Комуникација

Постојат неколку типични категории на комуницирање во делов-ниот свет, според

начинот на којшто се комуницира и каде се комуни-цира (3:67):

 Интраперсонално комуницирање;

 Интерперсонално комуницирање;

 Организациско комуницирање;

 Медио комуницирање;

 Масовно комуницирање.

Интраперсонално комуницирање. За повеќето луѓе, ко-муникацијата значи интеракција со

други луѓе. Но, основната комуни-кација почнува во нас самите по пат на говор или мисла
која се одвива внатре во нас. Во свеста на индивидуата пораката се испраќа, стигнува и
обработува во самите мисли на човекот. Всушност, сите видови ко-муникација
потстрекнати во нас ја определуваат натамошната комуни-кација со другите луѓе. Кога
сами се прашуваме дали нешто што зна-еме да го искажеме или да го премолчиме, тоа
претставува еден вид интраперсонална комуникација. Според истражувањата, во текот на
де-нот комуницираме сами со себе дури 50.000 пати, што значи, комуници-раме многу!
Интраперсоналното комуницирање е познато под разни имиња: внатрешен говор, дијалог
со себе, разговор со себе, внатрешен дијалог и вербализација со себе (8:).

Внатрешниот говор подразбира општење со самиот себе и него-ва основна

карактеристика е незвучноста. Се употребува кога се раз-мислува, планира и кога се
определуваат намерите. Тој е скратен, ре-чиси телеграфски. Постои разлика меѓу
внатрешниот и надворешниот говор. Една мисла може да се изрази со различни зборови
и на раз-лични начини. Може да се каже „ Игор го удри Петар“ и „Петар е удрен од Игор“,
што се две наполно различни реченици а имаат исто значе-ње. Внатрешниот говор го
претставува значењето на зборот и главно е независен од граматичките правила.

Колку повеќе комуницираме сами со себе, толку е можно да се подобри комуникацијата

со други луѓе. Интраперсоналната комуника-ција влијае на (6:105,106):

1. Нашето општо делување и резултатите. Таа почнува со мисли што ги будат чувствата
кои, пак, поттикнуваат и водат кон ак-ција. Позитивната интраперсонална комуникација
води кон позитив-ни чувства кои генерираат позитивни акции и обратно. Оние луѓе кои ги
афирмираат своите способности, силните страни и најдобри-те квалитети, се поуспешни
од луѓето кои се опседнати со негати-вен дијалог со себеси.

1
2. Комуникацијата со другите луѓе. Поради недоволна само-доверба, некои луѓе не можат
да се искажат себеси пред други луѓе. Најчесто во нивниот интерен говор се среќаваат
мисли како: „Јас се плашам“, „Тие не ме сакаат“, „Што ќе помислат за мене?“ итн. Тие
мисли се повторуваат повеќе пати кај нив, со што се зајакнува чувс-твото на несигурност и
непријатност. Ова однесување се одразува врз говорот на телото кое, пак, може да
придонесе за оддалечува-ње и неразбирање од другите луѓе. Така, можно е да се закочи
ефективната комуникација и да дојде до отуѓување. Затоа, интра-персоналната
комуникација има или позитивен или негативен ефект во нашата комуникација со
останатите луѓе.

3. Длабоко влијае на нашата личност. Можеби ви било здо-девно, сте се чувствувале

несреќно без посебна причина, што може да ве фрустрира се додека сами не разберете
зошто сте се чувст-вувале така. Со следење и подобрување на интерниот говор може
видно да се подобри општата комуникација и животот во целост преку неколку стратегии
за постигнување на здрава интерперсонал-на комуникација:

 Свесност. Луѓето свесно не одбираат негативен внатрешен говор, туку тоа доаѓа
спонтано по автоматизам. Тоа е слично на возачот кој вози рутински без да мисли на
начинот на возење. Но, свесното насочување на мислите води кон сознание за значење на
мислите и што понатаму може да правиме со нив.

