PANIMULA 1

A ng Filipino 1 sa kolehiyo/ unibersidad na dinisenyo ng Commission on Higher

Education (CHED) ay pinamagatang Komunikasyon sa Akademikong Filipino.
Inaasahan na sa paggamit ng aklat na ito ay malilinang sa mga estudyante ang
mga kasanayang dapat matutunan sa wikan Filipino. Ipinakikita rito sa aklat ang
paggamit ng wikang Filipino sa lalong mataas na antas ng pagkatuto. Sinusunod
ng mga may-akda ang silabus sa Filipino 1 na ipinalalabas ng Commission on
Higher Education sa pagbuo ng aklat na ito. Nagsama rin ng ibang artikulo ang
mga may-akda tungkol sa mga napapanahong isyu sa wikang Filipino at mga
babasahin na makadaragdag ng kaalaman at makalilinang sa kasanayan sa
pagkatuto ng mga estudyante.
 MGA TAGUBILIN PARA SA KURSONG ITO 2

Bawat mag-aaral ay kinakailangang gumawa ng sariling account sa Schoology. Lahat ng

mga kaganapan kabilang na ang mga bagong anunsiyo o impormasyon ay dito ipapaskil at
anumang gawaing may kaugnayan sa klase ay matatagpuan sa nasabing plataporma.
Mga hakbang sa paggawa ng account:
1. I-download ang application na “Schoology” sa app store.
2. Mag-sign up bilang student. https://app.schoology.com/register.php?type=student
3. Gamitin ang access code na ito: FM4C-Z8ZK-5BBQK at pindutin ang continue.
4. Punan ang mga hinihinging impormasyon, at lagyan ng tsek ang kahon para sa terms
of use.
5. Pindutin ang Register.
 MGA TAGUBILIN PARA SA KURSONG ITO 3

Ang mga PAGSASANAY sa kasunod na pahina ng bawat Yunit at Aralin ay kinakailangang sagutin at isumite sa
katapusan ng isang buwan o ayon sa mapagkasunduang takdang araw sa ganap na pag-uumpisa ng klase.
Lahat ng mga awtput ay dapat nasa document file at kinakailangang isumite sa Schoology gamit ang Gmail account.
PORMAT NG MGA PAPELES
1. PAPER: A4 bond paper
2. ORIENTATION: Portrait (Ito lamang ay naka-landscape ayon sa kung hangga‟t kinakailangan)
3. MARGIN: 1” margin – top (itaas), bottom (ibaba), left (kaliwa), right (kanan)
4. FONT: Arial #12
5. SPACING: Double space, subalit ay walang labis na espasyo sa pagitan ng mga talata.
6. TOP OF THE FIRST PAGE: Sa itaas ng unang pahina ay dapat nakalagay ang:
APELYIDO, PANGALAN, PANGGITNANG APELYIDO PETSA
KURSO AT TAON
7. BILANG NG BAWAT PAHINA: Palaging lagyan ng bilang ang bawat pahina maliban na lang kung ito ay nasa
isang pahina lamang.
8. PAGSIPI: Gumamit ng APA format
9. SANGGUNIAN: Ang sanggunian ay dapat nakahiwalay ng pahina
10. PAGSUMITE: Ang mga papel na mayroong 2-15 pahina ay dapat na naka-fastener; ang mga papel na
mayroong 16 mahigit ay dapat na naka soft bounded.
 TALAAN NG NILALAMAN 4

Mga Paksa Pahina

Yunit 1. Samu’t Saring Kabatiran sa Wika 6
Aralin 1. Batayang Kaalaman sa Wika 7
Aralin 2. Barayti ng Wika 8
Aralin 3. Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas 13
Yunit 2. Ang Linggwistika sa Pilipinas 22
Aralin 1. Ang Linggwistika sa Pilipinas 23
Aralin 2. Ponolohiya 26
Aralin 3. Morpolohiya 34
Yunit III: Komunikasyon at Diskurso 55
Aralin 1: Komunikasyon 56
Aralin 2: Diskurso 69
Yunit IV: Mga Makrong Kasanayan 75
Aralin 1: Ang Kasanayan sa Pakikinig 76
Aralin 2: Ang Kasanayan sa Pagsasalita 87
Aralin 3: Ang Kasanayan sa Pagbasa 92
Aralin 4: Ang Kasanayan sa Pagsulat 98
Aralin 5: Ang Kasanayan sa Panonood 102
 5
PROGRAM GRADUATE

MCLO1:

MCLO2:

MCLO3:
ATTRIBUTES (Applicable PROGRAM GRADUATE OUTCOMES (Applicable to the Course):
to the Course):
KABATIRANG Maipahahayag ang mga aral o mahalagang kaisipan sa bawat akdang tatalakayin at maiuugnay ito sa sariling
PANLIPUNAN karanasan, pamilya, pamayanan, lipunan at daigdig.
  
