35-42(300-355) 12-01-04 02:50 ™ÂÏ›‰·317

πολύμηνη αιχμαλωσία, την προσπάθεια να προσαρμοστεί στο τόπο του K›ÌÂÓÔ 38

και τη θλίψη που νιώθει για το χαμό του φίλου του έτσι ώστε να ανα-
γκαστεί να πει ψέματα στην μητέρα του.

°. ANA§Y™H ¶EPIEXOMENOY TOY EP°OY

i) Περιεχόμενο και νοηματικά κέντρα
Ο Αντρέας κατορθώνει να επιστρέψει ζωντανός μετά από δεκατέσ-
σερις μήνες αιχμαλωσίας στα τάγματα εργασίας της Ανατολής. Βλέπο-
ντας τον οι Φωκιανοί αρχίζουν να τον ρωτούν για την τύχη των δικών
τους ανθρώπων. Ο Αντρέας ανακοινώνει το θάνατο του φίλου του Άγγε-
λου στο γιατρό και θείο του φίλου του και αποφασίζει να μην αποκα-
λύψει τίποτα στη μητέρα του νεκρού. Πλάθει, λοιπόν, μια ιστορία, ένα
«παραμύθι» που το αφηγείται τις βραδιές που επισκέπτεται την κυρά
Μαρία. Εκείνη πιστεύει το «παραμύθι» και εξακολουθεί να ελπίζει ότι
ο γιος της θα επιστρέψει τελικά κοντά της.

ii) Νοηματική απόδοση

1η ενότητα, 1-5: Η άφιξη ενός κακοπαθιασμένου αιχμαλώτου ανα-
στατώνει του Φωκιανούς που τρέχουν να τον συναντήσουν. Στην ερώ-
τηση του αιχμαλώτου για τη μητέρα του, οι Φωκιανοί αναγνώρισαν στη
φωνή του το γιο της κυρά Σοφούλας, τον Αντρέα, και άρχισαν να τον
βομβαρδίζουν με ερωτήσεις για το τι απέγιναν οι δικοί τους. Στην ερώ-
τηση του γιατρού Βένη για τον Άγγελο, τον ανιψιό του, ο Αντρέας ανα-
κοινώνει το θάνατό του και διαβεβαιώνει το γιατρό ότι η μάνα του Άγγε-
λου δεν πρόκειται ποτέ να μάθει την αλήθεια για το γιο της.
2η ενότητα, 6-10: Αρχικά, οι πρώτες επισκέψεις του Αντρέα στο κα-
λύβι της κυρά Μαρίας ήταν μαρτυρικές. Με το πέρασμα όμως του χρό-
νου συνήθισε να εκτελεί το χρέος του, πιστός στην υπόσχεση που είχε
δώσει στο γιατρό Βένη, ότι η μάνα του Άγγελου δε θα μάθει το θάνατό
του. Κατασκευάζει, λοιπόν, τη φανταστική ιστορία, ένα ψέμα, για να
απαλύνει τη στεναχώρια της μάνας.
3η ενότητα, 11-22: Ο Αντρέας διηγείται το παραμύθι στο οποίο όλοι
οι τόποι που πέρασαν ως αιχμάλωτοι έμοιαζαν ονειρικοί και τα στοι-
χεία της φύσης ασκούσαν μια παράξενη γοητεία. Οι δουλειές που έκα-
ναν και η συμπεριφορά των Τούρκων απέναντι τους δεν είχαν καμία
σχέση με τον πόλεμο και το μίσος που φέρει, αλλά με εικόνες ειρηνικές,
όπου ο ανθρωπισμός και η καλοσύνη κυριαρχούν. Η μάνα ακούγοντας
317
35-42(300-355) 12-01-04 02:50 ™ÂÏ›‰·318

