﻪ در درﺟﺔ اول ﻓﻌﻼً‬
‫ﻃﻼب و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻧﻨﺪ و در درﺟﺔ دوم‪ ،‬ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﻣﻈﻠﻮم‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن "ﺟﻬﻞ" و "ﻛﻨﺰ" و ﻧﻴﺰ‬
‫‪ . 1‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺔ ‪ 16‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب‪.‬‬
‫‪ . 2‬ﻣﻘﺼﻮد ﺑﻲ ﺷﺮﻣﻲ ﻛﻴﻬﺎن و ﻫﻤﺪﺳﺘﺎن اوﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬در ﻧﺸﺮ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﺑﺪون اﺟﺎزه از ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ وي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺗﻦ داده و ﺧﻮد را‬
‫"آﻟﻮده" ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻣﻘﺎﻻت ﺑﺮاي ﻣﻨﻈﻮري ﺧﺎص‪.‬‬
‫آﮔﺎﻫﺎن ﻛﻪ ﺷﻌﻮر و ﺷﺮﻓﺸﺎن را ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻧﻔﺮوﺧﺘﻪ اﻧﺪ و "دﻳﻦ" دارﻧﺪ و ﻳﺎ "آزادﮔﻲ"‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻦ‪،‬‬
‫از ﺧﻼل ﺗﺎرﻳﻜﻴﻬﺎ و آﺷﻔﺘﮕﻴﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎ و ﺗﻬﻤﺘﻬﺎ و ﻧﻴﺮﻧﮕﻬﺎي ﻛﺜﻴﻒ در ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﻦ‬
‫ﭘﺮاﻛﻨﺪه اﻧﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺑﻮدم و ﭼﻪ دارم و ﭼﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ام؟‬
‫‪ .1‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻦ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻲ اﻓﺘﺎدن ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺑﺎزي‬
‫اﻓﻼﻃﻮﻧﻲ و ﺧﻴﺎﻟﭙﺮدازي ﺑﺮﻛﻠﻲ و اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﮕﻠﻲ و ﻫﭙﺮوت اﻧﺪﻳﺸﻲ ﻫﻨﺪوﺋﻴﺴﻢ و‪...‬‬
‫‪ -‬وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ اي اﺳﺖ ﻧﺎﺗﻤﺎم‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮش‪ :‬اواﺧﺮ ‪ 1354‬و ﻳﺎ اواﺋﻞ ‪1355‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺲ از ﺑﻲ ﺷﺮﻣﻲ ﻛﻴﻬﺎن ﻫﺎﺳﺖ!‬
‫آﺧﺮﻳﻦ‬
PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه‪ ،‬ﺻﺒﺢ دوﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﻗﺎﻟﻴﭽﺔ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ ﺳﺎﺑﻨﺎ‪ ،‬از زﻧﺪان ﺳﻜﻨﺪر ﭘﺮﻳﺪم! ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎي ﭘﺮ‬
‫از دﻟﻬﺮة ﺑﻴﻢ و اﻣﻴﺪ‪ ،‬اﺳﺎرت و ﻧﺠﺎت و ﮔﺬر از آن ﭘﻞ ﺻﺮاط در آن دﻗﻴﻘﺔ ﺧﻄﻴﺮ و ﺧﻄﺮﻧﺎك‪،‬‬
‫اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺠﻬﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺗﻘﺪﻳﺮ از آن آﮔﺎه ﻧﻴﺴﺖ‪...‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻧﺎﺗﻤﺎم ﭘﺲ از ﺣﺮﻛﺖ از ﺗﻬﺮان و ﭘﺲ از ﭘﻴﺎده ﺷﺪن ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ در آﺗﻦ‬
‫)‪26‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ (1356‬در ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﻳﺎ ﭘﺲ از آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎن ﻋﺰﻳﺰ!‬
‫ﻻﺑﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ از ﺑﻠﮋﻳﻚ دارم ﺑﺮاﻳﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻢ! از ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﺪا ﭼﻪ‬
‫دﻳﺪه اي؟ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﻌﺠﺰة ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪﻣﺎن اﺳﺖ و ﮔﺎه ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺮاﻣﺎت را روزي ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ! ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ در ﻃﺮح ﺑﺰرگ ﺧﺪا ﻣﻦ ﭼﻪ‬
‫ﻧﻘﺸﻲ دارم و ﭼﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ؟ وﻟﻲ اﻳﻨﻘﺪرﻫﺎ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻲ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺴﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎرﻫﺎ رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم و ﺗﺎ ﺣﺎل ﻫﻔﺖ ﻛﻔﻦ ﭘﻮﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در آن ﻧﺎﻣﺔ ﻛﺬاﻳﻲ ﺑﺮاﻳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ‪ .‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻛﺎري را ﺷﺮوع ﻣﻲ ﻛﺮده ام و ﺑﻪ‬
‫اوج ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪه ام و آﺧﺮ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل در ﻫﻢ ﻣﻲ رﻳﺨﺘﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺎر از ﺳﺮ! از اول ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﺗﺎ ‪ 28‬ﻣﺮداد‬
‫‪ 32‬و ﺳﻘﻮط دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق و آﻏﺎز دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‪ .‬از اﻳﻦ دوره ﺗﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻣﻠﻲ ﻣﺨﻔﻲ‪ ،‬ﻛﻪ از ‪ 1337‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮرد و دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻳﻢ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل از ‪ 38‬ﺗﺎ ‪ ،43‬در اروﭘﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‪،‬‬
‫از ‪ 43‬ﺗﺎ ‪ 48‬دورة ﺧﺎص آوارﮔﻲ و زﻧﺪان و ﻣﻘﺪﻣﻪ ﭼﻴﻨﻲ و زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزي داﻧﺸﻜﺪه ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‪.‬‬
‫دورة ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﻬﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ و ارﺷﺎد ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‪ ،‬ﺗﺎ ‪ ;51‬ﭘﺲ از آن زﻧﺪان و ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺧﻔﻘﺎن‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎل; و اﻛﻨﻮن ﭘﻨﺞ ﺳﺎل دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺧﺪا آﻏﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ و ﭼﻪ ﺷﻮد؟‬
‫ﺷﻜﺮ ﺧﺪا ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﻜﺴﺘﻬﺎي ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺘﻨﺎوب را ﺧﻮرده ام و ﻛﻜﻢ ﻧﮕﺰﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺠﺐ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﻛﻠﻔﺘﻲ! رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﺴﻠﻲ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺷﻜﺴﺖ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺮد‬
‫و ﻣﻦ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺷﺸﻤﻴﻦ ﻳﺎ ﻫﻔﺘﻤﻴﻦ ﺷﻜﺴﺖ‪ ،‬دارم آﻣﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺷﻜﺴﺖ ﻳﺎ ﭘﻴﺮوزي ﭼﻪ‬
‫ﻓﺮﻗﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران و ورزﺷﻜﺎران و ﻛﺴﺒﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻛﻠﻤﻪ ﻣﺘﻀﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻘﻴﺐ راه ﺧﺪاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻳﻢ دﻋﺎﻣﺎن اﻳﻨﻜﻪ‬
‫از ﺳﺘﻢ و ﺣﻖ ﻛﺸﻲ و ﻏﺮور در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرﻳﻢ از ﺗﺒﻬﻜﺎري و ذﻟﺖ ﻣﺼﻮن‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺷﻬﺎدت ارزاﻧﻴﻤﺎن ﺑﺎد! زﻧﺪﮔﻲ را ﭼﻮن ﺳﻮﺳﻤﺎر در ﺳﻮراخ ﺧﻮد ﺧﺰﻳﺪن و ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺳﻌﺎدت ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑﻮدن ﺑﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻼش در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻛﺴﺐ آزادي و ﻓﻼح اﻧﺴﺎن‪،‬‬
‫ﻧﻔﺲ زﻧﺪﮔﻲ و ﻋﻴﻦ ﺳﻌﺎدت اﺳﺖ و ﺧﺪا را ﺷﻜﺮ ﻛﻪ ﻣﻦ اﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ ﺷﻮي ﺧﻮﺑﻲ و ﻧﻪ ﭘﺪر‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﻲ از ﻋﻤﺮ را ﺳﺮ در آﺧﻮر ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻢ و ﺟﺰ در ﺗﺐ وﺗﺎب اﻳﻤﺎن و ﻣﺮدم‬
‫ﻧﺰﻳﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ام اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮاي ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﻳﺎ ﭘﺪرﺑﺰرگ ﻣﺮﻳﺾ‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺘﻲ اي اﻳﺠﺎد‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﭘﻴﺶ آﻳﺪ در راه ﺧﺪا ﺣﺴﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و ﺑﺮ ﻧﻤﻲ ﮔﺮدم‪ .‬ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻢ‬
‫ﺑﭙﺮﺳﻢ‪ ،‬ﻧﻜﻨﺪ ﺧﺒﺮ ﺑﺪي ﺑﺸﻨﻮم و ﺿﻌﻴﻒ ﺷﻮم‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪن‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬آدم در راﻫﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﻛﺮﮔﺪن ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻔﺮ ﻛﻨﺪ و ﺳﺮ ﭘﻴﺶ‬
‫اﻧﺪازد و ﺷﺶ داﻧﮓ ﺣﻮاﺳﺶ در رﻓﺘﻦ و ﺑﺮ راه رﻓﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ و از آوازﻫﺎ ﻧﻬﺮاﺳﺪ و ﭼﺸﻤﺶ ﺑﺮ‬
‫روي ﻫﺮ ﭘﺪﻳﺪه اي ﻛﻮر و ﮔﻮﺷﺶ در ﻗﺒﺎل ﻫﺮ ﺷﻨﻴﺪه اي ﻛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ " .‬ﻓﺎَﻗﻢ و‪‬ﺟﻬﻚ‪ ‬ﻟﻠﺪ‪‬ﻳﻦ‬
‫ﺣﻨﻴﻔﺎ!" ﺑﺮاي ﻣﺎﻫﺎ ﻛﻪ ﺳﺮاﭘﺎ از ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺳﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﻳﻢ اﻳﻦ ﻛﺎر رﻳﺎﺿﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ و اﻳﻤﺎن و ﺗﻌﺼﺐ ﺷﺪﻳﺪ; ﺧﺪا ارزاﻧﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻓﻌﻼً ﺑﻪ ﺑﻠﮋﻳﻚ آﻣﺪه ام ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ وﻳﺰا ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺖ و دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻤﻲ از‬
‫ﺧﻂ ﺳﻴﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺮت ﺑﻮد و دور از ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺮاي اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻢ وﻳﺰا ﺑﮕﻴﺮم‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﻓﻜﺮ ﻛﻦ و ﺑﺎ ﻣﻨﺼﻮر و اﺑﺮاﻫﻴﻢ آﻗﺎ ﻣﺸﻮرت ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻦ ﭼﻪ راﻫﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ از اﻳﻨﺠﺎ‬
‫وﻳﺰاي اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬آﻳﺎ دﻳﺪار ﻓﺮزﻧﺪ و ﻣﺜﻼً ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ! ﺑﻪ درد ﻧﻤﻲ ﺧﻮرد؟ ﺗﺎ ﻧﺎﻣﺔ ﺑﻌﺪي ام‬
‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﺟﻮري‪ ،‬ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺎﻣﺎن ﺧﺒﺮ ﺑﺪه‪.‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﺎﻣﻪ‪ :‬ﭼﻨﺪ روز آﺧﺮ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪) 1356‬از ‪ 27‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮﺳﺎي ﻋﺰﻳﺰم‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪ از ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ اﺳﺖ و ﻣﻦ در ﮔﻮﺷﺔ ﻛﺸﺘﻲ اي ﻛﻪ ﻣﺎﻧﺶ را ﻣﻲ ﭘﻴﻤﺎﻳﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫ام و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز دﻳﮕﺮ اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺳﺎﻳﺔ ﺷﻮﻣﺶ! ﺧﻮاﻫﻴﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻢ‪ .‬ﻛﺸﺘﻲ ﺧﻮاب آﻟﻮده و آرام‪ ،‬در ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﻪ آﻟﻮد و ﺑﺎراﻧﻲ ﺷﺐ را ﻣﻲ ﺷﻜﺎﻓﺪ و ﻣﻲ رود‬
‫و اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻳﺎدم ﻣﻲ آورد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻣﻲ روم؟ اﻳﻦ ﺗﻦ ﻣﺠﺮوح را ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺗﺎزﻳﺎﻧﺔ رﻧﺠﻬﺎ و داﻏﻬﺎ ﺧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺠﺎ ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﻢ؟ ﺷﻤﺎ ﻫﻨﻮز در ﭼﻨﮓ دﻳﻮ ﺳﻴﺎه ﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎدر و ﻣﻮﻧﺎ ﻫﻨﻮز در‪...‬‬
‫‪ -‬آﺧﺮﻳﻦ ﻧﺎﻣﺔ ﻧﺎﺗﻤﺎم ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ دو دﺧﺘﺮش ﺳﻮﺳﻦ و ﺳﺎرا )ﺳﻮﺳﺎ( اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻃﺮف راﺳﺖ ﺣﺎﺷﻴﺔ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ )ﻛﻪ روي ﻳﻚ ﻛﺎﻏﺬ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ( ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻻﺗﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪) CHAHID E CHAHED :‬ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ(‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ‪ :‬ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از‬
‫‪ 29‬ﺧﺮداد ‪.1356‬‬
:‫آﺧﺮﻳﻦ ﺣﺮف‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮ‬
‫اي ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺟﺎودان آﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬

PDF.Tarikhema.ir
PDF.Tarikhema.ir
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺣﺮف‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮ اي ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺟﺎودان آﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
‫در ﺷﺒﻲ از آن "ﺷﺸﺼﺪ ﺷﺐ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ" ﺧﻮاب ﺑﻮدم‪ ،‬ﺧﻮاب دﻳﺪم ﻛﻪ ﺗﺎﻻر ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﺑﻲ‬
‫ﺳﺮ و ﭘﺎﻳﺎن و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭼﻬﺮه ﻫﺎي آﺷﻨﺎﻳﻢ ﺟﻤﻊ اﻧﺪ و ﻣﻦ از اﻧﺴﺎن و زﻧﺪﮔﻲ و ﻋﻤﺮ و ﻓﻠﺴﻔﺔ زﻳﺴﺘﻦ‬
‫و ﺑﻮدن ﺣﺮف ﻣﻲ زدم‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ از اﻧﺴﺎن و ﻓﻠﺴﻔﺔ وﺟﻮد و ﻣﻌﻨﻲ زﻧﺪﮔﻲ و اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻼً‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ اوﻟﻴﻪ و اﺳﺎﺳﻲ را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ و آن ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼً ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫آدم در ﺧﻮاب ﺗﻮاﻧﺎﻳﻴﻬﺎﻳﻲ دارد ﻛﻪ در ﺑﻴﺪاري ﻓﺎﻗﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻲ درﻧﮓ و ﺑﺎاﻃﻤﻴﻨﺎن‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫"ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ"!‬
‫"ﻧﺎن"‪" ،‬آزادي"‪" ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ"‪" ،‬اﻳﻤﺎن" و "دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ"‬
‫وﻟﻲ ﻣﻦ ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺧﻮرد‪ .‬ورزﺷﻜﺎر ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲ ﺧﻮرد‪ .‬ﺗﺎﺟﺮ ورﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار ﻧﺎﻛﺎم ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻠﻖ ﻧﺎم دارد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻈﻬﺮ آزادي ﻃﺒﻘﻪ اي و‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻠﺘﻲ‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎﻳﺶ ﺟﻠﻮه ﮔﺎه آﻣﺎل ﻣﺮدم ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻓﻮل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﺣﻖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﻳﺎ ﺳﺎزش ﻣﺘﻬﻢ ﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ اﻧﺒﻮه‬
‫ﺧﻼﻳﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﮔﺮد آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻗﻬﺮﻣﺎن آزادي‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻠﻖ و ﺟﻠﻮه ﮔﺎه آرﻣﺎن و اﻣﻴﺪ ﻳﻚ ﻣﻠﺖ را ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫ﺷﻜﺴﺖ داد‪ .‬ﭘﺲ دﺷﻤﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺷﻜﺴﺘﻦ او ﻃﻤﻊ ﺑﻨﺪد ﭘﺲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ او دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻧﺸﺪ ﻣﻲ ﺧﺮدش‪ ،‬ﻧﺸﺪ ﻣﻲ آﻻﻳﺪش‪ ،‬ﻧﺸﺪ ﻣﻲ ﻓﺮﻳﺒﺪش‪ ،‬ﻧﺸﺪ ﻣﻲ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪش‪ ،‬ﻧﺸﺪ ﻣﻲ ﺑﻨﺪدش و ﻳﺎ‬
‫ﻣﻲ ﻛﺸﺪش‪ .‬اﮔﺮ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺗﺮ از ﭘﻮل ﺑﻮد و ﮔﺮاﻣﻲ ﺗﺮ از ﻣﻴﺰ و ﭘﺎك ﺗﺮ از ﺧﺎك و ﺑﻴﺪارﺗﺮ از‬
‫ﺧﺪﻋﻪ و دﻟﻴﺮﺗﺮ از آﻧﻜﻪ ﺑﻬﺮاﺳﺪ‪" ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺷﻜﺴﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد"‪" .‬ﺳﻨﮕﻬﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺴﺖ و‬
‫ﺳﮕﻬﺎ را رﻫﺎﻧﻴﺪ"‪ .‬در آن ﺣﺎل‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل ﺣﺮّﻳﺖ و ﻧﺒﻮغ و ﻋﺼﻴﺎن و ﻳﻮرش و ﺗﻘﻮي و داﻧﺶ و‬
‫ﻋﻈﻤﺖ را ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻧﻔﺠﺎر در اﺧﺘﻨﺎق ﺷﺮق ﺑﻮد و ﻛﻮﺑﻨﺪه ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺸﺖ ﺑﺮ ﻃﺒﻞ اﺳﺘﻌﻤﺎر و‬
‫ارﺗﺠﺎع‪ ،‬ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻬﻮﻳﻪ اي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد ﻣﺸﻜﻮك و ﻋﻀﻮ ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮن و ﻧﻮﻛﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻣﺄﻣﻮر‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﻛﺎﻓﺮﻛﻴﺸﻲ ﺧﺘﻨﻪ ﻧﺸﺪه!‬
‫و ﻧﺘﻴﺠﻪ؟ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﭘﺲ از ﻫﺮ ﻧﻤﺎز ﻳﻚ دور ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻟﻌﻨﺘﺶ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺒﻠﻐﻴﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﺮ ﻣﻨﺒﺮ‬
‫ﻣﺴﺨﺶ ﻣﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و او "ﺗﻨﻬﺎ" اﺳﻴﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮔﺮان دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎري و ﭼﺎﻛﺮان درﺑﺎري‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻮپ ﻓﻮﺗﺒﺎل‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎه و ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ و ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻫﻨﺪ و ﺧﺪﻳﻮ ﻣﺼﺮ‬
‫و‪ ...‬ﭘﺎﺳﺶ ﻣﻲ دادﻧﺪ و از ﻫﻮﺷﻴﺎري ﺧﻮﻳﺶ و ﺣﻤﺎﻗﺖ ﺧﻠﻖ و د‪‬ﻧﻴﺎزدﮔﻲ روﺣﺎﻧﻴﺖ و‪ ...‬ﻟﺒﺨﻨﺪ‬
‫ﭘﻴﺮوزي ﭘﺮﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﻟﺐ داﺷﺘﻨﺪ و از اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ روح ﭘﺎﻛﻲ را ﻛﻪ در ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺗﻌﺼﺐ‬
‫ﻣﻲ ورزد و در وﻓﺎداري ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺮدم ﻟﺠﺎﺟﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﺳﺘﺤﻤﺎر را رﺳﻮا ﻛﺮده اﺳﺖ و‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎر را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﻜﻨﺪه و اﺳﺘﻌﻤﺎر را ﺑﻪ ﻟﺮزه در آورده و اﺳﺘﺒﺪاد را ﺑﻴﭽﺎره ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻫﺮ ﭼﻪ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﻣﺰدور ﻧﺸﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻛﺮدﻧﺪ ﻣﺮﻋﻮب ﻧﺸﺪ و اﻛﻨﻮن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺮم ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ‬
‫ﻣﻨﻔﻮرش ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺮم اﺧﻼص ﺑﻪ دﻳﻦ ﻣﻠﻌﻮﻧﺶ‪ ،‬ﺑﺎ د‪‬م ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮدو ﻣﻲ ﺷﻜﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‬
‫ﺷﻜﺴﺘﺶ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺷﻜﺴﺖ ﻧﻤﻲ ﺧﻮرم‪ ،‬اﻳﻤﺎن و دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ روﺋﻴﻦ ﺗﻨﻢ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺗﻨﻬﺎي ﺗﻨﻬﺎﻳﻢ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و دﻧﻴﺎﻳﻢ ﻗﻔﺴﻲ ﺳﻴﻤﺎﻧﻲ ﭼﻨﺪ وﺟﺐ در ﭼﻨﺪ وﺟﺐ‪ ،‬ﺗﻨﮓ و ﺗﺎرﻳﻚ ﻣﺜﻞ ﮔﻮر‪ ،‬ﺑﺮﻳﺪه از‬
‫ﺟﻬﺎن و ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬دور از ﻋﺎﻟﻢ زﻧﺪﮔﺎن و ﻳﺎدﻫﺎ و ﻧﺎﻣﻬﺎ ﻧﻴﺰ از ﺧﺎﻃﺮم ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﺎﻟﻲ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻠﻮت و ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺮﻳﻦ ﻏﻴﺒﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﺒﻮد و ﻫﻴﭻ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ در آن ﺧﺎﻟﻲ و ﺧﻼ‬
‫ﻣﺤﺾ‪ ،‬ﭼﻴﺰي داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫در آن ﻏﻴﺒﺖ ﻣﺤﺾ‪ ،‬ﺣﻀﻮري ﺑﻮد‪ .‬در آن ﺑﻲ ﻛﺴﻲ ﻣﺤﺾ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﭼﺸﻤﻲ‬
‫ﻣﺮا ﻣﻲ ﻧﮕﺮد‪ ،‬ﻣﻲ ﭘﺎﻳﺪ‪ .‬دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮم‪ .‬ﺣﺲ ﻣﻲ ﺷﻮم‪" .‬ﺑﻮدن" ي در ﺧﻠﻮت ﻣﻦ ﺣﻀﻮر دارد‪.‬‬
‫ﻛﺴﻲ ﺑﻲ ﻛﺴﻲ ام را ﭘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬در آن ﻓﺮاﻣﻮش ﺧﺎﻧﺔ ﻧﻴﺴﺘﻲ و ﻣﺮگ و ﺗﺎرﻳﻜﻲ و وﺣﺸﺖ‪ ،‬ﻳﺎر‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮي دارم ﻛﻪ ﻳﺎد و وﺟﻮد و ﺣﻴﺎت و روﺷﻨﻲ را در رﮔﻬﺎﻳﻢ ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﺳﻼﻣﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ از او ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﻲ ﻛﺸﻢ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ از او ﭼﺸﻢ ﻣﻲ زﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻮاﻇﺐ اﻋﻤﺎل و‬
‫رﻓﺘﺎر و اﻓﻜﺎر و ﺣﺮﻛﺎت ﺧﻮﻳﺸﻢ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ در آن ﻗﺒﺮ ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺧﻮدم را ﺑﺮاﻳﺶ ﻟﻮس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ از ﻣﻦ راﺿﻲ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻛﺎرم ﺧﻮﺷﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻣﻲ ﺑﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻛﻴﻒ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ ام اﺷﺒﺎع ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻓﺮاز و ﻣﻐﺮور و ﻗﻮي و روﺷﻦ و ﺧﻮب!‬
‫اﻳﻤﺎن و دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ! اﻳﻦ دو ﺑﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎن؟ ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻧﺒﻮده ام‪ .‬آزادي؟ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﻧﺪارم‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ؟ ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﻛﻪ ﻏﻨﻲ ام‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﻛﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن را و ﺗﺎرﻳﺦ را و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫را و ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻋﻠﻢ و دﻳﻦ را و اﻧﺴﺎن را و ﻣﻴﺮاث اﻧﺴﺎن را و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺑﺰرگ و ﺧﻮب را در ﻫﺮ‬
‫ﻛﺠﺎي زﻣﺎن و زﻣﻴﻦ ﺑﻮده اﻧﺪ و ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻔﻬﻤﻢ و ﺑﺸﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﻧﻪ زﻳﺎد‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺪر ﻛﻪ ﻧﺎداﻧﻲ و ﺑﻲ‬
‫ﺷﻌﻮري ﭼﻬﺮه ام را ﺗﺮﺣﻢ اﻧﮕﻴﺰ و رﻗﺖ ﺑﺎر ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻤﺎن؟ زﻧﺪﮔﻲ ام ﻣﮕﺮ ﺟﺰ در آن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻟﺤﻈﻪ اي را ﺟﺰ ﺑﺮاي آن زﻳﺴﺘﻪ ام؟ ﺣﺘﻲ اﻳﻤﺎﻧﻬﺎﻳﻲ زﻻل ﺗﺮ و ﻗﻮي ﺗﺮ از اﻳﻤﺎن‬
‫ﺧﻮﻳﺶ در ﺳﺮزﻣﻴﻨﻢ ﭘﺮورده ام‪ ،‬آﻓﺮﻳﺪه ام‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ارزش و ﺗﻮان ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬در ﺧﻠﻖ ارزﺷﻬﺎي‬
‫ﺗﺎزه و ﻣﺮگ ارزﺷﻬﺎي ﻛﻬﻨﻪ و ﺑﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺧﺮج داده ام‪.‬‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ! واي ﻛﻪ ﭼﻘﺪر دل ﻣﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ دوﺳﺖ ﺑﺪارد ﺑﺎورﻛﺮدﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺎه ﺧﻮدم‬
‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ و ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻢ و ﺑﺎور ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﺧﻮﻧﻴﻦ و در آن اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﻫﺎي دو ﻋﺎﻟﻢ ﺟﻮاﻫﺮ! در‪ ‬و اﻟﻤﺎس و ﻣﺮوارﻳﺪ و زﻣﺮد و ﻋﻘﻴﻖ و ﻓﻴﺮوزه و ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺳﺘﺎره‬