TUNGKULING Maisasapuso ang mga araling tatalakayin at makapagbibigay ng sariling kaalaman o opinion tungkol sa paksa at
PANGKAMALAYAN napagagawa ang mga mag-aaral sa iniatas na gawain.   
PAGTANGI SA Naisasaalang-alang ang mga katangian at bahagi ng mga akdang pampanitikan at pangwika.
KASAYSAYAN
  

COURSE LEARNING OUTCOMES

ATTRIBUTES OUTCOMES INDICATORS DUE DATE
MAPAGNILAY MCLO1: Magamit ang kasanayan sa pag-unawa, September 2, 2020
Akademikong Sulatin
NA PANG- pagpapakahulugan, pagsusuri at pagbibigay halaga PDF format not exceeding100MB
UNAWA (K) sa mga paksang napakinggan o nabasa. Schoology

MALINAW NA October 2, 2020

MCLO2: Makapagpahayag ng mga kaisipan at
PAGPAPALIWA Talumpati PDF, Video (mp4), Slide Deck and Audio (mp3) files
pananaw sa pamamaraang wasto, malinaw at mabisa. not exceeding100MB each file.
NAG (S)

MCLO3: Matutunan ang pakikisalamuha at December 2, 2020

MAPAGPASYA
pakikipag-ugnayan (interaksyon) sa kapwa mag-aaral Dalawahang Gawain
(A) PDF, Document, Slide Deck, Image.
na ginagamit ang mga kasangkapan (tool) ng wika.
 6

YUNIT
1

SAMU’T SARING KABATIRAN SA WIKA

Ang mga mag-aaral ay inaasahang:
1. Nasusuri ang konsepto ng Wika bilang behikulo ng pagkakaisa sa isang bansa.
2. Naiuugnay ang Wikang Filipino sa pagpapaunlad ng akademya.
3. Naiisa-isa ang mga teorya sa pinagmulan ng wika.
4. Napahahalagahan ang kasaysayan at ebolusyon ng Wikang Filipino.
5. Nakapagsasagawa ng ilustrasyon sa pinagmulan ng wika.
6. Nagagamit ang iba‟t ibang barayti ng wika sa panitikan.

Aralin 1
Mga Batayang Kaalaman Sa Wika
•Ang wika ay masistemang balangkas ng
sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa
paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong
kabilang sa isang kultura. –Henry Gleason (1999)
•Ang wika ay proseso ng pagpapadala at
pagtanggap ng mensahe sa pamamagitan ng
simbolikong cues na maaring berbal o di -berbal. –
Rolando Bernales (2002)
•Ito ang midyum na ginagamit sa maayos na
paghahatid at pagtanggap ng mensahe na susi sa
pagkakaunawaan. –Mangahis (2005)
•Ang wika ay isang kalipunan ng mga salita at ang
pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga ito
para magkaunawaan o makapag-usap ang isang
grupo ng mga tao. – Pamela Constantino at
Galileo Zafra (200)
7
•Ang wika ay parang hininga. Gumagamit tayo ng
wika upang kamtin ang bawat pangangailangan
natin. – Bienvenido Lumbera (2007) Pambansang
Alagad ng Sining sa Literatura
•Ang wika ang sumasalamin sa mga mithiin, lunggati,
pangarap, damdamin, kaisipan o saloobin,
pilosopiya, kaalaman at karunungan, moralidad,
paniniwala, at mga kaugalian ng tao sa lipunan. –
Alfonso Santiago (2003)
• Ang wika ay Sistema ng komunikasyon ng mga tao
sa pamamagitan ng mga pasulat o pasalitang
simbolo. – Kahulugan galing sa Diksyunaryo
•Ang wika ay lawas ng mga salita at Sistema ng
paggamit sa mga ito na laganap sa isang
sambayanan na may iisang tradisyong pangkultura at
pook na tinatahanan. – UP Diksyunaryong Filipino
(2001)

Aralin 2
Ang pagkakaroon ng barayti ng wika ay
ipinapaliwanag ng teoryang sosyolinggwistik na
pinagbatayan ng ideya ng pagiging heterogeneous
ng wika.
Sa kasalukuyang panahon ay pinag-aaralan
ang isang wika sa loob ng kapaligiran at karanasan
ng mga nagsasalita nito. Ito ang nagbubunga ng
sitwasyon at mga pangyayaring nagreresulta sa
tinatawag na DIVERGENCE, ang dahilan kung bakit
nagkakaroon ng iba‟t ibang uri o barayti ng wika
(Paz, el. al. 2003)
8
BARAYTI NG WIKA
Dayalek -- Ang barayti ng wikang nalilikha ng
dimensyong heograpiko. Tinatawag din itong wikang
ginagamit sa isang partikular na rehiyon, lalawigan o
pook, Malaki
Luzon : Pampango – Pampanga-Bikolano – Bicol
Ilocano – Ilocos Ibanag – Isabela at
Cagayan-Panggalatok – Pangasinan
Visayas: Aklanon – Aklan- Kiniray-a – Iloilo
Antique – Kanluraang Panay Capiznon
Hilaga-Silangang panay Cebuano – Cebu,
Bohol, Negros, at iba pa
Mindanao: Surigaonon – Surigao Tausug – Jolo at
Sulu Chavacano – Zamboanga
Davaoeno – Davao T‟boli – Cotabato
Makikilala ang dayalekto hindi lamang sa
pagkakaroon nito ng set ng mga „distinct‟ na
bokabularyo, kundi maging sa punto o tono sa
istraktura ng pangungusap.

