1

ใบความรู้ที่ 4
เรื่อง การแยกตัวประกอบพหุนามดีกรีสูงกว่าสอง

ทฤษฎีบทตัวประกอบ (factor theorem)

เมื่อ px  คือพหุนาม px  an xn  an xn1  an xn2  a1 x  ...  a0 โดยที่ n เป็น
จานวนเต็มบวก a» , an1 ,..., a1 , a0 เป็นจานวนจริงซึ่ง an  0 พหุนาม px  นี้จะมี
x  c เป็นตัวประกอบก็ต่อเมื่อ pc   0
การพิสูจน์ทฤษฎีบทนี้ จะต้องแสดงว่า
1. สาหรับพหุนาม px  ถ้า xc เป็นตัวประกอบ แล้ว จะได้ pc   0
2. สาหรับพหุนาม px  ถ้า pc   0 แล้ว xc จะเป็นตัวประกอบของพหุนาม px 
พิสูจน์ 1.  x  c เป็นตัวประกอบของ px 
x  c หาร px  ลงตัว
จากทฤษฎีบทเศษเหลือ pc  คือเศษที่ได้จากการหารด้วย xc
นั่นคือ pc   0
2.  pc   0
ให้ px  หารด้วย xc แล้วได้ผลหารเป็น qx  เศษ R

จะได้ px   x  c qx  R

จากทฤษฎีบทเศษเหลือ R  pc 
ดังนั้น R0

 px   x  c qx
นั่นคือ x  c เป็นตัวประกอบของ px 
จาก (1) และ (2) สรุปได้ว่า พหุนาม px  มี x  c เป็นตัวประกอบก็ต่อเมื่อ pc   0
 2

ตัวอย่างที่ 1
จงแสดงว่า เป็นตัวประกอบของ
วิธีทา ให้

นั่นคือ หาร p(x) ลงตัว

เป็นตัวประกอบของ
จากตัวอย่างที่ 1 หาร ลงตัว เมื่อนา ไปหาร
ได้ผลลัพธ์

และ

ในการแยกตัวประกอบของพหุนาม เราจะใช้ทฤษฎีบทเศษเหลือ และทฤษฎีบทตัวประกอบ ซึ่งทฤษฎีบท

ดังกล่าวใช้ไดในกรณีที่สัมประสิทธิ์ของพหุนามเป็นจานวนจริงใดๆ แต่ในที่นี้จะกล่าวถึงการแยกตัวประกอบของพหุ
นามที่มีสัมประสิทธิ์เป็นจานวนเต็มเท่านั้นโดยพิจารณาเป็น 2 กรณีคือ
กรณีที่ an  1 และ an  1

กรณีที่ an  1 จากตัวอย่างที่ 1 เมื่อพิจารณาจาก x  3x  2x  2 ซึ่งเป็นตัวประกอบของ

x3  x 2  8x  12 จะเห็นว่า 3,2,2 เป็นตัวประกอบของ  12 ซึ่งเป็นค่าคงตัวของพหุนาม x3  x 2  8x  12
 3

ในกรณีทั่วไป ถ้า xc เป็นตัวประกอบของพหุนาม x n  an1 x n1  ...  a1 x  a0 โดยที่ c และ

สัมประสิทธิ์ของพหุนามนี้เป็นจานวนเต็ม แล้ว c จะเป็นตัวประกอบของ a0 ดังนั้นในการพิจารณาหา c ดังกล่าว
จึงพิจารณาจากตัวประกอบที่เป็นจานวนเต็มของ a0

การแยกตัวประกอบของพหุมาน px  โดยใช้ทฤษฎีเศษเหลือในกรณีนี้ทาได้ดังนี้

1. หาตัวประกอบของ c ของ a0 ที่ทาให้ pc   0
2. นา xc ที่หาได้ไปหาร px  ผลหารจะเป็นพหุนามดกรีสองของ px  อยู่ 1
3. ถ้าผลหารในข้อ 2 ยังมีดีกรีสูงกว่าสอง และสามารถแยกเป็นตัวประกอบได้อีกให้แยกต่อไป โดยวิธี
ตามข้อ 1 และ 2 แต่ถ้าผลลัพธ์ที่ได้เป็นพหุนามดีกรีสอง ก็ให้แยกตัวประกอบตามที่ได้เรียนมาแล้ว

ตัวอย่างที่ 2
จงแยกตัวประกอบของ
วิธีทา ให้
พจน์คงตัวคือ มีตัวประกอบเป็น
ลองแทน ใน ได้

หาร ลงตัว และ เป็นตัวประกอบของ

นั่นคือ
 4

ตัวอย่างที่ 3
จงแยกตัวประกอบของ
วิธีทา ให้
พจน์คงตัวคือ -24 มีตัวประกอบเป็น
ลองแทน ใน ได้