‫ﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و رﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﮕﻴﻦ اﻧﮕﺸﺘﺮ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻦ "ﺣﺠﺮاﻻﺣﻤﺮ" ﻛﻌﺒﺔ ﻋﺸﻖ و در اﻳﻦ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﻗﺪﺳﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻛﻪ آن ﻫﺎﺟﺮ ﺗﻨﻬﺎي ﺑﻲ‬
‫ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺻﺒﻮر ﺻﺤﺮاي ﺗﻮﻛﻞ‪ ،‬ﻣﺎدر ﻓﺮزﻧﺪ ذﺑﻴﺢ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺖ ﺷﻜﻦ ﻧﻤﺮودﺷﻜﻦ در‬
‫دوران ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﻲ و ﻧﺎاﻣﻴﺪي‪ ،‬زن آوارة زﻣﻴﻦ‪ ،‬دوان ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﻮﻫﻬﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻲ ﻓﺮﻳﺎد و ﺗﺸﻨﻪ در‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮي آب‪ .‬ﺑﺮ آن ﺑﻪ ﻣﻬﺮ ﺑﻮﺳﻪ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﻴﻌﺖ دﺳﺖ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﭘﺮواﻧﻪ واري ﻣﺠﻨﻮن و‬
‫آﺷﻔﺘﺔ در ﻣﺪاري ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ "ﺷﻮط" ﺷﻌﺎﻋﺶ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻌﺒﻪ را ﻃﻮاف ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ‬
‫ﭼﺮﺧﺪ و ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺪ و ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺪ و ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺪ‪ ...‬ﺗﺎ ﻣﺤﻮ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻔﺲ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺧﻄﻲ ﻃﺎﺋﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد و داﻳﺮه اي ﻣﻲ ﺷﻮد و در ﻫﺮ دور‬
‫ﺷﻌﺎﻋﺶ ﻛﻤﺘﺮ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮ و ﻛﻤﺘﺮ و ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ و ﺻﻔﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و‪...‬‬
‫ﺻﻔﺮ؟ آري! ﺧﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻬﻲ از ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺧﻂ ﻃﺎﺋﻔﻲ ﻛﻪ ﺷﻌﺎﻋﺶ ﻧﻘﻄﺔ ﻛﺎﻧﻮن اﺳﺖ و ﺷﻌﺎﻋﺶ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻌﺎع وﺟﻮدي ﻛﻌﺒﻪ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺎﻧﻮﻧﺶ ﻛﻌﺒﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺧﻂ ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬اﻳﻦ داﻳﺮة دﻳﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﻛﺎﻧﻮن اﺳﺖ و ﻃﺎﺋﻒ و ﻣﺪار ﻃﻮاف و ﻃﻮاف و ﻣﻄﺎف و ﻛﻌﺒﻪ ﻳﻜﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ‬
‫ﺻﺎدق و وﺣﺪت وﺟﻮد آرام و ﺳﺎﻛﺖ و راﺣﺖ و ﺧﻮب و ﺧﻮش و ﻟﻄﻴﻒ و ﻗﺪﺳﻲ و ﻟﺬﻳﺬ و‬
‫ﺻﻤﻴﻤﻲ و ﻋﺰﻳﺰ و ﮔﺮم و اﻣﻦ و آﺷﻨﺎ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ و ﺳﺮﺷﺎر ﺳﻴﺮاﺑﻲ و ﺳﻴﺮي و ﺣﺮﻣﺖ و ﻛﺮاﻣﺖ‬
‫و ﻋﺼﻤﺖ و ﺳﻌﺎدت و ﺗﻤﺎم و ﺗﻤﺎم‪...‬‬
‫ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ؟ دﻧﻴﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ و رازﻫﺎ و ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﺧﻮﺑﻴﻬﺎ و‬
‫ﺧﻮﺷﻴﻬﺎي دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻪ ﭘﺮواﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻌﻠﻪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ و آﺗﺶ ﺑﻪ ﭘﺮ ﭘﺮواﻧﻪ ﺧﻮرده اﺳﺖ و ﻃﺎﺋﻒ‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳﻨﮕﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﻬﺎ را ﻟﻤﺲ ﻛﺮده و ﺳﻨﮕﻬﺎ اﺣﺮام ﻃﺎﺋﻒ را ﺧﺮاﺷﻴﺪه و ﺣﺪس و ﻇﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ رﺳﻴﺪه و ﻋﻠﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﻖ اﻟﻴﻘﻴﻦ و اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻋﻴﻦ اﻟﻴﻘﻴﻦ را در آﻏﻮش ﻣﻲ ﻓﺸﺮﻳﻢ و‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺷﻨﻴﺪن‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﺮدن ﻫﻢ ﺑﻴﺠﺎ و ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ و ﺑﻲ ﻣﺰه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ذﻫﻨﻴﺖ ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺤﺾ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﻀﺎي ﺟﻬﺎن را و ﺧﻠﻮت ﻫﺴﺘﻲ را ﻣﺎﻻﻣﺎل‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺣﻜﻤﺖ و ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن و ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﺷﻌﺮ و ادب و‬
‫ﻫﻨﺮ و ﻛﻼم و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻣﻨﻄﻖ و ﺗﺠﺮﺑﻪ و آزﻣﺎﻳﺶ و ﻧﻴﺎﻳﺶ و ﺗﻌﻘﻞ و ﺗﺪﺑﻴﺮ و ﺗﺄﻣﻞ و ﺟﻬﺎد و‬
‫اﺟﺘﻬﺎد و ﺗﻘﻴ‪‬ﻪ و ﺗﻘﻮي و ﻧﻤﺎز و روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻋﺒﺎدت و ﻣﻨﺎﺟﺎت و رﻳﺎﺿﺖ و ﻗﻨﺎﻋﺖ و ﺧﻤﺲ و‬
‫زﻛﺎت و اﺣﺴﺎن و ﻓﺪاﻛﺎري و زﻳﺎرت و ﻧﺬر و ﻧﻴﺎز‪ ...‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﺮدﺑﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪن ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم رﺳﻴﺪه اﺳﺖ و ﻳﺎ دوﺑﺎره و ﺳﻪ ﺑﺎره و ﺻﺪﺑﺎره راه ﭘﻴﻤﻮدن ﻣﺴﺎﻓﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻔﺘﻪ‬
‫ﻫﺎﺳﺖ در ﺳﺮ ﻣﻨﺰل ﻣﻘﺼﻮد‪" ،‬ﺳﻜﻮﻧﺖ" ﻛﺮده اﺳﺖ و ﭼﻪ اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﺎر آن ﻛﺲ ﻛﻪ از‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ و ادﺑﺶ اﺳﺘﻤﺪاد ﻣﻲ ﺟﻮﻳﺪ و ﻏﺮﻗﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻴﺎل و ﺧﺎﻃﺮه‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻌﻮر و ﻋﺸﻖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ آﻧﻜﻪ زاﻧﻮ ﺑﻪ زاﻧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﮔﺮم و ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎز ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ‪ ،‬در زﻳﺮ آﺳﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺑﺮﻫﺎي اﺳﻔﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻴﻞ آﺳﺎ ﺑﺮ ﺳﺮش ﺑﺎرﻳﺪن ﮔﺮﻓﺘﻪ و رﻋﺪ و‬
‫ﺑﺮق ﺟﻬﺎن را ﭘﺮ از ﻧﻮر و ﻏﻮﻏﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬دﻋﺎي ﺑﺎران ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﻓﻬﻤﺎﻧﺪه ام‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﻣﻦ آن را ﻓﻬﻤﻴﺪه ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ‬
‫ﺳﺨﺖ ﺑﺪان ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻢ و دﻏﺪﻏﻪ اش آراﻣﻢ ﻧﻤﻲ ﮔﺬارد‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺣﺴﻲ و ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ آن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬رﺳﺎﻧﺪن آن از ﻋﻠﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻴﻦ اﻟﻴﻘﻴﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬از ﻣﺮﺣﻠﺔ "ﺷﻌﻮر" ﺑﻪ‬
‫"وﺟﺪان" ﻛﺸﺎﻧﺪن آن اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي ﭘﺮورﺷﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﺎري ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﺎزﺧﻮان اﺳﺖ و ﻣﺴﺠﺪرو و ﺟﻤﺎﻋﺖ و دﻋﺎ را در ﻃﻮل ﻋﻤﺮي ﺑﺮ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آن ﻛﻪ آرﺷﻴﺘﻜﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻓﻦّ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺴﺎﺟﺪ را ﺧﻮب ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻤﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ارﺗﻘﺎء اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﻪ! در روح و وﺟﺪان ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﺎﮔﺮداﻧﻢ و ﻛﻠﻴﺔ آﺷﻨﺎﻳﺎن و دوﺳﺘﺎن‬
‫وﻫﻤﻔﻜﺮان و روﺷﻨﻔﻜﺮان و ﻫﻤﺪردان و ﻫﻤﺮزﻣﺎن و ﻧﺰدﻳﻜﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺣﺴﺎس ﺗﺮﻳﻦ و ﻓﻮري‬
‫ﺗﺮﻳﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و دﻏﺪﻏﺔ آن را دارم‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺧﻄﻴﺮ و ﺣﺴﺎس و دﺷﻮار‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ آن راﺣﺘﻲ در ﺧﻮدم دﻟﻬﺮه آﻣﻴﺰ اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ از ﺻﺮاﺣﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ‬
‫در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻛﻪ‪ ،‬ﺻﺪق ﻣﺤﺾ و ﺧﻠﻮص ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ ،‬دور ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺗﺠﺮﺑﺔ‬
‫ﺣﺴﻲ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬در ﻧﻔﺲ ﺧﻮدم‪ ،‬ﮔﺎه ﺧﺎﻟﻲ از ﻫﺮ دﻟﻮاﭘﺴﻲ اي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺛﻨﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ دوﮔﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ 3‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﻴﻨﺶ ﻳﺎ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻠﻜﺔ ﻋﻘﻠﻲ‬
‫ﻣﺎدر آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮕﺮش از آن رو ﻛﻪ ﻫﻢ در ﻛﻠﻴﺔ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎ و ﻣﺬﻫﺒﻬﺎ ﭼﻪ در ﺷﺮق و ﭼﻪ در‬
‫ﻏﺮب و ﭼﻪ ﻗﺪﻳﻢ و ﭼﻪ ﺟﺪﻳﺪ و ﻫﻢ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ و ﺣﺘﻲ ﭘﻴﺶ از ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬از آﻏﺎز ﭘﻴﺪاﻳﻲ ﺗﻔﻜﺮ‬
‫و اﺣﺴﺎس در ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﺷﻤﻮل و دوام داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻋﻘﻞ و ﺗﺮﻛﻴﺐ دﻣﺎغ و ﺑﻨﻴﺎد‬
‫ﻣﻨﻄﻖ و اﻗﺘﻀﺎي ﻓﻄﺮت و ﺷﻜﻞ اﺳﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﻴﻨﺶ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺎ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از آﻏﺎز ﻃﻠﻮع‬
‫ﻓﻜﺮ و ﻣﻌﺮﻓﺖ در اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺟﻬﺎن و ذات اﺷﻴﺎء و اﻣﻮر ﺑﻪ ﻗﺪﺳﻲ‪ 4‬و ﺧﺎﻛﻲ ‪ ،5‬زﻣﻴﻨﻲ و‬
‫آﺳﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻜﻲ و ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺳﻮﺗﻲ و ﻻﻫﻮﺗﻲ‪ ،‬ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬ارزش و ﺳﻮد‪ ،‬دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت‪،‬‬
‫ﺟﺴﻢ و روح‪ ،‬ﻋﺸﻖ و ﻫﻮس‪ ،‬ﻟﺬت و رﻳﺎﺿﺖ‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ و دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎش و ﻣﻌﺎد‪،‬‬
‫‪Dualism . 3‬‬
‫‪Scare . 4‬‬
‫‪Prophan . 5‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن و ﻣﻌﺠﺰه‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ‪ ،‬دﻣﺎغ و دل‪ ،‬ﻋﻘﻞ و اﺣﺴﺎس‪ ،‬ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻌﺎدت و ﻛﻤﺎل‪ ،‬اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﻢ و ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺧﺪا و ﺧﺮﻣﺎ‪ ...‬ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﻫﻤﺔ ﻣﺘﻔﻜﺮان‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮاً آن را‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ و واﻗﻌﻴﺖ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻋﺮﻓﺎي وﺣﺪت وﺟﻮدي ﺷﺮق ﻳﺎ ﺑﺮﻛﻠﻲ در ﻏﺮب‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ و اﻓﻼﻃﻮﻧﻴﻬﺎ و ﻋﺮﻓﺎ و اﺷﺮاﻗﻴﻮن و ﻣﺬاﻫﺐ ﺷﺮﻗﻲ اﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﻛﻪ‬
‫رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ و ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ و ﻧﺎﺗﻮرﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ و ﺣﺴ‪‬ﻴﻮن و ﻃﺮﻓﺪاران ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺗﺤﻘﻘﻲ و ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‬