∂ÓfiÙËÙ·: το παραμύθι από τον Αντρέα, ένιωθε να απαλύνεται ο πόνος στη ψυχή
H ·Ô‰ËÌ›· της και άρχισε να ελπίζει στην επιστροφή του γιού της.
• O ηËÌfi˜ 4η ενότητα, 23-24: Ο Αντρέας ολοκληρώνει το παραμύθι, αλλά νομί-
Ù˘ ÍÂÓÈÙÈ¿˜ ζει ότι η μητέρα του και η μητέρα του Άγγελου δεν θα τον πιστέψουν,
• O ÂÏÏËÓÈÛÌfi˜
¤Íˆ ·fi Ù· επειδή οι εφημερίδες γράφουν συνεχείς αναφορές για όσα συμβαίνουν
Û‡ÓÔÚ· στην Ανατολία και έτσι η αλήθεια θα είναι δύσκολο να μείνει ακόμη
• T· ÌÈÎÚ·ÛÈ·- κρυφή. Όμως η κυρά Μαρία πιστεύει την ιστορία του Αντρέα και ελπί-
ÙÈο ζει στην επιστροφή του Άγγελου.
• OÈ ÚfiÛÊ˘Á˜
iii) Χαρακτηρισμός πρωταγωνιστών / ηρώων
Ο Αντρέας: Φτάνοντας στον προσφυγικό συνοικισμό των Φωκιανών,
ο Αντρέας είναι ένα ψυχικό και συναισθηματικό ερείπιο. Η κουρελια-
σμένη του εμφάνιση μαρτυρεί τις κακουχίες που πέρασε στα τάγματα
εργασίας της Ανατολής, ενώ η μοναξιά και η ψυχική του οδύνη επιτεί-
νονται από το χαμό των συντρόφων του και ιδιαιτέρως του αγαπημένου
του φίλου, του Άγγελου. Προσπαθεί, ωστόσο, να μαζέψει τα κομμάτια
της συντριμμιασμένης του ζωής και να κάνει μια καινούρια αρχή.
Ξεσπά στην αποκάλυψη του θανάτου του Άγγελου, παράλληλα όμως
νιώθει ξαλαφρωμένος επειδή μοιράστηκε το θλιβερό μυστικό με το θείο
του αδικοχαμένου φίλου του. Η απόφασή του να μην αποκαλύψει την
αλήθεια στη μητέρα του φίλου του και το παραμύθι που της λέει, τον
ανακουφίζουν από τις ενοχές του και φανερώνουν την καλοσύνη και
την ανθρωπιά που νιώθει για τη μάνα του φίλου του.
Η κυρά Μαρία: Η κυρά Μαρία ζει με την ελπίδα ότι κάποια ημέρα
ο γιος της θα επιστρέψει και αυτή η ελπίδα είναι η αφορμή για να πι-
στέψει το παραμύθι του Αντρέα. Ακούγοντάς τον γαληνεύει η ψυχή της.
Ίσως να έχει καταλάβει την τραγική αλήθεια, η πειστικότητα όμως του
Αντρέα και η αδυναμία της να διαχωρίσει την πραγματικότητα από το
ψέμα, κρατούν τις ελπίδες της ακόμη ζωντανές.

¢. ¢OMH TOY EP°OY

Nοηματικές ενότητες / Eπιμέρους πολαγιότιτλοι
1η ενότητα, §1-5 «Πλησιάζανε … - Ναι δε θα μάθει»: Η επιστροφή
του Αντρέα από την αιχμαλωσία και η αποκάλυψη του θανάτου του
Άγγελου στο γιατρό.
2η ενότητα, §6-10 «Γύρισε … Ο Θεός να είναι μαζί της»: Οι καθημε-
ρινές επισκέψεις του Αντρέα στο καλύβι της μάνας του Άγγελου.
318
35-42(300-355) 12-01-04 02:50 ™ÂÏ›‰·319

3η ενότητα, §11-22 «Έλεγε, λοιπόν … δε θ’ αργήσω»: Η διήγηση του K›ÌÂÓÔ 38

παραμυθιού.
4η ενότητα, §23-24 «Έτσι τελείωσε … Η σιωπή ήταν φοβερή»: Το τέ-
λος της διήγησης, η αλήθεια των γεγονότων και η ελπίδα της μάνας.

