PRIMJENA CAD CAM

SISTEMA U
STOMATOLOGIJI

Doc dr Valentina Veselinović

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
1
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ
FACULTY OF MEDICINE
✓ CAD/CAM sistemi su danas široko rasprostranjena računarska
tehnologija, koja je našla svoju primjenu u gotovo svim sferama
života - u arhitekturi, proizvodnji automobila, dizajnu te mnogim
drugim industrijama u kojima je potrebna vrhunska preciznost i
brzo djelovanje

✓ CAD /CAM sistemi u stomatologiji predstavljaju vrhunac

računarske tehnologije sa mnoštvom realizovanih i potencijalnih
primjena u svim granama stomatologije

✓ CAD CAM skraćenica potiče od engleskih riječi Computer Aided

Design / Computer Aided Manufacturing što u prevodu znači
kompjuterom vođeno ili kontrolisano dizajniranje i izrada nekog
proizvoda

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 2
FACULTY OF MEDICINE
✓ U suštini ovi sistemi služe za kreiranje dvodimenzionalnih ili
trodimenzionalnih modela i njihovu materijalizaciju putem
numerički vođenih mašina

✓ CAD/CAM sistemi imaju mogućnost izrade estetskih faseta, krunica,

inlaya i onlaya te mostova

✓ Najčešće upotrebljavani materijali za nadoknade izrađene CAD

CAM sistemom su keramike velike čvrstoće i kompoziti

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 3
FACULTY OF MEDICINE
ISTORIJSKI RAZVOJ CAD CAM SISTEMA

✓ CAD CAM sistemi su se u dentalnoj medicine počeli koristiti

sredinom osamdesetih godina, kada je njihova primjena bila
ograničena na dentalne laboratorije

✓ Dr. Duret je razvio prvi dentalni CAD/CAM sistem koji se zvao

Sopha, čija upotreba je bila ograničena na dentalne laboratorije

✓ Prvi ordinacijski dentalni CAD CAM sistem je razvio Dr. Moermann

1985. godine i ovaj uređaj je omogućavao izradu nadoknade u jednoj
posjeti ordinaciji, što je bio svojevrstan presedan

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 4
FACULTY OF MEDICINE
 ISTORIJSKI RAZVOJ CAD CAM SISTEMA

Dr Mormann and dr Brandestini – CEREC First prototype, 1985, Zurich University, Switzerland

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 5
FACULTY OF MEDICINE
ISTORIJSKI RAZVOJ CAD CAM SISTEMA

✓ Njegov sistem se temeljio na snimanju kaviteta intraoralnom

kamerom te direktnom izradom inleja u glodalicama

✓ Radi se o CEREC sistemu koji je danas jedan od najbolje

prihvaćenih dentalnih CAD/CAM sistema

✓ Na toj tehnologiji se temelje gotovo svi ostali CAD/CAM sistemi

danas dostupni na tržištu

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 6
FACULTY OF MEDICINE
SASTAVNI DIJELOVI CAD CAM SISTEMA

CAD/ CAM sistemi u stomatologiji sastoje se, u osnovi, iz tri

komponente:

1. prva komponenta je uređaj koji oslikava preparaciju zuba i

druga potporna tkiva i zadužen je za prostornu digitalizaciju
podataka CAI (Computer Aided Inspection)

2. druga komponenta se sastoji iz kompjutera na kome sa planira i

proračunava forma tijela nadoknade što odgovara području
CAD (Computer Aided Design)

3. treća komponenta predstavlja numerički upravljanu frez mašinu

koja iz osnovnog oblika izrađuje zubnu nadoknadu što odgovara
CAM području
УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ
UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 7
FACULTY OF MEDICINE
SASTAVNI DIJELOVI CAD CAM SISTEMA

✓ Po pravilu tu su preporučljive i dodatne dorade kao što je poliranje

ili individualizacija od strane zubnog tehničara ili ljekara

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 8
FACULTY OF MEDICINE
SASTAVNI DIJELOVI CAD CAM SISTEMA

✓ Dentalni CAD/CAM sistemi se sastoje se od više osnovnih

dijelova

• 3D oralna video kamera

• Monitor

• Tastatura

• Pokazivač

• računarski software

• glodalica (mašina za frezovanje)

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ
UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 9
FACULTY OF MEDICINE
✓ Nakon što se zub isprepariše iznad njega se postavlja kamera

✓ Skener na kameri emituje infracrvene zrake koje prolaze kroz

objektiv i padaju na preparisani zub

✓ Linije padaju u svjetlijem i tamnijem uzorku te se reflektuju nazad i

odlaze u fotoreceptor na kameri. Intenzitet reflektovanog svjetla
registruje se kao napon koji se poslije pretvara u digitalnu formu.
Tamniji dijelovi preparisanog zuba višeg su napona dok su svjetliji
nižeg