‫)اﮔﻮﺳﺖ ﻛﻨﺖ‪ (...‬و اﻫﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻋﻤﻞ و‪...‬اﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺎور دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻫﺮ دو ﺳﻮ واﻗﻌﻴﺖ دارد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﻛﻪ دو ﻣﻘﻮﻟﺔ ﺟﺪا از ﻫﻢ و ﻣﺘﻀﺎدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻧﻔﻲ اﻳﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫ﺑﻪ آن رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻀﺎد ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺣﺘﻤﻲ و روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ از دوران ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﺪوي رب اﻟﻨﻮﻋﻬﺎ و‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن ﺟﺪا و در ﺣﺎل ﻛﺸﺎﻛﺶ و رﻗﺎﺑﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ ارزش ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻀﺎدﻧﺪ‪ ،‬آن ﺳﻮ‬
‫ﭘﺎك و ﻧﺎب و ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و ﻣﺠﺮد اﺳﺖ و ﻛﻤﺎل و ﺧﻴﺮ و ﻋﻠﻮ‪ ‬ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺳﻮ‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﺑﺪ و‬
‫اﻧﺤﻄﺎط آور و ﮔﻤﺮاه ﻛﻨﻨﺪه‪...‬‬
‫و اﻳﻦ راﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺮف ﻣﻦ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎﻓﺘﻦ راه ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ و ﺷﻴﻮة ﺟﺴﺘﺠﻮ و‬
‫ﻣﻨﻄﻖ وﻳﮋة ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﻠﻘّﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻧﮕﺮش و ﺑﺮداﺷﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻃﺒﻴﻌﺖ آﻏﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ آن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮب ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺧﻮب ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺧﻮد را وﻗﻒ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻬﻢ ﻋﻤﻴﻖ و ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺖ آن را از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ! ﺗﻨﻬﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺎدي را‬
‫ﺑﺎور دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ دارد و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻟﺬت‬
‫ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺜﻞ ﺳﻮداﮔﺮان ﻋﻄﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻲ را ﻣﻲ ﺧﺮﻧﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﮔﻠﻬﺎ را ﻳﻚ روزه‬
‫ﻏﺎرت ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺸﻜﻪ ﮔﻼب ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن ﺷﻜﻤﺒﺎره و ﺑﻲ‬
‫ﺷﻌﻮري اﻧﺪ ﻛﻪ زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﭘﺮﻧﺪة ﻛﻤﻴﺎب را ﻛﻪ ﻫﺰارﻫﺎ ﺷﮕﻔﺘﻲ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و راز در زﻧﺪﮔﻲ اش‪،‬‬
‫رﻓﺘﺎرش‪ ،‬ﺣﺎﻻﺗﺶ‪ ،‬آوازش‪ ،‬ﭘﺮوازش‪ ،‬رﻧﮓ آﻣﻴﺰﻳﻬﺎي ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﻣﺘﻨﻮع ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺳﺮ و ﺳﻴﻨﻪ و‬
‫اﻧﺪام و دﺳﺘﻬﺎ و اﻧﮕﺸﺘﻬﺎ و ﻣﻨﻘﺎر و ﭼﻨﮕﺎل و ﭘﺎ و ﭘﺮش‪ ،‬ﺧﻮاﺑﺶ و ﺑﻴﺪاري اش و ﺟﻤﻌﻴﺖ و‬
‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ اش و ﺷﺎدي و ﻏﻤﺶ و ﺳﻜﻮت و ﺳﺨﻨﺶ و ﺗﻮﻟﺪ و ﺑﻠﻮغ و ﻛﻤﺎل و ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﻋﺸﻘﺒﺎزي و‬
‫ﺟﻔﺖ ﮔﻴﺮي و ﻣﻬﺮ و ﻛﻴﻦ و ﺧﺸﻢ و ﺧﺸﻨﻮدي و ﻗﻬﺮ و ﻟﻄﻔﺶ‪ ،‬آب ﻧﻮﺷﻴﺪن و داﻧﻪ ﭼﻴﺪن و‬
‫ﻃﻌﻤﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ و آﺷﻴﺎن ﺑﺴﺘﻦ و دوﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ و دوﺗﺎﺷﺪن و ﺗﺨﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻦ و ﺧﻤﺎرﺷﺪن و ﺑﻪ روي‬
‫ﺗﺨﻤﻬﺎ ﺧﻔﺘﻦ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﻬﺮ و ﻣﻬﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻛﺎر وﺣﻲ اﺳﺖ و ﻫﻮﺷﻴﺎري اﻟﻬﺎم ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮ ﭘﺮ و ﺑﺎل ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺑﺎ ﺳﻴﻨﻪ آﻧﻬﺎ را ﮔﺮم ﻛﺮدن و ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن و ﻫﻮادادن و ﺑﺎ دوﺳﺖ ﻧﻮﺑﺖ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ و ﺟﻮﺟﻪ ﺑﺎز ﻛﺮدن و ري و روم و ﺑﻐﺪاد را ﮔﺸﺘﻦ و از ﺑﺎغ و دﺷﺖ و ﻣﺰرﻋﻪ و ﺻﺤﺮا و‬
‫روﺳﺘﺎ و ﻛﻮه و ﻛﻮﻳﺮ داﻧﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ و ﭼﻴﻨﻪ دان اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ و ﺑﻪ ﻋﺸﻖ و ﺑﻪ ﻣﻬﺮ و ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار ﺟﻬﺎن ﻛﺮدن و زﻣﻴﻦ و آﺳﻤﺎن را ﭘﺮﻛﺸﻴﺪن و ﺑﺎزي و ﻛﺎر و‬
‫ﻋﺸﻘﺒﺎزي و وﻇﻴﻔﻪ اﺧﻼق و رﺳﺎﻟﺖ و ﺧﻮﺷﻲ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ و ﻟﺬت و رﻳﺎﺿﺖ و ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﻫﺪف‬
‫و ﺗﻜﻠﻴﻒ را ﺑﻪ ﻫﻢ درآﻣﻴﺨﺘﻦ و ﻫﻤﺴﺮداري و ﺑﭽﻪ داري را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻋﺠﻴﻦ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻟﺬت ﺑﺮدن و‬
‫ﻟﺬت دادن را ﻳﻜﻲ ﻛﺮدن و ﻣﻨﻘﺎر در ﻣﻨﻘﺎر ﻫﻢ ﻧﻬﺎدن و ﭼﻴﻨﻪ دان ﭘﺮ ﺧﻮﻳﺶ در ﭼﻴﻨﻪ دان ﺧﺎﻟﻲ‬
‫و ﮔﺮﺳﻨﺔ ﺟﻮﺟﮕﻜﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮدن و ﺑﻪ آﻧﺎن ﭘﺮواز آﻣﻮﺧﺘﻦ دارد و ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ‬
‫را‪ ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺪام و ﻫﻴﭻ ﻛﺪام و ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻟﻄﻒ و اﻋﺠﺎز و راز و ﻋﺠﺐ‬
‫را ﻧﻤﻲ ﻓﻬﻤﺪ و ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ و آن را ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻳﺎ ﻣﻲ ﺧﺮد و در ﺗﺮازو ﻣﻲ ﻧﻬﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻧﺮخ ﮔﺬاري ﻋﻠﻤﻲ اﻃﺎق اﺻﻨﺎف‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ "ﻗﻴﻤﺖ" ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ ﻛﺸﺪ! ﮔﻮﺷﺘﺶ را ﻳﺎ‬
‫ﺗﻪ ﭼﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻮرش ﭘﻠﻮ و ﻳﺎ ﻣﺰة ﻋﺮق!‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ در ﭼﺸﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي در ﻧﻈﺮ ﻣﺎدﻳﻮن! ﺑﺤﺚ ﺳﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از ‪92‬‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻳﺎ ‪ 117‬ﺗﺎ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ! و اﻳﻨﻬﺎ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ در ﻋﻠﻢ ﻓﻴﺰﻳﻚ و‬
‫ﺷﻴﻤﻲ ﻛﺸﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه و ﺑﻲ اراده و ﺑﻲ ﺷﻌﻮر و ﺑﻲ اﺣﺴﺎس و ﺑﻲ ﺧﻮدي و ﺑﻲ‬
‫ﻫﺪف و ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ و ﺑﻲ روح‪ .‬ﻛﻨﺸﻬﺎ و واﻛﻨﺸﻬﺎﻳﻲ ﺟﺒﺮي دارﻧﺪ و ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻲ‬
‫اﺑﺰارﺳﺎز ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺑﺎ ﺣﻴﻠﻪ ﻫﺎ و ﻛﻠﻜﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ را در ﺟﻬﺖ رﻓﻊ‬
‫ﺣﻮاﻳﺞ ﻣﺎدي ﺧﻮد ﻛﻪ ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺧﻮد ﻫﻤﺎن ﺣﻮاﻳﺞ ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ و اﻟﻜﻲ و ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺨﺪام ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺸﻖ ﻧﻴﺰ در ﭼﺸﻢ "ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ"ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻠﻜﺔ ذواﻟﻔﻘﺎري ﻛﻪ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫"زن ﺧﻠﻖ ﮔﺸﺘﻪ ام ﻫﻮس ﻣﺮد ﻣﻲ ﻛﻨﻢ"!‬
‫ﺑﻲ ﺷﻚ آﻗﺎي ذواﻟﻔﻘﺎري ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺬﻛﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺼﺮاع ﻫﻤﺴﺮﺷﺎن را ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺎي دو‬
‫ﻛﻠﻤﺔ زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن اﺣﺴﺎس و ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﻪ از ﻋﺸﻖ دارد ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﺸﻖ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬درﺟﺎت ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﻫﻢ دارد و در اوﺟﺶ ﻣﻲ رﺳﺪ ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﺔ ﺧﺎﻧﻢ‬
‫ﭘﻮران ﻛﻪ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫"دﻧﺪون دﻧﺪوﻧﻢ ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﺎ دﻧﺪون‪ ،‬دون دوﻧﻢ ﻛﻦ"!‬
‫و از آن ﺳﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺑﻠﻨﺪ رﻓﺘﻦ و در ﻓﻀﺎي ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ ﭘﺮواز ﻛﺮدن و ﻣﺮغ ﺑﺎغ ﻣﻠﻜﻮت‬
‫ﺑﻮدن و دل از زﻣﻴﻦ و زﻣﻴﻨﻴﻬﺎ ﻛﻨﺪن و ﺟﺴﻢ را رﻫﺎ ﻛﺮدن و ﺑﻪ ﺧﻮاري اﻓﻜﻨﺪن و ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮدن‬
‫و ﺑﻪ رﻳﺎﺿﺖ ﻛﺸﺘﻦ و در وﻻﻳﺖ ﺣﺎل ﻣﻨﺰل ﻧﻤﻮدن و ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﺑﺎ ﺳﺮ ﻧﻬﺎدن و ﻳﺎ در ﻣﺎوراء ﺑﻪ‬
‫ﻏﻮر در اﻗﻴﺎﻧﻮس اﺑﺪﻳﺖ ﺳﺮ ﻓﺮوﻛﺮدن و ﺑﺎ روﺣﺎﻧﻴﺎن و ﻛﺮوﺑﻴﺎن و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻣﺠﺮّدات اﻧﺲ‬
‫ﺑﺴﺘﻦ و ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن و ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن را ﻛﻪ اﺷﺒﺎح اﻧﺪ و اﺷﺒﺎه و ﺳﺎﻳﻪ ﻫﺎ و ﻧﻤﻮدﻫﺎي دروﻏﻴﻦ و در ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﺜﻞ اﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ﻧﺸﺴﺘﻦ و در اﻧﺘﻬﺎي ﻏﺎر اﻓﻼﻃﻮن‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺑﻪ در و ﺑﻴﺮون و ﺟﻬﺎن و زﻧﺪﮔﻲ و زﻣﻴﻦ‬
‫و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ روي آن ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬در اﻧﺰوا و اﻋﺘﺰال ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﺑﻪ ﺗﺰﻛﻴﺔ ﺑﺎﻃﻦ و ﺗﺼﻔﻴﺔ روح و‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ آن روح ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ از ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻠﻮي در درون آدﻣﻲ اﻓﻜﻨﺪه اﻧﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ و ﻧﻔﺲ را ﻛﺸﺘﻦ‬
‫و ﻫﻮاﻫﺎي ﻧﻔﺲ را ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن و اﻧﺪرون از ﻃﻌﺎم ﺧﺎﻟﻲ داﺷﺘﻦ و ﺗﻦ رﻫﺎﻛﺮدن ﺗﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﭘﻴﺮﻫﻦ‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚ ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ و اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺮدن ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﺮ دو‬
‫ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و ﻧﺎﻗﺺ و اﻧﺤﺮاف از ﻓﻄﺮت آدم و ﺧﻠﻘﺖ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﺗﻮﺿﻴﺢ آﻧﭽﻪ واﺿﺢ اﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﻜﻪ وﻻﻳﺖ روح را ﮔﺸﺘﻪ و ﻛﻮﻫﻬﺎي ﺑﻠﻨﺪ و‬
‫ﺻﺤﺮاﻫﺎي آن را ﺳﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺣﺖ ﻛﺮده و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎرﻫﺎ و ﻧﻬﺮﻫﺎ و درﻳﺎﻫﺎ و آﺑﺸﺎرﻫﺎ و‬
‫ﻣﺰرﻋﻪ ﻫﺎ و ﻃﻮﻓﺎﻧﻬﺎ و ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎ و ﻣﺮداﺑﻬﺎ و رودﻫﺎي ﻃﻐﻴﺎﻧﻲ و ﻛﻮﻳﺮﻫﺎي آﺗﺸﻨﺎك و اﻓﻘﻬﺎي‬

