Kultura ng pilipinas

Ang kultura ng Pilipinas o kalinangan ng Pilipinas ay pinaghalong impluwensya ng

mga katutubong tradisyon at mga kultura ng mga unang mangangalakal at
mananakop nito noon. Ang pananakop ng mga Kastila sa Pilipinas, sa pamamahala
ng Mehiko, na tumagal ng mahigit 333 taon, ay may malaking kontribusyon sa
Kultura ng Pilipinas. Ang Wikang Pilipino, na mas kadalasang kilala bilang Tagalog,
ay maraming hiniram na salita galing Kastila. Karamihan sa mga pinagdiriwang na
mga tradisyon ay magkahalong Kristiyano, Pagano, at iba pang lokal na
seremonya. Bilang halimbawa, bawat taon, ang mga bayan sa buong bansa, ay
nagsasagawa ng malalaking Pista, nagpapaalala sa mga Santong Patron ng mga
bayan, barangay, o ng mga distrito. Ang mga Pista ay kadalasang may patimpalak
sa katutubong pagsayaw, at sa ibang lugar ay mayroon pang sabungan. Ang mga
ganitong tradisyon ay ginaganap din sa mga bansang nasakop ng mga Kastila. Sa
katimugang bahagi ng bansa na karamihan ay mananalig Islam ay nagdiriwang din
ng kanilang mga tradisyon at nakagawian.

Bago pa man dumating ang mga unang mananakop, ang mga mangangalakal galing
sa India, Malaysia, Indonesia, Tsina at Hapon ay may malaking kontribusyon din
sa Kultura ng Pilipinas. Ang Hinduismo at Budismo ay may impluwensya sa mga
katutubong paniniwala ng mga Pilipino bago dumating ang mga Kastila at ang mga
mangangalakal na Muslim. Ang wikang Tagalog at iba pang wika sa Pilipinas ay
maraming hiniram sa wikang Sanskrito. Isang mabuting halimbawa ang karma, na
hanggang ngayon ay pinaniniwalaan pa rin ng mga Pilipino. Marami sa mga
pamahiin, hiniram na salita at pagkain, tulad ng pansit, siopao at iba pa ay minana
sa mga mangangalakal na Instik. Ang ibig sabihin ng kultura ay ang paraan ng
pamumuhay ng mga tao nagpapakita ng kaugalian, tradisyon, mga sining, sistema
ng edukasyon, musika at pamahalaan.
                                                                                            

Lipunang Pilipino
Ang Lipunang Pilipino ay magkahalong lipunan. Isa bilang bansa, at marami dahil
sa pagkakahiwalay ng mga ito ng lugar, dahil sa pulo pulo nitong ayos at mga
kasanayan. Ang bansa ay nahahati sa pagitan ng mga Kristiyano, Muslim, at iba
pang pangkat; sa pagitan ng mga nasa lungsod at sa mga nayon; mga tagabundok
at tagapatag; at pagitan ng mga mayayaman at ng mga mahihirap.
Kaugaliang Pilipino

 Bayanihan: Nabuo ang Bayanihan sa mga samahan ng mga magkakapitbahay na nagtutulungan kahit kailan o saan man
kailanganin ng tulong. Kadalasan makikita ang bayanihan sa mga sasakyang nasisiraan ng gulong. Ang mga tambay at ang mga
taong-bayang na malapit dito ay agad agad ding tutulungan ang drayber kahit ano pa man ang mangyari maayos lamang ang
nasirang sasakyan. O kaya naman mas kadalasang inilalarawan ito ng paglilipat bahay noon ng mga nasa lalawigan. Ang mga
bahay ay sabay sabay bubuhatin ng mga kalalakihan na sinasabayan pa kung minsan ng awitin upang di gaanong madama ang
kabigatan nito. Ito ay kabaligtaran ng ugaling indibidwalismo ng mga lipunang Europeo at Amerikano.
 Matinding Pagkakabuklod-buklod ng Mag-anak: Ang mga Pilipino ay kadalasang malalapit sa kanilang mag-anak at iba pang
kamag-anak. Ang pangunahing sistemang panlipunan ng mga Pilipino ay mag-anak. Maraming mga Pilipino ang tumitira malapit
sa kanilang mga kamag-anak, kahit pa sila ay may edad na o kaya naman ay may sarili na ring mag-anak. Kadalasan ang isang
bahay sa Pilipinas ay binubuo ng mahigit sa dalawang mag-anak. Sa mga lalawigan, ang mga nayon ay kadalasang binubuo ng
iisang angkan, at halos lahat ay mag-kakakilala.
 Pakikisama: Ang pakikisama ay ang kaugaliang Pilipino na nagnanais magkaroon ng maganda at mabuting pakikitungo sa iba.

