ТЕСТ ПРАШАЊА ЗА ПРЕДМЕТОТ: ПРИМЕНЕТА ИСХРАНА НА ЖИВОТНИ

Наведете ги карактеристиките на крмите со цел за нивна стандардизација според НРЦ?

 Потекло

 Вид, вариетет или род

 Дел за јадење

 Постапка и третман

 Состојба на зрелост

 Косење или собрање

 Класа или ознака за квалитет и

 Класификација

Концентрираните крми според хранливата материја на што се делат?

Концетрираните крми или концентратите претежно се составени од сварливи хранливи

материи, па и концентрацијата на тие материи е голема. Според главната хранлива
материја, можеме да ги поделиме на јаглехидратни концентрирани крми, протеински
концетрирани крми и крмни масти. Секако во концентрираните крми ги вбројуваме и
мешавините на концентрираните крми (крмни смески).

Во поглавјето зелени крми богати со хлорофил се?

Најважен извор на биоенергија кај сите живи суштества е фотосинтезата која се одвива во
зелените растенија со помош на светлосната енергија и хлорофилот. Во добиточната
храна која обилува со хорофил се вбројуваат:

 зелените крми од природните тревници (пасиштата и ливадите) и

 зелените фуражни култури од ораниците.

Набројте барем три преставници на добрите треви ?

Треви со добра вредност се :

 Рана паховка (Арренатхерум елатиус)

 Мачји опаш (Пхлеум пратенсе)

 Лисичји опаш (Алопецурус пратенсис)

Набројте најмалку три зелени крми кои одат на ораници ?

 Црвена детелина (Трифолиум пратенсе)

 Бела детелина (Трифолиум репенс)

 Шведска (хибридна) детелина (Трифолиум хибридум)

Наведете ја застапеноста на протеини кај зелените крми ?

Таа зависи од стадиумот на развој. Младите растенија содржат во сува материја повеќе
сурови протеини и посварливи се од презреаните растенија. Количината на протеините е
поголема кај легуминозите отколку кај тревите, при пообилно ѓубрење со азот и сл.
Тревите и презреаните растенија содржат 8-12% сурови протеини/кг сува материја,
легуминозите и младите растенија од 15-20%. За споредба, во храната за кравите (во
зависност од млечноста) потребно е од 12-16% сурови протеини во сувата материја.

Дефиниција за сенажа и силажа ?

Силажата е крма со висока влажност, конзервирана и складирана при безвоздушни

услови (при отсуство на кислород).

Сенажата е силажа со ниска влажност. Обично овој термин се користи за анаеробно

складирана тревна крма со влажност под 60%. Сенажата ја зафаќа средината меќу сеното
и силажата и од комбинирањето на двата збора доаѓа и неговото име. Приготвувањето на
сенажата е чест случај за силирањето на силно провената зелена крма. Силажата е
поширок поим и во неа се вклучува и приготвувањето на сенажата.

Кои се четирите фази кај силажата?

При првата фаза клетките на суровината се уште се живи и сеуште дишат. Оваа фаза се
прекратува со истиснување на воздухот. Во втората фаза која обично трае 1-3 дена, се
развива нагло анаеробна односно микрофлора која живее во безвоздушни услови.
Третата фаза е кога има голем развој на млечнокиселински бактерии, кои спречуваат да
се развијат мувли. Оваа фаза трае 12 недели. Во четвртата фаза бактериите изумираат и
останува само млечната и оцетната киселина.

Наведете ја поделбата на конзервансите по категории ?

 Стимулативни додатоци
 Подкиселувачки додатоци

 Инхибиторни додатоци и

 Комбинирани додатоци (подкиселување и инхибирање).

Поткиселувачки додатоци?

 Подкиселувачки додатоци се киселини или смеска од киселини кои што ја снижуваат рН

на силажата, без да влијаат целосно на природната ферментрација. Се користат како
минерални киселини, како сулфатна, солна и фосфатна, така и органските киселини, како
што се мравјата (фумарна), пропионската, млечната, оцетната и др.

 Минералните киселини се посилни и поефтини од органските и затоа се користени

нашироко во минатото во Северна Европа. Во последно време се заменети со органските
киселини, како побезопасни за работа и за животните, кои ги користат како извор на
енергија.

 Од минералните киселини, интересна е фосфатната киселина, која што освен како

конзерванс, служи како одличен извор на фосфор. На мешункастите зрнести култури се
додаваат 8-15кг/т, а кај житните од 6-10 кг/т.

Шеќерен минимум-правоаголник-задача?

Оние суровини кои тешко се силираат треба да се измешаат со суровини кои имаат
доволно шеќер. Има техника на мешање и таа е следната :

Кој е критериум за добро набивање кај силажата?

Како критериум за добро набивање може да се користи пружинирањето на силажата. При

застанување врз добро набиена силажа обувките не потонуваат и пропаѓањето, односно
пружинирањето е слабо.
Колкави се полските загуби при силирање?

Полските загуби се должат на растурање на зелената маса. Тешко е да посочат податоци

за загубите на поле, валидни за сите случаи, но вараирањето обично е од 1 до 20% од
сувата материја.

Кои се начините за одредување рН кај силажата ?

За квалитетот на завршените ферментативни процеси може да се суди по рН и миризбата

на силажата. рН може да се одреди на неколку начини (со индикатор хартија, во течниот
исцедок од силажата, и со притискање на хартијата помеѓу силажата, ако влажноста е над
67%.

Која е оптимална фаза са силирање кај пченкарната силажа ?

Оптимална фаза за силирање. Застапеноста на сува материја се зголемува многу брзо во

последните недели пред силирањето. Од 60-от до 100-от ден на вегетацијата затапеноста
на сувата материја се зголемува за повеќе од 1% дневно. Затоа, секое избрзување со
собирањето е поврзано со големи загуби во застапеноста на сувата материја. Енергетската
вредност на сувата материја не се променува суштински во вегетацијата, при што
намалената сварливост на стеблата (од 70% при цветање на 60% во восочна зрелост) се
компензира од постепеното зголемување на уделот на зрната.