‫ﺳﺮﺷﺎر از ﻓﻠﻖ و ﺷﻔﻖ و ﻃﻠﻮﻋﻬﺎ و ﻏﺮوﺑﻬﺎي ﭘﺮ از ﻋﺠﺎﻳﺐ و آﺳﻤﺎﻧﻬﺎي ﺳﺘﺎره رﻳﺰ و ﻛﻬﻜﺸﺎﻧﻬﺎي‬
‫ﻻﻳﺘﻨﺎﻫﻲ و اﺑﺮﻫﺎي ﺗﻨﺪرزن اﺳﻔﻨﺪي و ﻓﺼﻠﻬﺎي ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎﻧﺶ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﻢ؟ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺼﻠﻬﺎ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺼﻠﻬﺎي ﺑﻬﺎر و ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﺳﻴﻠﻬﺎ و ﻛﺸﺘﺰارﻫﺎ‬
‫و آﺑﺎدﻳﻬﺎ و واﺣﻪ ﻫﺎ و ﻣﺮﻏﻬﺎ و ﻣﺎﻫﻴﻬﺎ و ﮔﻠﻪ ﻫﺎ و ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ و ﮔﻠﻪ ﻫﺎي وﺣﺶ و دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻃﻴﻮر‬
‫و آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻬﺎ و ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎ و زﻟﺰﻟﻪ ﻫﺎ و رﻗﺼﻬﺎ و ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﻬﺎ و ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎﻫﻬﺎ و ﻣﺰارﻫﺎ و ﺟﻬﺎدﻫﺎ و‬
‫ﻃﻐﻴﺎﻧﻬﺎ و اﻧﻘﻼﺑﻬﺎ و ﺧﻔﻘﺎﻧﻬﺎ و زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﮔﺎﻫﻬﺎ و ﻋﺸﺮﺗﻜﺪه ﻫﺎ و ﮔﺮدﺷﮕﺎﻫﻬﺎ و ﻋﻴﺶ و‬
‫ﻧﻮﺷﻬﺎ و ﺳﺎز و آوازﻫﺎ و ﺳﻜﻮﺗﻬﺎ و ﺷﺒﻬﺎ و روزﻫﺎ و ﻣﺎﻫﻬﺎ و آﻓﺘﺎﺑﻬﺎ و ﺷﻬﺎﺑﻬﺎي ﺛﺎﻗﺐ‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﻠﺐ‬
‫ﻇﻠﻤﺖ را در آﺳﻤﺎن ﻣﻲ ﺷﻜﺎﻓﻨﺪ و در ﺳﻴﺎﻫﻲ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻴﺎﭘﻲ ﺧﻂ زر ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ و وﺣﻲ ﻫﺎ و‬
‫اﻟﻬﺎﻣﻬﺎ و ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻫﺎ و ﺟﺒﺮﻳﻠﻬﺎ و ﺻﻮراﺳﺮاﻓﻴﻠﻬﺎ و ﺑﻌﺚ و ﻧﺸﻮرﮔﻮرﻫﺎ و ﻗﻴﺎم و ﻗﻴﺎﻣﺘﻬﺎ و ﺑﻬﺸﺖ و‬
‫دوزخ و ﺑﺮزﺧﻬﺎ و ﻣﺤﻜﻤﻪ ﻫﺎ و ﮔﻨﺎه و ﺛﻮاﺑﻬﺎ و اﻧﺒﻴﺎء و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن و اﺳﺮا و ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻣﻬﺎ و ﺗﻮﻟﺪﻫﺎ و‬
‫زاد و ﻣﺮگ اﻗﻮام و اﻓﺮاد و ﮔﺴﺴﺘﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ و ﺑﺴﺘﻦ ﭘﻴﻤﺎﻧﻬﺎ و رازﻫﺎ و ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﻋﻄﺸﻬﺎ و ﺟﻮﻋﻬﺎ‬
‫و ﺟﺴﺘﺠﻮﻫﺎ و دﻋﺎﻫﺎ و اﻟﺘﻤﺎﺳﻬﺎ و ﻏﺮورﻫﺎ و ﻣﻘﺎوﻣﺘﻬﺎ و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻬﺎ و ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻴﻬﺎ و ﻋﺸﻘﻬﺎ و ﻧﻔﺮﺗﻬﺎ‬
‫و ﺑﻴﺰارﻳﻬﺎ و ﮔﺮﻳﺰﻫﺎ و ﺟﺬﺑﻬﺎ و دﻓﻌﻬﺎ و ﺑﻪ زاﻧﻮ درآﻣﺪﻧﻬﺎ و ﺷﻜﺴﺘﻬﺎ و ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎ و ﺳﺮﻓﺮازﻳﻬﺎ و‬
‫ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪﮔﻴﻬﺎ و دزدﻫﺎ و دزدﻳﻬﺎ و ﻗﺎﻃﻌﺎن ﻃﺮﻳﻖ و ﻧﺠﻮي ﻫﺎ و ﭘﻨﻬﺎﻧﻴﻬﺎ و ﺟﺎرﭼﻴﻬﺎ و ﻛﻮﭼﻬﺎ و‬
‫ﺧﻴﺮ و ﺷﺮﻫﺎ و زﺷﺖ و زﻳﺒﺎﻫﺎ و ﻛﺮاﻣﺘﻬﺎ و ﻓﻀﻴﻠﺘﻬﺎ و ﻗﺪاﺳﺘﻬﺎ و ﺳﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻫﻮل و اﺷﺒﺎح ﻫﺮاس و‬
‫ﻫﺰارﻫﺎ دﻳﻮ و دد و ﻣﺎرﻫﺎ و اﻓﻌﻴﻬﺎ و ﺑﺎرﻗﻪ ﻫﺎي اﻣﻴﺪ و ﺟﻮﺷﺸﻬﺎي اﻳﻤﺎن و ﻋﺼﻴﺎﻧﻬﺎي ﻋﺸﻖ و‬
‫اﺳﺮار ﻣﻠﻜﻮت و ﻛﻼﻓﻬﺎي ﻧﻮر ﻛﻪ از ﻣﻠﻜﻮت ﻓﺮود ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و ﺑﺎراﻧﻬﺎي ﺳﻴﻞ آﺳﺎ ﻛﻪ از آﺳﻤﺎن‬
‫ﻗﺪس ﺑﺎرﻳﺪن ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و رﻋﺪﻫﺎ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن را ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ ﻟﺮزه ﻣﻲ اﻓﻜﻨﻨﺪ و ﺑﺮﻗﻬﺎ ﻛﻪ ﭼﺸﻢ را‬
‫ﺧﻴﺮه ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ و ﺳﻴﻼﺑﻬﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻨﺪ و ﻣﻲ روﺑﻨﺪ و ﺑﻬﺎرﻫﺎ و ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻳﻜﺒﺎره‬
‫از ﻗﻠﺐ ﻛﻮﻳﺮت ﻣﻲ روﻳﻨﺪ و ﻧﺴﻴﻤﻬﺎي رﺣﻤﺖ ﻛﻪ وزﻳﺪن آﻏﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و اﻧﻬﺎر ﺷﻴﺮ و ﻋﺴﻞ ﻛﻪ‬
‫از ﺑﻬﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و در ﺗﻮ روان ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻬﺎي ﺷﺮاب ﻃﻬﻮر ﻛﻪ از ﻛﻮﺛﺮ دﻣﺎدم ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﺖ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﺑﻮي ﺧﺎﻃﺮه اﻧﮕﻴﺮ وﻃﻨﺖ و ﻳﺎدآور ﻫﻤﻮﻃﻨﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﮔﺎه در ﻓﻀﺎ ﭘﺨﺶ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد و در دﻣﺎﻏﺖ ﻣﻲ ﭘﻴﭽﺪ و ﻣﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮي و ﮔﻴﺞ ﻣﻲ ﺷﻮي و ﺑﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﺷﻮي و ﻗﻴﻞ‬
‫وﻗﺎﻟﻬﺎي ﺷﻠﻮغ و ﻣﺒﻬﻢ ﻛﻪ از دور ﻣﻲ ﺷﻨﻮي اﻣﺎ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﻮي ﻛﻪ ﻣﺮدم اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﺒﺢ ﺗﻮ‬
‫را در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ و از دﻳﻮاﻧﮕﻲ ات ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد آﻣﺪه اﻧﺪ و ﻳﺎ دﻟﺴﻮزي و ﺗﺮﺣﻢ و اﻓﺴﻮس و‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺖ و دﻻﻟﺖ ﺗﺎ اﺻﻼﺣﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻮ ﻏﺮﻗﻪ در اﻳﻦ اﻗﻴﺎﻧﻮس ﭘﺮﺗﻼﻃﻢ روح و ﻣﺠﺬوب اﻳﻦ‬
‫دﮔﺮﮔﻮﻧﻴﻬﺎ و ﺷﮕﻔﺘﻴﻬﺎ و ﻣﺴﺘﻴﻬﺎ و رازﻫﺎ و ﭘﺮده ﻫﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ و آﻫﻨﮕﻬﺎي اﺳﺮارآﻣﻴﺰ و ﻣﺴﺤﻮر‬
‫اﻳﻦ اﻓﺴﻮﻧﻬﺎ و اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺮادة آﻫﻨﻲ در ﻃﻴﻒ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﺮﻣﻮز و ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺮ ﻛﺎﻫﻲ در‬
‫دﺳﺖ ﻧﺴﻴﻤﻬﺎ و ﺑﺎدﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﺪاي ﺑﻬﺎر ﺷﻮخ و ﺑﺎزﻳﮕﺮ و ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺨﺘﻪ ﭘﺎره اي ﭘﺲ از ﻃﻮﻓﺎن ﺑﺮ‬
‫اﻣﻮاج رﻗﺼﺎن اﻳﻦ اﻗﻴﺎﻧﻮس‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻃﻔﻠﻲ در اﻧﺒﻮه ﺟﻨﮕﻠﻲ ﻋﻤﻴﻖ و در ﺳﻴﻨﺔ ﻛﻮﻳﺮي ﺑﻲ اﻧﺘﻬﺎ و‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮت ﻣﻠﻜﻮت‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و رازﻫﺎ و ﻋﺠﺎﻳﺐ و ﻏﺮاﻳﺐ ﻛﻪ در ﺗﻮ ﻣﻲ ﮔﺬرﻧﺪ و‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﺧﻮاب‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻴﺪاري‪ ،‬ﺑﺮﻗﻲ در ﻋﻤﻖ ﻏﺎر ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ات‪ ،‬ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه و ﻧﻬﺎﻧﮕﺎه ﻏﺮﺑﺘﺖ‪.‬‬
‫ﭼﺸﻢ در دل ﻧﻮر ﻣﻲ ﮔﺸﺎﻳﻲ و ﺧﻄﻮﻃﻲ ﻣﺮﻣﻮز ﺑﺎ ﺣﺮوﻓﻲ از ﻧﻮر و ﺻﺪاﻳﻲ ﻛﻪ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ذرات‬
‫وﺟﻮد‪ ،‬ﻳﻜﺎﻳﻚ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي وﺟﻮدت‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮت ﻧﻬﻴﺐ ﻣﻲ زﻧﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﺣﻠﻘﻮﻣﺖ را ﭼﻨﺎن ﻣﻲ‬
‫ﻓﺸﺮد ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺮگ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻲ ﻣﻴﺮي و ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻲ و ﻧﺎﮔﺎه از ﺳﻴﻨﺔ ﭘﺎك آﺳﻤﺎن ﺻﺪاي‬
‫ﭘﺮ ﺟﺒﺮﻳﻞ و در ﻗﻠﺐ ﻳﻚ ﻛﺎﺑﻮس‪ ،‬اﻣﺎ ﻛﺎﺑﻮﺳﻲ ﻧﻪ وﺣﺸﺘﻨﺎك‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﺮﺷﻜﻮه و ﻋﻈﻴﻢ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺟﺎن ﻛﻨﺪن را دارد و درد ﻣﺤﺒﺖ را و ﻟﺬت آﻏﻮش ﮔﺪازاﻧﻲ ﻛﻪ رﻳﺸﺔ‬
‫ﺟﺎﻧﺖ را ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﻗﻠﺒﺖ را ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﻲ ﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺮﻧﺪه اي ﻛﻪ در اﺑﻬﺎم‬
‫ﺳﺤﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﻧﻬﺎﻧﮕﺎﻫﻲ ﭘﺮ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﻣﻲ ﮔﺮﻳﺰد‪ ،‬روح اﻟﻘﺪس از ﻋﻤﻖ ﺟﺎﻧﺖ رو ﺑﻪ ﻏﻴﺐ‬
‫ﮔﺮﻳﺨﺖ و ﺗﻮ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر از ﺧﻮاﺑﻲ ﺳﻴﺼﺪﺳﺎﻟﻪ ﭼﻮن اﺻﺤﺎب ﻛﻬﻒ ﺑﻴﺪار ﻣﻲ ﺷﻮي‪ ،‬در آراﻣﺸﻲ‬
‫ﭘﺲ از ﻃﻮﻓﺎن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﺮد ﻋﺮق در زﻳﺮ ﮔﻴﺴﻮاﻧﺖ ﺷﻜﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﻗﻄﺮه اﺷﻜﻲ ﺑﻲ‬
‫ﮔﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﮔﻮﺷﺔ ﭼﺸﻤﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻋﻤﺮي ﺟﻬﻞ و رﻧﺞ و ﺗﻼش رﺳﺘﮕﺎري‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﭼﺸﻢ در ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺸﺎﻳﻲ و ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻣﻞ آن اﻣﺎﻧﺘﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻣﻠﺔ ﻃﻔﻞ ﺧﺪاﻳﻲ!‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﺮﻳﻢ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ و اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺶ را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪا ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺧﺪا ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﺶ را ﺑﻪ ﻋﻠﻲ; و اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻨﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺢ‬
‫ﻣﻮﻋﻮد ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﻧﺶ را ﻓﺪﻳﺔ ﮔﻨﺎه ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آدم ﻛﻨﺪ و ﺑﺮ دار ﺑﺎﻻ ﻣﻲ رود و ﻣﺴﻴﺢ در‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﭘﺮده‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺟﺎﻧﺶ ﻓﺪﻳﺔ ﮔﻨﺎه ﺑﻨﻲ آدم!‬
‫و آﻧﻜﻪ وﻻﻳﺖ ﺟﺎن را اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ دارد و در راه روح ﺗﺎ ﻣﻠﻜﻮت ﻗﺪﺳﻲ ﻏﻴﺐ ﺻﻌﻮد‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻣﻌﺮاج ﺑﺎزﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻗﺪم ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻲ ﮔﺬارد و از ﻣﺮز ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮔﺬر ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ و وارد ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻛﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎدي ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺗﺎ ورود و‬
‫ﺣﻠﻮﻟﺶ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﻛﻤﺎل ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ از اﻳﻦ ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺑﻪ رﻳﺎﺿﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻢ از ﺟﺴﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﺎذﺑﻪ ﻫﺎ و ﺷﮕﻔﺘﻴﻬﺎ و زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ و ﻟﺬﺗﻬﺎي اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ و ﺑﻪ ﻋﻤﺪ اﻧﻜﺎر ﻣﻲ ﻛﺮد‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﻌﺮﻓﺘﺶ ﺑﻪ آن ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم و ﻛﻤﺎل ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ روي آن ﻋﺎﻟﻢ روﺣﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﻨﺪد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫آن ﻣﻌﺎرف را ﺑﻪ ﻋﻤﺪ و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ اﻧﻜﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ ﻛﻮﺷﺪ ﺗﺎ از آن اﻳﺎم‪ ،‬ﻳﺎدي در ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻧﻴﺎرد‪ ،‬از آن آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ در ﺳﺮش ﺟﺎن ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ‪ ،‬از آن ﻓﺮﻫﻨﮓ و ادب واژه اي ﺑﺮ‬