Sosyolek: Ito ang barayting nabubuo sa
dimensyong sosyal o panlipunan. Nababatay
ito sa mga pangkat na kinabibilangan.
Hal. Oh my Gosh! Nakatabi ko kanina sa
labas ang crush ko! Tapos nakasabay
ko pa s‟yang mag-library!
(Estudyante) Ano ika mo, wala pa
ang tatay n‟yo diyan?
(Matanda) Aba, at san na naman
nagpunta ang damuhong „yon?
Malilintikan yun sa akin!
Hal. Wiz ko feel ang mga hombre ditech, teh!
Gora na tayis frend! Keri lang ke wa anda.
Wow pare, ang tindi ng tama ko!
Heaven!
Kosa, pupuga tayo mamaya. Girl,
bukas na tayo maglayb. Mag malling muna
tayo. Pare, punta tayo mamaya sa Mega.
9
May pagkakaiba ang barayti ng
nakapag-aral sa hindi nakapag-aral; ng
matanda sa mga kabataan; ng mga maykaya
sa mahihirap; ng babae sa lalaki o sa beks;
gayundin ang wika ng preso; wika ng tindera
sa palengke; at iba pang pangkat.
Ayon kay Rubrico (2009), ang
sosyolek ay isang mahusay na palatandaan
ng intratipikasyon ng isang lipunan, na siyang
nagsasaad ng pagkakaiba ng paggamit ng
wika ng mga tao na nakapaloob dito batay sa
kanilang katayuan sa lipunan at sa mga
grupo na kanilang kinabibilangan. Para
matanggap ang isang tao sa isang grupong
sosyal, kailangan
 10

Jargon: Ito ang tawag sa mga • Ace (puntos)

natatanging bokabularyo ng • Fault (pagtapak sa linya sa
isang particular na pangkat na pagservice)
gawain o propesyon. • Love (pagkakaroon ng score na 0)
Rally (sequence nung pabalik-balik
Pansinin naman na ang mga
nung bola)
sumusunod na salitang
ginagamit sa isports na tennis • Slice (kung paano pinapatamaan
ng raketa ang bola)
at kung paano naiiba ang
REGISTER nito sa ibang
larangan:
.
 11

Idyolek: Ito ang nakagawiang Pidgin: Ito ay tinatawag sa Ingles na

pamamaraan sa pagsasalita ng
isang indibidwal o ng isang “nobody’s native language.” o
pangkat ng tao. (Uri ng wikang katutubong wikang di pag-aari
ginagamit at iba pa)
ninuman
Indibidwal na estilo ng
paggamit ng isang tao sa wika Ang leksyon ng usapan ay hango sa
Ang bawat indibidwal ay may kani- isang wika, at ang istruktura naman ay
kaniyang paraan ng paggamit ng wika. mula sa isa pang wika.
Hal: Broadcasters Mike Enriquez, Noli de
Castro, Mon Tulfo, Rey Langit, Hal: “Suki, ikaw bili tikoy. Sarap, mura.”
Gus Abelgas “Ikaw wag upo d’yan. Para di
Hal: Iba pang kilalang personalidad luge
Kris Aquino, Ruffa Mae Quinto,
Doña Ina (Michael V) at marami
pang iba
.
 12

Creole: Ito ay isang wika na unang Hal: Chavacano (Zamboanga) –

naging pidgin ngunit kalaunan Hindi masasabing purong
ay naging likas na wika Kastila dahil sa impluwensya
(nativized.) ng ating katutubong wika sa
istruktura nito.

