अ णा भाऊ साठे

तुकाराम भाऊराव साठे (१ ऑग ट १९२० — १८

जु ै १९६९) हे अ णा भाऊ साठे [a] हणून
ओळख े जाणारे एक मराठ समाजसुधारक,
ोककवी आ ण े खक होते.[१] साठे एका मांग
(द त) समाजाम ये ज म े े होते. यांचे
े खन सामा जक आ ण राजक य ा
कृ त ी तेवर आधार े े होते.[२] साठे हे मा सवाद -
आंबेडकरवाद वृ ीचे होते, सु वाती ा यां यावर
सा यवादाचा भाव होता पण नंतर ते आंबेडकरवाद
झा े .[३][४][५][६][७]
 तुकाराम भाऊराव साठे

ज म नाव तुकाराम भाऊराव साठे

टोपणनाव अ णा भाऊ साठे

जम ऑग ट १, इ.स. १९२०
वाटे गाव, ता ु का वाळवा,
सांग ज हा

मृ यू जु ै १८, इ.स. १९६९

ण अ त

रा ीय व भारतीय

धम ह
काय े े खक, सा ह यक
भाषा मराठ

सा ह य कार ा हर, कथा, कादं बरीकार

चळवळ संयु महारा चळवळ

स सा ह यकृती फ करा

भाव बाबासाहेब आंबेडकर,

ीपाद अमृत डांग,े का
मा स

वडी भाऊराव साठे

आई वा बाई साठे

प नी क डाबाई साठे
जयवंता साठे

अप ये मधुकर, ांता आ ण
कुंत ा

वैय क जीवन
अ णा भाऊ साठचा ज म १ ऑग ट १९२० रोजी
सांग ज ाती वाळवा ता ु याती वाटे गाव या
गावी झा ा. यां या वडी ांचे नाव भाऊराव साठे व
आईचे नाव वा ु बाई साठे होते. साठे हे ाळे त
क े े नाही, केवळ द ड दवस ते ाळे त गे े नंतर
तेथी सवणा ारे होणा या भेदभावामुळे यांनी ाळा
सोडू न द . यांनी दोन न के त, यांची प ह
प नी क डाबाई साठे तर सरी जयवंता साठे ा होत.
यांना एकूण तीन अप ये होती - मधुकर, ांता आ ण
कुंत ा.

राजकारण
साठे प ह यांदा कॉ. ीपाद अमृत डांगे यां या
क यु न ट वचारसरणीने भा वत झा े . [८] १९४४
म ये द ा गवाणकर आ ण अमर ेख या ा हरां या
सोबत यांनी ा बावटा क ा पथक थापन के े .
या ारे यांनी अनेक सरकारी नणयांना आ हान द े
होते. ते १९४० या द काम ये कायरत रा ह े आ ण
ते वया अ ा स यां यानुसार, भारताती सा यवादा या
आधी वातं या या नंतरची "१९५० या द काती
सवात रोमांचक नाटक य घटना" होती.[९] भारतीय
वातं यानंतर उ चवण यांचे भारतावरी ासन
यांना मा य न हते हणून यांनी १६ ऑग ट १९४७
रोजी मुंबई येथे वीस हजार ोकांचा मोचा काढ ा
आ ण या मो याती घोषणा होती, "ये आझाद झूठ
है, दे क जनता भूखी है!" इं डयन पीप स थएटर
असो सए नम येही ते एक मह वपूण म व
होते, जी भारतीय क यु न ट प ाची एक सां कृ तक
ाखा होती[१०] आ ण संयु महारा चळवळ म ये,
याने भा षक वभागातून वेगळे मराठ भाषी रा य
(बॉ बे रा य) नमाण कर याची मागणी के
होती.[११]
साठे नंतर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरां या
कवणुक ना अनुसरत द त कायाकडे वळ े आ ण
द त व कामगारां या जीवनाती अनुभवांना कट
कर यासाठ यां या कथांचा वापर के ा. इ.स. १९५८
म ये, बॉ बेम ये थापन के े या प ह या द त
सा ह य संमे नात आप या उ ाटन भाषणात यांनी
हट े क , "पृ वी ही ेषनागा या म तकावर तर े
नसून द त व कामगार ोकां या तळहातावर
तर े आहे"[८] यातून यांनी जाग तक संरचनांम ये
द त आ ण कामगार वगाचे मह व प के े . या
काळाती ब तां द त े खकां या वप रत, साठचे
काय बौ धमाऐवजी मा सवादा या भावाखा
होते.[१२]