 Hiya: Ang kaugaliang Hiya ay isang panlipunang kaugalian. Ang mga Pilipino kasi ay naniniwala na dapat na kumilos sila kung
ano ang mga tinatanggap na kaugalian ng lipunan; ang kung sila ay nakagawa ng kaugaliang hindi tanggap, ang kahihiyan na
ginawa nila ay hindi lang para sa kanilang sarili kundi kahihiyan din ito para sa kanilang mag-anak. Isang halimbawa ay ang
pagiging magarbo ng paghahanda kahit na hindi dapat sapat ang kabuhayan niya. Kung ay isa ay pinahiya sa maraming tao, sila
ay nakararamdam ng hiya at nawawalan ng lakas ng loob.\
 Palabra de Honor: "May isang salita" Isang kaugalian ng mga Pilipino na kailangan tuparin ang mga sinabi nitong mga salita o
pan

 Amor Propio: Pagpapahalaga ng isang tao sa kanyang dignidad. 

 Delicadeza: Isang ugali na kailan na dapat ang isang tao ay kumilos sa tama
at nasa lugar.
 Utang na Loob : Ang Utang na Loob, ay isang utang ng tao sa taong
tumulong sa kanya sa mga pagsubok na kanyang dinaanan. May mga
kasabihan nga na: Ang hindi lumingon sa pinanggalingan ay hindi
makararating sa paroroonan

                                                                                          

Mga Pambansang Pagdiriwang

Ang mga okasyong ipinagdiriwang sa buong kapuluan ay yaong napakahalaga sa
kasaysayan at lipunan. Nakikiisa ang bawat isa sa mga Pilipino sa pagdaraos ng
mga ito kaya't tinatawag itong pambansang pagdiriwang. Karaniwang
idinedeklarang pista opisyal o walang pasok sa mga opisina at paaralan ang mga
pambasang pagdiriwang.

Bagong Taon
Tuwing unang araw ng Enero ipinagdiriwang ang Bagong Taon. Masayang
sinasalubong ito bago maghating-gabi ng Disyembre 31. Masayang sama-samang
kumakain at nagkukuwentuhan pa ang mga kasapi ng mag-anak. Nag-sisimba,
nagbabatian, at nag-iingay pa sila nang buong sigla sa pagsalubong nito. Ginagawa
pa nila itong family reunion. Dito ipinapakita ang pagbubuklud-buklod ng pamilya.

Araw ng Rebolusyong EDSA

Makaysaysayan ang araw na ito. Ipinagdiriwang ito tuwing ika-25 ng Pebrero.
Ang araw na ito ang naging hudyat ng pagbalik ng kalayaan ng mga mamamayan
mula sa rehimeng diktador. Nagkaisang nagtungo ang libu-libong mga Pilipino sa
EDSA noong Pebrero 22-25, 1986. Ito ay sa harap ng Camp Aguinaldo at Camp
Crame. Sinuportahan ito ng mga mamamayan. Tinawag itong Rebolusyong EDSA o
EDSA Revolution. Tinatawag din itong People's Power Revolution o Rebolusyong
Lakas-Sambayanan at Rebolusyon ng Pebrero. 

Araw ng Kagitingan
Ang krus sa tuktok ng Bundok Samat sa Bataan ang nagpapagunita hinggil sa mga
matatapang na sundalong Pilipino na lumaban sa mga Hapones noong Ikalawang
Digmaang Pandaigdig. Dambana ng Kagitingan ang tawag sa bantayog na ito.
Ginugunita ng bansa ang Araw ng Kagitingan tuwing sasapit ang Abril 9. Ipinakita
rin dito ang pakakaisa laban sa mga dayuhan.