E. TEXNIKH – TEXNOTPO¶IA TOY EP°OY

i) Ύφος / Μορφή
Το κείμενο είναι γραμμένο σε αφηγηματική μορφή, όπου κυριαρχούν
οι διάλογοι, η αφήγηση και οι περιγραφές, οι σκέψεις και οι σχολιασμοί
του αφηγητή που διηγείται αναδρομικά τα γεγονότα που συνέβησαν. Το
ύφος είναι ρεαλιστικό με λυρικούς τόνους και δυνατή εκφραστικότητα,
που αποδίδουν πιστά τον ψυχισμό των ηρώων και την περιγραφή των
γεγονότων.

ii) Σχήματα λόγου

Προσωποποιήσεις / Μεταφορές: §2 «… το πρόσωπό του ήταν κίτρι-
νο …», §3 «… σκιά θανάτου ...», «… κοπάδι των Φωκιανών …», «… μια
φωνή είπε με δέος …», «… αυτό ερχόταν …», «… όλο το κοπάδι έπεσε
πάνω του …», «… άρχισαν να τον πνίγουν στα ρωτήματα …», «… κύ-
μα των ανθρώπων …», §4 «φωνή … ήσυχη, γαλήνια …», «… απλό τρό-
πο ….», «… σκληρή φωνή … τινάζεται σπαράζοντας …», §5 «βουβό κύ-
κλο…», §6 «αληθινό πτώμα …», «… φοβερό καθήκον…», «… να ψάχνει
μες στον εαυτό του …», «… πρώτος πάνω στη ζωή …», «… να σκοτώ-
νει, τον εαυτό του …», «… όλα μέσα του σωπαίνουν … ο έλεος», «… Να
μη λυγίσει …», §10 «οι σκληρές γραμμές σβήνανε …», «… Η νύχτα εί-
ναι ήσυχη …», «… χύνεται το φως του προσώπου του …», «… Όλα εί-
ναι ήμερα …», «… οι δράκοι κατά θεριά σβήνουν …», «… τα μάτια αρ-
γά βασιλεύουνε …», «… Η ειρήνη να είναι μαζί του…», §11 «πλημμυρι-
σμένοι από έναν αλλόκοτο φόβο …», «… παράξενη γοητεία», «… αλ-
λόκοτα χρώματα …», «… σαν έπεφτε ο ήλιος …», «οι σκιές μεγάλω-
ναν…», «… όπου τους έβρισκε η νύχτα …», «.. το δάσος άρχισε να τα-
ράζεται…», «... Οι φλόγες πετούσαν ψηλά …», «… ιερή φλόγα …», «…
η νύχτα προχωρούσε …», «… τα καθαρά τρεχούμενα νερά …», §13 «…
μεγάλες πράξεις …», «… σ’ ένα χωριό σκαρφαλωμένο …», §15 «έπεφτε
ο ήλιος …», «… μακρινό γαλανό στρώμα …», §16 «φευγάλα γραμμή…»,
«…ταραγμένη η θάλασσα και τα κύματα θ’ ανεβοκατέβαιναν …», «... Το
πέλαγο έμενε έτσι ακίνητο …», «… ραβδωτές γραμμές που θα ήταν τα
319
35-42(300-355) 12-01-04 02:51 ™ÂÏ›‰·320

