1

‫صالو يسًذ ػهً‬

‫‪ -1‬المعادلة التفاضلية الجزئية (‪)Partial differential equation‬‬

‫هي المعادلة التي تحتوي لىود دالوة مور معىيموة ت المتلمور المعتمودغ روي متلمورم م وتثىم اي ا ور‬

‫يمشووتثاتوا الئزةمووة سال ووسة لىمتلمورات الم ووتثىةال يال وور ام ا ووي سووم المعادلووة الت ا ووىمة املتمادمووة‬

‫لودد المتلمورات الم وتثىة روي ا يمورة مزمود لىود متلمور ياحود اموا‬ ‫يالمعادلة الت ا ىمة الئزةمة هوي ا‬

‫حىوويا المعووادمت الت ا ووىمة الئزةمووة رم وووا تت ووم دياا ايتمارمووة سوودمت مو ال ياسووت اميتمارمووة يالتووي‬

‫تحصا لىموا ري حىيا المعادمت الت ا ىمة املتمادمة ال‬

‫‪ -2‬رتبة المعادلة التفاضلية الجزئية (‪)Order of the P. D. E.‬‬

‫هي ألىد مشتثة ئزةمة تظور ري المعادلة‬

‫‪ -3‬درجة المعادلة التفاضلية الجزئية (‪)Degree of the P. D. E‬‬

‫هي ألىد مشتثة تظور ري المعادلة الئزةمة سشرط ا م ي ذلك امس لدد صحمح ميئبال‬

‫أمثلة ‪ :‬حمث ا ‪ z‬هي المتلمر المع مد ي ‪ x‬ي ‪ y‬متلمرات م تثىة‬

‫معادلة م الرتسة ا يلد يالدرئة اميلد‬

‫معادلة م الرتسة ا يلد يالدرئة اميل د‬

‫(‬ ‫)‬ ‫) (‬ ‫معادلة من الرتبة الثانية والدرجة االولى‬

‫معادلة م الرتسة ال ال ة يالدرئة اميلد‬

‫) (‬ ‫معادلة م الرتسة ال ا مة يالدرئة اميلد‬

‫(‬ ‫)‬ ‫معادلة م الرتسة ال ا مة يالدرئة ال ا مة‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ -4‬المعادلة الخطية (‪)Linear P.D.E.‬‬
‫ت ي المعادلة الت ا ىمة الئزةمة يطمة اذا يرثط اذا تحث الشرطم التالمم ‪:‬‬
‫‪ -1‬ئممع المشتثات ري المعادلة الت ا ىمة ت ي م الدرئة اميلد ي مر م ريسة ري سع واال‬
‫‪ -2‬المتلمر المعتمد ري المعادلة الت ا ىمة م ي م الدرئة اميلد ي مر م ريب ري المشتثات ال‬

‫مالحظة ‪ -:‬معظم الرما مم مص ي المعادمت الت ا ىمة الئزةمة م الرتسة اميلد سا وا يطمة رثط روي‬

‫المشتثات الئزةمة لىمتلمر المعتمد أ تحث الشرط اميا الاله يلمس سال ريرة ا تحث الشرط ال ا ي ال‬

‫امثلة‪:‬‬

‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫)‬
‫الحظ ا المعادلة ت‪1‬غ تعتسر يطمة سالر م م ظوير ‪ z‬مرريلوة الود امس ت‪3‬غ يالمعادلوة ت‪2‬غ‬
‫تعتسر يطمة سالر م م يئيد الاليطمة ري ‪ tan z‬ي ذلك المعادلة ت‪3‬غ تعتسر يطمة سوالر م مو‬
‫ظوير ‪ z‬م ريسة ري ‪zy‬ال‬

‫مالحظةةة ‪ -:‬اذا ا ووت المعادلووة الت ا ووىمة الئزةمووة م و الرتسووة اميلوود تحث و الشوورطم اميا يال ووا ي را وووا‬