Araw ng Mangagawa
Ipinagdiriwang tuwing Mayo 1 ang Araw ng Manggagawa. Pinahahalagahan ang
mga manggagawa dahil sa kanilang mga paglilingkod sa lipunan. Sila ang
tumutulong sa atin sa pagtugon sa ating mga pangangailangan. Tumutulong sila
upang tayo'y may pagkain araw-araw, maayos na tirahan, iba-ibang kagamitan, at
iba pang bagay.

Araw ng Kalayaan
Tuwing Hunyo 12 ng bawat taon ginugunita at ipinagdiriwang ng mga Pilipino ang
Araw ng Kalayaan mula sa España. May parada at pag-aalay rin ng mga bulaklak sa
bantayog ni Rizal. Nag-aalay rin ng mga bulaklak sa iba pang mga bayani.
Itinataas pa ng pangulo ng bansa ang watawat ng Pilipinas sa Rizal Park. Marami
pang inihahandang programa, konsiyerto, at kasayahan sa pagdiriwang na ito.
Sama-sama ang mga Pilipino ipinagdiriwang ang okasyong ito. 

Araw ng mga Bayani

Ang Araw ng mga Bayani ay ipinagdiriwang tuwing Agosto 26 taun-taon. Nag-
aalay ang mga Pilipino ng mga bulaklak para sa kanila. May mga palatuntunan pa.
Pinahahalagahan sa araw na ito ang mga nagawa ng mga bayani para sa kalayaan
at kapakanan ng bansa. 

Mga pansibikong pagdiriwang

May iba pang mga pagdiriwang sa Pilipinas. Kabilang dito ay ang mga pansibikong
pagdiriwang. Isinasagawa ang mga ito sa iba't ibang buwan sa buong taon.
Ipinakikita rito ang mga katangian at ilang kaugalian ng mga Pilipino. Di tulad ng
mga pambansang pagdiriwang na idinideklarang pista opisyal, ang mga
pangsibikong pagdiriwang ay karaniwang idinaraos nang may pasok din sa opisina
at paaralan sa buong bansa. Gayunman, may ilang lugar na nagdedeklarang walang
pasok gaya ng Lungsod Quezon kapag nagdiriwang ng pakakatatag nito tuwing
Agosto 19.

Araw ng mga Puso

Tuwing ika-14 ng Pebrero ito. Ipinakikita natin sa ating mga mahal sa buhay kung
gaano natin sila inaalala. Ipinakikita rin natin ang kahalagahan nila. Marami
tayong ginagawang paraan upang ipakita ang ating pagmamahal. Nagkakaisa tayo
sa pagdaraos ng pagdiriwang na ito. Nagbibigayn tao ng kard o anumang alaala sa
araw na ito.

Linggo ng Pag-iwas sa Sunog

Ipinagdiriwang ang Linggo ng pag-iwas sa Sunog sa buwan ng Mayo. Binibigyang-
diin ang mga paraan kung paano tayo mag-iingat sa sunog. Tinuturuan din tayo sa
pag-iwas sa sunog. Natututuhan pa natin ang nararapat na gagawin kung may
sunog. Kapag may sunog sa ating lugar, nagtutulungan tayo upang mapatay ito.
May mga programa pa ang mga barangay na nagpapakita ng mga paraan ng pag-
iwas sa sunog
Araw ng mga Ina/mga Ama
Mga pagdiriwang na pansibiko ang Araw ng mga Ina at Araw ng mga Ama. Tuwing
ikalawang Linggo ng Mayo ang pagdiriwang para sa mga ina at tuwing ikatlong
Linggo ng Hunyo ang sa mga ama. Ginugunita natin sa mga araw na ito ang
kabutihan ng ating ina at ama.

Linggo ng Wika
Marami paligsahan tuwing sasapit ang buwan ng Agosto. Ito'y mga patimpalak sa
pagtula, pag-awit, at pagsusulat ng sanaysay sa wikang Filipino. Karaniwang
ipinagdiriwang ito sa ika-19 ng Agosto. Ito ang kaarawan ni Pangulong Manuel L.
Quezon, ang Ama ng Wikang Pambansa. Karaniwang nagkakaisa ang buong bansa
sa okasyong ito. Binibigyang-diin ang pagmamahal sa ating wika. Pinahahalagahan
at pinayayaman pa natin ito. Nakikiisa ang mga Pilipino sa paggamit ng Filipino sa
pagpupulong, sa pagsulat, at sa talakayan.