 Можност за избор. Кога ќе се фокусираме на нашиот внат-решен говор, тогаш може да

го вреднуваме неговиот квалитет. Не е потребно луѓето цел ден да се препуштаат на
различни мисли без да ги селектираат во своја корист. Потребно е да направат избор, да
ги изберат позитивните мисли и свесно да ги избегнуваат негативните. Преку ментална
дисциплина, упорност и сила на волјата секој може да поттикне мисли на самодоверба за
подобрување на интраперсоналната комуникација.

 Преземање активност. Но, изборот на мисли, на самодо-верба, самиот по себе не значи

ништо доколку не се преземе ак-ција да се преточи мислата во дело. Секогаш кога
чувствуваме дека сме нерасположени и кога надвладеале кај нас негативни
интраперсонални мисли, свесното отфрлање на ваквите мисли може да ни помогне да
излеземе од таа состојба.

 Посакување желба или молитва. Преку посакувањето желба или преку молитва, човекот
може да почувствува поголе-ма позитивна сила и поврзаност со некоја за него
надворешна сила поголема од неговата, која му дава надеж и сигурност. На-шата
интраперсонална комуникација држи рамнотежа меѓу на-шите мисли, чувства и акции.
Нашите акции резултираат во де-ла и резултати во работењето по кои не препознаваат во

2
сре-дината. По нив не оценувааат дали сме исклучителни или пак, воопшто не сме
забележани во средината зошто не работиме добро.

Интерперсонално комуницирање. Интерперсоналната комуникација се одвива меѓу

двајца или повеќе луѓе. Воспоставената комуникација меѓу нив се одвива од оној што ја
испраќа пораката до оној што ја прима во две одделни форми: директна и индиректна
(9:).

Директната форма (канал) е многу лесно воочлива од стра-на на примателот на пораката.

И говорната и неговорната информација се наполно контролирани од испраќачот.

Индиректната форма (канал) е потсвесно препозната и при-мена од примателот на

пораката и не е под директна контрола на ис-праќачот. Не е случајно говорот на телото кој
ги покажува вистинските емоции да не биде адекватно образложен на говорен начин.
Потсвес-ното примање и интерпретирање на пораката преку сигнали често е со
посредство на претчувството, нагаѓањето.

Во интерперсоналната комуникација не може да се прескокнат основите на

комуникацијата базирани на четирите принципи: (10:)

1. Интерперсоналната комуникација е неизбежна. Не може а да не комуницираме. И

тогаш кога сме решиле да не комуни-цираме, тоа го правиме! Не само преку зборови, туку
и со тонот на гла-сот или со некој гест, израз на лицето, ние постојано комуницираме со
луѓето од нашата средина. Низ овие канали ние постојано добиваме повратна
комуникација од другите луѓе. Дури и кога спиеме, ние кому-ницираме. Ние не ги читаме
мислите на луѓето,тие судат според тоа ка-ко се однесуваме, а не какви намери имаме.

2. Интерперсоналната комуникација е неизбежна. Не можете да ги вратите назад

искажаните зборови. Ефектот од иска-жаното останува засекогаш. Иако и самиот судија
понекогаш ќе каже „не се зема предвид последната реченица искажана од сведокот“, се-
пак, од сите присутни се слушнати изречените зборови, после што мо-же да дојде до нов
став кај слушателите. Една руска поговорка вели: „Еднаш изречен збор од уста не може
повторно да се голтне назад“.

3. Интерперсоналната комуникација е комплексна. Ниедна форма на комуникација не е

лесна. Дури и најлесната изречена молба е комплексна. Ние не ги толкуваме идеите, ние
ги толкуваме симболите кои ги изразуваат идеите. Ова дополнително ја усложнува
комуникацијата. Зборовите или симболите немаат инхерентно значе-ње, ние едноставно
ги користиме на одреден начин и не постојат двај-ца луѓе кои наполно исто користат еден
ист збор.

3
4. Интерперсоналната комуникација е контекстуал-на. Тоа значи дека комуникацијата
никогаш не се воспоставува во изолација. Таа содржи:

 Психолошкиот контекст, кој ве претставува вас и што е тоа што ве води во интеракција со
другите луѓе. Вашите потреби, жел-би, вредности, личност итн, го моделираат вашиот
психолошки кон-текст.