Aralin 3 ANG WIKANG PAMBANSA NG
PILIPINAS
Kung tutuusin hindi sana tumagal
ng mahigit tatlong taon at tatlumpu ang
ating pagkakaalipin kung noon pa mang
unang taon ng pananakop ay ay may
isa nang malawak na wikang
nauunawaan at ginagamit ng
nkararaming Pilipino. (Bisa, et. al 1983)
13
Ang Wikang Pambansa sa Saligang Batas
• 1935 - ang Kongreso ay gagawa ng
mga hakbang tungo sa
pagpapaunlad at pagpapatibay
ng isang wikang pambansa na
batay sa isa sa mga umiiral na
katutubong wika. (Sek. 3 Art. XIV)
• 1973 (Art. XV Sek. 3) 1. Ang Saligang
Batas na ito ay dapat ipahayag
sa Ingles at Pilipino, ang dapat na
wikang opisyal, at isalin ang
bawat diyalektong sinasalita ng
mahigit sa limampung libong
taong-bayan, at sa Kasyila at
Arabik. Sakaling may hidwaan,
ang tekstong Ingles ang
mananaig.
 14

• 1973 (Art. XV Sek. 3) - Ang Pambansang Sa Art. XIV, Sek. 6 at 8 nakasaad

Asamblea ay dapat gumawa ng ang sumusunod:
mga hakbang tungo sa
pagpapaunlad at pormal na
adapsyon ng panlahat na Wikang • 1987 Sek. 6 “Ang Wikang Pambansa
Pambansa na makikilalang Filipino. ng Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang, ito ay
• 1972 (Disyembre) - Nag-atas si dapat payabungin at
Pangulong Marcos ng Surian ng pagyamanin pa salig sa umiiral na
Wikang Pambansa (SWP) upang isalin wika sa Pilipinas at sa iba pang
ang Saligang Batas sa wikang Wika.”
sinasalita ng may limampung • 1987 Sek. 8 “Ang Konstitusyong ito ay
libong mamamayan. (Art. XV, Sek. dapat ipahayag sa Filipino at
3 [1]) Ingles at dapat isalin sa mga
pangunahing wikang panrehiyon,
• 1987 - Pinagtibay ang Bagong Arabik at Kastila.”
Konstitusyon ng Pilipinas.

Ang Kalikasan ng Wikang Pambansa
• 1937 [Nobyembre 9] Itinalaga ng SWP
ang Tagalog bilang saligan ng
wikang pambansa at pinagtibay
ito alinsunod sa Batas ng
Komonwelt Blg. 184. (Pagkat ito
ang siyang halos na nakakatugon
sa mga hinihingi ng nasabing
batas.)
• 1937 [Disyembre 30] Alinsunod sa Batas
ng Komonwelt Blg. 184, sa
pamamagitan ng Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 134 ay
ipinahayag ni Pang. Quezon ang
Wikang Pambansa na batay sa
Tagalog.
15
1937 [Disyembre 30] Bakit kaya Tagalog
ang naging saligan o batayan ng
Wikang Pambansa?
• Naging batayan ang Tagalog dahil:
Ito’y nahahawig sa maraming wikain sa
bansa. • Siyam hanggang sampung
libong salitang katulad •
Magkakahawig sa bigkas, baybay at
kahulugan.
• Naging batayan ang Tagalog dahil:
Nagtataglay ito ng: -5,000 hiram
na salita mula sa Kastila - 1,500 sa
Ingles - 1,500 sa Intsik - 3,000 mula
sa Malay
• Naging batayan ang Tagalog dahil:
Mayaman ang Tagalog sa salita
dahil sa paglalapi at
pagtatambal. Madaling pag-
aralan ang Sistema.

• 1959 [Agosto 13] Pinalabas ni Kalihim Jose
E. Romero ng Kagawaran ng Edukasyon ang
Kautusang Pangkagawaran Blg. 7, na
nagsasaad na kailan ma’t tukuyin ang
Wikang Pambansa, ang salitang PILIPINO ang
gagamitin.
1996 [Depinisyon ng Wikang Filipino] Ang wikang Filipino
ay ang katutubong wika na ginagamit sa buong
Pilipinas bilang wika ng komunikasyon ng mga etnikong
grupo. Katulad ng iba pang wikang buhay, ang
Filipinoay dumaan sa proseso ng paglinang sa
pamamagitan ng panghihiram sa mga wika sa Pilipinas
at mga di-katutubong wika at ebolusyon ng iba’t
ibang barayti ng wika para sa iba’t ibang saligang
sosyal, at para sa mga paksa ng talakayan at
iskolarling pagpapahayag.
Ang Ortograpiya
Ito ang representasyon ng mga tunog ng wika na mga
nakalimbag na simbolo tulad ng alpabeto.
Ang pangunahing layon ng ortograpiya ay para
makatulong sa episyenteng pagbasa at pagsulat.
16
• 1987 Kautusang Pangkagawaran Blg. 81 –
nirekomenda ng Linangan ng mga Wika sa Pilipinas
(dating SWP, ngayon ay KWF) na nilagdaan ni
Kalihim Quisumbing ang batas na ito na nagtatakda
ng bagong alpabeto at patnubay sa pagbabaybay
ng Wikang Filipino.
• 2001 Ipinalabas ng KWF ang 2001 Revisyon ng
Ortografiyang Filipino at Patnubay sa Ispeling ng
Wikang Filipino upang mapabilis ang
estandardisasyon at inteletwalisasyon ng Wikang
Filipino.
• 2006 Sa okasyon ng Pagdiriwang ng Buwan ng Wika
sinuspende ng KWF ang 2001 Revisyon ng
Ortografiyang Filipino at Patnubay sa Ispeling ng
Wikang Filipino at samantalang nagsasagawa ng
mga pananaliksik, pag-aaral, konsultasyon at
hangga’t walang nababalangkas na mga bagong
tuntunin sa pagbabaybay, magsisilbing tuntunin ang
Patnubay sa Ispeling Wikang Filipino ng taong 1987.