‫ت مد معادلة ت ا ىمة ئزةمة يطمة ت سالمع د المطى لىيطمةغال‬

‫م الت‪ :‬المعادلة الت ا ىمة الئزةمة ‪:‬‬

‫يطمو ووة سو ووالمع د المطى و و لىيطموووة م وو ووا تحث و و الشو وورطم اميا يال و ووا يال يسص وويرة لامو ووة ‪ :‬ت توووب المعادلو ووة‬
‫الت ا ووىمة الئزةمووة اليطمووة م و الرتسووة اميلوود رووي المتلموور المعتموود ‪ z‬يالمتلم ورم الم ووتثىم ‪ x,y‬رووي الصوويرة‬
‫التالمة‪:‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫) (‬
‫ال‬ ‫دياا ري المتلمرات‬ ‫(‬ ‫( ي)‬ ‫( ي)‬ ‫حمث ا )‬

‫‪3‬‬
‫اما ري حالة المعادمت الت ا ىمة الئزةمة م الرتسة ال ا مة اي الرتوب العىموا را ووا ت وي يطموة اذا اي رثوط اذا‬
‫ا ت يطمة سالمع د المطى لىيطمة ري المعادمت الت ا ىمة املتمادمة أ ل دما متحث الشرطم التالمم ‪:‬‬

‫‪ -1‬ئممع المشتثات الئزةمة م الدرئة اميلد ي مر م ريسة ري سع وا السعضال‬

‫‪ -2‬المتلمر المعتمد م الدرئة اميلد ي مر م ريب ري المشتثات الئزةمةال‬

‫أمثلة ‪:‬‬
‫يطمة‬

‫يطمة‬

‫ميطمة‬

‫ميطمة‬

‫ميطمة‬
‫ا الصووملة العامووة لىمعادلووة الت ا ووىمة الئزةمووة اليطمووة م و الرتسووة ال ا مووة رووي المتلموور المعتموود ‪ z‬يالمتلم ورم‬
‫الم تثىم ‪ x‬ي ‪ y‬ت ي امتي‪:‬‬
‫)‪A1(x,y)zxx+A2(x,y)zxy+A3(x,y)zyy+A4(x,y)zx+A5(x,y)z4+A6(x,y)z=R(x,y) .. (2‬‬
‫حمث )‪ R(x,y), A6(x,y),……….., A2(x,y), A1(x,y‬دياا ري المتلمرم الم تثىم ‪ x‬ي ‪y‬ال‬

‫أمثلة‪-:‬‬
‫‪3Z‬‬ ‫‪3 z‬‬ ‫‪3 z‬‬ ‫‪ z‬‬
‫‪1  x  y ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ yz  e X‬‬ ‫تيطمةغ‬
‫‪X‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪Xy‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪y‬‬
‫‪2z‬‬ ‫‪2z‬‬
‫‪2 z‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪0‬‬ ‫تم يطمةغ‬
‫‪x 2‬‬ ‫‪y 2‬‬
‫‪ z ‬‬
‫‪2‬‬

‫‪3     5 xz  0‬‬ ‫تم يطمةغ‬

‫‪ x ‬‬
‫‪z‬‬
‫‪4   z 2  4x‬‬ ‫تم يطمةغ‬
‫‪x‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ z ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪5  z    e x‬‬ ‫تم يطمةغ‬
‫‪ y ‬‬

‫‪4‬‬
 ‫مالحظة ‪-:‬‬
‫‪ -1‬اذا ووا ‪ R(x,y) =0‬رووا المعادلووة ت‪2‬غ ت وومد معادلووة ت ا ووىمة ئزةمووة متئا ووة ياذا ووا ‪ 0‬‬
‫)‪R(x,y‬را تىك المعادلة ت مد معادلة ت ا ىمة ئزةمة مر متئا ةال‬
‫‪ -2‬اذا ا ووت الوودياا )‪ A1(x,y‬ي )‪ A2(x,y‬ي الالالالال ي )‪ A6(x,y‬ئممعوووا دياا استوون رووا المعادلووة ت‪2‬غ‬
‫ت مد معادلة ت ا ىمة ئزةمة يطمة ذات معامالت استن ياذا ا ت ياحدة لىد امقا م هذه الدياا‬
‫مر استن را تىك المعادلة ت مد معادلة ت ا ىمة ئزةمة ذات معامالت متلمرةال‬