✓ Temelj za oblikovanje CAD/CAM nadoknada čini trodimenzionalna

prezentacija podataka dobijenih skeniranjem (optičkim otiskom)
gdje je dobijena veličina i vrijednost faze (napona) za svaku
skeniranu točku (pixel). Ta je vrijednost direkno vezana za dubinu
skenirane tačke (kaviteta)
УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ
UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 10
FACULTY OF MEDICINE
✓ Tako se na ekranu mogu prepoznati razna područja preparisanog
zuba s obzirom na dubinu:

- svjetlija područja označavaju izdignuta područja

- tamnija područja sive boje, označavaju dublja, podminirana

područja

✓ Upotrebom tako interpretiranih podataka trodimenzionalno

oblikovanje može se izvesti u nekoliko slojeva koji označavaju dno,
ekvator te okluzalnu ravan

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 11
FACULTY OF MEDICINE
POSTUPAK RADA CAD CAM SISTEMA

1. Brušenje zuba nosača od strane stomatologa

2. Snimanje zbrušenog patrljka 3D oralnom kamerom

3. Slika se prenosi u računarsku jedinicu i obrađuje se u software

sistemu (pomoću software sistema odrede se rubovi preparacije,
podminirana mjesta se virtualno zatvore i informacija se dalje
procesuira u računaru

4. Dizajn nadoknade iz software sistema se sa uputama šalje u

glodalicu u kojoj je prethodno fiksiran odgovarajući keramički
blok

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 12
FACULTY OF MEDICINE
POSTUPAK RADA CAD CAM SISTEMA

5. Frez mašina (glodalica – CAM segment), prema uputstvima iz CAD

jedinice izrađuje nadoknadu
Keramički blok je fiksiran na nosaču i uz pomoć specijalnih brusnih
instrumenata, koji se kreću u većem broju ravni, iz njega se frezuje
nadoknada željenog, zadatog oblika

֎ Ukoliko se koriste in lab sistemi, uzima se konvencionalni otisak i

šalje u laboratoriju. Izliveni model se skenira ekstraoralnim skenerom,
podaci se obrađuju i modeluje se nadoknada u softweru CAD jedinice.
Dizaj nadoknade se šalje u CAM jedinicu (glodalica) u kojoj se
nadoknada frezuje

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 13
FACULTY OF MEDICINE
Vrste CAD/CAM sistema

CEREC - „Chairside Economical Restoration of Esthetic

Ceramics“, Sirona dental, Bensheim, Njemačka

✓ Jedan je od prvih CAD/CAM sistema koji se pojavio na tržištu

početkom osamdesetih godina i od tada se usavršavao kroz nove
serije uređaja

✓ CEREC sistem ima mogućnost da zub prilagodi u svim

dimenzijama i postigne savršene okluzalne kontakte nadoknade
sa antagonistima

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 14
FACULTY OF MEDICINE
CEREC - „Chairside Economical Restoration of Esthetic
Ceramics“, Sirona dental, Bensheim, Njemačka

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 15
FACULTY OF MEDICINE
Nobel Biocare Procera

✓ Ovaj sistem izrađuje krunice, inlaye, onlaye i fasete s vrlo visokom

preciznošću. S obzirirom da je riječ o in Lab sistemu standardno
uzeti otisak se izlijeva i skenira se model. Skeniranje je jako detaljno
i sistem bilježi 20 000 mjernih tačaka prema kojima izrađuje
nadoknada

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 16
FACULTY OF MEDICINE
KaVo Everest sustav (KaVo EWL, Leutkirch, Njemačka)

✓ Ovaj sistem je sličan CEREC sistemu i koristi također optički

otisak intraoralnom kamerom

✓ Pomoću Everest sistema mogu se napraviti krunice, mostovi,

inlayi, onlayi i estetske ljuskice

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 17
FACULTY OF MEDICINE
Kompjuterom vođena inspekcija - prostorna digitalizacija

✓ Slično kao i kod konvencionalnog načina rada, ključ preciznosti

izrade zubne nadoknade izrađene CAD /CAM tehnikom predstavlja
“kompjuterizovani otisak”

✓ Za prostornu digitalizaciju manuelno obavljene preparacije opisane

su različite metode

✓ Uglavnom se one mogu svrstati u dvije osnovne grupe: mehaničke i

optičke metode

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 18
FACULTY OF MEDICINE
Kompjuterom vođena inspekcija - prostorna digitalizacija

✓ Mehaničke metode prostorne digitalizacije - Mehanička metoda je

dobila ime po fizičkom kontaktu dijelova skenera i objekta mjerenja

✓ Princip rada mehaničke metode prostorne digitalizacije zahtijeva

prisustvo mjernog alata (pipka-mjerne sonde) pomoću koga se
“opipa“ mjereni predmet u pojedinim tačkama

