Катаболитички

(дисимилациски ) процеси
 Органските материи создадени во процесот на фотосинтеза
постојано се разградуваат при што се ослободува
енергија.

За да ги задоволат своите потреби од енергија

организмите ги разградуваат шеќерите и мастите до
крајни продукти т.е. јаглерод диоксид и вода.

Разградување на протеини се случува само тогаш кога се

исцрпени сите резерви на шеќери и масти, а тоа е во
време на гладување.

.
 Дишењето претставува процес во кој доаѓа до наполно
разградување на органските материи до неоргански при
што се ослободува енергија.

Во процесот на дишењето доаѓа до постепено

ослободување на хемиската енергија врзана во
органските материи.
Енергијата која се добива со разградување на
органските материи се заробува во високоенергетското
соединение ATP и се користи за одвивање на сите
активности во клетката за кои таа е потребна.
•Процесот на дишење се претставува со равенката:
 Енергија
АТР
O2

Органска
материја CO2
C6H12O6

Н2О
 Постојат два вида на дишење:
аеробно - кое се одвива во присуство на кислород
анаеробно - кое се одвива во отсуство на кислород.

❖Во најголем број живи организми се присутни и двата

вида на дишење.
❖ При разградувањето на гликозата првиот дел од овој
процес се одвива анаеробно.

❖ Понатамошното разградување продолжува во аеробни

услови - во присуство на кислород.
❖ Анаеробната фаза е позната како ГЛИКОЛИЗА и се
одвива во цитоплазмата на клетката.
❖ Една молекула на гликоза при тоа се разградува до 2
молекули на пирогроздова киселина или пируват.
❖Во текот на анаеробната фаза се ослободува мала
количина (само 5%) од вградената хемиска енергија.
 Glucose C C C C C C

2 ATP Гликолиза
2 ADP

2 PGAL
Анаеробната фаза
C C C C C C
позната како гликолиза се
P P
одвива во цитоплазмата
на клетката и при тоа се
2 NAD+ 4 ADP
ослободува само 5% од
2 NADH 4 ATP
вградената хемиска
енергија или
2 Pyruvate C C C 2 молекули АТР

Вкупно:
Ова е •2 ATP
пируват •2 NADH
•2 молекули пируват
 Аеробната фаза се одвива во митохондриите.
❖Аеробното разградување на пирогроздовата киселина се
одвива циклично и тој циклус од реакции е познат како
Кребсов циклус.
❖Но, за да почне Кребсовиот циклус потребно е
пирогроздовата киселина да се трансформира во
ацетил КоА.
 АЦЕТИЛ-CoA
(2C)
КРЕБСОВ
CoA ЦИКЛУС

ОКСАЛОЦЕТНА ЛИМОНСКА
КИСЕЛИНА КИСЕЛИНА
(4C) (6C)
CO2
NADH
NADH

ЈАБОЛЧНА
КИСЕЛИНА АЛФАКЕТОГЛУТАРНА
(4C) КИСЕЛИНА
FADH2 (5C)
NADH
КИЛИБАРНА CO2
КИСЕЛИНА
(4C)
 ❖Во текот на аеробната фаза се ослободува многу
поголемо количество на енергија (95%) или 36 молекули на
АТР.
❖Од вкупната енергија ослободена при клеточното дишење
50% искористува организмот, а другите 50% се губат како
топлина.

❖Односот меѓу ослободениот СО2 и потрошениот О2

претставува коефициент на дишењето
❖Кога се раградуваат шеќери коефициентот е 1, ако се
разградуваат протеини – помал од 1, а ако се разградуваат
масти- поголем од 1.
 ❖Интензитетот на дишењето зависи од надворешни и
внатрешни фактори.
❖Надворешни фактори се:
-светлина
- температура
-содржина на вода во почва
-СО2
❖Внатрешни фактори се:
-вид на растението
-старост на растението
- органот на растението
 ФЕРМЕНТАЦИЈА
(Анаеробно дишење)
 Во природата постојат организми кои живеат во
кислороден дефицит( квасни габи, алкохолни габи,
млечно-кисели бактерии).
Кај нив е застапено само анаеробното дишење.
Анаеробното дишење се одвива преку две фази:
➢ гликолиза
➢ ферментација

➢ Процесот на анаеробно дишење при кој се ослободува

помалку енергија, но се троши поголемо количество
органски материи се вика ферментација или вриење.

➢ Анаеробните организми на различен начин ја

разградуваат пирогроздовата киселина, па затоа се
добиваат различни крајни продукти на дишењето.
 ГЛИКОЗА

2 МОЛЕКУЛИ
ПИРОГРОЗДОВА
КИСЕЛИНА

АЛКОХОЛНО ВРИЕЊЕ
КРЕБСОВ
ЦИКЛУС
МЛЕЧНО
КИСЕЛИНСКО
ВРИЕЊЕ
 Ферментацијата може да биде:

•АЛКОХОЛНА – краен продукт е етил алкохол и CO2 а

карактеристична за алкохолните габи присутни во
плодовите на растенијата.
 МЛЕЧНО-КИСЕЛА– краен продукт е млечна киселина, а
карактеристична за млечно-кисели бактерии.

NAD+
NAD+
NADH
NADH

C C C C C C C C C C C C
(Glycolysis) (Lactic acid fermentation)
Glucose 2 Pyruvate 2 Lactic Acid
ОЦЕТНА– краен продукт е оцетна киселина и вода, а
карактеристична за бактерии присутни во: зрели
плодови, вино, пиво, квасец.

ЛЕБНА – краен продукт е млечна киселина и CO2, а

карактеристична за квасните габи кои предизвикуваат
МАСЛЕНО - КИСЕЛА– овде спаѓаат бактерии кои
предизвикуваат распаѓање на млекото, маслото и др.
 Анаеробно дишење се претставува вака:

гликоза

во цитоплазма   со гликолиза

пирогроздова киселина

во цитоплазма  
попрости органски материи + CO2 + Енергија(5%)

Млечна киселина
Етил алкохол
Оцетна киселина
 Заклучоци
1. Анаеробната фаза од дишењето е заедничка и за дишење
и за ферментација.
2. Кребсовиот циклус е својствен само за аеробните
организми.
3. Ослободената енергија од разградувањето и при дишење
и при ферментација се акумулира во соединението АТР.
4. За сите видови ферментации почетната фаза т.е.
разградувањето на гликоза до пирогроздова киселина е
заедничка, а крајната фаза почнува исто, но завршува
различно.
 ФОТОСИНТЕЗА ДИШЕЊЕ
Се одвива во клетки со Се одвива во сите живи клетки
хлоропласти

Растенијата земаат СО2 Растенијата ослободуваат СО2

Растенијата ослободуваат О2 Растенијата земаат О2

Растенијата земаат вода Растенијата ослободуваат вода

Создаваат храна-шеќер Ја разложуваат храната

Се врзува енергијата на Се ослободува енергијата од
сончевата светлина храната

Се одвива во тек на денот кога Се одвива и преку ден и преку

има сончева светлина ноќ
 Проверете си го своето знаење!

1. Дефинирај го процесот на дишење и напиши ја општата

равенка.
2. Како настанува пирогроздова киселина (пируват)?
3. Каде и во какви услови се одвива гликолиза? Кои се
продуктите на гликолиза?
4. Што е ферментација? Во какви услови тече? Кои се
продуктите на ферментацијата?
5. Каде и во какви услови се одвива Кребсов циклус?
6. Кои се продуктите на Кребсов циклус?
7. Колку енергија се ослободува со разложување на една
молекула на гликоза?