Што се подразбира под поимот група?

 кабести крми
 концентрирани крми
 адитиви-додатоци

Наведете ја поделбата на зелените, сочните и воденестите крми?

Зелени, сочни и воденести крми:

 Зелени крми (паша, ливадска трева, фуражна култура од ораници),

 сочни крми (корено-кртолести, плодно-сочни крми) и
 воденести крми (свежи нузпроизводи од прехрамбената индустрија)
Тие содржат 75-86% вода и малку сува птерија. Сувата материја е со добра сварливост и
енергетска вредност (околу 1 ОЕ/кг сува материја)

 Според протеинската, минералната и витаминската вредност тие крми меѓусебно

значително се разликуваат.

Наброј ги факторите од кои зависи квалитетот на зелените крми?

 ботанички состав на тревниците,
 стадиум на развој на растенијата,
 квалитет на почвата,
 ѓубрење,
 климатски услови,
 начин на искористување на тревниците.

Набројте ги саморастите легуминози во најмалку два примероци?

Легуминозите кои растат самоникло на пасишта и на ливади се :

 Црвена детелина (Трифолиум пратенсе)
 Бела детелеина (Трифолиум репенс)

Наведете баре две отровни зељасти растенија ?

 Мразовец (Цолхицум аутумнале)

 Млечки (видови Еупхорбиа)

Наведете ја енергетската вредност на зелените крми ?

Сувата материја е со добра сварливост и во просек 1 кг сува материја содржи 1 ОЕ. Според
тоа, 1 кг зелена крма ориентациски содржи толку ОЕ колку содржи сува материја (0.51-
0.25 ОЕ/кг зелена маса).

Кој научник дава научна основа за пречинителите на силирањето?

Л. Пастер, откривајќи ги во 1857 година причинителите на ферментацијата дава научна
основа на силирањето. При силирањето, бактериите на млечно-киселинската
ферментација со своите ензими го разградуваат шеќерот до млечна, а делумно и до
оцетна киселина, која кога ќе се соберат во силажната маса во количина од околу 2%, ја
стерилизираат и како конзерванс ја штитат од расипување.

Набројте барем два распони на рН која два причинители на силирањето?

 Мувли под 1.2-3.0 и над 9.0
 Млечнокисели бактерии под 3.0-3.6 и над 8.0

Стимулативни додатоци
 Стимулативните додатоци ја засилуваат природната ферментација и помагаат за
создавање на доволно киселина во силажата. Тоа се постигнува преку додавање на
шеќери, најчесто во форма на меласа, која што содржи 50% шеќер. За луцерката со
влажност над 70%, се неопходни 4-6% меласа, а за луцерка со влажност под 70%, и за
ливадските треви доволно е 2-3%.

 Освен преку додавање на шеќери, содржината на киселина може да се зголеми и со

додавање на целулаза и хемицелулаза, кои што ги хидролизираат полисахаридите.
Оправданоста од додавање на амилаза е сомнителна, бидејќи тревите во умерениот појас
содржат многу малку скроб. Значително е количеството на скроб кај тропските треви и кај
целите житни зрнести растенија.

Препарати со комбинирано дејство?

 Препаратите со комбинирано дејство ја конзервираат силажата преку делумно
подкиселување и инхибирање на штетните микроорганизми. Бактерицидното или
бактериостатичното дејство на препаратите го појачува подкиселувањето. Кон оваа група
припаѓаат млечната, мравјата, бензолната, пропионската салицилната, сорбинската и
други киселини.

 Добар конзервирачки ефект има смеската од приближно две третини мравја киселина и
една третина формалдехид, која што се додава во количество од 3-4 л/т зелена маса.

 Пропионската киселина има одлични фунгицидни својства и може да се користи за

површинските слоеви на силажата против мувлосување. Се додава во количество од 4-6
л/т зелена крма.

 Независно од релативно добрите конзервирачки квалитети, бензоевата, сорбинската,

салицилната и млечната киселина се релативно скапи и имаат ограничена употреба при
силирањето.

Влажност на крма и задача?

Исто така, кога суровината ја нема потребната влага одн има поголема влага, тогаш таа се
меша со сува суровина, при што се користи Пирсоновиот квадрат.
Постапката е следна:

Покривање на силажа?

 Покривање со слама. Тоа е ефективно само ако сламата се навлажни и се набие добро
со трактор. Овој слој гние и спречува гниење на силажата. При недоволно влажна слама,
доаѓа до гниење на силажата. Слојот на слама треба да е околу 20 см после набивањето,
односно кога на 1 м2 се стават 15-20 кг, кои треба да се навлажнат со 50-60 кг вода.
Загубите при покривање со слама се движат од 14-17%

 Оставање на силажата откриена. Во овој случај површинскиот слој на силажата се

остава да изгние, за да се створи биолошка покривка, која оневозможува да навлезе
кисородот до внатрешноста на силажата. Овој метод е донекаде економски оправдан
само кај силажи кои имаат влажност над 75%.

 При сегашни цени на силажата и на покривниот материјал и расходите за покривањето

и откривањето не е оправдано силажата да се остави откриена. Најдобро е да се покрие
со полиетиленова фолија плус земја, слама или друг материјал.

Кои се површинските загуби?

Површинските загуби варираат од 0 до 25%, па и повеќе, во зависност од покривањето и
влажноста на суровината.

Наведете барем две услови за подготвување на сенажа ?

За добивање на квалитетна сенажа треба:
 Растенијата да се соберат во соодветна фаза на вегетација,
 Полнењето треба да е многу брзо,

Хранење на животни со пченкарна силажа?