‫أمثلة ‪-:‬‬
‫‪1- zxx+2zxy+zyy=0‬‬ ‫تيطمة متئا ة ذات معامالت استةغ‬
‫‪2- x2zxx – y3zyy + zx=0‬‬ ‫تيطمة متئا ة ذات معامالت متلمرةغ‬
‫‪3- zxx – 2zxy + 2zyy = x+3y‬‬ ‫ت مر متئا ة ذات معامالت استةغ‬
‫‪4- x2zxx –y3 zyy+zx= sin x‬‬ ‫ت مر متئا ة ذات معامالت متلمرةغ‬
‫‪-5‬المعادالت التفاضلية الجزئية الخطية ذات الحدود المتجانسة والمعامالت الثابتة‪.‬‬
‫ت وومد المعادل ووة الت ا ووىمة الئزةم ووة سمعادل ووة يطم ووة ذات ح ووديد متئا ووة اذا ا ووت ووا المش ووتثات‬
‫الئزةمة رموا مت ايمة الرتسة يت تب سالصملة التالمة ال‬
‫‪n z‬‬ ‫‪n z‬‬ ‫‪n z‬‬ ‫‪n z‬‬
‫‪an‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪n 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪n2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.........‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫)‪ R( x, y‬‬
‫‪x n‬‬ ‫‪x n1y‬‬ ‫‪x n2 y 2‬‬ ‫‪y n‬‬
‫‪0‬‬

‫حمث ‪ an, ….., a1,a0‬ياست‬

‫أمثلة‬

‫‪2z‬‬ ‫‪2z‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ 4x 2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪xy‬‬
‫خطية ذات حدود متجانسة‬
‫‪2‬‬

‫‪ z‬‬
‫‪3‬‬
‫‪3z‬‬ ‫‪3z‬‬
‫‪2  x 2 3  5 xy 2  3  x 2  y 2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x y x‬‬

‫‪3  x2‬‬
‫‪3 z‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪xy‬‬
‫‪3z‬‬
‫‪‬‬
‫‪2z‬‬
‫‪ x2‬‬ ‫خطية ذات حدود غير متجانسة‬
‫‪x‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪x y x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪z‬‬ ‫الن ‪ z‬مشتقة من الرتبة صفر‬

‫‪4‬‬ ‫‪ xz  y‬‬
‫‪x‬‬

‫‪5‬‬
 ‫اٌدبد انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ يٍ انسم انزبو أ انؼبو نٓب‬
‫==================================================================================‬

‫الٌدبد انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ يٍ انسم انزبو نٓب َقٕو ثسزف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ انًٕخٕدح‬

‫غً انسم انزبو ٔرنك ثبصزخذاو انزفبظم اندزئً نهسم انزبو ثقذس يب رسزبخّ نسزف رهك انثٕاثذ‬

‫ٔرنك‬

‫‪ -1‬ارا كبٌ ػذد انثٕاثذ االخزٍبسٌخ فً انسم انزبو يضبٌٔب نؼذد انًزغٍشاد انًضزقهخ فُسصم‬

‫ػهى يؼبدنخ رفبظهٍخ خزئٍخ ٔازذح ٔيٍ انشرجخ االٔنى ‪.‬‬

‫‪ -2‬ارا كبٌ ػذد انثٕاثذ االخزٍبسٌخ فً انسم انزبو اقم نؼذد انًزغٍشاد انًضزقهخ فُسصم ػهى‬

‫اكثش يٍ يؼبدنخ رفبظهٍخ خزئٍخ يٍ انشرجخ االٔنى ‪.‬‬

‫‪ -3‬ارا كبٌ ػذد انثٕاثذ االخزٍبسٌخ فً انسم انزبو اكثش يٍ ػذد انًزغٍشاد انًضزقهخ فُسصم‬

‫ػهى اكثش يٍ يؼبدنخ رفبظهٍخ خزئٍخ ٔيٍ انشرت اػهى يٍ انشرجخ االٔنى ‪.‬‬

‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ / 1‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫‪6‬‬
 ‫س‪ / 2‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪ / 3‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫=====================================================================================================‬

‫(‬ ‫س‪ / 4‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ )‬

‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬
‫=====================================================================================================‬

‫(‬ ‫()‬ ‫س‪ / 5‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ )‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫‪7‬‬
 ‫س‪ /6‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬
‫) (‬
‫) (‬

