P 5:

Анализирање на
однесувањето на процесите

Business Process Management and Modelling 5-1

 Анализа на однесување на процеси

• 5.1 Однесување на процесите

• 5.2 Структурна јакост
• 5.3 Јакост, објаснето
• 5.4 Симулација на д. процеси

Business Process Management and Modelling 5-2

 5.1 Однесување на
процесите

Business Process Management and Modelling 5-3

 Основи на јазици за моделирање
• P2 : Синтакса и семантика на јазици за моделирање

• Синтакса
- Точноста на синтаксата овозможува елементите на моделот
да се организираат на начин што е еднаков на апстрактната
синтакса на јазикот за моделирање

Business Process Management and Modelling 5-4

 Семантика на моделирање на процеси
• Семантика
- Го дефинира значењето на синтактички точните процесни
модели.
- Значењето (семантиката) на јазикот е однесувањето што е
дефинирано во процесниот модел, т.е. редоследот на
извршените активности

Business Process Management and Modelling 5-5

 Подалеку од синтактичката точност
• Семантичка точност
- Обезбедува процесот да се однесува точно и соодветно да
заврши
- За да се анализира точноста на семантиката, процесниот
модел мора се провери дали во него отсуствуваат аномалии
во однесувањето на моделот

Business Process Management and Modelling 5-6

 Подалеку од синтактичката точност
• Во ова P5
- Објаснуваме неформално кои се точни процеси

Business Process Management and Modelling 5-7

 Однесување на процеси
• Однесувањето во процесниот модел може да се
карактеризира со низата на сите извршни секвенци
кои што се можни
- Ќе ги разгледаме трагите од процесниот модел, што
резултираат од случени настани и спроведени активности
- Резултат на тоа е семантика наречена семантика на траги

Business Process Management and Modelling 5-8

 Однесување на процеси

• Пример за траги
- Добеини барања, регистрирани барања, одлуки за исплата
на барања, подготви писмо за одобрување, барањето е
одобрено
- Добиени барања за оштета, регистрирани барања за оштета,
одлучи по барање за оштета, подготви писмо за одбивање
оштета, оштетата е одбиена
Business Process Management and Modelling 5-9
 Однесување на процесите
• Ако правиме бихевиорална анализа, тогаш се
апстрахираме од вистинската состојба што е во тек
кај една активносна инстанца
- Ова е соодветно зашто се интересираме за логичкиот
редослед на активностите, а не за самите активности

Business Process Management and Modelling 5 - 10

 Однесување на процесите
• Истовремената работа на процесите (Concurrency)
создава траги со неодреден редослед на активности
што се случуваат во исто време.
• Поапстрактен пример
- iABDCEFo, iABCDEFo, iADEBCFo, …

• Главно
- iA му следува редослед B,C,D,E, при што B се случува пред
C, а D пак пред E, проследено од Fo
Business Process Management and Modelling 5 - 11
 Однесување на процесите
• Лупови (кола) резултираат во траги со
неодредена должина
• Пример
- Едно луп повторување : iABDCEFADEBCFGo, …
- Две луп повторувања:iABDCEFADEBCFADEBCFGo,
…
- Any number of loop iterations possible

Business Process Management and Modelling 5 - 12

 Однесување на процесите

• Синтактичка точност

• Семантичка точност

• Аномалии на оденсување

• Трагите се средство за карактеризирање

на оденсувањето

Business Process Management and Modelling 5 - 13

 5.2 Структурна јакост
(издржаност)

Business Process Management and Modelling 5 - 14

 Критериум јакост
• Јакоста е генерички критериум за точност за
процесни модели, што формално се одредуваат
преку Petri nets
- Создадени од Wil van der Aalst
- Ја пренесуваме јакоста на ниво на BPMN

Business Process Management and Modelling 5 - 15

 Структурна јакост
• Јакост претпоставува сите процеси да бидат цврсто
структуриани
• Еден процесен модел е структурно јак, ако
- ако има точно еден почетен настанi (за „инпут“ во процесот),
- ако има точно еден краен настан o (за „output“), и
- Ако секој нод во процесниот модел се наоѓа на патеката од i
до o

• Структурната јакост е неопходен услов за јакоста,

ама не е доволен услов
- Ако процесниот модел не е структурно јак, не може да биде
јак