‫زﺑﺎﻧﺶ ﻧﮕﺬرد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان؟ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﺶ در آن ﺣﻮزه ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﻀﺎي‬
‫ذﻫﻨﺶ ﻣﺎﻻﻣﺎل آن ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻘﻠﺶ ﭘﺮوردة آب و ﻫﻮاي ﻣﻠﻜﻮت وﺟﻮدي اوﺳﺖ و‬
‫وﺟﻮد ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ او و ﺑﺎﻻﺧﺮه زﺑﺎﻧﺶ ﺟﺰ از ﻓﻠﺴﻔﺔ رﺑﺎﻧﻲ و ﻋﻠﻮم روﺣﺎﻧﻲ و ﻣﺜﻞ اﻓﻼﻃﻮﻧﻲ و‬
‫اﻳﺪﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﺔ ﻗﺪﺳﻲ و ﻏﻴﺒﻲ و ﺗﻘﻮاي اﺧﻼﻗﻲ و ﺗﺰﻛﻴﺔ ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ و اﻋﺮاض از‬
‫دﻧﻴﺎ و ﻣﺎﻓﻴﻬﺎ و زﻫﺪ و اﻣﺴﺎك از ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﻌﻤﺖ و ﻟﺬت و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﺷﮕﻔﺘﻲ و ﻫﻮس و ﻋﻄﺶ و‬
‫ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎرل ﭘﮕﻲ‪ 6‬دﻋﻮت ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪" :‬آه اي دوران ﻣﻌﺼﻮم و ﭘﺎك ﺑﻲ ﺧﺒﺮي‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ‬
‫ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﺎزﮔﺮدﻳﻢ"! ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ‪ ،‬ﺣﺲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫وﺟﻮدي را ﻛﻪ دﻛﺎرت ﺑﺮاي ﻣﺎ اﺛﺒﺎت ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮو رﻳﺰﻳﻢ‪ ،‬وﺟﻮدي ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻮ‬
‫اﺛﺒﺎت ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ‪:‬‬
‫‪CH. PEGY . 6‬‬
‫ﻣﻦ ﻋﺼﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺼﻴﺎن ﺑﺮ وﺟﻮدي ﻛﻪ ﺗﺎر و ﭘﻮدش را ﺑﺎ ﻓﻜﺮ و ﺗﻌﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻖ و ﻋﻠﻢ و ﺧﻴﺎل و ﻓﺮض و ﻧﻈﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ وﺟﻮد ذﻫﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ وﺟﻮد ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎزﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ‬
‫وﺟﻮدي ﻛﻪ ﺧﺪا آﻓﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻲ ﺷﻚ ﺧﺪا از ﻣﺎ در ﻫﻨﺮ اﻳﺠﺎد اﺳﺘﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺪام وﺟﻮد اﺳﺖ؟ آﻧﻜﻪ ژﻳﺪ اﺛﺒﺎت ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮدي ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ "ﺣﺲ ﻛﺮدن"‪،‬‬
‫ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻢ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻛﺎﻟﺮي و ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ و ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و‬
‫ﭼﻪ ﻣﻘﺪار وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ اﺣﺘﻴﺎج دارد‪ .‬وﻟﻲ داﻧﺴﺘﻦ و ﺑﺤﺚ ﻛﺮدن و ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻛﺸﻒ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎ ﻛﺪام‬
‫اﻧﺴﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ اي را ﺳﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮاد ﻻزم را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺮﺻﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻠﻖ ﮔﺮﺳﻨﻪ اي رﻳﺰد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت آﻣﭙﻮﻟﻲ در ﺗﻨﺶ ﻓﺮو ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮُﻣﻲ در ﺧﻮﻧﺶ‬
‫ﺗﺰرﻳﻖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢ آﻧﻜﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﻣﻲ زﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ و آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺳﺎزد و ﻣﻲ زﻧﺪ و ﻫﻢ آﻧﻜﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮرد از روي ﻋﻠﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد و ﻣﻲ داﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺧﻮرد و ﭼﺮا؟‬
‫اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺎدر ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺎداﻧﻲ ﻳﻚ ﻣﺎده آﻫﻮي ﺻﺤﺮا را دارد و ﻃﻔﻞ ﮔﺮﺳﻨﻪ اي ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﺶ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﻢ ﭘﻨﺎه ﻣﻲ ﺟﻮﻳﺪ و ﻫﻢ ﻏﺬا‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎداﻧﻲ ﻣﻌﺼﻮﻣﺶ او را ﺑﻪ ﻳﻚ آﻫﻮﺑﭽﺔ ﮔﻢ ﻛﺮده‬
‫ﻣﺎدر در ﻛﻮﻳﺮ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻳﻚ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻏﺮﻳﺰه‬
‫ﺷﻌﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺧﻄﺎ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻓﻀﻮل ﻣﺠﺎل‬
‫دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ ﻓﻄﺮت ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬در او ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻮازش‬
‫ﻛﺮدن ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬در ﻋﻤﻖ ﺟﺎﻧﺶ ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ دوﺳﺖ دارد ﻣﻜﻴﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻴﺮة ﺟﺎﻧﺶ‬
‫ﺷﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و در ﭘﺴﺘﺎﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻪ دﺳﺖ اﻋﺠﺎزﮔﺮ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎس ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺗﺮاﺷﻴﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي دﺳﺖ آوﻳﺰﺷﺪن ﺗﺎ ﻧﻴﻔﺘﺪ و ﺑﺮاي ﺑﻪ دﻫﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ و دﻧﺪان زدن ﺗﺎ ﺑﻤﻜﺪ‪ ،‬ﺳﺮازﻳﺮ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫و آﻫﻮﺑﭽﺔ ﮔﺮﺳﻨﺔ ﺗﺮﺳﻴﺪه‪ ،‬او را ﺑﻪ "ﺑﻮ" ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬آﻣﻮزﮔﺎر ﺑﺰرگ ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﭼﻨﮓ‬
‫زدن و آوﻳﺨﺘﻦ و ﭘﻨﺎه ﺟﺴﺘﻦ و ﺑﻪ دﻫﺎن ﻓﺮوﺑﺮدن و ﺑﻪ دﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺣﻴﻠﻪ ﻣﻜﻴﺪن را‬
‫در ﺳﺮﺷﺖ ﻃﻔﻞ آدﻣﻲ ﺳﺮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﺪره ژﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﺳﻬﺎﻳﻲ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ‪ ،‬اﻣﺎ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎﻳﻲ را در ﻣﻴﺎﻧﺔ ﺷﻤﺲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪] ،‬ﭘﺎي[ ﺻﺤﺒﺖ ژﻳﺪ و ﻧﺎﺗﺎﻧﺎﺋﻞ ﺑﻨﺸﻴﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرت اﺑﻠﻬﻲ ﭼﻮن ﻧﺎﺗﺎﻧﺎﺋﻞ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ات را ﺑﺒﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺰارﻫﺎ ﻓﻴﺶ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻳﺎدداﺷﺖ و‬
‫اﺳﺘﻨﺴﺎﺧﻬﺎﻳﺖ را در ﺟﻌﺒﻪ ﺑﮕﺬار و درش را ﻗﻔﻞ ﻛﻦ‪ .‬از ﻓﺮاز ﻋﺮش ﻣﻮﻟﻮي و ﻗﻠﺔ اﺳﺘﻐﻨﺎي‬
‫ﺑﻮداﻳﻲ و ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﻞ اﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ﻓﺮود آي‪ ،‬ﻣﻌﺒﺪ ﻋﻴﺴﻲ ﻣﺴﻴﺢ را ﺗﺮك ﻛﻦ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ و‬
‫ﻛﺮﺳﻲ ﺗﺪرﻳﺲ ﺑﻴﺮون آي‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎﻳﺖ را ﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻋﺮﻳﺎن ﺷﻮ‪ ،‬ﺗﻨﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ داغ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬
‫ﺑﺴﭙﺎر‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺣﺲ ﻛﻦ‪ ،‬ﻟﻤﺲ ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﻜﻮش ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺎ وﺟﻮدت ﺑﻔﻬﻤﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺘﺖ درك‬
‫ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﻮدت را ﺑﻪ اﺣﺴﺎس ﺑﺴﭙﺎر‪ ،‬ﺑﮕﺬار ﺗﺎ او ﺗﺎ ﻫﺮ ﻛﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺒﺮدت‪ ،‬در‬
‫ﻛﺎرش دﺧﺎﻟﺖ ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﮕﻴﺮ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﻧﻴﺎر‪ ،‬در ﺣﺮف زدن ﻛﺎري ﻛﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺎت از ﻣﻐﺰت ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬در زﻳﺮ ﭘﻮﺳﺘﺖ‪ ،‬ﻣﻐﺰ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺖ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺗﭙﺶ دﻟﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻴﺮون رﻳﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را در "ﺣﺲ ﻛﺮدن ﻣﺤﺾ" رﻫﺎ ﻛﻦ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻲ ﻣﺮان‪ ،‬ﻗﺎﻳﻖ ﺳﻮاري‬
‫ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﺷﻨﺎ ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﺗﻨﺖ را ﺑﻪ آب ده ﺗﺎ اﻣﻮاج ﺑﺒﺮﻧﺪت‪ ،‬ﺑﺮ روي ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﻃﻮب ﺑﻴﻔﺖ‪ ،‬رﻫﺎ‬
‫ﺷﺪه و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده‪ ،‬ﺑﮕﺬار ﺗﺎ دوﺳﺘﺖ‪ ،‬آﻧﻘﺪر ﺑﺮ ﺗﻨﺖ ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺮﻳﺰد ﺗﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮي‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﭼﺎﻧﻪ در ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎ ﻓﺮو ﺑﺮدت‪ ،‬ﺗﻮ را ﻣﺜﻞ ﻳﻚ درﺧﺖ‪ ،‬در زﻣﻴﻦ ﻏﺮس ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺑﺮوﻳﻲ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻳﻚ ﻋﻤﺮ ﻓﻠﺴﻔﻴﺪن و ﻋﻠﻤﻴﺪن و ﻣﻨﻄﻘﻴﺪن و ﺧﻴﺎﻟﻴﺪن و ﻟﻔﻈﻴﺪن رﻳﺸﺔ ﺟﺎﻧﺖ را ﻧﺨﺸﻜﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻜﺮ و ﺧﻴﺎل و ﻛﻼم‪ ،‬از درون ﺗﻮ را ﻧﭙﻮﺳﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﻚ رﻳﺸﺔ زﻧﺪه‪ ،‬ﻳﻚ ذره ﺟﻮﻫﺮ ﺣﻴﺎت‬
‫و ﻳﻚ ﻗﻄﺮه ﺷﻴﺮه زﻧﺪﮔﻲ در ﺗﻮ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻪ ﻣﻲ زﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻲ روﻳﻲ‪ ،‬رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮگ و ﺑﺎر ﻣﻲ ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺳﺎﻳﻪ و ﺛﻤﺮ ﻣﻲ دﻫﻲ‪ .‬ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﺖ ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻣﺎﻫﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮﺷﻴﺎر و ﺻﺒﻮر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺮﻛﺖ ﺧﺎك اﺳﺖ و ﻣﻬﺮ زﻣﻴﻦ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﻬﺎر و ﻧﻮازش ﺑﺎران و ﻋﺸﻖ آﻓﺘﺎب‪ .‬ﻧﺎز‬
‫اﻧﮕﺸﺘﻬﺎي ﺑﺎرون او ﺑﺎﻏﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻴﻮن ﺟﻨﮕﻼ ﻃﺎﻗﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺮﮔﻮﺷﻬﺎي ﺷﺎد و ﺷﻠﻮﻏﻲ ﻛﻪ روي دم ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮد ﻣﻲ ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ و ﺷﺒﻨﻤﻬﺎي ﺳﺮد‬
‫ﺑﺮﮔﻬﺎي ﺟﻮان ﺷﺒﺪرﻫﺎ را ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺪ ]ﻣﻲ ﻧﻮﺷﻨﺪ[‪ ،‬دﻛﺎرت را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎﻧﺖ اﺑﺪ ًا‬
‫ﻣﻴﻨﺪﻳﺶ‪ ،‬ﺷﻮﭘﻨﻬﺎور‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮ ﺳﺮﻓﻪ اي ﺑﺪﺑﻴﻦ ﺗﻠﺦ اﻧﺪﻳﺶ را ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ زﻫﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي‬