 Контекстот на релации кој се однесува на вашите реакции кон другите луѓе.

 Ситуациониот контекст се однесува на местото каде се одви-ва комуникацијата. Онаа

што се одвива во училница ќе биде напол-но различна од комуникацијата во кафуле.

 Контекстот на околината се однасува каде што се комуници-ра. Мебелот, локацијата,

нивото на гласност, температурата, сезо-ната, времето во текот на денот, се примери за
фактори на контекс-тот на околината.

 Културолошкиот контекст ги вклучува сите научени правила за однесување кои влијаат

на интеракцијата меѓу луѓето. Ако доаѓа-те од култура каде што е непристојно долго да
гладете во очите на соговорникот, вие ќе го избегнете тоа. Ако пак вашиот соговорник
доаѓа од култура каде што долгото гледање во очите дава знак на доверба, додека
разликата во однесувањето ќе придонесе да се роди недоразбирање.

Организациско комуницирање. Комуникацијата почнува од нас самите, продолжува со

луѓето што ја чинат нашата најтесна сре-дина, за потоа да се отвори во сите насоки. Така,
комуницираме со на-ши пријатели, соученици, колеги од работа, познаници, деловни
парт-нери, купувачи, добавувачи, со луѓе од различни институции, државни органи,
претставништва и со многу други луѓе кои ја чинат нашата по-широка општествена или
социјална средина. (11:).

Еден специфичен начин на комуникација претставува организа-циското комуницирање.

Како што на специфичен начин се одвива кому-никацијата во едно училиште, факултет
или друга установа, каде што учениците / студентите комуницираат меѓу себе, со
професорите или менаџментот на установата, со други колеги од земјата или странство,
така тој процес на комуникација се одвива на специфичен начин и во секоја останата
работна организација (институција, фирма, фабрика, банка итн.)

Организациското комуницирање претставува интерна и екстер-на комуникација меѓу

луѓето вработени во и надвор од организацијата, со цел остварување на задачите и
дејноста за што таа постои. Соглас-но поставеноста на одговорностите, квалификациите на
вработените (а за потреба на организацијата), се востановува хиерархија во управува-
њето со организацијата. Комуникацијата на различни нивоа, од врвниот менаџер сè до

4
вработениот во производната хала, на пример, се одви-ва на три различни начини по пат
на тн. комуникациски текови. Постојат три комуникациски текови: хоризонтално,
вертикално и дијагонално комуницирање.

Хоризонталното комуницирање ја претставува комуника-цијата меѓу лица кои се на исто

хиерархиско скалило во организацијата (едниот од нив не е на повисоко ниво од другиот).
Тоа е комуникација која подразбира размена на информации заради координација на
рабо-тата што треба да се изврши. Координацијата е процес преку кој луѓето и одделите
работат заедно за завршување на главната цел на органи-зацијата. Заемната
комуникација на одговорните лица од два или по-веќе оддели, односно стручни активи е
заради решавање на проблеми или завршување на заеднички проекти и задачи.
Хоризонталната ко-муникација може да се одржува формално преку извештаи, писма, но
најчесто е во неформален облик и се одвива по устен пат „лице во ли-це“, преку телефон
и сл. Најчесто, ваков вид на меѓусебен контакт има-ат менаџерите, по пат на советувања,
состаноци, работа во тимови и групи (12:).

Вертикалното комуницирање ја претставува комуника-цијата меѓу лица кои хиерархиски

се наоѓаат на различни нивоа во ор-ганизацијата (релација надреден – подреден). Овој
вид на комуникаци-ја се однесува и по надолна и по нагорна линија. Надолното
комуницирање овозможува пренесување информации од повисо-ките кон пониските
нивоа на хиерархијата во органзиацијата, по писмен или устен пат (преку упатства,
прирачници, билтени). Нагорното ко-муницирање, всушност, е повратен одговор (feed
back) на надолно-то комуницирање. Вработените од пониските нивоа во организацијата
преку збирни извештаи, сугестии, идеи, жалби, анкети и лични претс-тавници од базата
може да контактираат со надредените.