• 2009 Tuluyan nang isinantabi ang 2001
Revisyong Alfabeto at 1987 Alpabeto sa
pamamagitan ng pagpapalabas ng KWF ng
Gabay sa Ortograpiyang Filipino , bagama’t
ano mang tuntunin sa 1987 at 2001 na hindi
binago sa 2009 Gabay ay mananatiling
ipapatupad.
Pagdiriwang ng Buwan ng Wika
• 1954 [Marso 26] Proklama Blg. 186 – nilagdaan
ito ni Pang. Magsaysay dahil sa pagsususog sa
Proklama Blg.12 Serye 1954, na sa
pamamagitan nito’y inilipat ang pagdiriwang
ng Linggo ng Wikang Pambansa taun-taon
mula Agosto 13- 19. Nakapaloob sa
panahong saklaw ang pagdiriwang sa
kaarawan ni Quezon [Agosto 19].
• 1954 [Marso 26] Bago ito, ipinagdiriwang ang
Linggo ng Wika kasabay ng kaarawan ni
Francisco Baltazar o Araw ni Balagtas.
17
• 1971 [Hulyo 29] Memorandum Sirkular Blg. 488
– humiling sa lahat ng tanggapan ng
pamahalaan na magdaos ng palatuntunan
sa pagdiriwang ng Linggo ng Wikang
Pambansa, Agosto 13 - 19.
• 1986 [Agost0 12] Nilagdaan ni Pang. Corazon
Aquino ang Proklamasyon Blg. 19 na kumikilala
sa Wikang Pambansa na gumawa ng
napakahalagang papel sa himagsikang
pinasiklab ng Kapangyarihang Bayan na
nagbunsod sa bagong pamahalaan.
• 1986 [Agost0 12] Dahil dito, ipinahayag niya
na taun-taon, ang panahong Agosto 13-19,
araw ng pagsilang ni Pang. Quezon, na
itinuturing na Ama ng Wikang Pambansa,
Linggo ng Wikang Pambansang Pilipino na
dapat ipagdiwang ng lahat ng mga
mamamayan sa buong bansa sa
pangunguna ng mga nasa pamahalaan at
mga paaralan at gayon din ng mga lider ng
iba’t ibang larangan ng buhay.
 18

• 1997 [Hulyo] Proklama Blg. 1041 – ito

ay nilagdaan at ipinalabas ni Pang.
Ramos at nagtatakda na ang
buwan ng Agosto taun-taon ay
magiging Biwan ng Wikang Filipino.
Nagtatagubilin sa iba’t ibang
sangay/ tanggapan ng
pamahalaan at sa mga paaralan
na magsasagawa ng mga gawain
kaugnay sa taunang pagdiriwang.
 PAGSASANAY
19
Sagutin ang mga sumusunod:
1. Ipaliwanag ang kahulugan ng wika sa sariling pangungusap.
2. Ibigay ang kaugnayan ng dalawa:

Wika Kultura
 PAGSASANAY
Sagutin ang mga sumusunod: 20

3. Paano mo kakausapin o babatiin ang masasalubong mong:

• Sosyal
• Guro
• Beks
• Jejemon
• Lolo mong galing probinsya
• Prinsipal
• Presidente
4. Gumawa ng komik istrip na may temang “Ang Teknolohiya Kaagapay
sa Pag-unlad ng Bansa”. Pumili lamang ng isang barayti: Idyolek, Diyalek,
Sosyolek
 PAGSASANAY
Markahan Sa Pagbuo ng komik istrip: 21

Orihinalidad – 50%
Kaisahan ng wikang ginamit – 30%
Linis ng pagkakaguhit – 10%
Pagiging malikhain – 10%
5. Pagsulat ng sanaysay.
Sa ano-anong pagkakataon sa buhay mo maaaring makatulong
ang mga kaalaman ukol sa mga barayti ng wika? Sa ano- anong mga
paraan ito? Pangatwiranan
Pamantayan:
Orihinalidad – 40%
Organisasyon ng nilalaman – 25%
Kaalaman at lalim ng paksa – 15%
Mensaheng taglay – 10%
 22