✓ Mjerni senzor se sastoji iz dva osnovna dijela i to “mjerne glave” i

sistema za prihvatanje mjernih pipaka

✓ Sonde mogu biti različitih veličina, kružnog su oblika (rubinske

kugle), i u svakom slučaju moraju biti prilagođene veličini mjerenog
objekta

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 19
FACULTY OF MEDICINE
✓ Na bazi tako dobijenih mjernih tačaka formira se geometrijski oblik

✓ Na kvalitet mjerenja mehaničkim skeniranjem, u tehničkom smislu,

utiče veliki broj parametara (veličina glave sonde, pritisak sonde
na objekat mjerenja, dužina ručice, osjetljivost indukcionih
senzora, pokretljivost glave skenera, korak merenja odnosno broj
mjernih tačaka po jedinici površine i softver)

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 20
FACULTY OF MEDICINE
✓ U zavisnosti da li se senzor 3-D skenera pokreće rukom ili motorom
izvršena je podjela mehaničkih metoda prostorne digitalizacije na
manuelne i automatske

✓ Manuelne metode mehaničke prostorne digitalizacije, danas, imaju

samo istorijski značaj. Ograničenje predstavlja potrebno vrijeme
da bi se svaka pojedinačna tačka koja se očitava digitalizovala

✓ Automatske metode skeniranja nesumljivo imaju prednost nad

manuelnim zbog lakšeg, bržeg i preciznijeg rada

✓ Druga podjela mehaničkih metoda prostorne digitalizacije je prema

kriterijumu prostora gde se skeniranje obavlja. Razlikuju se
intraoralne i ekstraoralne metode

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 21
FACULTY OF MEDICINE
✓ Intraoralno skeniranje podrazumijeva rad u stomatološkoj
ordinaciji, dok su ekstraoralne metode, uglavnom, vezane za rad u
laboratoriji

✓ Zahtjevi koji se pred njima postavljaju su različiti

✓ Iz ergonomskih razloga intraoralni skener ne bi trebao da se fiksira

na preostale zube. Ovaj zahtjev utiče na njegov oblik, veličinu,
težinu i mogućnost održavanja higijene, ali prije svega na brzinu
skeniranja

✓ Iskustveno je dokazano da uvježban korisnik može držati glavu

skenera nepomično naspram zuba koji se skenira, najviše 0.5
sekundi

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 22
FACULTY OF MEDICINE
✓ Podatak o brzini akvizicije podataka mjerenja, pored rezolucije,
predstavlja jedan od najvažnijih u izboru sistema i njegovoj širokoj
primjenljivosti

✓ Veličina polja koje se skenira je minimalno 14x14 mm, a optimalno

25x14 mm

✓ Raspon dubina skeniranja bi morao biti najmanje 10 mm, a ne bi

smio biti veći od 14 mm

✓ Rezolucija skenera bi trebalo da bude najmanje ±25mikrona

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 23
FACULTY OF MEDICINE
✓ Kod intraoralnog optičkog skeniranja pojavio se problem refleksije
svjetlosti sa površine tvrde zubne supstance. Time se svjetlo-tamni
kontrast projektovane linijski šrafirane površine preopterećuje

✓ Rješenje ovog problema je nađeno u posipanju matirajućeg praška

na skeniran zub. Loša strana cijelog tog sistema je u tome što se
onda ne skenira zub nego površina nanijetog sloja praška, pa ga
zato treba što tanje nanijeti

✓ Subgingivalno očitavanje se teško može sprovesti optičkim

senzorima. Zbog toga stomatolog mora voditi računa da granice
preparacije budu u vidljivom području

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 24
FACULTY OF MEDICINE
УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ
UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 25
FACULTY OF MEDICINE
✓ Ekstraoralni sistemi skeniranja sprovode se na modelu, pa iz tog
razloga postoji potreba za zubotehničkom laboratorijom

✓ Kod ovih sistema nije presudna visoka brzina sakupljanja podataka

jer su i glava skenera i predmet koji se skenira nepokretni, već
širina polja skeniranja i preciznost merenja

✓ Indirektno skeniranje modela je, za sada, najviše primenjivana

metoda, pogotovo ako je potrebno skenirati veću površinu.
Ekstraoralni skeneri, za razliku od intraoralnih, postaju robustniji,
tako da se povećanjem pokretljivosti skenera omogućuje
“otiskivanje” većih i podminiranih površina

✓ „Otisak“ cijele vilice postaje imperativ kod svih sistema

УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ

UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 26
FACULTY OF MEDICINE
УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ
UNIVERSITY OF BANJA LUKA
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ 27
FACULTY OF MEDICINE
 Hvala na pažnji
УНИВЕРЗИТЕТ У БАЊОЈ ЛУЦИ
UNIVERSITY OF BANJA LUKA
28
МЕДИЦИНСКИ ФАКУЛТЕТ
FACULTY OF MEDICINE