Дијагоналното комуницирање е најмалку застапено во организациите и подразбира

комуникација на лица од различни хиерархиски нивоа како и комуникација меѓу различни
организациски единици (13:.141).

Успешноста на секоја работна организација многу зависи од ефективната комуникација

која во неа се практикува.

Основните функции на организациската комуникација се:

 зближување на луѓето во организацијата заради остварува- ње на заедничка цел;

 водство, мотивација и влијание;

 решавање на проблемите и донесување одлуки;

5
 подигање на свеста кај вработените за важноста на нивна-та работа во целокупната
стратегија на организацијата;

 справување со конфликтните ситуации, преговарање и склучување зделки:

 промоција на иновации.

Медиокомуницирање. Станува збор за вид комуникација меѓу 2-3 лица кои користат
софистицирани средства за пренесување на информациите по пат на вебкамера, проектор
и слични медио кому-никациски средства за масовна комуникација или пак за лична
комуни-кација(14:).

Медиокомуницирањето е вид комуниција која се наоѓа меѓу ин-терперсоналната и

маскомуникацијата. Тоа е посебен, специфичен на-чин на комуникација наменета за
помал број луѓе кои имат слични потреби, интерес, вкус. Тој вид на комуникација со
публиката е препоз-натлив во одредени издвоени делови од продавници, маркети,
салони, но и во одредени организации, корпоративни згради. Се однесува на специфична
реклама на одредени производи, услуги, активности пре-зентирани на декоративни
штендери на кои се поставени корпоративни бои и лого на производителот (Милка
чоколада и сл.) Овој начин на ко-муницирање може да биде презентација, спот, реклама
или аудио снимка прикажани на ТВ апарат, видео бим и сл. Изработката на ваков вид
комуникација е скап и е наменет за одреден круг луѓе кои би може-ле да станат идни
потрошувачи на одредениот производ или услуга. Доколку ваквиот вид реклама се
подготви за поголем аудиториум, то-гаш овој вид комуникација преоѓа во
маскомуникација(15:).

Масовно комуницирање. Масовната комуникација или по-пуларно маскомуникацијата се

појавува кога мал број луѓе испраќаат пораки на голем број непознати луѓе од хетероген
состав (публика) по пат на специјализирани комуникациски медиуми(16:).

Пренесувањето на различни видови информации од една или неколку индивидуи на

голема популација луѓе во исто време се одвива преку масмедиуми. Најчесто, тоа се
печатените медиуми како весни-ците, магазините, ревиите, потоа радиото, телевизијата,
филмот и бла-годарејќи на Интернетот – дигиталната комуникација. Преку воспоста-
вување на комуникација преку PR (public relations) лица одговорни за односи со јавноста,
преку сите масмедиуми се пренесуваат најразлич-ни информации и реклами. Но,
пренесувањето на информациите не подразбира само нивно техничко и пасивно
воспримање од страна на луѓето. Се повеќе тие активно се вклучуваат во
медиапродуктите како што се компјутерите, мобилните телефони и Интернетот.

6
Комуникациски фактори

Ефективната комуникација не е ни малку лесна работа. Тоа е комплексен процес што

претпоставува различни стратегии за реагира-ње во различни ситуации. Впрочем,
најдобро би било кога идеите, мислите и поимите би можеле да се пренесуваат со
телепатија, ди-ректно од главата на едниот до главата на другиот соговорник, бидејќи на
тој начин целосно и веродостојно би била пренесена пораката. Но, тоа е невозможно,
барем денес. Затоа, за ефективна комуникација, од-носно пренесување на своите мисли,
луѓето треба да научат да го ко-ристат јазикот во социјалниот или општествен контекст.
Една од нај-важните компоненти на секоја култура е комуникацијата со помош на
симболи, вклучувајќи го тука и јазикот. Во зависност од целта која се сака да се постигне
со комуникацијата, јазикот може да се користи за: размена на информации, поставување
различни барања, кога е пот-ребно, убедување, проценување или пак, изразување на
чувствата, мислењата и ставовите.