‫) (‬

‫) (‬
‫) (‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫=====================================================================================================‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫س‪ /7‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ )‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪ / 8‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪ / 9‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫‪8‬‬
 ‫س‪ /11‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫=====================================================================================================‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫س‪/11‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬
‫انسم ‪/‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫) (‬
‫) (‬
‫==========================‬ ‫ثبغشذ‬
‫(‬ ‫)‬ ‫) (‬
‫ثبنزؼٌٕط فً انًؼبدنخ االصهٍخ‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫( )‬ ‫)‬

‫(‬ ‫( )‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫‪9‬‬
 ‫س‪/12‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫انسم ‪/‬‬

‫(‬ ‫)‬

‫‪Or‬‬

‫(‬ ‫)‬

‫س‪/13‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫‪11‬‬
 ‫(‬ ‫()‬ ‫س‪/14‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ )‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪/15‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫=====================================================================================================‬

‫(‬ ‫)‬ ‫س‪/16‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪/17‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫انسم ‪/‬‬
‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬
‫ثبنزؼٌٕط فً انًؼبدنخ االصهٍخ‬

‫‪0r‬‬

‫‪11‬‬
 ‫س‪ /18‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪ / 19‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫بالجمع‬
‫=======================================================================================================‬

‫س‪ / 21‬اززف انثٕاثذ االخزٍبسٌخ يٍ انًؼبدنخ‬

‫‪12‬‬
 ‫ثؼط غشائق زهٕل انًؼبدالد انزفبظهٍخ اندزئٍخ يٍ انشرجخ االٔنى‬

‫يقذيخ ‪َ :‬كزت انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ يٍ انشرجخ االٔنى فً يزغٍش انًؼزًذ ‪ٔ Z‬انًزغٍشٌٍ‬
‫انًضزقهٍٍ ‪ x , y‬ػهى انُسٕ االرً‬
‫(‬ ‫)‬

‫‪ -1‬يؼبدنخ الكشاَح انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫ًْٔ يؼبدنخ رفبظهٍخ خزٌئخ يٍ انشرجخ االٔنى ػهى االقم فً انًشزقبد اندزئٍخ ٔنٍش‬
‫ثبنعشٔسح خطٍخ فً انًزغٍش انًؼزًذ ‪.‬‬
‫ٔركزت انًؼبدنخ الكشاَح انزفبظهٍخ اندزئٍخ فً انصٕسح انزبنٍخ ‪:‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫دٔال اخزٍبسٌخ فً انًزغٍشاد ‪z , x , y‬‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫زٍث )‬
‫ٔيضزًشح ٔقبثهخ نهزفبظم فً انفزشح انًؼزًذح‬
‫يؼبدنخ الكشاَح‬
‫( زٍث ‪ a‬ثبثذ‬ ‫)‬ ‫نزكٍ‬

‫) (‬

‫) (‬

‫ثبصزخشاج قٍى كم يٍ ‪ p , q‬يٍ (‪)2( ٔ )1‬‬

‫‪⁄‬‬ ‫‪⁄‬‬

‫َؼٕض ػٍ كم يٍ ‪ p , q‬فً يؼبدنخ الكشاَح َسصم‬

‫‪13‬‬
 ‫) ‪( ⁄‬‬ ‫) ‪( ⁄‬‬

‫َسصم‬ ‫ثعشة انًؼبدنخ‬

‫) (‬

‫(‬ ‫)‬
‫ثبصزخذاو قبػذح انضهضهخ َسصم ػهى‬

‫) (‬

‫َسصم ػهى‬ ‫ٔثعشة انًؼبدنخ (‪ )3‬ثـ‬

‫) (‬

‫ثًقبسَخ انًؼبدنزٍٍ (‪َ )5( ٔ )4‬سصم ػهى‬

‫ٔثبنزبنً َسصم ػهى يؼبدنزً الكشاَح انًضبػذح أ انزبثؼزٍٍ‬

‫رزهخص غشٌقخ زم يؼبدنخ الكشاَح انزفبظهٍخ اندزئٍخ ثبنخطٕاد انزبنٍخ‬

‫يٍ انًؼبدنخ اندزئٍخ‬ ‫‪َ -1‬كزت انًؼبدنخ انزفبظهٍخ انكهٍخ‬

‫‪َ -2‬دذ زهٍٍ يضزقهٍٍ يٍ انًؼبدالد انزفبظهٍخ انكهٍخ ( انًؼبدالد انًضبػذح ) ٔنٍكٍ ْزاٌ‬
‫(∅ زٍث ‪ a , b‬ثٕاثذ اخزٍبسٌخ‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬ ‫انسهٍٍ ًْب‬
‫‪ٌ -3‬كٌٕ انسم انؼبو نًؼبدنخ الكشاَح انزفبظهٍخ اندزئٍخ ثبنصٕسح انزبنٍخ ‪:‬‬
‫(∅‬ ‫)‬ ‫( (∅‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫))‬