Обично се дава 6-9 кг сува материја, или околу 18-26 кг пченкарна силажа на крава
дневно. Во редица случаи се користи во текот на целата година. Пред зимниот период
обично се комбинира со луцеркина сенажа или со луцеркини сено, а преку летото со
зелена луцерка. Целогодишното хранење на животните со пченкарната силажа има
редица предимства, меѓу кои максималното искористување на највисокоприносната
култура кај нас, избегнување на големи промени во дажбите, намален расход на
концентрирана крма поради високата концентрација на енергија во силажата и др.

 Конзумацијата на силажа со 35% сува материја е приближно следна:

 Жива маса, кг 200 300 400 500
 Пченкарна силажа, кг 10 15 25 27
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Сочни волуминозни кабести крми (содржина на сува материја, протеинска, енергетска,
витаминска и минерална вредност)

 Во сочни волуминозни кабасти крми спаѓаат кртолестите, коренестите и тикви.

Имаат голема количина на физиолошки врзана вода (75-90%), а сувата материја е
претежно застапена од лесно искористливи јаглехидрати и БЕМ. Енергетската
вредност на овие растенија зависи од количината на сува материја и тоа 1.1 до 1.3
ОЕ на килограм сува материја. Најмногу сува материја содржи компирот, чиј главен
јаглехидрат е скробот. Протеинската вредност на кртолестите и коренестите крми
 е мала – околу 8-10% сурови протеини, а кај шеќерната репка 5%. Квалитетот на
протеините е мал, бидејќи поголемиот дел од суровите протеини се состои од
непротеински азот. Витаминската и минералната вредност е ниска. Компирот има
10-20 пати помалку калциум од што е потребно, а фосфор има повеќе, што го
нарушува балансот помеѓу калциумот и фосфорот. Не содржи липосолубилни
протеини, а и количината на Б-комплексот е мала.

Воденести нуспоризводи од прехранбената индустрија (претставници, просечен

хемиски состав и енергетска вредност)

Производи кои се добиваат при обработка на суровините во прехранбената индустрија,

кои потоа можат повтроно да се искористат во исхраната на домашните животни.
Содржат голема количина на вода, па тешко се складираат бидејќи лесно се расипуваат и
животните малку ги конзумираат и спаѓаат во групата на волуминозни крми поради
големата количина на вода. Содржат 10-25% сува материја и таа се карактеризира со
добра сварливост и енергетска вредност. Витаминската и минералната вредност варира,
но се добар извор на Б- комплекс.

Нус производи од млинската индустрија

Во споредни производи од млинската индустрија спаѓаат: сточно брашно, трици, млинска

прашина. Постојат пченично, пченкарно, јачмено сточно брашно, потоа овесни,
јачменови, пченкарни трици.

Нуспроизводи од шеќерната индустрија

Репкини резанки, меласа и пулпа или шлемпа, која најчесто се добива од компир или
пченка, а поретко од останатите жита.

Нуспоризводи од маслената индустрија

Маслодајни сачми и погачи и тоа сончогледово, соино, кикириткино, памучно, репкино,

афионово и ленено ќуспе. споредни производи кои се употребуваат како растителни
протеински хранива во исхраната на животните. Поради високата содржина на протеини и
влага, поголема од 10% брзо се расипуваат. Во текот на распаѓањето на протеините се
создава амонијак (NH3) и сулфур водород.
Нуспроизводи од пивската индустрија

Во индустријата за производство на пиво како споредни производи настанува, џибра,

свежиот и исушениот пивски требер, како и јачменските благи никулци. Исушениот
пивски требер се состои од јачменска срцевина и житни зрна, а јачменските благи
никулци се добиваат со одв ојување од јачменската срцевина.

Масодајни семиња

Сончпглед, репа, соја, кикири, афион, сусам, коноп, тикви, дињи, краставици.

Заеднички карактеристики на анималните крми:

1. Најзастапена хранлива материја се суровите протеини, составени речиси исклучиво

од прави протеини, со многу поволен аминокиселински состав. Концентрацијата на
протеините изнесува 50-70%, но може да варира.
2. Содржат значителна количина на масти и минерали. Ако се има поголема
количина на масти, треба да се стабилизираат со додавање на антиоксиданти.
3. Анималните крми се важни извори на Са и Р и на бројни микроелементи.
4. По количината на енергија најчесто ги вбројуваме како крми со просечна
енергетска вредност. Количината на сува материја и искористлива енергија кај
овие крми најмногу зависи од учеството на масти и уделот на минерали. Обично
содржат 1-1,2 овесни единици/кг.
5. Анималните протеински крми ги вбројуваме во дефицитарни (најчесто увозни) и
најскапи крми, па во исхраната претежно се користат за урамнотежување на
аминокиселинскиот состав (лизин, метионин, триптофан, треонин и цистин) и тоа
во количина од 2-5%. Единствено млечните замени (регенерирано млеко)
претежно се составени од анимални крми (обезмастено млеко).

Анималните крми се важни изводи посебно на кои елементи?

Калциум, фосфор и бројни микроелементи.

Рибиното брашно содржи колку % сурови протеини?

55-74% сурови протеини со добар квалитет.

Со колкав процент рибиното брашно учествува во исхраната на животните?

2-5%, а некогаш и до 12%.

Какви други производи од риби и морски цицачи има на пазарот?

Брашно од рибни остатоци, китово брашно, сушен рибен или киров сок, топлив рибен
протеин.

Што претставуваат кафилериските производи и од што се добиваат?

Кафилерски производи се крми кои се добиваат при преработка на делови од телата или
крвта на угинатите домашни живтотни, односно отпадоцитте при производството, колење
и преработка на живина.

Која е застапеноста на протеините во месното брашно?

Застапеноста на протеините е 50-60% со добар квалитет, нешто послаб од рибиното

брашно.