∂ÓfiÙËÙ·: κύματα …», §17 «ύπνο μακάριο και ατάραχο …», §18 «η καλή γη, που
H ·Ô‰ËÌ›· τη βρέχουν με τον ίδρω τους…», «… πλάσματα που τα έστελνε ο προ-
• O ηËÌfi˜ φήτης …», «… η καρδιά τους έμεινε πάντα καθαρή και αλέκιαστη …»,
Ù˘ ÍÂÓÈÙÈ¿˜ §19 «ξετυλιγότανε το παραμύθι …», «... δάκρυα που χύνονταν από ευ-
• O ÂÏÏËÓÈÛÌfi˜
¤Íˆ ·fi Ù· γνωμοσύνη…», §21 «ήσυχη γωνιά …», §22 «ανεξήγητη μελαγχολία …»,
Û‡ÓÔÚ· §23 «φοβερές αφηγήσεις …», «… έπος της Ανατολής…», §24 «ήταν ζε-
• T· ÌÈÎÚ·ÛÈ·- στή η φωνή του …», «… καθαρή συνείδηση του μέλλοντος…», «… Η
ÙÈο σιωπή ήταν φοβερή …».
• OÈ ÚfiÛÊ˘Á˜ Παρομοιώσεις: §3 «Σαν φοβισμένο ζώο …», «… σαν να ζητούσε έλε-
ος…», §4 «σαν να ξυπνούσε από εφιάλτη …», §5 «σαν να ήθελε να
δει…», §6 «σαν άρρωστος …», «… σαν κοντεύει να πέσει η νύχτα …»,
«… σαν χρέος…», «… σαν ν’ αρχίζει μόλις…», §11 «σαν μια επίκλη-
ση…», §18 «σαν να τους είχαν ξεχάσει μες την ερημιά τους…», «… σαν
να τους είχε ξεχάσει και ο ίδιος ο Θεός τους …», «… σαν πλάσματα …»,
§20 «σαν αδέρφια…», §21 «σαν να μην ήταν πόλεμοι…».
Ασύνδετο σχήμα: §1 «Πλησιάζανε … σταματήσανε μονομιάς….», §3
«…σαν φοβισμένο ζο… ζητούσε έλεος …», §4 «Κι η σκληρή φωνή…
σπαράζοντας…», §6 «είναι ένα φοβερό καθήκον … η νύχτα…», §8
«Ήταν ένα παραμύθι… θερμά δάκρυα…», §10 «Όλα είναι ημέρα.. βασι-
λεύουνε…», §17 «Με τον Άγγελο … Ατάραχο….», §18 «Κι έτσι που ξε-
πέφτανε … αλέκιαστη …», §21 «Μπορούσαμε … δεν μας εμπόδιζε …».
Επαναλήψεις: §2 «… μονάχος … ολομόναχος …», «… κι από πίσω
τους … κι από πίσω του …» §3 «.. Μην είδες τον τάδε; Μην είδες τον
τάδε;», «… Να φτάξουμε! Να φτάξουμε! …», §4 «Θα φτάξουμε... θα
φτάξουμε …», «… Θα ρθει με τ’ άλλο βαπόρι; Θα ’ρθει με τ’ άλλο βα-
πόρι;», §6 «καθήκον που επαναλαμβάνεται, στερεότυπα, κάθε βράδυ
…», «… σιγά σιγά…», «... Όλα τα συνηθίζει κανείς. Συνηθίζει … συνη-
θίζει…», «… να λες κάθε μέρα ιστορίες…», §8 «Θα ’ρθει με την άλλη
αποστολή, ή με την άλλη, την άλλη…» §9 «ένα ένα…», §10 «σιγά σιγά
…», «… αργά αργά …», «.. μαζί μαζί…», §21 «Μπορούσαμε … μπο-
ρούσαμε ...».
Εικόνες (Περιγραφές προσώπων, τοπίων, αντικειμένων): §1 «Πλη-
σιάζανε οι Φωκιανοί λαχανιασμένοι… σταματήσανε μονομιάς…», §2
«Ένας μοναχός… οι λόφοι…», §3 « όλο το κοπάδι έπεσε πάνω του…»,
«… Σαν φοβισμένο ζο, κάτω από το κύμα των ανθρώπων…», §4 «Άρχι-
σαν να βαδίζουν... ο γιατρός Βένης …», «Τότε το παλικάρι έκανε ένα βί-
αιο κίνημα…», «Κι η σκληρή φωνή… σπαράζοντας…», §5 «Κάθισε από-
τομα… το φάντασμα…», «Γονάτισε πλάι του…πυρετό… ικετεύο-
ντας…», «Κι ο Αντρέας.. στη γη…», §10 «Η νύχτα είναι ήσυχη… βασι-
320
35-42(300-355) 12-01-04 02:51 ™ÂÏ›‰·321