YUNIT
2

ANG LINGGWISTIKA SA PILIPINAS

Ang mga mag-aaral ay inaasahang:
1. Nakikilala ang kalikasan ng Lingguwistika
2. Natatalakay at nauunawaan ang ponolohiya, morpolohiya, sintaks, at semantika
tungo sa higit pang pagpapaunlad ng kaalaman hinggil sa wika.
3. Natutukoy ang kahalagahan ng maagham na pag-aaral ng sariling wika sa
Pilipinas.
4. Napaghuhusay ang kakayahan sa paggamit ng maagham na pag-aaral ng wika.
5. Nakikipagpalitang-kuro hinggil sa estandardisasyon ng wika upang magsilbing
tulay sa lubusang pagkatuto sa Wikang Filipino.
 23

Aralin 1
ANG LINGGWISTIKA SA PILIPINAS
Ang lingguwistika o linguistic sa wikang Ingles ay ang pang-agham na
pag-aaral ng wika, kahulugan ng wika at wika bilang konteksto.
Tradisyunal na pinag-aralan ng mga linguista ang wika ng tao sa
pamamagitan ng pag-obserba ng pagsasaling-wika sa pagitan ng tunog at
kahulugan. Ang pag-aaral ng mga tunog na tinatawag na Phonetics ng
pagsasalita at di-pagsasalita. Ang pag-aaral ng kahulugan ng wika ay
tumutukoy sa kung paano naka-encode ang mga wika sa mga relasyon sa
pagitan ng mga nilalang, pag-aari, at iba pang aspeto ng mundo upang
ihatid, iproseso, at italaga ng kahulugan, gayundin ang pamahalaan at
lutasin ang kalabuan.

Panahon ng Kalayaan
(Ikalawang Digmaang Pandaigdig - 1946)
• Dumarami na ang mga pagsusuri ng wika sa
Pilipinas.
• Ang Pilipino ay nagiging laboratoryo o
larangan ng mga linggwistikang dayuhan na
karamihan ay mga Amerikano.
• Maraming wika sa Pilipinas ang ginagamit
upang subukin ang mga modelong pangwika,
prinsipyo o pamamaraan.
Iba’t-Ibang Pangkat ng mga Linggwista sa
Pilipinas
A. Summer Institute of Linguistics
• Pinakamalaki at pinakamalaganap na sangay
o pangkat sa Pilipinas
• Pinag-uukulan ng pansin ang mga wikang di
gaanong malaganap.
24
B. Departamento ng mga Wikang
Oryental at Linggwista sa Unibersidad
ng Pilipinas (UP)
• Pinakamatanda sa lahat ng pangkat
ng mga linggwista
• Naitatag noong 1923 upang
magsagawa ng pahambing na
pagsusuri sa iba’t-ibang wika sa
kapuluan.
Language Study Center na
matatagpuan sa:
1. Dalubhasang Normal ng Pilipinas
2. Ateneo De Manila
 25

3. Dela Salle sa Unibersidad ng San Carlos

2. Modelo ni Pike
-Tinawag na tagmemic model
-Karaniwang ginagamit ng
mga linggwista sa SIL.
3. Modelo ni Chomsky
4. Unibersidad ng San Carlos -Tinawag na transformational-
5. Interchurch Language School generative model
Mga Modelo sa Paglalarawang-Wika
Pagkatapos ng Digmaan
1. Modelo ni Bloomfield
- Ginamit sa paglalarawan sa
Tagalog at Ilokano.

Aralin 2
Ang pag-aaral sa
mahahalagang tunog ng wika na
nagbibigay kahulugan sa pagbigkas
ng salita o nagbibigay ng ng
pagbabago sa kahulugan ng mga
salita ay tinatawag na PONOLOHIYA
O PALATUNUGAN. Ang tawag sa
tunog na may kahulugan din pero
pinakamaliit na bahagi ng wika ay
PONEMA.
26
PONOLOHIYA
May dalawampu’t isang (21)
ponema ng wikang Filipino labing-
anim (16) ang katinig at lima (5)
naman ang patinig. Ang mga katinig
sa Filipino ay ang sumusunod: b, k, d,
g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t, w, y Ang mga
patinig naman ay ang: a, e, i, o, u.