ลองแทน ใน ได้

ลองแทน ใน ได้

หาร ลงตัว และ เป็นตัวประกอบของ

∴
 5

ตัวอย่างที่ 4
จงแยกตัวประกอบของ
วิธีทา ให้
พจน์คงตัวคือ มีตัวประกอบเป็น
ลองแทน ใน ได้

ลองแทน ใน ได้

หาร ลงตัว และ เป็นตัวประกอบของ

ให้

x-2 หาร ลงตัว

 6

ในกรณีที่ an  1 การแยกตัวประกอบของพหุนาม px  เราจะหาตัวประกอบที่เป็นพหุนามดีกรีหนึ่งที่อยู่

ในรูป x
k
เมือ่ k และ m เป็นจานวนเต็ม ซึ่ง m0 จากที่กล่าวมาแล้วพหุนาม px  จะมี x  k เป็นตัวประ
m m
k k
กอยก็ต่อเมื่อ p   0 การพิจารณาหาค่า k และ m ที่เป็นจานวนเต็มของพหุนาม x ดังกล่าวอาจใช้
m m
ทฤษฎีบทต่อไปนี้

ทฤษฎีบทตัวประกอบจานวนตรรกยะ
เมื่อ px  คือพหุนามในรูป px  an xn  an xn1  an xn2  a1 x  ...  a0 โดยที่ n เป็น
จานวนเต็มบวก a» , an1 ,..., a1 , a0 เป็นจานวนจริงซึ่ง an  0
ถ้า x  k เป็นตัวประกอบของพหุนาม px  โดยที่ k และ m เป็นจานวนเต็มซึ่ง m  0 และ ห.ร.ม.ของ k
m
และ m เท่ากับ 1 แล้ว k จะเป็นตัวประกอบของ a0 m จะเป็นตัวประกอบของ a0

ดังนั้น การแยกตัวประกอบของพหุนาม px  ในกรณีนี้สรุปได้ดังนี้

1. หา k โดยพิจารณา k และ m จากตัวประกอยของ a 0 และ a n ตามลาดับห.ร.ม.ของ k และ m เท่ากับ 1
m

2. ทดสอบว่า p k   0 หรือไม่ถ้า k

p   0 จะได้ x 
k
เป็นตัวประกอบของ px  ในกรณีที่ไม่มี k
ทา
m m m m

ให้ px  0 แสดงว่าพหุนาม px  ไม่มีตัวประกอบที่เป็นพหุนามดีกรีหนึ่งในรูป 

k
ซึ่งจะเรียกว่าเป็นตัว
m
ประกอบจานวนตรรกยะ
3. นา x  k ซึ่งเป็นตัวประกอบของพหุนาม px  ไปหารพหุนาม px  ผลหารจะเป็นพหุนามที่มีดีกรีต่ากว่า
m
ดีกรีของพหุนาม px 
4. ถ้าผลหารในข้อ 3 ยังมีดกรีสองกว่าสอง และสามารถแยกตัวประกอบไปได้อีกก็แยกตัวประกอบของผลหาร
ตามขั้นตอน 1, 2 และ 3 แต่ถ้าผลหารเป็นดีกรีสองก็แยกตัวประกอบตามวิธีที่เรียนมา
 7

ตัวอย่างที่ 5
จงแยกตัวประกอบของ
วิธีทา ให้
จานวนเต็มที่หาร ลงตัวคือ
และ จานวนเต็มที่หาร ลงตัวคือ
ดังนั้นจานวนตรรกยะ ที่ทาให้

จะเป็นจานวนต่อไปนี้
พิจารณา ได้

หาร ลงตัว และ เป็นตัวประกอบของ

 8
แบบทดสอบก่อนเรียน
ชุดที่ 4 เรื่อง การแยกตัวประกอบพหุนามดีกรีสูงกว่าสอง

คาชี้แจง 1. แบบทดสอบเป็นแบบปรนัยชนิดเลือกตอบจานวน 10 ข้อ

2. ให้นักเรียนทาเครื่องหมาย x ลงในกระดาษคาตอบที่ตรงกับข้อที่ถูกต้อง
*****************************************************************************************************
1. พหุนามในข้อใดต่อไปนี้เป็นตัวประกอบของ x 3  2x 2  9x  18
1. x  1
2. x  1
3. x  2
4. x  2

2. พหุนามในข้อใดต่อไปนี้เป็นตัวประกอบของ 3x 3  10 x 2  9 x  2

1. x  1
2. x  3
3. x  2
4. 3x  1

3. x 3  7 x 2  7 x  15 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  3 x  1 x  5
2. x  3 x  1 x  5
3. x  3 x  1 x  5
4. x  3 x  1 x  5