λεύουνε…», §11 «περπατούσαν όλο μέσα… σκιερά φαράγγια…», «… K›ÌÂÓÔ 38

Παράξενα πουλιά… σ’ ένα βάθος …», « … Σαν έβγαιναν τα πρώτα
άστρα … λεία τους …», «Οι φλόγες πετούσαν αψηλού … από πάνω
τους…», « … Αδυνάτιζαν.. για να τους αποκοιμίσει …», §14 «σ’ ένα χω-
ριό, σκαρφαλωμένο ... πεύκα …», §15 « Ήταν ένα μακρινό… τ’ άνοιγ-
μα του βουνού …», §16 «… Είχε αγέρα … το ένα πίσω απ’ τ’ άλλο …»,
«… Το πέλαγο έμενε… γιατί βαρέθηκαν ...», §17 «Τους βάλαν… γιατί η
νύχτα ήταν κρύα …», §19 «Οι δυο μητέρες … και κλαίγανε …», §22 «Οι
ροδοδάφνες … κάναν σκιά…».
Αντιθέσεις (Λεκτικές /Νοηματικές): §1 «Πλησιάζανε οι Φωκιανοί …
όταν σταματήσανε μονομιάς …», §3 «Σκιά θανάτου … μια φωνή εί-
πε…», §4 «Η φωνή που ρωτά είναι ήσυχη, γαλήνια … Κι η σκληρή φω-
νή του αγοριού …», §5 «να μη μάθει τίποτα … θα πρέπει να περιμέ-
νει…», §6 «ένα αληθινό πτώμα …», «Στην αρχή ... κοίταζε πώς να ξε-
φύγει … ύστερα, σιγά σιγά το συνήθισε …», §7 «Αλλά να μην έχει να πε-
ριμένει αυτό δεν το μπορεί …», §8 «Και για να μη μάθει … τίποτα ... κά-
θισε και της είπε …», §10 «Ν’ ακούσει και κείνη το παραμύθι και τίπο-
τα άλλο να μη μάθει ποτέ …», «… σβήνουν μες σε τούτο το θερμό φως
…», §11 «το δάσος άρχισε να ταράζεται απ’ τις άγριες φωνές των θη-
ρίων … Οι αιχμάλωτοι δε φοβούντανε τότε …», «… μονάχα τις φωνές
τους ακούγανε … ώσπου κι αυτές.. αδυνάτιζαν …», §12 «Έτσι γινόταν
τις νύχτες. Τις μέρες …», §16 «Αυτοί οι χωριάτες ... δεν ξέρανε τίποτα
… Ξέρω μονάχα…», «τα κύματα θ’ ανεβοκατέβαιναν … μα στα μάτια
τους,… δεν έφτανε μήτε η ελάχιστη κίνηση…»,§ 17 «… τους έφερναν και
δαδιά και τ’ ανάψανε, γιατί η νύχτα ήταν κρύα….», §18 «… Μα κείνοι
οι άνθρωποι δεν ξέρουν …. – Α όχι, δεν ξέρουν τίποτα…», §21 «Μπο-
ρούσαμε να κάνουμε την προσευχή μας.. κανένας δε μας εμπόδιζε…»,
§23 «Ο Αντρέας φοβόταν πως δεν θα τον πιστεύανε οι δύο μητέρες. Οι
εφημερίδες ήταν γεμάτες από φοβερές, αφηγήσεις …», §24 « Ο Αντρέας
φοβόταν… δε θα τον πίστευε. Μα …. Ήταν ζεστή η φωνή του…», «..Πό-
σο διαφορετικά τα φανταζόμαστε … Γιατί έλεγε ο κόσμος...», «… δεν
μπορούσαμε να σας γράψουμε. Αλλιώς θα ξέρατε….».
Παρηχήσεις του σ: §2 «μοναχός, ολομόναχος …».

iii) Γλώσσα
Το κείμενο είναι γραμμένο σε απλή δημοτική γλώσσα, όπου χρησιμο-
ποιούνται λέξεις της καθομιλουμένης της υπαίθρου («ζο», «ρουμάνι»
κ.α.), ρήματα («Να φτάξουμε», «ξεμπουκέρνανε»), ενώ τα επίθετα αποδί-
δουν ιδιότητες και χαρακτηρισμούς στα προσδιοριζόμενα ουσιαστικά.
321
35-42(300-355) 12-01-04 02:51 ™ÂÏ›‰·322