Меѓутоа, треба да знаеме не само што да кажеме, туку и кога тоа да го кажеме и како да
го кажеме. За таа цел потребно е да се оп-ределат сите комуникациски фактори, вклучени
во испраќањето и примањето на пораките. Со нивна помош, поединецот треба да оп-
редели соодветен начин на комуницирање за секоја ситуација. Тие комуникациски
фактори се (18:3):

 Јазичната компетенција;

 Границите во комуницирањето;

 Културата на изразување;

 Итноста;

 Стилот и односот во комуницирањето.

За правилно определување на комуникацискиот фактор јазич-на компетенција, клучен е

одговорот на прашањето: Што е цел-та на комуникацијата / интеракцијата?

Понекогаш некои зборови ги примаме како изјава или како пра-шање, а сепак не ни е
сосема јасно која е пораката што ни ја испратила другата личност. Секогаш кога пораката
не е разбрана, во некој дел или целосно, треба тоа да му се каже на соговорникот.
Начинот на којшто треба да се направи тоа, зависи од ситуацијата и комуникаторите. Но,
без оглед дали тоа ќе биде направено на вербален начин (со поста-вување на прашање,
извинување или барање нешто, да се дообјасни или едноставно со замолување на
соговорникот да го допрецизира сво-јот исказ) или на невербален начин (со израз на
збунетост или вчудоне-виденост), мора да резултира со повторно разјаснување на

7
пораката. Секогаш е поедноставно да се праша нешто повеќе пати, отколку заради
погрешно разбрана информација да се направи грешка. Никогаш не тре-ба да се
прикриваат грешките што се последица на нејасната кому-никација туку треба да се
направи обид тоа да се спречи во иднина на начин што ќе се инсистира на точни и јасни
пораки. Од изнесеното следи дека, за правилна комуникација не е доволно само да се
познава јазикот и граматиката. Она што е битно е свесноста како да се употребат соод-
ветни зборови во дадена ситуација.

Треба да се напомене дека кога станува збор за комуницирање во една организација,

тогаш се мисли на размената на информации, поставување барања, убедување на другите
луѓе, проценување на ра-ботата, изразување на чувствата, мислењата и ставовите. Сите
овие елементи на деловното комуницирање треба да бидат задоволени пре-ку користење
на соодветни зборови. За едно исто прашање може да се употребат различни реченици.
Така например, ако сакате да побарате некоја книга, тоа можете да го направите на
неколку начини:

 Дај ми ја книгата!

 Те молам, дај ми ја книгата

 Може ли да ја добијам книгата?

 Ќе сакаш ли да ми ја дадеш книгата?

 Дозволи ми да ја земам книгата што е кај тебе.

 Дали може дасе послужам со книгата што е кај тебе?

Понекогаш, ако добро не се процени ситуацијата може да се по-греши при изборот на

зборовите кои ќе се употребат. За да се избегне тоа, секогаш кога со сигурност не може да
се процени што сакал да ка-же соговорникот, треба да се сигнализира. Тоа може да се
направи со:

 Зборови или гестови;

 Барање да се повтори информацијата;

 Барање дополнителни објаснувања;

 Барање повратна информација;

 Парафразирање.

8
Некои луѓе не сакаат да кажат дека не разбрале нешто, плашеј-ќи се дека ќе им се
припише незнаење и ќе бидат помалку вредни во очите на другите. Никој не може да
знае сè и затоа не е страшно ако нешто не се знае или не се разбрало. Не е страшно да се
праша. Многу пострашно е да не се праша и да се прикрива сопственото незнаење зад
некаква лажна компетентност. Ако веќе дошло до грешка, како ре-зултат на несоодветна
комуникација, не треба грешката да се прикри-ва, а уште помалку да му се препишува тоа
на некој друг. Отворената комуникација е услов за ефективност во работењето.

За вториот комуникациски фактор, границите на комуни-цирањето, важно е прашањето:

Кои права и одговорности ги има комуникаторот?