‫‪14‬‬
 ‫س‪ /1‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬
‫انسم ‪ /‬يؼبدالد الكشاَح انًضبػذح ًْ‬

‫زٍث‬

‫رؼطى‬ ‫َٔدذ اٌ‬

‫رؼطى‬ ‫َٔدذ اٌ‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫ارٌ انسم انؼبو ْٕ‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪ /2‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫=====================================================================================================‬

‫س ‪ /‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫س ‪ /‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫‪15‬‬
 ‫س‪ / 3‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫=====================================================================================================‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ / 4‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫نختار‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫‪16‬‬
 ‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ / 5‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫( كًعبسٌت َسصم ػهى‬ ‫ٔثبخز )‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪ /6‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬

‫‪17‬‬
 ‫س‪ /7‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫))‬

‫=====================================================================================================‬

‫(‬ ‫س‪ /8‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ )‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫‪18‬‬
 ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫س‪ /9‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ )‬
‫انسم ‪/‬‬
‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫) ) ( (‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫( (‬ ‫) )‬

‫(‬ ‫)‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪ /11‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫[‬ ‫]‬
‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫(‬ ‫))‬

‫‪19‬‬
 ‫(‬ ‫س‪ /11‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ )‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫[‬ ‫]) (‬
‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫(‬ ‫(‬ ‫))‬

‫=====================================================================================================‬

‫س‪ /12‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫) (‬ ‫) (‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫‪21‬‬
 ‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ /13‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫‪21‬‬
 ‫س‪ /14‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫انسم ‪/‬‬

‫𝒚 𝒖‬ ‫𝒖𝒅‬ ‫𝒚𝒅‬
‫𝒚‬
‫𝒆 𝒗𝒅‬ ‫𝒙𝒅‬ ‫𝒗‬ ‫𝒚 𝒆‬
‫وهي معادلة خطية في‬
‫𝑣𝑑𝑢 ∫‬ ‫𝑣𝑢‬ ‫𝑢𝑑𝑣 ∫‬
‫𝒚‬ ‫𝒚‬
‫𝒆𝒚‬ ‫𝒆∫‬ ‫𝒚𝒅‬
‫) (‬ ‫) (‬ ‫𝒚‬ ‫𝒚‬
‫𝒆𝒚‬ ‫𝒆‬ ‫𝒄‬
‫) (‬ ‫) ( ∫‬ ‫∫‬

‫) ( ) ( ∫‬ ‫∫‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫∫‬

‫) (‬ ‫) ( ) ( ∫‬

‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫)‬

‫‪22‬‬
 ‫(‬ ‫س‪ /15‬خذ زم انًؼبدنخ )‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫) (‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫(‬ ‫))‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫(‬ ‫(‬ ‫)))‬

‫=====================================================================================================‬

‫(‬ ‫()‬ ‫)‬ ‫س‪ / 16‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫انسم ‪/‬‬
‫(‬ ‫()‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫‪23‬‬
 ‫س‪ /17‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫‪24‬‬
 ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ / 18‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(∅‬ ‫)‬ ‫(∅‬ ‫)‬

‫‪25‬‬
 ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫س‪ / 1‬خذ زم انًؼبدنخ )‬

‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ / 2‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ / 3‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ / 4‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫س‪ / 5‬خذ زم انًؼبدنخ )‬

‫س‪ /6‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫س‪ /7‬خذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫س‪ /8‬خذ زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫س‪ /9‬أخذ انسم انؼبو نهًؼبدنخ )‬

‫‪26‬‬
 ‫يثبل ‪ /‬أخذ انضطر انزكبيهً نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫انزي ٌسقق‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫يثبل ‪ /‬أخذ انضطر انزكبيهً نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ‬