Araw ng mga Nagkakaisang Bansa

Pagsapit naman ng Oktubre 24, ipinagdiriwang ang Araw ng mga Nagkakaisang
Bansa. Ipinakikita ng pagdiriwang na ito ang ang pakikipagkaibigan natin sa iba't
ibang bansa sa buong mundo. Pagkakabuklud-buklod ang simbolo nito. Ang
Samahan ng mga Nagkakaisang Bansa ang nagbubuklod upang lubos na
magkaunawaan at magkaisa ang mga bansa. Pagtutulungan ang isa pang layon nito.
May mga palatuntunan din inihahanda rito. Hindi lamang sa paaralan kundi pati na
sa telebisyon at radyo.

Linggo ng Mag-anak
Ito ang araw na ginugunita ng mga Pilipino ang kahalagahan ng mag-anak at ang
pagmamahalan at pagkakaisa ng bawat kasapi nito.

Araw ng mga Guro

Iba-iba ang buwan ng pagdiriwang  nito. Dito naman pinahahalagahan ang
kabutihan ginagawa sa atin ng mga guro.

Araw ng Maynila/Araw ng Lungsod Quezon

Ginugunita rin ng mga Pilipino ang kanilang lungsod o bayan. Nagkakaiba-iba ng
lamang ito ng petsa ayon sa bayani o natatanging Pilipinong ginugunita. Tuwing
Hunyo 24 ang Araw ng Maynila. Ika -19 naman ng Agosto ang Araw ng Lungsod
Quezon.

Mga pagdiriwang na panrelihiyon

Marami pagdiriwang na panrelihiyon sa Pilipinas. Isinasagawa rin ito sa iba't
ibang buwan sa buong taon. Makikita rito ang mga kaugalian at katangiang Pilipino

Pasko
Mahalaga para sa mga kapatid nating Kristiyano ang pagdiriwang ng Kapaskuhan
tuwing ika-25 ng Disyembre. Araw ito ng paggunita sa pagsilang ni Jesus, ang
Anak ng Diyos ng mga Kristiyano. Misa de gallo o simbang-gabi ang hudyat ng
pagdiriwang ng Kapaskuhan. Nagsisimula ito sa ika-16 ng Disyembre. Ang misa de
gallo ang magkakasunod na siyam na simbang-gabi hanggang sumapit ang araw ng
Pasko. Nagkakaisa ang mga Pilipino sa pagdiriwang nito. Marami ang dumadalo sa
misang ito. Sama-samang nagsisimba ang mag-anak dito.

Pagmamahal sa bawat isa ang mensaheng ipinahahatid sa atin tuwing sasapit ang
Pasko. Isang araw rin ito para sa mga mahal sa buhay - mga kamag-anak at mga
kaibigan - at pati na rin ng mga kaaway. Kailangang maghatid ang bawat
Kristiyanong Pilipino ng kapayapaan hindi lamang sa buong bansa kundi pati na rin
sa buong mundo. Kung kaya't dapat tandaan na ang mensahe ng Pasko ay
pagmamahal at kapayapaan. Tanda rin ito ng pagkakabuklod ng mga mag-anak.
Nagsasama-sama rito o nagkakaroon ng reunion ang mga kasapi ng mag-anak.

Isa pang napakagandang pagdiriwang kung Pasko ang parada ng makukulay at

maiilaw na parol na yari sa San Fernando, Pampanga. Dinarayo ng mga turista ang
paradang ito.

Ati-atihan
Ito ay pagdiriwang sa Kalibo, Aklan. Tatlong araw ito ng pag-awit at pagsayaw sa
mga daan. Nagpaphid ng uling o anumang itim na pangkulay sa buong katawan ang
mga sumasali sa parada. Nagsusuot pa sila ng makukulay na kasuotan habang
nagsasayaw sa saliw ng tugtog ng mga tambol sa kalsada. Hawak ang imahen ng
Santo Niño ng isang ati habang sumsayaw. Sumisigaw naman ng "viva" ang iba sa
kanilang pagsasayaw. "Mahabang buhay' ang kahulugan ng salitang viva.