Многу често, во која било работа, како проблем се јавува непра-вилното определување на
правата и одговорностите што произлегу-ваат од неа. Секој човек треба да знае да ги
определи границите во ко-муницирањето, во зависност од ситуацијата. Тоа значи
одредување на подрачјето на дејствување на поединецот. Во секоја организација пос-
тојат граници во пренесувањето на информациите, што зависи од: ор-ганизациската
култура, хиерархиското ниво на комуникаторите и сл. Во организациите, овластувањата и
одговорностите на поедин-ците го сочинуваат формалниот домен на дејствување и ја
отсликуваат хиерархиската поставеност. Во зависност од неа се формираат и пра-вилата
на однесување во секоја организација. Така, едни правила за однесување важат меѓу
соработниците, други меѓу претпоставените и подредените и сл. Од таа хиерархиска
поставеност произлегуваат и разликите во начинот на комуницирање со различни
поединци.

Од друг страна, може да се каже дека поголемиот дел од кон-верзацијата што се одвива
во една организација, се однесува на ра-ботата. Меѓутоа, постојат и такви разговори што
се однесуваат на соци-јалните или општествени димензии на работата и кои се водат за
вре-ме на паузите, но и во текот на работното време. Во секоја организа-ција, постојат и
незапишани правила за однесување, што се основа врз која се формираат и правилата за
комуницирање.

Претпоставените, честопати, неправилно сметаат дека имаат право да им кажат на

вработените сè и сешто. Ниту претпоставениот, ниту кој било друг вработен, без оглед на
позицијата што ја зазема, не може да се обраќа навредливо кон останатите вработени.
Никој не смее да си дозволи омаловажување ниту шегување со општествените, мате-
ријалните, верските, националните и другите разлики и чувства, ниту со личните особини
и карактеристики на поединецот.

Културата на комуницирање е во тесна врска со начинот на однесување на поединците.

Понекогаш луѓето не се сигурни како треба да одговорат, бидејќи не се сигурни која е

9
нивната позиција и статусот во организацијата. Затоа, за определување на овој комуника-
циски фактор потребно е да се одговори на прашањето: Со кого се разговара?

Начинот на изразување во организациското комуницирање зави-си, пред сè, од

позицијата на која се наоѓаат комуникаторите. Во орга-низациите, најчеста е
комуникацијата меѓу соработниците, но секако дека не треба да се заборави и
комуницирањето меѓу менаџерите и вработените и вработените со клиентите. Во секоја
од овие наведени релации и ситуации, начинот на комуницирање треба да биде разли-
чен. Така на пример, доколку станува збор за комуницирање со сора-ботници, тогаш
конверзацијата не треба да биде строго формална. Тоа, до определен степен, подразбира
и интерес за приватниот живот на ко-легите, за нивните проблеми, интереси и навики. За
разлика од овој од-нос, комуницирањето меѓу претпоставените и подредените подразби-
ра одредени правила што ја сочинуваат културата на комуницирање. Секако дека постојат
и некои непишани правила, што се применуваат за комуницирање со претпоставениот.

Кога станува збор за обраќање на претпоставен кон подредени-те, тогаш треба да се знае
дека не е дозволено да се упатуваат сар-кастични забелешки кон подредените и нивната
работа, ниту пак да се користи нагласено наредувачки тон при задавање на задачите.
Многу поефективна комуникација се остварува доколку се користат фрази со зборови на
замолување. И подредените, кон претпоставениот треба да се однесуваат на начин што
да ги почитуваат правилата за деловно комуницирање, со користење културен и љубезен
тон, но не и сервил-ност. Пренагласената љубезност делува: грубо, нереално, полтронски
и има спротивни ефекти. Комуникацијата на вработените со клиентите, секогаш
подразбира формален пристап со користење на добри манири и култура во
комуницирањето.

Во секој случај, при сите видови на комуницирање, без разлика на хиерархиското ниво на
комуникаторите, едно правило се провлекува како основен услов за успешна
комуникација: комуницирање со почи-тување на личноста на соговорникот.

При комуницирањето, можат да се издвојат четири, таканарече-ни зони на

комуницирањето (19:56):

1. Интимна зона – се користи во комуникација со саканата личност и децата;

2. Лична зона – комуницирање со блиски личности (другари и при-јатели;

3. Социјална зона – комуницирање со: непознати лица, претпос-тавени, деловни

партнери, клиенти и на состаноци;

10
4. Јавна зона – комуницирање на конференции, семинари, презен-тации, говори и
предавања.