Колкав е процентот на сурово протеини во крвното брашно?

80-92%

Каде се применува брашното од пердуви и во кој процент?

Се применува во живинарството и свињарство 3-4%, 10-12% проценти од вкупно

потребниот протеин. Може да се дава и на преживари.

Колку протеини содржи обезмастеното млеко во прав?

33-36%

Каде обезмастеното млеко во прав наоѓа примена?

При системи на рано одбивање на подмладокот.

Колку шеќери содржи сурутката во прав?

Најмалку 60%.

Која е енергетската вредност на сурутката во прав?

1 O.E./kg или 12.7 kJ MЕ - свињи

Во кој процент се користат пивскиот и добиточниот квасец во исхраната?

5-10% во смески (2-3% кај живина; 3-5% кај свињи).

Што подразбираме под крмни масти?

Под крмни масти подразбираме масти од различни животни (свинска маст, лој од
преживари, мешана животинска маст од кланични отпадоци и загинати животни, маст од
живина и др.) и масти од растително потекло, прикладни за исхрана на домашни
животни. Содржат масни киселини.

Зошто се додава маста во храната?

За зголемување на енергетската вредност, подобрување на вкус и олеснување не

пелетирање, намалување на правливост.

Кој е процентот на користење на мастите?

Во смески 5%, ретко 5-10%.

Кои се напознати дополнителни извори на витамин А?

Дехидрирана луцерка и трева (легуминозно сено).

Најголема количина на витамин Д има во?

Природно сушените сена (луцеркино сено).

Која кабеста крма добар извор на витамин Е?

Дехидрирано сено, пченкарни трици.

Која е основната причина за додавање на витамин К во оброците за животни?

За нормална коагулација на крвта.

Кои се добри изводи на витамините од Б комплексот?

Воденестите нус производи од прехранбената индустрија, триците.

Витаминот С се додава на животни кои се во состојба на?

-Кога животните се болни се дава за подобар имунолошки одговор

-Антистресен фактор (при транспорт на животните)

Коис е најзначајни микролементи?

Железо, кобалт, бакар, јод, манган, цинк, селен, молибден, хлор, флуор.

На колки групи се делат минералните додатоци и кои се тие?

*Споредни производи од кланична индустрија

*Природни извори на минерали

*Хелати

*Зеолити

*Пуфери

*Електролити

Сврзувачки средства за пелетирање (биндери)

ПРИМЕНЕТА ИСХРАНА НА ЖИВОТНИ

ДОБРОВОЛНО ЗЕМАЊЕ НА ХРАНА

Производството на домашните животни во голема мерка зависи од консумирањето на

храна. Затоа, од големо практично значење е зголемувањето на доброволното земање на
храна. Од друга страна, во процесот на еволуцијата, многу видови животни се стекнале со
способности за избирање на одредени крми, достапни во нивната околина, а отфрлање
на други. Поделбата на животните на карнивори, хербивори и омнивори, ги опфаќа овие
нивни карактеристики. Крмите, избрани од еден вид животни, мораат да ги обезбедат
нивните потреби во специфичните хранливи материи. Сите животни до одредена мерка
се прилагодуваат на количината на консумирана храна според своите потреби. Фактот
дека консумирањето на храна е прилагодено на преживување во природата, не значи
дека тоа е случај и со домашните животни. Во минатото била популарна селекција на
масни животни, така да се добиени раси на животни кои консумирале повеќе храна,
отколку што тоа се нивните потреби за депонирање на протеини. Ова е случај со
одредени раси на живина, свињи, говеда и овци.

Поради економските причини и намалените потреби од животински масти, овие раси

покасно се заменети со меснати.

КВАНТИТАТИВНА СЕЛЕКЦИЈА НА ХРАНА

Способноста за квалитетна селекција на храна е различна и варира во значителна мерка

помеѓу одделни животни. Хемиските сетила – вкус и мирис – играат многу значајна улога
во идентификација на одделни извори на храна. Видот и допирот исто така се користат
при изборот на храната. Хемиските сетила се од поголемо значење за селекцијата на
храната кај цицачите, додека видот е позначаен кај птиците (живината). Чувството за
допир укажува на физичката структура на храната, градбата (составот), обликот и
големината на честичките, тврдината, запрашеноста и друго. Овие карактеристики служат
за идентификација на храна, а можат да имаат и физиолошко влијание во
гастроинтестиналниот тракт, како и на количината на консумирана храна. Температурата и
влажноста на храната, исто така можат да влијаат на селекцијата на храната. Кај
подмладокот на цицачите хемиското сетило и изглед, немаат влијание на селекцијата на
храната. Исхраната во најголема мерка зависи од сетилото за допир. Ова го потврдува
фактот дека телињата незастно цицаат секој предмет кој ќе им се најде во нивните усни.
Истите, исто така одат и по топлина. Покрај тоа, јагнињата и пилињата често пати избираат
храна имитирајќи го однесувањето на другите животни во истото стадо или во јато.

КВАЛИТАТИВНА СЕЛЕКЦИЈА НА ХРАНА

Внатре во истиот вид, селекцијата може да варира помеѓу одделни животни, а во

зависност од генетските особини и поранешното искуство. Земањето на одреден тип на
храна, ги упатува животните во подоцнежната исхрана, на таа иста крма. Гладните
животни се помалку селективни спрема храната. Така на пример, гладните животни на
паша консумираат дури и некои отровни растенија. Живината при исхраната со оброци со
умерен дефицит во аминокиселини, може незначително да ја зголеми консумацијата на
храна и така да го компензира деицитот. Кокошките несилки можат да се прилагодат на
количината на консуирана храна при формирање на јајца, во денови кога се формираат
јајцата, ако имаат на располагање храна богата со калциум (3%). Претпоставката дека
животните поседуваат прехранбен разум, апсоутно е неточна. Единствените хранливи
материи, за кои повеќе животни поседуваат специфични побарувања и кои овие тие
активно ги бараат, се водата и солта (NaCl). Живината не покажува склоност спрема солта,
дури и кога е во прашања изразен нејзин дефицит. Спротивно на ова, давањето сол на
животните a d l I b I t u m може да го зголеми доброволното консумирање храна, до ниво
кои значително го надминува нивниот прехранбен оптимум.
КВАЛИТАТИВНА КОНТРОЛА НА ЗЕМАЊЕ ХРАНА