Mahal na Araw
Isang napakahalaga at natatanging tradisyon ito ng mga Katolikong Pilipino.
Nagkakaisa ang ito sa pagdaraos nito. Karaniwang makaririnig ng pabasa sa
baryo, kapilya, at pati na sa mga tahanan na ikinukuwento ang buhay ni Cristo.
Penitensiya naman ang tawag sa ginagawa ng mga Pilipinong nagpapasakit o
namamanata tuwing Mahal na Araw, Kanilang pinahihirapan at pinarurusahan ang
sarili sa pagdadala ng krus o pagpalo at pagsugat sa kanilang mga katawan. Isang
prusisyon ng mga rebulto ni Cristo at iba pang santo ang inilalakad sa mga
pangunahing daan ng baryo o bayan tuwing Biyernes Santo. Maingay at masayang
naririnig ang kampana ng lahat ng simbahan tuwing Linggo ng Pagkabuhay upang
ipabando o ipahayag ang muling pagkabuhay ng ating Panginoon.

May isa pang gawaing isinasagawa tuwing Mahal na Araw. Ito ang Moriones ng
Marinduque. Isang makulay na kaugalian pang-Mahal na Araw ito. Nagsusuot ng
damit ng mga Romanong sundalo at makukulay na maskara ang mga namamanata.

Pahiyas
Isang tradisyon din ito. Pinararangalan dito ang santo ng mga magsasaka na si
San Isidro de Labrador. Nagkakaisang nagsasabit ang mga taga-Quezon ng mga
produktong-bukid at katutubong pagkain sa pintuan at mga bintana ng kanilang
bahay.

Isang Bahagi ng pagdiriwang ng San Isidro ang pagbasbas sa mga kalabaw.

Ipinaparada ng mga magsasaka ang kani-kanilang mga kalabaw patungo sa
simbahan upang mabasbasan ng pari. Naniniwala sila na malalayo sila at ang
kanilang mga kalabaw sa mga sakit at aksidente sa pagbasbas na ito. Isang
makulay na pagdiriwang ito na kinalulugdan ng lahat sa Quezon tuwing buwan ng
Mayo.

Santakrusan

Ito ang isa pa ring kasayahan. Ang santakrusan ay isinasagawa kung Mayo. Isang
prusisyon ito na nagpapakita at isinasadula ang paghahanap ni Santa Elena sa
Banal na Krus. Maraming naggagandahang kababaihan sa prusisyong ito na
kumakatawan kay Birheng Maria at iba pang mga babaing tauhan sa Bibliya at
mga akadang kaugnay nito.

Pista ng Peñafrancia
Isang kapistahan ang idinaraos tuwing Setyembre 17 sa Lungsod ng
Naga, Camarines Sur sa rehiyon ng Bicol. Isang prusisyon sa ilog ng
mapagmilagrong imahen ng Birhen ng Peñafrancia ang dinarayo sa pagdiriwang na
ito. Isinasagawa ang prusisyong ito sa Ilog ng Naga at kalalakihan lamang ang
lumalahok. Magandang nilagyan ng palamuti ang trono ng birhen na nasa isang
kasko. 

Araw ng mga Patay o Todos los Santos

Ipinagdiriwang ito tuwing unang araw ng Nobyembre. Ginugunita at
pinararangalan ang mga namatay na kamag-anak sa araw na ito. Karaniwang
nagtutungo ang mga Pilipino sa sementeryo upang magsindi ng mga kandila, mag-
alay ng mga bulaklak at pagkain, at magdasal para sa namatay na mga mahal sa
buhay. Nagkakaisa rin ang mga Pilipino sa pagsasagawa ng mga kaugaliang ito.

Ramadan
Isang buwang pagdiriwang ito ng ating mga kapatid na Muslim sa Timog tuwing
Marso hanggang Abril. Sama-sama at nagkakaisa rin sila sa pagdiriwang ng
okasyong ito. Mahalagang pagdiriwang ito sa kanila. Idinaraos ang kaugalian at
tradisyong ito ng mga tagasunod ng Islam sa buong mundo. Nagsusuot ng
mahabang belo sa kanilang mukha ang mga babaing Muslim kapag nagtutungo sila
sa kanilang mosque. Nangingilin or nag-aayuno ang lahat ng mga Muslim sa mga
pagdiriwang na tulad nito. Nagdarasal sila kay Allah na kanilang Panginoon.
Ginugunita nila ang pakakahayag o rebelasyon ng Koran kay Mohammmed, ang
propeta ng Islam. Nagbabasa pa sila ng Koran. Ang Koran ay banal na aklat ng
mga Muslim.