‫ﺗﺎرﻳﻜﺶ ﻣﺴﻠﻮل ﻛﺮد‪ ،‬از ﺧﻮد ﺑﺮان‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﻘﻮﻳﻢ ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي روزاﻧﻪ ات را‬
‫ﺟﺎﻳﻲ ﮔﻢ ﻛﻦ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻛﻮدك ﺳﺎﻟﻤﻲ ﻛﻪ وﺟﻮدش ﻟﺒﺮﻳﺰ ﻧﺸﺎط و ﺟﻮﺷﺶ و ﻟﺬت اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﺖ را ﺑﻪ روي ﻫﻢ ﻧﻪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرﺗﺖ‪ ،‬دﻧﺪاﻧﻬﺎﻳﺖ را ﺑﺮ اﻧﺎري ﭘﺮ ﺷﻬﺪ ﺑﻔﺸﺮ‪ ،‬ﻧﺘﺮس‪،‬‬
‫ﺑﮕﺬار ﺳﺮ و ﺻﻮرﺗﺖ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﺖ ﻫﻤﻪ ﺧﻴﺲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ در زﻳﺮ ﺑﺎران‪ ،‬ﺑﻲ ﭼﺘﺮ و‬
‫ﻛﻼه ﺑﺎﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﻬﺎﻳﺖ را از درون ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻨﺖ ﺑﺪوز‪ ،‬ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﺎش و ﻓﻘﻂ ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺣﺲ ﻣﻲ ﻛﻨﻲ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺘﺖ ﻛﺸﺎﻧﺪه اﻧﺪ و دﻟﺖ ﻫﻢ ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻼج ﺗﻮ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺴﺨﻪ آﻧﺪره‬
‫ژﻳﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ دﻟﺖ ﻛﺴﻲ را دارد‪ ،‬اﮔﺮ اﺳﺘﻌﺪاد آن را دارد ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ دوﺳﺖ ﺑﺪارد‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزش ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺎز ﻧﺪاري‪ .‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺔ ﻋﻠﻲ ﺑﺰرگ‪" :‬درد ﺗﻮ در ﺗﻮﺳﺖ و ﻧﻤﻲ داﻧﻲ‪،‬‬
‫دواي ﺗﻮ در ﺗﻮ اﺳﺖ و ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻲ"‪.‬‬
‫ﺧﺪاﻳﺎ! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﻛﻪ ژﻳﺪ اﻣﺮوز ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻏﻴﺮ از ژﻳﺪ ‪ 15‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ و ‪ 8‬و ‪9‬‬
‫ﺳﺎل ﭘﻴﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﺶ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﻧﺰدش ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ام‪ ،‬ﭘﺲ از ﻫﺸﺖ ﺳﺎل‪.‬‬
‫درﺳﺖ ‪ 8‬ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻲ ﻳﻚ روز ﻛﻢ و زﻳﺎد )ﺣﺎﻻ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ زﻳﺎدﺗﺮ( زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺴﻴﺢ وار در اﻧﺒﻮه‬
‫ﻣﺜﻞ اﻓﻼﻃﻮﻧﻲ و ﭘﺮواز در ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺪﺳﻲ ﻏﻴﺐ و روح و رﻳﺎﺿﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ و اﺧﻼص و اﻳﺜﺎر و‬
‫اﻳﻤﺎن و اﺛﺒﺎت ﻣﻘﺎم اﻳﺜﺎر ﺧﻮﻳﺶ و ﭘﻴﺮوز ﺑﺮآﻣﺪن از آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎي ﺳﺨﺖ ﻋﻔﺖ و ﭘﺎﻛﺒﺎزي و‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﻬﺎي ﺧﺸﻦ و روزه ﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺻﺒﺮ ﺑﺮ ﺗﺸﻨﮕﻲ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ و ﻫﻮي و ﻫﻮس و آرزو و‬
‫دﻧﺪان ﺑﺮ ﺟﮕﺮ ﻧﻬﺎدن و آرام زﻻل ﭼﺸﻤﻪ را ﺑﻪ ﻋﻄﺶ وﺣﺸﻲ و ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺧﻮد ﻣﻀﻄﺮب و ﻣﻜﺪر‬
‫ﻧﺴﺎﺧﺘﻦ و ﺑﺮاي آزادي دﻳﮕﺮان ﺧﻮد را زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﺘﻤﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮدن و ﻟﺤﻈﻪ اي از ﺗﻼش ﺑﺮاي‬
‫رﻫﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮي ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻣﺤﺘﺎﺟﻲ ﺧﻮد ﺑﺎزﻧﺎﻳﺴﺘﺎدن و دﻗﻴﻘﻪ اي از آﺳﻤﺎن ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ روح و ﻣﻌﻨﻲ‬
‫و ﺗﺠﺮد ﻣﻄﻠﻖ ﻓﺮوﺗﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪن و ﺷﻜﻴﺒﺎﻳﻴﻬﺎ ﻛﻪ اﻗﻄﺎب و اﺑﺪال و اوﻟﻴﺎءاﷲ در آن ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‬
‫ﻧﺸﺎن دادن و در دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﻲ ﻋﺸﻖ ﺳﺮ ﺣﻠﻘﺔ ﭘﺎﻛﺎن و ﭘﺎﻛﺒﺎزان ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮاغ ژﻳﺪ آﻣﺪه ام و ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ در آﻛﺎدﻣﻴﺎي اﻓﻼﻃﻮن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﮔﺮد ﻣﻮﻓﻘﺶ ﮔﺸﺘﻢ و‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻣﻘﺘﺪاي ﻫﻤﺔ اﻓﻼﻃﻮﻧﻴﺎن ﺟﻬﺎن ﺷﺪم اﻛﻨﻮن ﺑﻪ زﺑﺎن اﭘﻴﻜﻮر‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ آﻏﺎز ﻛﺮده ام و‬
‫ﺑﻪ دﻳﺪن و اﻳﻦ ﻋﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭼﺎه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻳﻨﺒﻊ ﺑﻴﻞ ﻣﻲ زﻧﺪ و در ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن ﻛﺎر‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ دﻗﺖ و وﺳﻮاس و ﻟﺬت و دﻟﻮاﭘﺴﻲ و ﻣﻴﻞ از ﻧﺨﻞ و از ﺧﺮﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﺷﺎدي ﺑﺮق ﻣﻲ زﻧﺪ ﺑﺮ و ﺑﺎﻻي اﻳﻦ ﻧﺨﻞ ﺑﺎروري را‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎﻳﺶ از‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺧﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﭘﺮﺑﺎر ﺧﺮﻣﺎي اﻳﻦ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن ﺳﺨﺖ در اﻳﻦ ﻛﻮﻳﺮ ﺧﺸﻚ ]ﺧﻤﻴﺪه اﺳﺖ[‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺳﺮﺷﺎر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﻟﺬت و اﻟﺘﻬﺎب و ﺳﭙﺎس و ﺷﺎدي ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و از آن ﻣﻲ ﭼﻴﻨﺪ و‬
‫ﻛﺎم ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﻠﺨﺶ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻗﻨﺪي ﺑﺮ روي اﻳﻦ زﻣﻴﻦ و در اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻴﺎﻟﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻬﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺧﺮﻣﺎ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻛﻴﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻠﻲ اﺳﺖ! ﻣﺮد داﻧﺶ و ﺟﻬﺎد و ﺳﺨﻦ و ﻋﺒﺎدت‬
‫و ﻗﺪرت و ﻓﻘﺮ و ﻣﻠﻜﻮت‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺟﺮ و ﻧﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﻏﺪار و ﻧﻪ ﻳﻚ ﻋﺮب ﺟﺎﻫﻠﻲ ﻗﺮﻳﺶ ﻳﺎ‬
‫ﻳﻬﻮدي ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ! او ﻛﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎﻳﺶ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺧﻨﺪق ﻣﻌﺠﺰه ﻣﻲ آﻓﺮﻳﻨﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮش‬
‫در اﺣﺪ ﻣﺰرﻋﺔ ﺧﺼﻢ را درو ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻳﺎت ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ را ﺧﻠﻖ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ و‪ ...‬اﻳﻦ ﻧﺨﻞ را از ﻗﻠﺐ اﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ در آورده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮن دل و رﻧﺞ و ﺻﺒﺮ و ﻛﺎر و‬
‫اﻣﻴﺪ و دﻋﺎ و ﺗﻼش و ﻗﻮ‪‬ت ﺧﻮﻳﺶ آب و آﻓﺘﺎب و ﺧﺎﻛﺶ داده و ﭘﻴﺮاﻳﺸﺶ ﻛﺮده و ﺑﺎرش‬
‫آورده و ﺗﺮﺑﻴﺘﺶ ﻧﻤﻮده و ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺎف و راﺳﺖ و اﺳﺘﻮار و ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ و ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﭘﺮﺑﺎرش ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫و اﻛﻨﻮن ﻛﻪ از ﺷﻬﺪ ﺛﻤﺮش ﻣﻲ ﭼﺸﺪ و از زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻﻳﺶ ﺑﻪ وﺟﺪ ﻣﻲ آﻳﺪ و از ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺧﺮّﻣﻲ‬
‫اش ﺷﺎدي و ﺷﻮر ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ دﻗﺖ و ﻣﻼﻃﻔﺖ در وﺻﻴﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ از آن ﺣﺮف ﻣﻲ‬
‫زﻧﺪ و ﺳﻔﺎرﺷﺶ را ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﻋﺠﺎب و اﻋﺰاز و ﻟﻄﻒ و ﺷﻌﻒ و ﻧﻮازش و ﻣﻬﺮ ﺑﺪان‬
‫ﻣﻲ ﻧﮕﺮد و از آن ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ و ﺑﺪان ﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻳﻦ ﻧﺨﻞ در‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎي ﻋﻠﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ آﺳﻤﺎن را ﻧﻤﻲ ﻧﮕﺮد و ﺟﺰ ﺧﺪا را ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ در‬
‫آن ﭼﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ؟ ﻃﻌﻢ ﺣﻼوت ﺛﻤﺮش در ﻣﺬاق ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺟﺰ ﻋﻈﻤﺖ و ﺗﻠﺨﻲ و ﺷﻬﺎدت‪،‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﺷﻬﺪ و ﺷﻜﺮي ﻣﺰه اي ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ و رازي و ﻛﻴﻔﻴﺘﻲ دارد؟ ﻓﺮق اﺳﺖ ﻣﻴﺎن آن‬
‫ﺳﻮداﮔﺮي ﻛﻪ از ﺗﺠﺎرت ﺧﺎﻧﻪ اي‪ ،‬اﻧﺒﺎري‪ ،‬ﺑﺎزاري آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻴﺴﻪ اي زر ﺗﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻛﻨﺪ و‬
‫ﻣﺮدي ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﺨﺘﮕﻲ‪ ،‬در رﻧﺞ و ﭘﺮورش در ﻛﻮرة اﻧﻘﻼب و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻟﺬﺗﻬﺎي‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺟﻬﺎد و آﮔﺎﻫﻲ و ﺗﻘﻮي و اﻳﻤﺎن و ﻋﺸﻖ و اﺧﻼص و ﺣﻜﻤﺖ و ﻓﻘﺮ و ﻏﺮور و آزادي‬
‫و داﻧﺶ و ارزﺷﻬﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ آدﻣﻲ و ﻋﺒﺎدت ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﺔ ﺧﺪا و درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺑﺖ و درﻫﻢ ﻛﻮﺑﻴﺪن‬
‫ﺟﻬﻞ و ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدن ارﺗﺠﺎع و اﺷﺮاﻓﻴﺖ و رﻫﺎﻧﻴﺪن ﺧﻠﻖ و ﻣﻴﺮاﻧﺪن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﻚ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻛﻨﻮن دﻧﺪان ﺑﺮ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺧﺮﻣﺎي ﻧﺨﻠﺶ ﻣﻲ ﻓﺸﺮد و دﻧﺪان ﺑﻪ ﻛﻴﻒ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻲ‬
‫ﻓﺸﺮد و ﭼﻬﺮه اش از ﻟﺬت ﮔﻠﮕﻮن ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﺷﺎدي و ﺷﻌﻔﻲ ﻃﻔﻼﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫از آن ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻣﻦ ﺷﻜﺴﺖ ﻧﻤﻲ ﺧﻮرم‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎﺗﺮﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﻫﺎ ﺷﻮم‪ ،‬ﺑﺎز ﺧﺪا ﻫﺴﺖ‪ ،‬او ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻫﻤﺔ ﻧﺪاﺷﺘﻨﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻔﺮﻳﻦ و آﻓﺮﻳﻨﻬﺎ ﺑﻲ ﺛﻤﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﻠﻖ ﮔﺮﮔﻬﺎي ﻫﺎر ﺷﻮﻧﺪ و از آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻫﻮل و ﻛﻴﻨﻪ ﺑﺮ ﺳﺮم ﺑﺎرد ﺗﻮ ﻣﻬﺮﺑﺎن‬
‫ﺟﺎودان آﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻲ‪.‬‬
‫اي ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه اﺑﺪي! ﺗﻮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻫﻤﺔ ﺑﻲ ﭘﻨﺎﻫﻴﻬﺎ ﺷﻮي‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﺲ از آزاد ﺷﺪن ﺑﺮادر ﺷﻬﻴﺪ از زﻧﺪان و ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي‬
‫‪ 54 56‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