MGA PONEMANG PATINIG
Sa pagbigkas ng mga ponemang
patinig, may pagkakataon na
napapalitan ang ponemang e ng i at
ang o ng u subalit hindi nagbabago ang
kahulugan ng salita.
Mga Hal: bibe-bibi
babae-babai
Subalit may pagkakataon na
kapag napapalitan ng e ng i at ang o ng
u, nagbabago ang kahulugan ng salita.
Kapag naganap ang pagpapalit at
pagbabago ng kahulugan, ang e ng i at
ang o ng u ay dalawang magkahiwalay
o magkaibang ponema na.
Hal: mesa-table, misa-mass
27
MGA PONEMANG KATINIG
Ang mga ponemang katinig ay maiiayos
ayon sa tagpuan-bigkasan at paraan ng
pagbigkas at kung may tinig at walang
tinig ng pagbigkas sa mga ito katulad ng
makikita sa tsart na nasa ibaba.
Samakatuwid, sa pagsasalita, ang
paglikha ng ponema ay mailalarawan sa
tagpuan-bigkasan o punto ng
artikulasyon at paraan ng pagbigkas /
artikulasyon. Itinituring na digrapo ang ng
sapagkat ang ponemang ito ay binubuo
ng dalawang letra subalit kumakatawan
sa isang makabuluhang tunog.
28
29
30
31
32
33

Aralin 3
MORPOLOHIYA/PALABUUAN
Ang morpolohiya ay ang pag-
aaral ng mga ponema ng isang wika at
ng pagsasama-sama ng mga ito upang
makabuo ng salita. Anupat kung ang
ponolohya ay tungkol sa pag-aaral ng
set ng mga tunog na bumubuo ng mga
salita sa isang wika, ang morpolohya ay
ang paga-aral sa pagbuo ng mga salita
sa pamamagitan ng iba’t ibang
morpema.
34
Ang morpema , sa payak na
kahulogan, ay ang pinakamaliit na yunit
ng isang salitana nagtataglay ng
kahulugan. Ang ibig sabihin ng
pinakamaliit na yunit ay yunit na hindi na
maaari pang mahati nang hindi nasisira
ang hahulugan nito. Ang morpema ay
maaaring isang salitang-ugat o isang
panlapi.
hal: ang salitang makahoy ay may
dalawang morpema:
(1) ang unlaping [ma-] at ang salitang-
ugat na [kahoy]. Taglay ng unlaping [ma-
] ang kahulugang “marami” na isinasaad
ng salitang- ugat. Sa salitang makahoy,
maaaring masabi ang ibig sabihin nito’y
“maraming kahoy”.
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
 52

PAGSASANAY
I. Tukuyin ang pagbabagong morpoponemiko na naganap sa salita. Isulat
ang letra ng iyong sagot.

A. Pagpapalit B. Paglilipat C. Pagkakaltas

1.patawarin
2.Niloko
3.Sarilinin
4.Tinakpan
5.Paanan
6.Sasakyan
7.kapilyu!an
8.Nilanguyan
9.Tinalikdan
10.pinaringgan

I. Ibigay ang tamang kayarian ng mga
salitang&ugat na nasa loob ng panaklong
gamit ang pagbabagong
morpoponemikong nakalagay sa bawat
bilang.
Pagkakaltas:
1. Labis siyang (sakit) sa mga kumakalat na
tsismis tungkol sa kanya.
Pagpapalit:
2. Tungkulin ng isang mabuting kaibigan na
(tupad) ang mga binibitawanniyang
pangako.
Paglilipat:
3. May karampatang parusa kapag (labag)
mo ang mga batas na ipinapatupad ng
gobyerno.
Paglilipat:
4. Nalungkot si Moana nang malaman
niyang (ligaw) ng lalaking gusto niya
angkanyang matalik na kaibigan.
Pagkakaltas:
53
5. Kailangan mong magsumikap upang
(kamit) mo ang iyong pinapangarap.
Pagkakaltas:
6. Labis na nag!inagpis si Aling Cora nang
(dakip) ng mga pulis ang kanyang anak.
Paglilipat:
7. Nang maubos niya ang binili niyang
inumin, (yupi) niya ang plastic cup upang
hindi na ito magamit ulit.
Pagpapalit:
8. Wala na akong naitatabing pera dahil sa
dami ng aking (bayad).
Paglilipat:
9. (Lapat) niya ng musika ang tulang isinulat
ng kanyang kaibigan.
Paglilipat:
10. Walang takot niyang (lusong) ang
hanggang dibdib na baha upang iligtas
angkanyang mga kapatid.
 54

PAGSASANAY

1. Ano ang pagkakaiba ng morpema sa morpolohiya?

2. Bakit mahalaga ang pag-aaral ng morpolohiya?
3. Bakit nagkakaroon ng pagbabagong morpoponemiko ang mga
ponema?
Pamantayan:
• Nilalaman-60%
• Kaayusan-20%
• Kawastuan-10%
• Katibayan-10%
 55

YUNIT
3

KOMUNIKASYON AT DISKURSO
Ang mga mag-aaral ay inaasahang:
1. Nailalahad ang mga elementong bumubuo sa komunikasyon gayundin ang
proseso nito.
2. Nakapagpapatunay na magiging ganap at mabisa ang
pakikipagkomunikasyon kung sapat ang kabatiran sa larangang ito.
3. Naiuugnay ang kahalagahan ng diskurso sa pagkamulat sa mga nagaganap sa
lipunan
4. Nalilinang ang kasanayan sa larangan ng pakikipagkomunikasyon at
pagdidiskurso.
5. Naipakikita ang ibat ibang mga sagabal sa komunikasyon sa pamamagitan ng
isang maikling dula.
 56