На основа на емпириското искуство, јасно е дека постојат разлики помеѓу краткотрајната и

долготрајната регулација на консумирањето храна. На долготрајната контрола на земање
храна укажува фактот што возрасните животни искажуваат тенденција на одржување на
константна телесна маса, во текот на подолг временски период. Постоењето на
краткотрајна контрола е производ на набљудувања изведени со гладни и сити животни,
односно, физиолошки механизми кои иницираат и го завршуваат однесувањето на
животните во текот на исхраната и ја одредуваат количината на консумирана храна, во
текот на едно хранење или еден ден. Консумирањето на храна од вишите животни,
контролирано е од централниот нервен систем, но многу поголем број различни
променливи фактори создаваат периферни и централни поттикнувања, кои влијаат на
консумирањето на храната. Квантитативната контрола на консумацијата на храна е
комплексна и мултифакторијална кај сите видови на виши животни. Постоењето на
интеракција помеѓу квалитативната и квантитативната контрола на консумирање храна, е
од големо практично знаење.

КОНТРОЛА НА КОНСУМИРАЊЕ НА ХРАНА НА СТРАНА НА ЦЕНТРАЛНИОТ НЕРВЕН СИСТЕМ

Одредени регии на хипоталамусот играат многу важна улога во квантитативната контрола

на консумирање на храната кај живината и цицачите. Утврдено е дека двете биатерални
зони во хипоталамусот, вршат контрла на консумирањето на храната, вентромедиалното
јадро на хипоталамусот и литералната зона на хипоталамусот. Исто така, утврдено е дека
билатералното разградување на вентромедијалното јадро на хипоталамусот,
предизвикуваат хиперфагија, односно претерано консумирање и дебелеење кај најмалку
11 видови цицачи и птици. Спротивно од ова, хемиската или електричната стимулација на
вентромедијалното јадро на хипоталамусот, спротивно од разградувањето, предизвикува
афагија, односно инхибирање на земањето храна. Поради тоа, вентромедијалното јадро
на хипоталамусот се нарекува центар за ситост. Од друга страна, билатералното
разградување на латералната зона на хипоталамусот предизвикува афагија, и изумирање
на стаорците и мачките, додека неговата стимулација предизвикува хиперфагија. Оттука,
латералната зона на хипоталамусот се нарекува центар на гладување.

КОНТРОЛА НА КОНСУМИРАЊЕ НА ХРАНА ОД СТРАНА НА ЦЕНТРАЛНИОТ НЕРВЕН

СИСТЕМ

Како што веќе е речено разградувањето на центарот за гладување го инхидира земањето

на храната. Разградувањето на центарот за ситост недоведува до промени. Повредите
настанати помеѓу овие два центри предизвикуваат хиперфагија. Затоа изгледат дека
центарот за гладување делува непрекинато во правец на земање на храната,се додека не
биде инхибиран од центарот за ситост.Непрекината активност на овие два центри сигурен
е доказ за нивната улога во контрола на консумирањето на храната.
ДОЛГОТРАЈНА КОНТРОЛА НА КОНСУМАЦИЈА НА ХРАНА

Пред 30 години владеело мислењето дека вкупните резерви на енергија во организмот се

наоѓаат под постојана контрола.После тоа, прифатено е мислењето по кое една
супстанција врзана за депонирање на енергија во организмот во форма на масти, активна
е во контрола на земање на храна во текот на форма на масти. Најновите испитувања
покажале дека од поголемо значење е индивидуалната големина на клетките на мастите
(адипоцити) од вкупната количина на на телесни масти. Постоењето на долготрајна
контрола се сугерира преку фактор дека возрасните животни појавуваат тенденција за
одржување на одредена жива маса, во текот на подолг временски период. Смалувањето
на количината на телесните масти при гладување со смалено косумирање на храната
долготрајна работа, лачење на млеко, проследено е со покасно обновување на
изгубените телесни масти. Преобилната исхрана доведува до дебелеење на смалено
консумирање храна,што може да доведе до афагија.Кај кравите е евидентиран спротивен
меѓусебе однос помеѓу себе животните пред телење и консумација на храна после партус.

Кај возрасните преживни животни волуменот на органите за варење е релативно голем.

Смаленото консумирње на храна кај дебелите животни, во врска е со зголеменото
депонирање на абдоминални масти, која физички го ограничува капацитетот на органите
за варење а со тоа и индиректно го смалува косумирањето храна. Испитувањата покажале
дека телесна маст кај преживните животни го смалува доброволно земање на храна, дури
и на оброците богати со концентрати, кои го минимизираат влијанието на ограничениот
капацитет на органите за варење.