4. x 3  2 x 2  9 x  18 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  2 x  32
2. x  22 x  3
3. x  2 x  3 x  3
4. x  2 x  3 x  3
 9

5. 2 x 3  3x 2  2 x  3 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  1 x  1 2 x  3
2. x  1 x  1 2 x  3
3. x  1 2 x  3 x  1
4 x  1 2 x  3 x  1

6. 3x 3  60 x  24 x 2 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. 3x x  2 x  10
2. 3x x  2 x  10
3. 3x x  2 x  10

4. 3x x  2 x  10

7. 3x 3  5 x 2  3 x  5 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  1 x  1 3x  5
2. x  1 x  1 3x  5
3. x  1 x  1 3x  5
4 x  1 x  1 3x  5

8. 6x 3  7 x 2  x  2 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  1 2 x  1 3x  2
2. x  1 3x  2 3x  1
3. x  1 2 x  1 3x  2
4 x  1 3x  2 2 x  1

9. 3x 4  8 x 3  x 2  8 x  4 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  1 x  1 x  2 3x  2
2. x  1 x  1 x  2 3x  2
3. x  1 x  1 x  2 3x  2
4. x  1 x  1 x  2 3x  2
 10

10. 4 x 5  16 x 4  9 x 3  31x 2  40 x  12 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด

1. x  1 x  2 x  2 2 x  1 2 x  3
2. x  1 x  2 x  2 2 x  1 2 x  3
3. x  1 x  1 x  2 2 x  1 3x  2
4. x  1 x  1 x  2 2 x  1 3x  2
 11

แบบฝึกทักษะชุดที่ 4
เรื่อง การแยกตัวประกอบพหุนามดีกรีสูงกว่าสอง

คาชี้แจง จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้

1. x3  x 2  x 1
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. x 3  2x 2  x  2
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. x 3  6x 2  11x  6
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 12

4. 2 x 3  x 2  5x  2
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. 6x 3  19x 2  16x  4
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6. x 3  3x 2  4x  12
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
7. x 3  19x  30
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 13

8. x 3  4 x 2  11x  6
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
9. x 3  x 2  14x  24
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
10. x 4  2x 3  11x 2  12x  36
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
 14
แบบทดสอบหลังเรียน
ชุดที่ 4 เรื่อง การแยกตัวประกอบพหุนามดีกรีสูงกว่าสอง

คาชี้แจง 1. แบบทดสอบเป็นแบบปรนัยชนิดเลือกตอบจานวน 10 ข้อ

2. ให้นักเรียนทาเครื่องหมาย x ลงในกระดาษคาตอบที่ตรงกับข้อที่ถูกต้อง
*****************************************************************************************************
1. พหุนามในข้อใดต่อไปนี้เป็นตัวประกอบของ x 3  2x 2  9x  18
1. x  1
2. x  1
3. x  2
4. x  2

2. พหุนามในข้อใดต่อไปนี้เป็นตัวประกอบของ 3x 3  10 x 2  9 x  2

1. x  1
2. x  3
3. x  2
4. 3x  1

3. x 3  7 x 2  7 x  15 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  3 x  1 x  5
2. x  3 x  1 x  5
3. x  3 x  1 x  5
4. x  3 x  1 x  5

4. x 3  2 x 2  9 x  18 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  2 x  32
2. x  22 x  3
3. x  2 x  3 x  3
4. x  2 x  3 x  3
 15

5. 2 x 3  3x 2  2 x  3 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  1 x  1 2 x  3
2. x  1 x  1 2 x  3
3. x  1 2 x  3 x  1
4 x  1 2 x  3 x  1

6. 3x 3  60 x  24 x 2 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. 3x x  2 x  10
2. 3x x  2 x  10
3. 3x x  2 x  10

4. 3x x  2 x  10

7. 3x 3  5 x 2  3 x  5 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  1 x  1 3x  5
2. x  1 x  1 3x  5
3. x  1 x  1 3x  5
4 x  1 x  1 3x  5

8. 6x 3  7 x 2  x  2 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  1 2 x  1 3x  2
2. x  1 3x  2 3x  1
3. x  1 2 x  1 3x  2
4 x  1 3x  2 2 x  1

9. 3x 4  8 x 3  x 2  8 x  4 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด
1. x  1 x  1 x  2 3x  2
2. x  1 x  1 x  2 3x  2
3. x  1 x  1 x  2 3x  2
4. x  1 x  1 x  2 3x  2
 16

10. 4 x 5  16 x 4  9 x 3  31x 2  40 x  12 แยกตัวประกอบของพหุนามตรงกับข้อใด

1. x  1 x  2 x  2 2 x  1 2 x  3
2. x  1 x  2 x  2 2 x  1 2 x  3
3. x  1 x  1 x  2 2 x  1 3x  2
4. x  1 x  1 x  2 2 x  1 3x  2
 17