Hari Raya Puasa

Pagkatapos ng Ramadan, ipinagdiriwang ng mga kapatid nating Muslim ang Hari
Raya Puasa. Isa itong pasasalamat nila. Nagsisimula at ginigising sila ng malalakas
na ingay ng mga tambol. Agad silang nagbibihis ng kanilang magagarang kasuotan
at nagtutungo sa mosque. Nagdarasal sila ng isang oras. Imam ang tawag sa
kanilang pari.

ulad ng dating napag-aralan, ang wika ay ang “pangunahin at pinakamabusising

anyo ng gawaing pansagisag ng tao” (Archibald Hill). Ngunit ano naman ang
kultura?—at papaano natin maiuugnay ang dalawang ito?

Gaya ng depinisyon ng wika, mahigpit ding nakatali sa tao ang ating pagbibigay-
halaga sa kultura. Sa isang klasikal na pananaw–yaong nanggaling sa sinaunang
Gresya at Roma–ay mas malapit sa pandiwa ang kahulugan nito; “Cultura animi”,
ayon kay Cicero, o ang paglilinang sa kaluluwa.
At katunayan ay popular parin ang ganitong pag-iisip hanggang ngayon. Sa akda
halimbawa ni Matthew Arnold na ‘Culture and Anarchy’ ay tinukoy niya ang kultura:
“…a pursuit of our total perfection by means of getting to know, on all the matters
which most concern us, the best which has been thought and said in the world, and,
through this knowledge, turning a stream of fresh and free thought upon our stock
notions and habits…” (Arnold, 2003). Mapapansin din ang ganitong pag-iisip sa
gamit ng mga terminong “high culture” at “cultured”. Para bagang nagpapahayag ito
ng isang paghihiwalay sa normal na gawain ng tao at sa yaong naglilinang umano
ng kaluluwa.
Tadtad ng problema ang ganitong depinisyon, hindi lamang dahil sa ito ay
komplikado at malabo, kundi dahil na rin sa posibilidad nitong magdulot ng pagkiling
sa isang partikular na grupo. Halimbawa, ang pag-iisip na mas nakatataas ang uri
ng “kulturang” kinikilusan ng mga elite sa lipunan ay isa sa mga malimit na
ginagamit upang bigyang kabuluhan ang ideya ng imperyalismo at elitismo. Ang
ganitong mahigpit na paghahati sa lipunan sa iba’t ibang antas ay nagreresulta sa
masamang pagtrato sa “mababang antas” ng komunidad. Kaya’t mahalagang ating
puspusang tukuyin ang kahulugan ng kultura at ang ugnayan nito sa ating
talastasan at pamumuhay.
 Si Edward Tylor (Mula sa Wikimedia)