यांनी हट े आहे क , "द त े खकांना स या या

सांसा रक व ह अ याचारांपासून द तांना मु
करणे आ ण यांचे संर ण कर याची जबाबदारी
दे यात आ आहे. कारण द घका न पारंप रक
ांना व रत न के े जाऊ कत नाही.[८]

वारसा
साठे हे द त समाजाचे व ेषत: मांग जातीचे तीक
बन े आहेत.[१३]

१ ऑग ट २००१ रोजी भारतीय पो टाने ४₹ या

खास टपा त कटावर साठचे च ठे व े होते.
साठ या ज म ता द वषा या न म ाने १ ऑग ट
२०१९ रोजी हे टपा तक ट वत रत कर यात
आ े .[१४]
पु याती ोक ाहीर अ णा भाऊ साठे मारक
आ ण कु ा मधी एक उ ाणपू यासह अनेक
इमारत ना यांचे नाव दे यात आ े आहे.[१५][१६]

नावे अस े या आ थापना
 अ णा भाऊ साठे सा ह य संमे न
सा ह यर न ोक ाहीर अ णा भाऊ साठे वकास
महामंडळ (मया.)[१७]

े खन सा ह य
साठे यांनी मराठ भाषेत ३५ कादं ब या ह या.
याम ये फ करा (१९५९) समा व आहे, त ा इ.स.
१९६१ म ये रा य सरकार या उ कृ कादं बरीचा
पुर कार मळा ा आहे. साठ या घु कथांचा सं ह
१५ आहे, याम ये मो ा सं येने ब याच भारतीय
भाषांम ये आ ण २७ अ-भारतीय भाषांम ये
भाषांत रत के या गे या आहेत. कादं बरी आ ण
घुकथा यां या तर साठे यांनी नाटक,
र याती मंती, १२ पटकथा आ ण मराठ पोवाडा
ै ती १० गाणी ह .[१]
साठ या पोवाडा आ ण ावणी यांसार या
ोककथा मक कथा ै या वापराने ोकांम ये ते
ोक य बन े व यांचे काय अनेक समुदायांपयत
पोहोच यास मदत झा . डॉ. बाबासाहेब
आंबेडकरां या झुंजार े खणी ा अपण के े या
‘फ कराम ये, साठनी आप या समुदाया ा पूण
भुखमरीपासून वाचव यासाठ ामीण ढवाद
णा आण ट ासना या व व ोह
करणा या नायक फ करा ा च त के े .[१][१८]
नायक आ ण या या समुदाया ा नंतर ट
अ धकारी ारे अटक आ ण छळ द ा जातो, आ ण
अखेरीस फ करा ा फा ी दे ऊन ठार मार े जाते.[८]

मुंबई मधी हरी पयावरणाने यां या खाणावर

णीय भाव टाक ा. यांनी तो डाय टो पयन
प रवारा या पात दाखव ा.. यांनी यां या "मुंबईची
ावणी" आ ण "मुंबईचा गरणीकामगार" या दोन
गा यांतून मुंबई ा ' वहारी, ोषणकारी, असमान
और अ यायपूण' असे हट े आहे..[११][१९]