Честопати се соочуваме со невообичаен проблем што бара не-одложно да му се посвети

внимание. Ако во таков случај се обидеме да одговориме на прашањето: Колку е
приоритетна пораката?, то-гаш ќе го определиме комуникацискиот фактор итност на
порака-та.

Секој од нас се сретнал со ситуации кои бараат итност во пос-тапувањето и давање

приоритет на некоја работа затоа што е важна и треба да се изврши без одлагање. Во
деловниот свет, честопати се ја-вуват и по неколку работи чија важност е нагласена, а од
итноста во постапувањето зависи целокупното работење. Како тогаш да се опре-дели што
е приоритетно, меѓу повеќето поставени задачи од итен ка-рактер?

Соочувањето со кризни ситуации, за што е потребна дополни-телна акција што не била

предвидена во дејствувањето, бара подруги насоки на делување. Најголемиот дел од
работните обврски се предвид-ливи и вообичаени, па нивното извршување е рутинско.
Меѓутоа, оние работи кои се јавуваат како неодложни и на кои треба да им се даде
приоритет, бараат од поединците поинакво дејствување, што е насочено во правец на
справување со ситуацијата. Во такви случаи, потребно е да се определи вистинскиот
степен на сериозноста и итноста, и тоа соод-ветно да се пренесе преку комуникацијата.
Тоа не е можно ако добро не се планира времето, а тоа бара способност да се утврдат
приоритетите.

Иако, во итните ситуации многу од правилата на комуницира-њето што важат во

нормални услови, се менуваат, сепак, треба да се води сметка за тоа, комуникацијата да
биде прецизна и јасна. Особено е важно, во така стресни услови, да не се „долива масло
на огнот“, со па-нична комуникација.

Некои истражувања укажуваат дека најважната причина поради која многу поединци не
успеале да напредуваат во кариерата, е нивното неумеење да комуницираат со другите
луѓе. Понекогаш, тешко е да се видиме себе си онака како што нé гледаат другите луѓе. Со
поставување на прашањето: Како изгледам и каков впечаток оставам? и дадениот
одговор на тоа прашање, всушност го определуваме комуника-цискиот фактор – стилот и
односот во комуницирањето.

Од мали нозе луѓето учат правила за добро однесување и во зависност од тоа и својот
карактер, тие го градат и развиваат својот стил на однесување и комуницирање. На тој
начин, се сретнуваат раз-ни типови луѓе, со специфичен однос и различни стилови на
комуници-рање. Тие стилови се движат, од луѓе кои се „суперпријателски“ распо-ложени,
до луѓе кои се „тешки“ за комуницирање. Меѓу овие екстремни типови на комуникатори,

11
се сретнува цела низа луѓе со различни стило-ви на комуницирање: експерти кои знаат сè,
рационални типови за кои не се битни чувствата на другите луѓе, песимисти кои не
веруваат во ништо, оптимисти кои не го гледаат никогаш проблемот, нерешителни луѓе
кои никогаш немаат свое мислење, луѓе кои се жалат за сè и ниш-то не им е погодено,
помирливи луѓе кои постојано и за сè бараат комп-ромис и др.

Мора да се признае дека не постои совршен и најдобар стил и де-ка секој од наведените
стилови, и уште многу други кои не се наведени, имаат свои позитивни и негативни
страни. За голем број поединци, ефи-касната и ефективна комуникација со другите луѓе е
тешка работа. До-колку не се воспостави правилна комуникација, можни се две крајности:

 Поединецот не умее да се однесува со луѓето и тогаш е оква-лификуван како тежок или

непријатен соговорник;

 Поединецот претерува во желбата да се покаже како супер-пријател со другите луѓе,

постојано се согласува со нив и прави компромиси до тој степен што се претвора во човек
со неодлучен стил што ќе води кон тоа работата да трпи.