∂ÓfiÙËÙ·: Οι προτάσεις είναι βραχυλογικές σε γενικές γραμμές, ενώ ο μακρο-

H ·Ô‰ËÌ›· περίοδος λόγος χρησιμοποιείται κυρίως στην περιγραφή γεγονότων
• O ηËÌfi˜ και εικόνων, προσδίδοντας στο κείμενο ρεαλισμό και λυρική εκφρα-
Ù˘ ÍÂÓÈÙÈ¿˜ στική δύναμη.
• O ÂÏÏËÓÈÛÌfi˜
¤Íˆ ·fi Ù·
Û‡ÓÔÚ·
• T· ÌÈÎÚ·ÛÈ·- ™T. A¶ANTH™EI™ ™TI™ EPøTH™EI™
ÙÈο
• OÈ ÚfiÛÊ˘Á˜ TOY ™XO§IKOY BIB§IOY
1. Στο πρώτο μέρος του αποσπάσματος εμφανίζεται, ύστερα από
πολύμηνη αιχμαλωσία, ένας νέος από το χωριό των Φωκιανών
προσφύγων. Βρείτε τα στοιχεία που αποδίδουν την εξωτερική
του εμφάνιση και συνδυάστε τα με εκείνα που αναφέρονται στην
ψυχολογική του κατάσταση.
Στο πρώτο μέρος του αποσπάσματος, ο νεαρός Αντρέας εμφανίζεται
καταρρακωμένος σε εμφάνιση και ψυχολογία μετά από πολύμηνη αιχμα-
λωσία και αντιμετώπιση πολλών κακουχιών και τραγικών καταστάσεων.
Προβάλλει φορώντας τσουβάλια, λαχανιασμένος, με κίτρινη όψη και κα-
τάκοπος («Πλησιάζανε οι Φωκιανοί λαχανιασμένοι ... », «Είχε σκεπασμέ-
νο με τσουβάλια το κορμί του, το πρόσωπό του ήταν κίτρινο ... », «Σκιά
θανάτου σκέπασε μονομιάς το κοπάδι των Φωκιανών ... »). Η ψυχολο-
γική κατάσταση του παιδιού είναι εξίσου άθλια, μια και, μόλις πλησιά-
ζει στο χωριό, καταφτάνουν οι Ανατολίτες πρόσφυγες να τον ρωτήσουν
με αγωνία για δικούς τους ανθρώπους που ακόμη δεν έχουν φανεί από
τη Μικρασία. Ο νέος, κατάκοπος από την κούραση και φοβισμένος από
όσα φρικτά γεγονότα είχε αντιμετωπίσει μέχρι εκείνη τη στιγμή, πανι-
κοβάλλεται ακόμα περισσότερο, καθώς αντιλαμβάνεται το μεγάλο χρέ-
ος που τον βαραίνει· πρέπει να ενημερώσει γονείς, συγγενείς και φίλους
άλλων προσφύγων για το αν ζουν οι δεύτεροι, σε τι κατάσταση βρίσκο-
νται και πότε θα επιστρέψουν. Αδύναμος ψυχικά να φέρει σε πέρας αυ-
τό το καθήκον, αρχικά σιωπά, αλλά τελικά η επιμονή των ανήσυχων χω-
ριανών και κυρίως του γιατρού Βένη –και θείου του νεκρού φίλου του
Άγγελου– που τον ακολουθεί κατά πόδας, τον ωθεί σε ένα νευρικό ξέ-
σπασμα αδικαιολόγητης φαινομενικά οργής προς τον ‘ανακριτή’ του
και στην επίσης, μη ηθελημένα αναίσθητη, παραδοχή από μέρους του ότι
ο Άγγελος έχει πεθάνει («Σαν φοβισμένο ζο ... ζητούσε έλεος», « -Είναι
ακόμα μακριά; ρωτούσε ... Να φτάξουμε! », « ... ρώτησε μια στιγμή, μες
322 στην αγωνία του το αγόρι», «Τότε το παλικάρι ... από εφιάλτη», « ... λέ-
35-42(300-355) 12-01-04 02:52 ™ÂÏ›‰·323

ει βάναυσα στο γιατρό», «Κι η σκληρή φωνή ... τινάζεται σπαράζοντας», K›ÌÂÓÔ 38
« ... φώναζε απελπισμένα», «Κάθισε απότομα καταγής ... με τις χούφτες
του»). Η φράση, μάλιστα, «Όλοι κάνανε ένα βουβό κύκλο πάνω από κεί-
νο το φάντασμα» δίνει στο μέγιστο βαθμό την αθλιότητα της εμφάνισης
αλλά και της ψυχολογικής κατάστασης του νεαρού Αντρέα.