साठनी ह े पु तके
1. अक े ची गो ( ोकना , १९४५)
2. अ णा भाऊ साठे  : ा त न धक कथा (संपादक
- डाॅ. एस.एम. भोस े )
3. अमृत
4. आघात
5. आबी (कथासं ह)
6. आवडी (कादं बरी)
7. इनामदार (नाटक, १९५८)
8. काप या चोर ( ोकना )
9. कृ णाकाठ या कथा (कथासं ह)
10. खुळंवाडा (कथासं ह)
11. गजाआड (कथासं ह)
12. गु हाळ
13. गु ाम (कादं बरी)
14. चंदन (कादं बरी)
15. चख ाती कमळ (कादं बरी)
16. च ा (कादं बरी, १९४५)
17. चरानगरची भुतं (कथासं ह), १९७८)
18. नवती (कथासं ह)
19. नखारा (कथासं ह)
20. जवंत काडतूस (कथासं ह)
21. तारा
22. दे भ घोटाळे ( ोकना , १९४६)
23. पाझर (कादं बरी)
24. पसाळ े ा माणूस (कथासं ह)
25. पुढारी मळा ा ( ोकना , १९५२)
26. प याचं गीन (नाटक)
27. फ करा (कादं बरी, १९५९)
28. फरारी (कथासं ह)
29. मथुरा (कादं बरी)
30. माकडीचा माळ (कादं बरी, १९६३)
31. र ना (कादं बरी)
32. रानगंगा (कादं बरी)
33. पा (कादं बरी)
34. बरबा ा कंजारी (कथासं ह, १९६०)
35. बेकायदे ीर ( ोकना , १९४७)
36. माझी मुंबई ( ोकना )
37. मूक मरवणूक( ोकना )
38. रानबोका
 39. ोकमं यांचा दौरा ( ोकना , १९५२)
40. वारणेचा वाघ (कादं बरी, १९६८)
41. वैजयंता (कादं बरी)
42. वैर (कादं बरी)
43. ेटज चे इ े न ( ोकना , १९४६)
संघष
1. सुगंधा
2. सु तान (नाटक)

वासवणन

1. क वता आ ण माझा र याचा वास

का े

अ णा भाऊ साठे यांचे पोवाडे व ाव या

साठ या े खनावर आधा रत च पट

1. वैजयंता (१९६१, कादं बरी – वैजयंता)
 2. टळा ावते मी र ाचा (१९६९, कादं बरी –
आवडी)
3. ड गरची मैना (१९६९, कादं बरी – माकडीचा
माळ)
4. मुर म हारीरायाची (१९६९, कादं बरी –
चख ाती कमळ)
5. वारणेचा वाघ (१९७०, कादं बरी – वारणेचा
वाघ)
6. अ ी ही साता याची त हा (१९७४, कादं बरी –
अ गूज)
7. फ करा (कादं बरी – फ करा) 

साठवरी पु तके
अ णाभाऊंचा संदे ( व नमय प के स)
ू गे े ( व ास रणसुभ)े
अ णा भाऊ सांगन
अ णा भाऊ साठे (मराठ कवी) – े खक: बजरंग
कोरडे, अनुवाद : व ास गते, का न : सा ह य
अकादमी
अ णा भाऊ साठे (बा वा य, े खक - बाबुराव
गुरव)
अ णा भाऊ साठे ( हद , ा. रतन ा सोन ा)
अ णा भाऊ साठे (डाॅ. संजीवनी सुनी पाट )
अ णा भाऊ साठे  : च र आ ण काय –
वजयकुमार जोखे, ना ं दा का न[२०]
अ णा भाऊ साठे वचारधन ( व साठे )
अ णाभाऊ साठे आ ण वा य ( ा.डाॅ.
अंबादास सगट)
अ णा भाऊ साठे खत 'फक रा'ची समी ा (डाॅ.
ीपा सबनीस)
ां तकारी अ णाभाऊ साठे ( ा. गौतम नकम)
 समाज सुधारक ोक ाहीर अ णा भाऊ साठे
(संपा दत, संपादक - ॲड. मह साठे )

हे सु ा पहा
जी राघोजी साळवे

संदभ व ट प
1. साठचे नाव "तुकाराम" उफ "अ णा" होते; तर
यां या वडी ांचे नाव "भाऊ" होते. "अ णा" व
"भाऊ" या दोन नावांना एक त "अ णाभाऊ"
असे हणे चूक चे आहे.