Business Process Management and Modelling 5 - 16

 Структурна јакост

• Вимавајте
- Неколку процесни модели што
ги разгледавме се структурно
јаки
- Некои пак не се

Business Process Management and Modelling 5 - 17

 Околу структурната јакост
• Процесните модели со повеќекратни крајни настани
не се структурно јаки

• Сите процесни модели не може да не се јаки

- Иако не прикажуваат какви и да било аномалии во однесувањето
- Затоа, ги трансформираме таквите модели во структурно јаки
процесни модели без да им го измениме однесувањето.
Business Process Management and Modelling 5 - 18
Околу структурната јакост
• За да почнеме со формална анализа,
- Ги бришеме ознаките, информациите за настаните, и
потребните улоги

- Со тоа сега ги трансформираме структурно нејаките

процесни модели во структурно јаки процесни модели

• Претпоставка
- Сите крајни настани од процесниот модел се ексклузивни
(исклучителни) т.е. не прават трага при што повеќе од еден
краен настан се случува.
• Ако ваквата претпоставка не се задоволи, трансформацијата ќе
создаде грешка 5 - 19
 Околу структурната јакост

• Процесните модели со ексклузивни крајни

настани може да се преведат во структурно
јаки процесни модели преку
- бришење на крајните настани,
- воведување ексклузивен гејтвеј што ќе ги спои
гранките на крајниот настан, и
- воведување на нов краен настан.
Business Process Management and Modelling 5 - 20
 Околу структурната јакост
• Внимавајте
- Различните исходи кај процесот веќе не се очигледно
видливи во процесниот модел
- Поради тоа што го користиме трансформираниот модел
само за анализа, ова е во ред

Business Process Management and Modelling 5 - 21

 Повеќекратни почетни настани
• Во пракса исто така постојат процесни модели со
повеќекратни почетни настани

Business Process Management and Modelling 5 - 22

 Како се трансформира
• Исто така во овој случај, може да ги
трансформираме процесите со алтернативни
почетни настани со цел да бидат јако (цврсто)
структурирани
- Додадете нов почетен настан и ексклузивен гејтвеј
- Поврзете го со сите алтернативни почетни настани, што,
преку ова стануваат преодни настани

Business Process Management and Modelling 5 - 23

 Како се трансформира
• Овие операции за трансформација доведуваат до
процесен модел што е структурно јак (издржан)

• Внимавајте
- Ваквата трансформација се прави за проверка на јакоста
- Процесниот модел пак не е од голема корист, главно поради
„магичната“ одлука на почетокот
- Но, корисен е за проверка на јакоста на моделот

Business Process Management and Modelling 5 - 24

 Структурна јакост

• За бихевиорална анализа потребна е

структурна јакост
- Еден почетен настан i
- Еден краен настан o
- Секој нод е сместен на патека i - o

• Формалната анализа не ја интересираат ознаки

и улоги
• Процесните модели со повеќекратни почетни и
крајни настани можат да се трансформираат,
ако настаните се ексклузивни (се исклучуваат
едни со други)
Business Process Management and Modelling 5 - 25
 5.3 Јакост (издржаност)
во детали

Business Process Management and Modelling 5 - 26

Идејата околу јакоста
• Претпоставуваме дека процесните модели се
издржани по својата структура
• Јакост
- (1) Откако ќе започне процесот, без разлика кои одлуки се
донесуваат од страна на процесот, во одреден момент,
процесот ќе го достигне крајниот настан o
- (2) Ако го достигне и во моментот кога ќе го достигне o,
процесот веќе целосно е комплетиран (завршен) т.е.
веќе нема други активности што процесот може да ги
стартува
- (3) Секоја процесна активност учествува барем во едно
извршување (во една трага)
• Внимавајте
- Јакоста е генерички критериум за точност, слична на
нормалните форми во базите на податоци
- Со јакоста се гарантира дека сите процесни инстанци се
однесуваат на точен начин.
5 - 27
 Својства на јакоста
• Својства (1), (2), и (3) се пример

• Формално, процесот е во ќорсокак откако о е

достигнато
- Ама ова однесување е очекувано, затоа ова не е во
спротивност со јакоста на моделот!