2. Γιατί ο αφηγητής ονομάζει «παραμύθι» την ιστορία που διηγεί-

ται ο Αντρέας στη θεία Μαρία; Πώς αιτιολογεί αυτόν το χαρα-
κτηρισμό;
Ο Αντρέας, ενώ αναγκάζεται τις επόμενες μέρες να ενημερώσει, με
μεγάλο ψυχολογικό κόστος για εκείνον, πολλούς από τους χωρικούς για
το χαμό των δικών τους, στην περίπτωση της θείας Μαρίας υποχρεώνε-
ται, ηθικά πάντα, στο αντίθετο· ο γιατρός Βένης τον εκλιπαρεί να μην
πει την αλήθεια στη μάνα του Άγγελου για το θάνατό του. Έτσι, παλεύ-
ει με τον εαυτό του να φτιάξει ένα όμορφο και πειστικό παραμύθι για
την καθυστέρηση του ερχομού του φίλου του και να το επαναλαμβάνει
σε αρκετούς ανθρώπους αλλά και στην ίδια τη θεία Μαρία πολλές φο-
ρές, ώστε να το εμπεδώσουν και να μην αμφιβάλλουν πλέον για τα λε-
γόμενά του. Μόνο έτσι θα εξακολουθήσει κυρίως εκείνη να τρέφει ελπί-
δες για την επιστροφή του γιου της.
Πλουτίζει, λοιπόν, την ιστορία του με πολυάριθμες πλαστές περι-
γραφές όμορφων τοπίων, άγριων και τρομερών θηρίων, κάποιων ευχά-
ριστων συνθηκών στο ταξίδι του ίδιου και του φίλου του αλλά και ανύ-
παρκτων ευαίσθητων παραστατών στην περιπλάνησή τους. Μόνο ένα
άσχημο περιστατικό περιγράφει και είναι αυτό της φυσικής απώλειας
ενός τρίτου συνοδοιπόρου τους, πάνω από τον τάφο του οποίου υποτί-
θεται ότι χώρισαν και οι δρόμοι του Αντρέα και του Άγγελου. Όλα αυ-
τά τα πλαστά αφηγηματικά στοιχεία έρχονται, κατά μεγάλη τραγική ει-
ρωνεία, να επιβεβαιώσουν από μια άλλη σκοπιά, λογοτεχνική, το χαρα-
κτηρισμό «παραμύθι» που δίνει ο συγγραφέας στα λεγόμενα του Αντρέα
προς τη μητέρα του φίλου του. Το παρομοιάζει, μάλιστα, με το παρα-
μύθι που λέει κανείς σε ένα παιδί· το παραμύθι που, παρά τα μυθικά τέ-
ρατα που συμπεριλαμβάνει στη διήγηση, σκοπό έχει και τελικά κατα-
φέρνει να ηρεμήσει το παιδί, αφού παραλείπει τις σκληρές λεπτομέρει-
ες, και το κάνει να αποκοιμηθεί γαλήνιο. Σε αυτό ακριβώς αποσκοπού-
σε και ο νεαρός Αντρέας, όταν εξιδανίκευε τις συνθήκες της περιπλάνη-
σης του ίδιου και του Άγγελου και, φυσικά, όταν παρέλειψε να δώσει το
θλιβερό αλλά πραγματικό τέλος της ιστορίας, το θάνατο του πρωταγω-
νιστή, το χαμό του φίλου του· όπως συμβαίνει και στα παιδικά παρα-
323
35-42(300-355) 12-01-04 02:52 ™ÂÏ›‰·324