1. Jamdhade, Dipak Shivaji (June

2014). "The Subaltern Writings in
 India: An Overview of Dalit
Literature" (PDF). The Criterion. 5
(3). 2015-04-05 रोजी पा ह े .
2. Paul, S. K. (2007). "Dalitism: Its
Growth and Evaluation". In Prasad,
Amar Nath; Gaijan, M. B. (eds.). Dalit
Literature: A Critical Exploration .
Sarup & Sons. p. 36. ISBN 978-81-
7625-817-3.
3. पवार, J. V. Pawar जे वी (13 ए , 2019).
"The history of Marathi Ambedkarite
Literature" . Forward Press. |date=
मधी दनांक मू ये तपासा (सहा य)
4. Awad, Milind (1 ऑग, 2010). "The Life
and Work of Annabhau Sathe: A
Marxist-Ambedkarite Mosaic" . Gaur
Publishers & Distributors – Google
Books ारे. |date= मधी दनांक मू ये
तपासा (सहा य)
5. http://velivada.com/2017/07/18/ann
abhau-sathe-leftist-turned-
ambedkarite/
6. Sahni, Bhisham (10 नो ह 2015).
"Today's Pasts: A Memoir" . Penguin
UK – Google Books ारे.
7. "आजही अ णा भाऊ." 1 ऑग, 2013.
|date= मधी दनांक मू ये तपासा
(सहा य)
8. Gaikwad, B. N. (February 2013).
"Manifestation of Caste and Class in
Anna Bhau Sathe's Fakira and
Baburao Bagul's Jenvha Mi Jaat
Chorli Hoti" (PDF). The Criterion. 4
(1). 2015-04-05 रोजी पा ह े .
9. Abrams, Tevia (1993). "Tamasha". In
Richmond, Farley P.; Swann, Darius
L.; Zarrilli, Phillip B. (eds.). Indian
Theatre: Traditions of Performance .
Motilal Banarsidass. pp. 282, 288.
ISBN 978-8-12080-981-9.
10. Bhattacharya, Binayak (2016). "The
Left Encounter: Progressive Voices
of Nationalism and Indian Cinema to
the 1950s". In Kishore, Vikrant;
Sarwal, Amit; Patra, Parichay (eds.).
Salaam Bollywood: Representations
and Interpretations . Routledge.
pp. 26, 38. ISBN 978-1-31723-286-5.
11. Wani, Aarti (2016). Fantasy of
Modernity . Cambridge University
Press. pp. 27–28. ISBN 978-1-10711-
721-1.
12. Zelliot, Eleanor (1978). "Dalit: New
Cultural Context for an Old Marathi
Word". In Maloney, Clarence (ed.).
Language and Civilization Change in
South Asia . BRILL. pp. 78, 82.
ISBN 978-9-00405-741-8.
13. Waghmore, Suryakant (2016).
"Challenging Normalised Exclusion:
Humour and Hopeful Rationality in
Dalit Politics". In Gorringe, Hugo;
Jeffery, Roger; Waghmore, Suryakant
(eds.). From the Margins to the
Mainstream: Institutionalising
Minorities in South Asia . SAGE
Publications. p. 151. ISBN 978-9-
35150-622-5.
14. https://www.esakal.com/maharashtr
a/cm-devendra-fadnavis-speech-
annabhau-sathe-birth-anniversary-
programme-203867
15. "Lokshahir Annabhay Sathe
Smarak" . Pune Metropolitan
Corporation. 2017-07-31 रोजी पा ह े .
16. Devnath, Shiva (25 May 2016).
"Mumbai: 24-year-old woman
stabbed to death in broad daylight" .
Mid-day. 2017-07-31 रोजी पा ह े .
17. "सामा जक याय व व ेष सहा य वभाग -
महामंडळे " .
https://sjsa.maharashtra.gov.in . १
ऑग ट २०१९ रोजी पा ह े . External link
in |संकेत थळ= (सहा य)
 18. "सा ह यस ाट ोक ाहीर अ णा भाऊ साठे
यांची जयंती" . 1 ऑग, 2016. |date=
मधी दनांक मू ये तपासा (सहा य)
19. ओ हाळ, भाकर. "अ णा भाऊ साठे
(Annabhau Sathe)" .
https://marathivishwakosh.org . १
ऑग ट २०१९ रोजी पा ह े . External link
in |संकेत थळ= (सहा य)
20. "अ णा भाऊ साठे च र आ ण काय-Anna
Bhau Sathe Charitra Ani Karya by
Vijaykumar Jokhe - Nag - Nalanda
Prakashan - BookGanga.com" .
www.bookganga.com.

बा वे
 अ णा भाऊ साठनी ह े पु तके
अ णा भाऊ साठे – एक जबरद त सा ह यक
अ णा भाऊ साठे – एक भु ा दया गया हीरो, एक
वाम-पंथी जो आ बेडकरवाद बना

"https://mr.wikipedia.org/w/index.php?
title=अ णा_भाऊ_साठे &oldid=1802803" पासून डक े

ेवटचा बद १७ तासांपूव , TivenBot कडू न

इतर काही न द के नस यास,येथी मजकूर CC BY-SA

3.0 या अंतगत उप ध आहे.