Sa halip na isipin nating isang gawain ang kultura, maaaring tukuyin ito gamit ang
arkeolohikal na depinisyon. Sa mga sanay ng arkeoloji at kasaysayan, ang kultura
ay may mas materyal atobjective na kahulugan. Ituon ang pansin sa pahayag na ito
mula sa akdang Primitive Culture  ng Anthropologist na si Edward B. Tylor: [culture is]
“that complex whole which includes knowledge, belief, art, law, morals, custom, and
any other capabilities and habits acquired by man as a member of society”( 1871).
Samakatwid, sinasabi ni Tylor, gaya ng makikita sa akdang Kultura ng Wika ni
Prospero R. Covar, na maaaring uriin ang mga bagay na ating nalalaman sa
dalawang kategorya: kalikasan at kultura. Ang ganitong pagtutukoy ay mas
malawak, mas simple, at mas neutral kaysa sa dating natalakay.
Bilang paglilinaw, ang kultura ay ang kahit anong produkto o tagatanggap ng gawain
ng tao—ito man ay pisikal na aksyon o pag-iisip, sinasadya o aksidente, mabuti o
masama. Sa pagtutukoy ng kultura, walang kaiba ang pinakalumang tradisyon sa
Instagram. Ang klasikal na obra ay kultura; at gayon din ang isang plakang
nagsasaad: “Bawal umihi dito.” Ang akdang Noli Me Tangere ay kultura, at kultura
din ang “She’s Dating The Gangster” (Gaano man kasakit para sa aking sabihin
y’on).
Ang wika ay isang mahalagang aspeto ng kultura na sa loob ng mahabang panahon
ay tumulong upang hubugin ang ating paraan ng pag-iisip at pagtatalo. Gaya ng
isang martilyo na produkto ng ating pangangailangan ng magandang pamukpok,
ang wika ay kulturang umusbong mula sa ating pangangailangang mas epektibong
makipag-usap sa isa’t isa.
Bilang kultura, ilan sa mahahalagang palagay na maaaring gawin tungkol sa wika
ay:
 ang wika ay gawa ng tao at may kabuluhan lamang dahil sa pagbibigay-kahulugan ng
tao;
 ang wika ay hinubog at patuloy na hinuhubog ng gawain ng tao;
 ang wika ay humuhubog rin sa ibang aspeto ng kultura ng tao;
Walang malaking kaiba ang wika sa ibang aspeto ng kultura ng tao. Ito ay may
kahulugan lamang dahil sa pagpapataw ng tao ng kahulugan dito. Ang bokabularyo,
balarila, at istraktura ng bawat wika ay hindi nakatali sa anumang natural na batas.
Bagkus, ito ay nakadepende sa grupo ng mga taong nagnanais ng wika upang
punan ang isang partikular na pangangailangan.

Ang salitang ‘trono’ ay masasabing kathang-isip lang natin. Hindi gaya ng kuryente o
tubig o pag-iisa, ang kahulugan ng mga titik na bumubuo sa ‘trono’ ay nakadepende
sa pag-iisip ng tao na ito ay upuan ng isang hari o lider. Ang mga pantig at tunog na
bumuo sa salitang ‘trono’ ay iilan lamang sa di-mabilang na serye ng mga tunog na
walang kahulugan sa labas ng ating species—sa labas ng lipunan.
Hindi lamang ito totoo para sa kahulugan ng mga salita; ganito rin ang katangian ng
ibang aspeto ng isang wika—ang syntax, alpabeto, at iba pang aspeto nito ay nabuo
lamang mula sa pagbibigay-kahulugan ng mga gumagamit ng wika. Gaya ng pag-
aaral ng mga lumang paso na nagreresulta sa isang limitado datapwa’t mahalagang
kaalaman ukol sa mga gumawa at gumamit ng pasong iyon, ang pag-aaral ng mga
katangian ng wika ay oportunidad na matuto tungkol sa mga nagsusulat o nagsasalita
ng wikang ito.
Sa akda ni Covar, nagbibigay siya ng isang maikli ngunit madiwarang
pagpapaliwanag ng mga katangian ng pagpapantig at istraktura ng wikang Filipino.
Ipapalagay ko na ang tagapakinig ay may sapat nang kaalaman ukol sa mga gamit
ng pangngalan, pandiwa, panghalip, pang-uri, pang-abay, at iba pang bahagi ng
pananalita. Dahil medyoredundant si Covar sa kanyang pagdidiskurso nito, pag-
usapan nalang natin nang mas maigi kung papaano nakahahanap ng koneksyon sa
wika at kultura.
Halimbawa, kung susuriin ang salitang baranggay, makahahanap ng koneksyon sa
orihinal na kahulugan nito—sa pinanggalingang Austronesian na ‘balangay’—at sa
kahulugan nito ngayon. Ilang libong taon mula ngayon, maaaring suriin din ng mga
historyador at mananaliksik ang wika ng ating panahon upang makakuha ng ideya
tungkol sa ating lipunang ginalawan, sa mga gawain ng tao, lebel ng pamumuhay,
atbp.