‫ٔانًُسًُ‬ ‫انزي ًٌش خالل انذائشح‬

‫‪27‬‬
 ‫ثؼط انسبالد انخبصخ نسم يؼبدالد رفبظهٍخ خزئٍخ ال خطٍخ يٍ انشَجخ االٔنى ‪.‬‬
‫انسبنخ االٔنى ‪ :‬انًؼبدنخ انزفبظهٍخ انخبنٍخ يٍ انًزغٍش انًؼزًذ ‪ٔ z‬انًزغٍشٌٍ انًضزقهٍٍ ‪x ,‬‬
‫( ٔالٌدبد زم ْزا انُٕع يٍ‬ ‫)‬ ‫‪ y‬اي انصٍغخ انؼبيخ نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ ًْ‬
‫انًؼبدالد اندزئٍخ َزجغ يب ٌهً ‪:‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫‪َ -1‬عغ انًؼبدنخ ثبنصٕسح‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫َٔؼٕظًٓب ثبنًؼبدنخ‬ ‫‪َ -2‬فشض‬
‫‪َ -3‬دذ ‪ b‬ثذالنخ ‪ a‬أ ‪ a‬ثذالنخ ‪ b‬ثى َؼٕض ‪ a‬أ ‪ b‬فً انسم انؼبو‬

‫يثبل‪/ 1‬صُف ثى زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫انسم ‪/‬‬
‫يؼبدنخ انزفبظهٍخ خزئٍخ ال خطٍخ يٍ انشرجخ االٔنى ٔانذسزخ انثبٍَخ رظٓش فٍٓب ‪ p , q‬اي آَب‬
‫خبنٍخ يٍ ‪ٔ x,y,z‬انسم انؼبو نٓب‬
‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫يثبل‪/ 2‬صُف ثى زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫يؼبدنخ انزفبظهٍخ خزئٍخ ال خطٍخ يٍ انشرجخ االٔنى ٔانذسزخ انثبٍَخ رظٓش فٍٓب ‪ p , q‬اي آَب‬
‫خبنٍخ يٍ ‪ٔ x,y,z‬انسم انؼبو نٓب‬
‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫√‬

‫√‬
‫س‪/ 1‬صُف ثى زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬
‫س‪/2‬صُف ثى زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬
‫س‪/ 3‬صُف ثى زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫‪28‬‬
 ‫(‬ ‫انسبنخ انثبٍَخ ‪ :‬انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ ثبنصٕسح )‬

‫ثًؼبدنخ كهٍشٔ انًٕصؼخ‬ ‫(‬ ‫رضًى انًؼبدنخ )‬

‫زٍث ‪ a , b‬ثٕاثذ اخزٍبسٌخ‬ ‫(‬ ‫ٔ انسم انؼبو نٓزِ انًؼبدنخ ْٕ )‬

‫يثبل‪/ 1‬صُف ثى زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫انسم ‪/‬‬
‫يؼبدنخ انزفبظهٍخ خزئٍخ ال خطٍخ يٍ انشرجخ االٔنى ٔانذسزخ انثبٍَخ انسم انؼبو ْٕ‬
‫(‬ ‫)‬

‫====================================================================================================‬

‫يثبل‪ / 2‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫انسم ‪/‬‬

‫(‬ ‫)‬

‫====================================================================================================‬

‫يثبل ‪ /3‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫انسم ‪/‬‬

‫(‬ ‫)‬

‫====================================================================================================‬

‫يثبل ‪ /4‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫انسم ‪/‬‬

‫(‬ ‫)‬

‫====================================================================================================‬

‫س‪ /1‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫√‬ ‫س‪ /2‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬
‫س‪ /3‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬
‫س‪ /4‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬
‫‪29‬‬
‫انسبنخ انثبنثخ ‪ :‬انًؼبدنخ انزفبظهٍخ انخبنٍخ يٍ انًزغٍشٌٍ انًضزقهٍٍ ‪ x , y‬اي انصٍغخ انؼبيخ‬
‫( ٔالٌدبد زم ْزا انُٕع يٍ انًؼبدالد اندزئٍخ َزجغ‬ ‫)‬ ‫نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ ًْ‬
‫يب ٌهً ‪:‬‬
‫َسٕل انًؼبدنخ اندزئٍخ انى يؼبدنخ اػزٍبدٌخ ٔرنك‬
‫) (‬ ‫(‬ ‫فزكٌٕ انًؼبدنخ )‬ ‫‪ -1‬ثفشض‬
‫‪َ -2‬شزق انذانخ خزئٍب‬
‫) (‬