Ba Mokhatabhaye Ashna

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ba Mokhatabhaye Ashna

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Shariati.Nimeharf.

Com - Dr Ali Shariati

‫ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﻬﺎي آﺷﻨﺎ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮاد و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ ‬‬

‫‪ ‬‬ ‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮاد و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‪3 ...................................................................................‬‬

‫‪ ‬‬ ‫ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران و ﺧﻮاﻫﺮان ‪140...................................................................................‬‬

‫‪ ‬‬ ‫از ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺎﻫﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ ﻧﻴﺰ اي ﺧﻮاﻫﺮ و اي ﺑﺮادر‪253..............................‬‬

‫‪ ‬‬ ‫دو وﺻﻴﺖ ‪278...............................................................................................................‬‬

‫‪ ‬‬ ‫آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ‪301........................................................................................................‬‬

‫‪ ‬‬ ‫آﺧﺮﻳﻦ ﺣﺮف‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮ اي ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺟﺎودان آﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ‪307..................................................‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫‪ . 1‬اﺷﺎره ﺑﻪ دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق و ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺪون ﻧﻔﺖ اوﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫‪ . 1‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ اﻧﺼﺎري ﻗﻤﻲ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﻪ ﺷﻜﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮدي‬ ‫ﺳﺤﺮ آﻣﺪم ﺑﻪ ﻛﻮﻳﺖ‬

‫ﺑﻪ ﭼﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮدي‬ ‫ﺗﻮ ﻛﻪ ﺳﮓ ﻧﺒﺮده ﺑﻮدي‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﻣﻦ ﺧﺎك ﻛﻒ ﭘﺎي ﺳﮓ ﻛﻮي ﻫﻤﺎﻧﻢ‬

‫ﻛﻮ ﺧﺎك ﻛﻒ ﭘﺎي ﺳﮓ ﻛﻮي ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ!‬

‫و آن ﮔﺎه ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﮓ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ و ﺳﮓ ﻣﻌﺸﻮق اﺳﺖ و ﺳﮓ اﻣﺎم‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﻧﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﮔﺬارﻧﺪم ﻛﻪ رﻧﺪي‬

‫ﻧﻪ در ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ﻛﺎﻳﻦ ﺧﻤﺎر ﺧﺎم اﺳﺖ‬

‫ﻣﻴﺎن ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ راﻫﻲ اﺳﺖ‬

‫ﻏﺮﻳﺒﻢ ﺳﺎﺋﻠﻢ آن ره ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫‪ ...‬آري‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺎ آن ﺧﺮوس ﻧﺎﻫﻨﮕﺎم را ﻛﻪ ﺷﺐ ﻧﻌﺮه ﺑﺮ ﻣﻲ دارد و در ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫‪ . 1‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ "ﻛﻮﻳﺮ"‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫‪ . 1‬ﻣﻘﺼﻮد ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﻴﻼﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﺪر‪ ،‬اﺳﺘﺎد و ﻣﺮادم و ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ‬