Business Process Management and Modelling 5 - 28

 Нејако (неиздржано) однесување
• Може да детектираме процеси што не се издржани
(јаки) ако бараме прекршување на кое и да било од
својствата за јакост
• Прекршување на (1)
- Процесот не може да го достигне крајниот настан о , претходно
се заглавува
- Ќорсокак (deadlock*) (пред да го достигне о)

• Прекршување на (2)
- Остануваат активности во процесот откако тој го достигнал о
- Или пак има бесконечна активност, livelock*

• Прекршување на (3)
- Активности што никогаш не можат да се извршат
- Мртви процеси (активности)
Business Process Management and Modelling 5 - 29
 Прекршување на (1): Ќорсокак
• Бидејќи може да се донсе одлука „недозволен
износ,“ процесниот модел може да заглави во
ќорсокак пред да се достигне о
- Овој процесен модел е во спротивност на својство (1)

Business Process Management and Modelling 5 - 30

 Прекршување (2): Livelock* (бесконечност)
• (2) Ако воопшто и во момент кога процесот ќе го
достигне о, целосно е комплетиран и завршен, т.е.
нема веќе други активности што процесот може да
ги изврши
• Процесот продолжува во бесконечност, дури и кога
ќе го достигне о

Business Process Management and Modelling 5 - 31

 Livelock*
• Еден процес е во бесконечна грешка* ако
структурата на контролниот тек го тера процесот
да се извршува бесконечен број пати

Business Process Management and Modelling 5 - 32

 Прекршување на (2): Остаток на активности
Еден процес може да пати од остаток на активности
ако процесните активности е можно да се
извршуваат откако ќе се достигне о

• Внимавајте
- Прекршување на (3) е мошне ретко во процесни модели во
реалниот свет, затоа и не зборуваме за тоа
Business Process Management and Modelling 5 - 33
 Како да избегнуваме неиздржани процеси
• Секогаш користете структурирани процесни модели
- Секој гејтвеј за РАЗДЕЛИ има точно еден гејтвеј за СПОИ од
ист тип, па така секоја патека што започнува од РАЗДЕЛИ ќе
го достигне СПОИ
- Со ова се гарантира ЛУПОВИТЕ да ги почитуваат
блоковните структури, види примери претходно

• Меѓутоа
- Ова ограничување не дозволува многу можности при
моделирање
- Процесните модели што се најсфатливи може да се
невозможни

• Подобар пристап
- Користете паметни алатки за моделирање што
обезбедуваат проверки на јакоста на моделот и ве хранат
со пораки зошто некој од процесите е неиздржан
Business Process Management and Modelling 5 - 34
 Јакост во детали

• Јакост
- Секоја процесна инстанца соодветно завршува
- Секоја процесна активност учествува

• Прекршоци
- Ќорсокак
- Бесконечна активност
- Остаток на активности

• Структурираните процесни модели помагаат да се

избегнат вакви аномалии
• Structured process models help avoid these anomalies

Business Process Management and Modelling 5 - 35

 5.4 Симулирање д. процеси

Business Process Management and Modelling 5 - 36

 Симулирање процеси
• Мотивација
- Да ги истражиме
извршувањата на
процесите без да го
примениме
процесот на
валидација
- Кога дикутираме за или ги разгледуваме
процесните модели, ги „стимулираме“

Business Process Management and Modelling 5 - 37

 Симулирање на д. процеси
• Чекор по чекор
- Сфаќање на однесувањето на процесите (квалитативна
симулација)

• Симулација инстанца-по-инстанца
- Сврзување на дополнителни својства на активностите и
ресурсите и покренување на една инстанца со цел да
дознаеме како таа функционира (на пр. трошоци)
- Квантитативна анализа, на една инстанца

• Симулација на повеќекратни инстанци

- Покренување на голем број инстанци во исто време за да се
добие идеја за колку време е потребно за обработка и
трошоци за извршување на инстанците
- Детално претставување на потребните ресурси
- Не се зборува за ова во овој курс
Business Process Management and Modelling 5 - 38
Симулација чекор по чекор
• Употреба
- Се користи за дизајнирање процесни модели со цел да се
постигне заедничко разбирање на однесувањето на деловните
процеси
- Процесниот модел се следи чекор по чекор