‫) (‬

‫‪َ -3‬ؼٕض ػٍ ‪ q , p‬فً انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ فُسصم ػهى رفبظهٍخ اػزٍبدٌخ يٍ‬
‫انشرجخ االٔنى ثبنًزغٍشٌٍ ‪ u , F‬ثى َدذ انسم انؼبو نزهك انًؼبدنخ ‪.‬‬
‫فً انسم انؼبو انُبرح يٍ انخطٕح (‪ )3‬فٍكٌٕ انُبرح ْٕ انسم‬ ‫‪َ -4‬ؼٕض ػٍ‬
‫انًطهٕة ‪.‬‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫====================================================================================================‬

‫يثبل ‪ /1‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬
‫(‬ ‫)‬

‫‪31‬‬
 ‫يثبل ‪ /2‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫) (‬ ‫) (‬

‫(‬ ‫) ()‬

‫) (‬

‫√‬
‫√‬
‫(√‬ ‫)‬
‫(√‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫====================================================================================================‬

‫يثبل ‪ /3‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫) (‬

‫) (‬

‫) (‬
‫√‬
‫√‬

‫√‬ ‫√‬
‫√‬
‫√‬
‫√‬ ‫(‬ ‫)‬
‫√‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫يثبل‪ /4‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ )‬

‫(‬ ‫)‬ ‫يثبل ‪ /5‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫‪31‬‬
‫انسبنخ انشاثؼخ‪ :‬انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ انخبنٍخ يٍ انًزغٍش ‪ٔ z‬قبثهخ نهفصم اي انًؼبدنخ‬
‫( ٔالٌدبد زم ْزا‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫انزفبظهٍخ اندزئٍخ انزً ًٌكٍ كزبثُٓب ثبنصٍغخ )‬
‫انُٕع يٍ انًؼبدالد اندزئٍخ َزجغ يب ٌهً ‪:‬‬
‫َسٕل انًؼبدنخ اندزئٍخ انى يؼبدنخ اػزٍبدٌخ ٔرنك‬
‫زٍث ‪ a‬ثبثذ اخزٍبسي ‪.‬‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫‪ -1‬ثفشض‬
‫اٍَب‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫‪َ -2‬دذ ‪ q , p‬ثسم انًؼبدنزٍٍ‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫ٔنٍكٍ )‬
‫‪َ -3‬ؼٕض ػٍ ‪ p , q‬فً انًؼبدنخ انزفبظهٍخ انكهٍخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫ٔثبخشاء انزكبيم نهطشفٍٍ ٌكٌٕ انسم انؼبو ْٕ ‪-:‬‬
‫∫‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫∫‬ ‫(‬ ‫)‬

‫يثبل‪ /1‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬
‫√‬

‫(‬ ‫)‬
‫√‬

‫√‬ ‫√‬

‫‪32‬‬
 ‫يثبل ‪ /2‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬

‫√‬ ‫يثبل ‪ /3‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ √‬

‫يثبل ‪ /4‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫يثبل ‪ /5‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫يثبل ‪ /6‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫يثبل ‪ /7‬زم انًؼبدنخ انزفبظهٍخ اندزئٍخ‬

‫‪33‬‬
 ‫غشٌقخ خبسثذ‬

‫ًْٔ يؼبدنخ رفبظهٍخ خزئٍخ ال خطٍخ يٍ انشرجخ االٔنى فً انًزغٍش انًؼزًذ ‪ٔ z‬انًزغٍشٌٍ‬
‫انًضزقهٍٍٍ ‪ y , x‬فً انصٕسح انزبنٍخ‬
‫(‬ ‫)‬
‫زٍث‬
‫انًؼبدنخ انزبثؼخ ًْ‬
‫(‬ ‫)‬
‫=====================================================================================================‬