Патот на сигналот од адипозното ткиво до хипоталамусот, за сега е непознат. Се

претпоставува дека адипозното ткиво ослободува метаболити богати со енергија,
соодветно
на нивната количина, а да овие потоа делуваат на центрите на хипоталамусот, во правец
на смалување на големината на порцијата или фрекфенцијата на земање на храна. Се
претпоставува, исто така, дека стероиден хормон претставува сигнал кој го произведува
адипозното ткиво. Сосема е извесно, дека долготрајната контрола на земање на храна,
под влијание на значително покомплексен физиолошки механизам. Разградувањето на
центарот за ситост, кој предизвикува хиперфагија, поврзано е со смалување на нивото на
хормонот на раст, тироксинот, глукагонот (хормон на панкреасот, кој ја зголемува
количината на гликоза во крвта) и адреналинот и порастот на секреција на инсулин и
пролактин. Со сигурност може да се рече дека постојат комплексни взаемни влијанија на
центарот на хипоталамусот, определени еднокрини жлезди и адипозното ткиво.
Хипотезата дека депонираната енергија искажува одредена интеракција со
консумирањето храна, доби на значење после најновите истражувања. Зголеменото
неонатално консумирање храна кај стаорците, предизвикано со смалување на големината
на леглото и зголеменото обезбедување на млеко, поттикнува хиперплазија на
адипозното ткиво. После одбивањето на животните, бројот на масните клетки покажуваат
тенденција на урамнотежување, иако може да се продолжи со порастот кај преобилно
хранетите животни. Бројот на масните клетки не се смалува во текот на животот, а нивната
маса, по своја прилика, ја детерминира подоцнежната дебелина и консумирање храна.

КРАТКОТРАЈНА КОНТРОЛА НА КОНСУМИРАЊЕ ХРАНА

Периферните дразби, кои делуваат и го контролираат консумирањето на храна кај

животните, се од физичка (механичка) и хемиска природа. Ширењето на органите за
варење има ограничена можност и така го ограничува земањето храна, дури и кога и не се
надразнети од страна на рецепторот. Докажано е постоење на рецептори во
гастроинтестиналниот тракт на животните. Исто така, докажано е и постоење на
рецептори осетливи на различни производи од варењето, кои пренесуваат сигнали до
хипоталамусот, и директно ја контролираат концентрацијата на одредени метаболити во
крвта.

Релативното значење на физичката и хемиската контрола на консумирање храна,

различно е кај различните видови домашни животни и кај различни оброци. Генерално
може да се рече дека волуминиозните оброци, со ницка содржина на енергија,
искажуваат тенденција за физичко регулирање на земањето на храна, додека оброците со
висока содржина на енергија, претежно хемиски го контролираат земањето на храна. Ова
поедноставување е е прикажано на графиконот 41. Испитувањата изведени се претежно
со преживни животни, кои, за разлика од непреживните животни, можат да опстанат и на
оброци кои содржат многу низок ниво на енергија, па се до оброци изразено богати со
енергија. Во исхраната на преживните животни утврдено е дека до извесно ниво на
сварливост или содржина на МЕ во оброкот, консумирањето на храната е контролирано
преку количината на храна во органите за варење. Земањето на храната расте со порастот
на концентрацијата на енергија во оброкот. Ова ниво на сварливост изнесува приближно
66%, а рабно е на количината на МЕЊ од 9,2МЈ/кг CM. Во опитите во кабести крми,
утврдена е прилично константна количина CM во руменот на овците, кои консумирале
оброци кои меѓусебно значително се разликувале по
содржината на енергија. При одредена концентрација на енергија во оброкот, постојат
физички ограничувања на консумирање храна. Над оваа концентрација на енергија,
животните искажуваат тенденција за одржување на константниот обем на консумирана
вкупна енергија и своеволно го редуцираат консумирањето на CM под физички
лимитираното ниво. Непреживните животни обично не консумираат оброци со ниска
содржина на енергија. Поради тоа, физичката контрола на земање кај овие видови на
домашни животни, не е доволно нагласена.

ФИЗИЧКА (МЕХАНИЧКА) КОНТРОЛА НА КОСУМИРАЊЕ ХРАНА

Постоењето на физичка контрола на консумирање храна прво е докажано кај човекот, со

внесување во желудецот балон на дување. Притисокот на балонот во стомакот, ја
инхибирал мачнината од гладување (снажни контракции на желудникот) и ја смалил
желбата за храна, сугерира постоење на рецептори во желудникот. Во подоцнежни
испитувања со стаорци, при исхрана со оброци разредени со инертни материи, утврдено
е одржување на прилично константно ниво на консумирање на енергија до одредена
точка. При понатамошно разблажување на оброкот, количината на храна станала
лимитирачки фактор и консумирањето на енергија е смалено. До слични резултати е
дојдено и во опити со преживни животни, при исхрана со кабести крми, со висока и ниска
содржина на енергија. Присуството на рецептори утврдено е во езофагусот, руменот,
желудникот на непреживните животни, абомазумот на преживните животни, бапката кај
живината и во цревата кај неколку видови домашни животни. Затоа може да се рече дека
краткотрајната конторла на земање храна, со помош на физичкиот обем на храната и
дигестот, е докажан факт.

ФИЗИЧКА (МЕХАНИЧКА) КОНТРОЛА НА КОНСУМИРАЊЕ НА ХРАНА

Одржувањето во живот со оброци со ниска концентрација на енергија, што е вообичаено

во исхраната на тревојадите со фиброзни крми, кои физички го лимитираат
консумирањето храна, не може да се обезбеди високо производство. Продуктивноста на
свињите и живината, исто така зависи од содржината на енергија во оброкот. Само
животните хранети со оброци кои физички не ја ограничуваат консумацијата на храна,
можат да остварат високо производство. Кога консумирањето храна физички е
ограничено, што најчесто е случај кај преживните животни, мелењето и пелетирањето
можат да доведат до нивно значително зголемување. Смалувањето на големината на
честичките од храната, доведува до смалување или елиминирање на преживањето, побрз
премин на дигестот низ органите за варење и смалена ретенција во руменот,
овозможувајќи така, консумирање на поголеми количини храна. Пелетирањето доведува
до понатамошно зголемување на консумацијата на храна. Во исхраната на преживните
животни, пелетирањето на храна предизвикува опаѓање на привидната сварливост, но не
се смалува нејзината метаболичност. Смалената сварливост на суровите влакна во вакви
случаи, се компензира со смалени загуби на метан (СН4). Ефектите од пелетирањето се
поголеми кај крмите со поголема содржина на влакна –
целулоза, така да пелетирањето претставува ефикасна метода за зголемување на
консумирање на кабести крми со лош квалитет.