Начинот на кој луѓето гледаат на работите, односно нивните мен-тални модели, го

определува нивниот пристап во комуницирањето, од-носно нивниот стил на
комуницирање, додека нивното позитивно или негативно реагирање на ситуациите го
определува нивниот однос кон комуницирањето. Најважно е да се разбере дека секој
човек има свои индивидуални карактеристики и дека тие влијаат и врз начинот на кој тој
човек комуницира. Но, комуницирањето не е нешто што е дадено еднаш за секогаш, туку
напротив, тоа е процес на постојано менување и усовр-шување. Луѓето кои ги разбираат
комуникациските фактори можат соод-ветно да одговорат во разни ситуации, така што ќе
научат да ги приспо-собуваат своите одговори.

Како најлесно да ги определите комуникациските фактори? (3:51)

33

1. Јазична компетенција – Која е целта на пораката?

Ситуација: Дали утре ќе дојдеш во 9 часот?

Ова прашање може да има различно значење. Може да се постави со цел да се добие
информација за тоа дали оној на кого му е упа-тено ќе дојде во точно определеното
време, но со него може да се изрази и негодување или критика доколку соговорникот е
некој кој постојано доцни.

2. Граници во комуницирањето

12
Ситуација: Дали гледаш како си облечен / а ?

Доколку претпоставениот му го постави ова прашање на некој од вработените, на

работното место, тоа може да се разбере, но пра-шање е колку тој/таа има право да го
коментира начинот на обле-кување на вработените, освен ако не е спротивно на кодексот
на однесување во организацијата.

3. Култура на изразувањето

Ситуација: Немам намера да ти објаснувам каде бев ?

Ваквиот одговор може „да помине“ кај близок пријател или во се-мејството, но замислете
каков ефект би оставил кај претпоставе-ниот!

4. Итност

Ситуација: Мора да останеш денес на работа до 20 часот?

Ако препоставениот тоа го побара од некој од вработените, бидеј-ќи мора да се заврши

некоја работа што не трпи одлагање,тогаш е сосема во ред. Но, ако тоа го бара без
објаснување зошто тоа мо-ра да биде така, тогаш веројатно дека ќе предизвика револт кај
вработените, а многумина од нив можеби и нема да го почитуваат тоа.

5. Пристап и однос во комуницирањето

Ситуација: Не можам да дојдам на прославата!

Ако се употреби оваа реченица, за да се одбие некоја покана, без да се даде

образложение за причината или спреченоста, тогаш тоа звучи доста грубо,
бесчувствително и некултурно. Ако се даде добра причина, тогаш може без проблем да се
прифати.

Според една поделба, во деловниот свет, се сретнуваат следните четири типови на

комуникатори, според нивниот стил на комуницирање:

1. Аналитичар - затворен тип со ниска самоувереност во комуни-цирањето.

2. Командант - затворен тип со висока самоувереност во комуни-цирањето.

3. Приспособлив - отворен тип со ниска самоувереност во кому-ницирањето.

4. Изведувач - отворен тип со висока самоувереност во комуници-рањето.

34

13
АНАЛИТИЧАР

Внимателен во акциите и одлучувањето

Преферира организираност и структуираност

Дава предност на објективната и интелектуална средина за работа

Сака да биде во право затоа што исклучително се

потпира на податоци и факти

Работи сам, прецизно и бавно

Бара безбедна средина со мал ризик

Поседува добри вештини за решавање на проблеми

КОМАНДАНТ

Сака да контролира

Карактеристичен е по цврстите одлуки и акции

Му пречи неактивност

Сака максимална слобода во работата

Смирен е и независен во комуникацијата со другите

Ниска толеранција за туѓите чувства и ставови

Работи брзо и самостојно

Поседува добри административни вештини

ПРИСПОСОБЛИВ

Сака блискост во комуникацијата

Не сака конфликти

Ги поддржува и активно ги слуша другите луѓе

Инертен е и спор во донесувањето одлуки

Работи бавно и во соработка со другите луѓе

14
Слаба страна му е дефинирањето на целите и самонасочувањето

Бара сигурност и припадност

ИЗВЕДУВАЧ

Не сака да биде сам

Претерува и генерализира

Фантазер кој умее да ги поведе и другите луѓе во своите соништа

Спонтан е во акциите и одлучувањето

Сака да се ангажира

Не е постојан

Бара респект и припадност

Поседува добри вештини за убедување

15