Kahit malaki pa ang ikabago ng lipunan, ebidensya parin ng ating kasalukuyang

kalagayan ang wikang ating ginagamit. Gaya ng paggamit ng ‘hiyas’ para sa gem at
para din sa virginity; nangangahulugang may mataas na pagpapahalaga sa pagiging
birhen. Ang ‘durog’ ay maaaring tumutokoy sa pulbura o di-kaya’y sa isang taong
nasa ilalim ng impluwensya ng droga. Ebidensya naman ito sa paglaganap ng isang
drogang pulbura—na kahit walang matatag na senso na makapagbibigay ng tiyak
na bilang ng gumagamit, ay malalamang laganap dahil sa bilang ng naaaresto at sa
epekto nito sa kultura, kabilang na ang wika ng mga tao.
Hindi lamang mga salita ang may ganyang kaugnayan sa kultura. Ang mga sosyolek
din—ang porma at tono ng wikang ginagamit ay batay sa hangarin ng may-akda at
sa inaasahang tagapakinig. Marahil mas kapansin-pansin naman ang gamit ng
bantas at ang kaugnayan nito sa primerong trabaho ng nagsusulat. Ang mga
siyentipiko,mathematician at engineers ay nasasanay sa mga simbolong kanilang
inaangkat patungo sa ‘natural’ na wika. Mas malimit sila gumamit ng mga bantas
gaya ng < >, { }, –, at iba ang gamit sa ibang bantas. Ang * ay pang-multiply, ang %
ay modulo, ang ~, !, $, at # ay may kanya-kanyang ibang kahulugan. At maraming
tao ang hindi makauunawa ng simbolong xor.
Sa seryeng Discworld ni Sir Terry Pratchett ay malimit din siyang gumamit ng isang
elementong hindi palagiang pinapansin sa mga diskurso sa paaralan. Ito ay ang
typeface o fontstyle na malimit paglaruan ni Pratchett at ng mga gumagawa ng
komiks. Sa akda ni Pratchett, halimbawa, ang karakter ni Kamatayan ay nagsasalita
sa MALALAKING TITIK. Ang kombinasyon ng paglalarawan sa teksto at ang
typeface na ginagamit ay nakabubuo ng mas konkretong imahe ng karakter. Kung
ang mga titik naman ay paliit nang paliit ay naiiisip (sa tulong din muli ng konteksto
sa binabasa) ang HUMIHINANG TUNOG. Sinasalamin naman nito ang
pagkokonekta ng ating isip sa mahinang tunog sa maliit na bagay, o sa matibay na
bagay at pagiging uniform.

Patunay lang ang lahat ng ito na ang wika,

bilang kultura, ay sumasalamin lamang sa pangangailangan at paraan ng pag-iisip
ng tao. At gaya ng siyensya o relihiyon, nagbabalik rin ito ng pagbabago sa mas
malaking balangkas ng kultura ng tao. Halimbawa nito ang pagkakaroon ng
pambansa o pansariling wika na tumutulong upang magbigay-distinksyon sa isang
politikal o social na entitiy. Ginagamit ang Filipino upang pagtibayin ang pagiging
Pilipino natin, kaya’t nagkakaroon ng priksyon sa pagitan ng mga wikang panrehiyon
at wikang pang-internasyonal.
Hindi ko susuportahan ang katawa-tawang Sapir–Whorf hypothesis, ngunit aking
aaminin na may masusukat na epekto ang wika sa tao. Kung ang siyensya ay ang
gawain ng pag-iisip para mapag-aralan ang kalikasan, at kung ang relihiyon ay
gawain ng pagtatanong para suriin ang sarili—ang wika naman ay gawain ng
paglalagay ng ating mga iniisip at damdamin sa isang lalagyan (gaya ng mga titik at
bantas) para ilipat sa kamay ng ibang tao {kasi nga hindi pa natin nagagawa ang
telepathy}. Ang katangian ng code na ito ay may impluwensya sa magdedecode ng
mensahe.
At bilang ganoong uri ng kagamitan, ang wika ay tulad din ng ibang kultura. Nabuo
at nalilinang ito upang punan ang partikular na pangangailangan. Sa ganitong
paraan ng pag-iisip, sana’y ma-internalize natin ang pundamental na uganayan sa
pagitan ng gumawa at ng ginawa—ng tao at ng wika; na walang wikang natural na
nakatataas sa iba, bagkus ay ebidensya lamang ang pagkakaiba sa wika sa
pagkakaiba sa kultura at kasaysayan ng gumagamit nito.