∂ÓfiÙËÙ·: μύθια, άφησε να αιωρείται ένα ευτυχισμένο χαρούμενο τέλος, προκει-

H ·Ô‰ËÌ›· μένου να είναι γαλήνια η ψυχή της θείας Μαρίας.
• O ηËÌfi˜
Ù˘ ÍÂÓÈÙÈ¿˜ 3. «Μα κείνοι οι άνθρωποι δεν ξέραν, λοιπόν, τίποτα απ’ τον πόλε-
• O ÂÏÏËÓÈÛÌfi˜
¤Íˆ ·fi Ù· μο;»: Γιατί η θεία Μαρία κάνει αυτή την ερώτηση; Ποια είναι η
Û‡ÓÔÚ· συμπεριφορά αυτών των ανθρώπων; Βρείτε και σχολιάστε τις
• T· ÌÈÎÚ·ÛÈ·- φράσεις που αναφέρονται στο συγκεκριμένο θέμα.
ÙÈο Η θεία Μαρία κάνει αυτή την ερώτηση για δύο κυρίως λόγους: Αρχι-
• OÈ ÚfiÛÊ˘Á˜
κά, δυσκολεύεται να πιστέψει πως είναι δυνατό μέσα στη δίνη της Μι-
κρασιατικής Kαταστροφής να υπάρχουν τόσο ιδανικά αθώοι, φιλόξενοι
και φιλεύσπλαχνοι άνθρωποι οι οποίοι δεν επηρεάστηκαν στο παραμι-
κρό από τη σκληρότητα και τη βαναυσότητα της όλης φρικτής εμπόλε-
μης κατάστασης. Φτάνει στο σημείο να τους θεωρεί αφελείς ή αδιάφο-
ρους για τα δεινά της ίδιας, της οικογένειάς της αλλά και των βασανι-
σμένων συμπατριωτών της την ίδια στιγμή που νιώθει απεριόριστη ευ-
γνωμοσύνη για την καλοσύνη που επέδειξαν στο γιο της. Αυτή η αμφι-
ταλάντευσή της ανάμεσα στην αποδοχή της ιστορίας ως αληθινής και
της δυσπιστίας της απέναντι στην αγαθότητα των βουνίσιων Μικρασια-
τών ίσως υποδηλώνει τις υποψίες ή τους φόβους της ότι ο Αντρέας δεν
της λέει την αλήθεια για την επιβίωση του Άγγελου.
Η συμπεριφορά αυτών των ανθρώπων παρουσιάζεται από τον αφη-
γητή ιδανική, σχεδόν απόκοσμη λόγω των φρικαλεοτήτων που επικρα-
τούν στη συγκεκριμένη ιστορική φάση. Ζουν στο χωριό του δάσους, εί-
ναι απομονωμένοι από τους εμπόλεμους πληθυσμούς στα μικρασιατικά
παράλια («Δεν ξέραν τίποτα ... κι ο ίδιος ο Θεός τους»), εκτρέφουν τα
ζώα τους και καλλιεργούν τη γη τους με κόπο («Μα σαν μπήκαν ... τους
φιλέψουν», «Ζούσαν με τα πρόβατά τους ... με τον ίδρω τους»). Είναι
φιλόξενοι και σπλαχνικοί· οι ‘Καλοί Σαμαρείτες’ των οποίων η πίστη
κλήθηκε να δοκιμαστεί από το Θεό, όταν εμφανίστηκαν μπροστά τους
οι βασανισμένοι νεαροί («Κι έτσι που ξεπέφτανε ... καθαρή κι αλέκια-
στη»). Φαντάζουν ιερά πλάσματα, άγιοι που προσφέρουν κατάλυμα και
τροφή στους κυνηγημένους αιχμαλώτους, περιβάλλοντάς τους με στορ-
γή που μπορεί να συγκριθεί μόνο με εκείνη της οικογένειας των ταλαι-
πωρημένων παιδιών. Είναι πιθανότατα η όαση της αγνότητας, της αν-
θρωπιάς και της γαλήνης («Έμεναν απλοί και καλοί») που αποζητού-
σαν απεγνωσμένα ο Αντρέας και οι εξαθλιωμένοι σύντροφοί του όσο
προσπαθούσαν να γλιτώσουν τη ζωή τους.

324