ХЕМИСКА КОНТРОЛА НА КОНСУМИРАЊЕ ХРАНА

Долготрајната контрола на консумирање храна зависи од сеуште недефинирани хемиски

дразби, кои, најверојатно, ги произведува адипозното ткиво. Спротивно од ова,
краткотрајните хемиски механизми, кои ја контролираат гладот и ситоста на животните,
зависат од материите присутни во ингестот, кој ја вклучува храната, соковите за варење и
метаболити апсорбирани од дигестивниот тракт. Овие можат да влијаат на централната
нервна контрола за консумирање на храната, преку рецептори во дегестивниот тракт,
предизвикувајќи така индиректно промени во секрецијата на ендокрините жлезди и во
количината на депонирана енергија. Во материите кои ги предизвикуваат дразбите и
влијаат на однесувањето на животните во текот на исхраната спаѓаат: гликозата, амино и
масните киселини, јоните на минералите, осмотскиот притисок и рН. Од сите овие,
гликозата привлекува најголемо внимание, иако не претставува најважна материја, која
врши контрола на консумирањето храна.

ХЕМИСКА КОНТРОЛА НА КОСУМИРАЊЕ ХРАНА

Испитувањата изведени на преживните животни, покажале дека циркулацијата на

гликозата може да врши краткотрајна контрола на консумирањето храна. Постојат
орални, хепатични и рецептори на гликоза во централниот нервен систем, кај неколку
различни видови домашни животни. На улогата на гликозата во контролата на
консумирањето храна, прво укажала врската која постои помеѓу хипергликемијата после
земање на храна и чувство на ситост кај човекот, песот и другите непреживни организми.
Покасно е утврдено дека постоењето на артерио-венските разлики во нивото на гликоза, а
е во појака врска со чвството на ситос, отколку апсолутните нивоа на гликоза во крвта.
Артериско-венските разлики во содржина на гликоза, сигурен се индикатор на обеот на
апсорпција во органите и ткивата на клетките на организмот. Рецептори на гликоза
откриени се во хипоталамусот, додека центрите на глад и ситост вклучени се во
индиректна регулација на нивото на гликоза во крвта. Центарот за ситост инхибира
секреција на инсулин, а во центарот за глад ја зголемува. Инсулинот го подобрува
искористувањето на гликозата и ја зголемува инхибицијата на центарот за глад, со што
достапноста на гликозата се зголемува. Така, во контролата на улогата на гликоза доста
добро е испитана кај некои видови преживни организми.

Хипогликемијата кај стелните крави и сјагните овци, претставува метаболичко

пораметување, поради прекумерното исцрпување на гликозата во животинскиот
организам и е поврзано со намаленото консумирање храна. Оваа состојба ја прати благ
облик на ацидоза. Интравенската инфузија на гликоза, предизвикува воспоставување на
нормален апетит. Така гликозата кај преживните организми не го регулира земањето
храна, како што е тоа случај кај непреживарите.

Во последно време во исхраната на преживните животни се посветува значително

внимание на масните киселини, производите од ферментацијата во руменот, кога е во
прашање краткотрајна контрола на консумирање храна. Изгледа дека оцетната и
пропионската киселина влијаат на консумирањето храна, индиректно или директно,
додека значењето на бутерната киселина е значително помало. Како влијаат испарливите
масни киселини на консумирањето на храна, тешко е да се објасни, бидејќи овие влијаат
на pH вредноста и осмотскиот притисок во течната содржина на руменот. Утврдени се
рецептори на pH и осмотски притисок во руменот. Покрај тоа, pH и осмотскиот притисок
ги модифицираат покретите (моториката) на руменот и протокот на крв. Интензивната
ферментација во руменот, поврзана е со стопирањето на консумирање храна и почетокот
на преживање. Како производи на ферментацијата во руменот се формираат големи
количини гасови, кој со подригнување мора да се отстранат од организмот. Преживањето
е сигурен знак за ситоста на животното, и затоа е логична прептоставката да многу
хемиски и некои физички дразби ги активираат fedback механизмите, кои го контролираат
консумирањето храна кај преживните организми.

Има докази дека амино киселините играат активна улога во контола на консумирање
храна.Оттука,оброците незначително дефицитирани во некоја амино киселина,можат кај
живата незначителна да ја зголемат консумацијата на храна и да го компензираат нивниот
дефицит.Меѓутоа при изазено дефицитарни оброци,консумирањето храна значително е
смалено.Секој поголем недостаток или вишок на некоја амино киселина во оброкот,може
значително да го смали консумирањето храна.Смалувањто на концентрацијата на некоја
амино киселина,може да биде сигнал за централниот нервен систем.Има докази дека
мозокот содржи рецепроти за амино киселините и нивните метаболити.Внесувањето на
лимитирачки амино киселини,во каротидната артерија на пилињата,ја превенира
депресијата на консумација на храна додека внесувањето во jugularis,не доведува до
вакви ефекти.Тирозинот,фениланалинот и тритофанот,кружат како прекурсори на
специфични неуропредаватели.Оброците дефицитарни во овие амино киселини
редуцираат консумирање на храна,преку нивното влијание на достапноста на
неуропредавателите бо мозокот.Кај нормалните оброци,улогата на амино киселините во
регулурањето на консумацијата на храна е од мало значење.

Оброците со големи количини на избаласирани протеини,го смалуваат консумирањето

храна кај повеќето видови домашни животни.Овој ефект се објаснува со ослободување на
големи количини топлина и смален обем на празнење на желудникот кај непреживарите.