เฉลยแบบฝึกทักษะชุดที่ 4
เรื่อง การแยกตัวประกอบพหุนามดีกรีสูงกว่าสอง

1. x3  x 2  x 1
ให้ px   x 3  x 2  x  1
 p1  1  1  1  1  0
 x  1 ทาให้ px   0
 x  1 เป็นตัวประกอบของ p x 
px 
 ลงตัว
x 1
x  x2  x 1
3
 x 2  2x  1
x 1

x 3  x 2  x  1  x  1 x 2  2 x  1 
 x  1x  1x  1

2. x 3  2x 2  x  2
ให้ px   x 3  2x 2  x  2
 p1  1  2  1  2  0
 x  1 ทาให้ px   0
 x  1 เป็นตัวประกอบของ px 
px 
 ลงตัว
x 1
x  2x 2  x  2
 x 2  x  2
3

x 1
x3  2x 2  x  2
x 1

 x  1 x 2  x  2 
 x  1x  1x  2
 18

3. x 3  6 x 2  11x  6
ให้ px  x 3  6x 2  11x  6
 p1  1  6  11  6  0

 x 1 ทาให้ px  0
 x 1 เป็นตัวประกอบของ p x 

x 3  6 x 2  11x  6
  x 2  5x  6
x 1


x 3  6 x 2  11x  6  x  1 x 2  5x  6 
 x  1x  2x  3

4. 2 x 3  x 2  5x  2
ให้ px  2x 3  x 2  5x  2
 p1  2  1  5  2  0
 x  1 ทาให้ px   0
 x  1 เป็นตัวประกอบของ px 
2 x 3  x 2  5x  2
  2 x 3  3x  2
x 1

2 x 3  x 2  5x  2  x  1 2 x 3  3x  2 
 x  12 x  1x  2

5. 6 x 3  19 x 2  16 x  4
ให้ px  6x 3  19x 2  16x  4
 p2  48  76  32  4  0
x2 ทาให้ px  0
 x2 เป็นตัวประกอบของ p x 
6 x  19 x  16 x  4
 
3 2
  6x 2  7x  2
x2

6 x 3  19 x 2  16 x  4  x  2 6 x 2  7 x  2 
 x  22 x  13x  2
 19

6. x 3  3x 2  4 x  12
ให้ px   x 3  3x 2  4x  12
 p2  8  12  8  12  0
 x  2 ทาให้ px   0
 x  2 เป็นตัวประกอบของ px 
x 3  3x 2  4 x  12
  x2  x  6
x2

x 3  3x 2  4 x  12  x  2 x  x  6
2

 x  2x  2x  3

7. x 3  19 x  30
ให้ px   x 3  19x  30
 p 2  8  38  30  0
 x  2 ทาให้ px   0
 x  2 เป็นตัวประกอบของ px 
x 3  19 x  30
  x 2  2 x  15
x2

x 3  19 x  30  x  2 x  2 x  15
2

 x  2x  3x  5

8. x 3  4 x 2  11x  6
ให้ px   x 3  4x 2  11x  6
 p1  1  4  11  6  0
 x 1 ทาให้ px  0
 x 1 เป็นตัวประกอบของ p x 
x 3  4 x 2  11x  6
  x 2  5x  6
x 1

x 3  4 x 2  11x  6  x  1 x 2  5x  6 
 x  1x  1x  6
 20

9. x 3  x 2  14 x  24
ให้ px   x 3  x 2  14x  24
 p 3  27  9  42  24  0
 x  3 ทาให้ px   0
 x  3 เป็นตัวประกอบของ px 
x 3  x 2  14 x  24
  x 2  2x  8
x2

x 3  x 2  14 x  24  x  2 x 2  2 x  8 
 x  2x  3x  4

10. x 4  2 x 3  11x 2  12 x  36
ให้ px   x 4  2 x 3  11x 2  12 x  36
 p2  16  16  44  24  36  0
x2 ทาให้ px  0
 x2 เป็นตัวประกอบของ p x 
x 4  2 x 3  11x 2  12 x  36
  x 3  4 x 2  3x  18
x2
 
x 4  2 x 3  11x 2  12 x  36  x  2 x 3  4 x 2  3x  18
ให้ qx  x  4x  3x  18
3 2

 qx   x  4 x  3x  18  0
3 2

 x  3 ทาให้ qx   0
 x  3 เป็นตัวประกอบของ qx 
x 3  4 x 2  3x  18

x3

 x  2 x 2  x  6 

x  4 x 2  3x  18  x  2x  3 x  x  6
3 2

 x  2x  3x  2x  3