• Во техничка смисла
- Симулациите се прават од страна на луѓе, со машина за
симулација
- Машината за симулација ги пресметува меѓусебните
зависности на активностите и ги покренува промените на
состојбите

• Во текот на симулацијата чекор по чекор, корисниците

покренуваат
- Промена на состојби кај активностите инстанци и тоа од
СПРЕМНА во ЗАВРШЕНА состојба и
Business Process Management and Modelling 5 - 39
 Симулација чекор по чекор
• Корисниците покренуваат промени на состојби од
СПРЕМНИ во ИЗВРШЕНИ на инстанца Регистрирај
барање

Business Process Management and Modelling 5 - 40

 Симулација чекор по чекор
• Во текот на симулацијата вршиме апстракција од
вистинската состојба на покренување на моделот
- Што е во ред бидејќи се интересираме за логичкиот
редослед на активностите, а не за самите активности.

Business Process Management and Modelling 5 - 41

 Симулација чекор по чекор
• Корисниците избираат услов за
вршење XOR split (ДЕЛБА)

Business Process Management and Modelling 5 - 42

 Квантитативна симулација
• Таа ни овозможува да го процениме учинокот на
процесот пред негова имплемтација
- Колку време зема процесната инстанца?
- Колкав е трошокот на една процесна инстанца?

• На пр. потребни се дополнителните информации за

симулација,
- За времето и трошокот за спроведување на активностите

Business Process Management and Modelling 5 - 43

 Симулација на процес за барање
оштета од осигурување
• Сценарио за трошоци од осигурување: спореди ги
трошоците за да одобриш или да одбиеш барање за
покривање трошоци
- Период на обработка на активности
• Регистрација на барање: 5 min
• Одлука за што покрива полисата: 15 min
• Подготовка на писмо за одобрување на барање: 8 min
• Подготовка на писмо за отфрлање на барање: 15 min
- Cost
• Staff member: 40 € ∕ hour, each letter sent: 1.5 €

Business Process Management and Modelling 5 - 44

 Симулација на една инстанца
• Трошок и време за одобрување на барање

- Пресметка на трошок
• Регистрација на барање: 5 min ∙ 40 € ∕ 60 min = 3.33 €
• Одлука што покрива осигурување: 15 min ∙ 40 € ∕ 60 min =
10 €
• Подготовка на писмо за одобрување: 8 min ∙ 40 € ∕ 60 min
= 5.33 € + 1.5 €
Business Process Management and Modelling 5 - 45
 Симулација на една инстанца
• Трошок и време за отфрлање на барање

- Отфрлањето на барањето е поскапо зашто треба повеќе

време за да се напише писмо
• Регистрација на барање: 5 min ∙ 40 € ∕ 60 min = 3.33€
• Одлука што покрива осигурувањето: 15 min ∙ 40 € ∕ 60 min = 10€
• Подготовка на писмо за отфрлање: 15 min ∙ 40 € ∕ 60 min = 10€ +
1.5€
Business Process Management and Modelling 5 - 46
 Симулација на повеќе инстанци
• Повеќекратната инстанца е повредна, а тоа
изискува подетален модел за правење симулација
- Честота на случаи (време на нивно пристигнување)
- Достапни ресурси
• Организациски структури, т.е. број на вработени, опрема
• Работни часови на вработените
- Симулација на почеток и крај
• Број на случаи
• Временски интревал

• Со симулацијава се покренуваат голем број

инстанци и со неа се прави збир на трошоци и
каков е учинокот
- Се прикажуваат тесни-грла, премногу или премалку
искористени ресурси

Business Process Management and Modelling 5 - 47

 Симулирање на д. Процеси

• Проценка на процесните модели без тие да се

спроведат
• Симулација чекор по чекор со цел валидација
• Квантитативна анализа
за оценување на учинок
• Quantitative analysis
for performance evaluation

Business Process Management and Modelling 5 - 48

 Резиме на P5

• Однесување на процесите
- Семантика на извршување
- Аномалии во однесувањето
- Структурна јакост и како таа се постигнува
- Јакоста како критериум за точност

• Симулација
- Да се одобрат д. Процеси преку симулација чекор по чекор
- Да се анализира учинокот преку квантитативна симулација

Business Process Management and Modelling 5 - 49