‫يثبل زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫) (‬

‫(‬ ‫)‬

‫) (‬
‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫ثبخز انُضجخ االٔنى ٔانثبًَ يٍ يؼبدنخ ‪2‬‬
‫) (‬
‫َؼٕض (‪ )3‬فً (‪)1‬‬
‫) (‬
‫َؼٕض (‪ )3‬فً ()‬
‫(‬ ‫)‬ ‫) (‬
‫َسصم ػهى‬ ‫َؼٕض (‪ )5( ٔ )4‬فً انؼالقخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫()‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬
‫‪34‬‬
 ‫يثبل ‪ /2‬زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫) (‬

‫َؼٕض ثبنًؼبدنخ االصهٍخ انًشاد زهٓب‬

‫(‬ ‫)‬ ‫) (‬

‫ثبخز انًؼبدنخ االٔنى َٔعشة انسذ انشاثغ فً ‪ٔ p‬انخبيش فً ‪َٔ q‬دًغ انسذٌٍ ثى َضبٌّٔ‬
‫نهسذ انثبنث‬

‫) (‬

‫َؼٕض (‪ )2‬فً (‪ٔ )3‬كزنك َؼٕض ػٍ‬

‫) (‬
‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫‪35‬‬
 ‫(‬ ‫)‬ ‫يثبل ‪ /3‬زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫) (‬
‫يٍ انُضجخ االٔنى ٔانثبٍَخ‬

‫) (‬
‫َؼٕض فً انًؼبدنخ االصهٍخ‬
‫) (‬
‫َؼٕض (‪ )3‬فً (‪)2‬‬

‫√‬ ‫√‬ ‫) (‬
‫َسصم ػهى‬ ‫ثبنزؼٌٕط فً انؼالقخ‬
‫√‬
‫√‬
‫√‬

‫√‬
‫√‬ ‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬
‫‪36‬‬
 ‫يثبل زم انًؼبدنخ‬

‫يثبل ‪ /‬زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫يثبل ‪ /‬زم انًؼبدنخ‬

‫يثبل ‪ /‬زم انًؼبدنخ‬

‫يثبل ‪ /‬زم انًؼبدنخ‬

‫(‬ ‫)‬ ‫يثبل ‪ /‬زم انًؼبدنخ‬

‫‪37‬‬
 ‫يثبل ‪ /‬أخذ انسم انكبيم انًُفشد (انشبر) ٔانسم انؼبو نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ‬

‫يثبل ‪ /‬أخذ انسم انكبيم انًُفشد (انشبر) ٔانسم انؼبو نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ‬

‫يثبل‪ /‬أخذ انسم انكبيم انًُفشد (انشبر) ٔانسم انؼبو نهًؼبد‬

‫يثبل ‪ /‬أخذ انسم انًُفشد (انشبر) ٔانسم انؼبو نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ‬

‫(‬ ‫()‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫يثبل ‪ /‬أخذ انسم انًُفشد (انشبر) ٔانسم انؼبو نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ‬

‫يثبل ‪ /‬أخذ انسم انًُفشد (انشبر) ٔانسم انؼبو نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ‬

‫(‬ ‫)‬

‫(‬ ‫)‬ ‫يثبل ‪ /‬أخذ انسم انًُفشد (انشبر) ٔانسم انؼبو نهًؼبدنخ انزفبظهٍخ‬

‫‪38‬‬
 ‫‪ -3‬انًؼبدالد انخطٍخ انًزدبَضخ رٔاد انًؼبيالد انثبثزخ يٍ انًشارت انؼهٍب‬

‫َزُبٔل فً ْزا انجُذ غشائق الٌدبد زهٕل انًؼبدالد انخطٍخ انًزدبَضخ رٔاد انًؼبيالد انثبثزخ‬
‫يٍ انًشارت انؼهٍب ‪.‬‬

‫ركزت انًؼبدنخ اندزئٍخ انخطٍخ انًزدبَضخ رٔاد انًؼبيالد انثبثزخ يٍ انشرجخ ‪ n‬فً انًزغٍش‬
‫انًؼزًذ ‪ٔ z‬انًزغٍشٌٍ انًضزقهٍٍ ‪ x , y‬ثبنصٍغخ انزبنٍخ ‪:‬‬

‫‪39‬‬