Оброците со недоволно количина на протеини,исто ката доведува до смалено

консумирање храна кај сите видови домашни животни,недостатокот на протеини во
оброкот го смалува производсто на ензими за варење на храната,дедека кај преживарите
во руменот.Дури,оваа состојба во исхраната предизвикува трошење на протеините на
ткивата.Меѓутоа,сигналите ги предизвикваат центрите на хипоталамусот кој доведува до
смалено консмирање храна,сеуште се непознати.

Мастите обезбедуваат значително повеќе енергија по единица тежина,од

јагленитехидрати и протеините.Поради тоа,преживарите во голема мерка го смалуваат
консумирањето на храна,при пораст на нивото на масти во оброкот.Преживарите
телерираат само сса 10% масти во оброкот,бидејќи маста ја пореметува нормалната
функција во руменот.Непреживарите толерираат големи количини масти во
оброкот.Оброците со висока содржина на масти,значително ја смалуваат консумацијата
на храна,контролирајќи ја така вкупната консумирна енергија.Сеуште не е познат
механизмот како високите нивоа масти во оброкот влијаат на консумирањето храна освен
механизмот за долготрајно регулирање на влијанието на адипозното ткиво.

Зголемената концентрација на калциум во мозокот предизвикуаат земање на храна кај

сите стаорци.Кокошките имаат специфичен апетит за калциу,кој е врзан за цуклусот на
носење јајца.Кај сите видови цицачи нивото на калциум во крвта е прилично
константно,но улогата на калциум во регулирање на консумирањето храна сеуште не е
доволно испитано.

Зголемувањето на осмотскиот притисок во дуоденумот, смалува консумирање храна кај

свињите. Порастот на осмотскиот притисок во руменот на преживните животни, врзан е со
инхибицијата на исхраната. Затоа со основа може да се очекува дека осмотскиот притисок
има исто значење во регулирање на консумирање на храната и кај другите видови
домашни животни. Рецептори за pH откриени се во руменот на говедата. Утврдено е дека,
исто така, да се испарливите масни киселини и млечната киселина, ја инхибираат
моториката на руменот, а консумирањето на храна преку нив делува на рН рецепторите.

ВЛИЈАНИЕ НА ТЕМПЕРАТУРА НА ДОБРОВОЛНОТО ЗЕМАЊЕ НА ХРАНА

Познато е дека земањето храна и апсорпцијата на хранливите материи, значително ја

зголемуваат продукцијата на топлина. Утврдено е постоењето на одредени корелации
помеѓу висината на телесната температура и ситоста на животните. Рецепторите осетливи
на температура, се наоѓаат во целиот организам, вклучувајќи ги и внатрешните органи и
хипоталамусот. Кај некои видови животни, ладењето на хипоталамусот предизвикува
земање на храна, додека неговото загревање доведува до инхибиција. Ова јасно
покажува дека температурата игра одредена улога во контролата на консумација храна.
Постои одредена врска помеѓу температурата на амбиентот, консумацијата на храна и
обратно. При температурата која е под зоната на термонерегуларност, доаѓа до пораст на
консумирање на храна. За ова постојат најмалку две причини. Губењето на топлина и
доброволна активност, кои бараат енергија, а билансот на енергијата кај животните е
пореметен. Во вакви случаи доаѓа до активирање на долготрајната контрола и зголемено
консумирање на храна. Во исто време, периферната температура на животните остро паѓа
и може да дојде до активирање на краткотрајната контрола на консумирање храна, преку
терморецепторите на хипоталамусот. Кога температурата на амбиентот (надворената
средина) расте над зоната на термонеутралност, консумирањето на храната опаѓа и покрај
тоа што потрошувачката на енергија се зголемува, поради активирање на забрзано
дишење, односно терморегулациониот механизам.

Ако дојде до појава на хипотермија, се смалува консумирањето на храна, најверојатно

преку терморецепторите на хипоталамусот. При долготрајно трчање и ad libitum исхрана,
изложувањетно на ниски температури, се зголемува количината на адипозното ткиво.
Меѓутоа, изложувањето на високи температури, ја смалува количината на ова ткиво во
организмот. Секрецијата на инсулин е во обратен сооднос со висината на температурата
на надворешната средина, покажувајки дека реакцијата на организмот на надворешната
температура е многу брза.

ВЛИЈАНИЕ НА ХОРМОНИТЕ НА КОНЗУМИРАЊЕ НА ХРАНАТА

Многу дразби, настанати со земање на храна, директно се пренесуваат до централниот
нервен систем преку рецептори, или индиректно преку промена во секрецијат на
ендокрините жлезди. Неколку хормони (секретин и холецистокинин) се производи во
дигестивниот тракт. Најважни хормони, кои влијаат на консумирањето храна, се инсулин,
тироксин, тестостерон, прогестерон, естроген. Инсулинот, кој го зголемува
искористувањето на гликозата и липогенезата, го произведува панкреасот и го зголемува
консумирањето храна кај непреживните животни. Тироксинот го зголемува обемот на
метаболизмот, а индиректно и консумирањето на храна. Долготрајни истражувања на
кравите покажале дека само краткотрајно зголемување на консумацијата на храна и
производството на млеко, доаѓаат како последица на делување на соединенија слични на
тироксинот. Сите природни полни хормони влијаат на консумирањето храна, веројатно
под дејство на хипоталамусот. Тестостеронот, машкиот полов хормон, кој го
произведуваат тестисите, е анаболик кој влијае на зголемено консумирање храна. Кај
женските животни, прогестеронот, кој го произведува corpus luteum во текот на
гравидитетот, исто така како анаболик ја зголемува консумацијата на храна. Естрогенот,
кој настанува во текот на овулацијата, искажува депресивно влијание врз консумирањето
храна. Голем број различни комерцијални, синтетички стероиди, со хормонална
активност, се користат како супстанции за стимулација на порастот. Овие можат делуваат
како анаболици, смалувајки ја потрошувачката на енергија и зголемено консумирање
храна.