Aralin 1
KOMUNIKASYON
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
 69

Aralin 2
DISKURSO
70
71
72
73
 74

PAGSASANAY

Sagutin ang mga sumusunod:

1. Ano ang ibig sabihin ng salitang komunikasyon?
2. Ano ang proseso ng komunikasyon?
3. Kailan masasabi na tagumpay ang paghahatid ng mensahe?
 75

YUNIT
4

MGA MAKRONG KASANAYAN

Ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Nailalahad ang kahulugan at kalikasan ng pakikinig, pagsasalita, pagbasa,

pagsulat at panonood.
2. Naiisa-isa ang katangian ng mabuting tagapakinig, tagapagsalita, mapanuring
mambabasa, kritikong manonood at magaling na manunulat.
3. Napauunlad ang kasanayan sa mabisang paraan ng pakikinig, pagsasalita,
pagbasa, pagsulat at panonood.
4. Naipakikita ang pagmamahal sa Wikang Filipino at mahusay na paggamit nito
bilang midyum sa pagpapaunlad ng kasanayan sa pakikinig, pagsasalita,
pagbasa, pagsulat at panonood.
5. Nagagamit ng wasto at masining ang mga kasanayan mula sa iba’t ibang mga
porma ng presentasyon.

Aralin 1
ANG KASANAYAN SA PAKIKINIG
Ang pakikinig ay aktibong
paraan ng pagtanggap at pag-
unawa ng mensahe. Ito rin ay
pagtungong mental at pisikal sa
mensaheng nais ipabatid ng
tagapagdala ng mensahe.
Ito rin ay isang paraan sa
pagtanggap ng mensahe sa
pamamagitan ng pandinig.
Mayroong itong kumbinasyon ng
tatlong bagay: tinanaggap na tunog,
nauunawaan, natatandaan.
76
Ang pakikinig isang proseso ng
pagtanggap ng mensahe mula sa
narinig.Ito ay mula sa tunog o salita
na narinig, sa pamamagitan ng
auditory nerve, mabilis na dinadala
sa utak (brain) upang bigyan ng
pagpapakahulugan at
pagsusuri(analyze) kung ano ang
narinig. Ang utak ang siyang
nagbibigay ng interpretasyon at pag-
unawa at doon nagkakaroon ng
kahulugan ang narinig
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
 87

Aralin 2
ANG KASANAYAN SA
PAGSASALITA
Ang pagsasalita ay kakayahang Kahalagahan ng Pagsasalita
ipabatid ang nasasaisip o nadarama sa 1. Naipapaabot sa kausap ang kaisipan
pamamagitan ng pagbigkas at damdaming niloloob ng
Ito rin ay kakayahan at nagsasalita
kasanayan ng isang tao na maihayag
2. Nagiging kasangkapan sa
ang kanyang ideya, paniniwala at
pagkaunawaan ng mga tao.
nadarama sa pamamagitan ng
paggamit ng wikang nauunawaan ng 3. Nakapag-aanyaya o nakai-
kanyang kausap. impluwensiya ng saloobin ng
nakikinig.
4. Naibubulalas sa publiko ang opinyon
at katwirang may kabuluhan sa
kapakanang panlipunan
 88

Mga Pangangailangan sa Mabisang Pagtatalumpati

Pagsasalita -maituturing na isang uri ng
• Kaalaman sining. Ito ay pinaghandaan bago
• Kasanayan bigkasin sa madla.
• Tiwala sa Sarili Dito makikita ang katatasan at
husay ng tagapagsalita sa
Mga Kasangkapan sa Pagsasalita panghihikayat upang paniwalaan
• Tinig ang kanyang pangangatwiran sa
paksang tinalakay.
• Bigkas
• Tindig
• Kumpas
• Kilos

Masining na Pagbigkas
• Lakas ng Pagbigkas
• Bilis ng Pagbigkas
• Linaw ng Pagbigkas
• Hinto
• Kilos at Kumpas
Lakas ng Pagbigkas - to ay may
kinalaman sa angkop na lakas o paghina
ng tinig. Batay ito sa damdamin at
kaisipang nais ipahayag ng bumigkas
Bilis ng Pagbigkas - to ay may kinalaman
sa bilis o bagal ng pagbigkas na dapat
iakma at ibatay rin sa damdamin at
kaisipang nais ipahayag ng bumibigkas
89
Linaw ng Pagbigkas - Ang salik na ito ay
tumutukoy sa tamang lakas ng tinig, bilis
ng pagbigkas, tamang bigkas ng mga
salita, pagsasaalang-alang ng tamang
diin upang maunawaan ang ibig
ipakahulugan ng bawat salita. Kasama
na rin dito ang malinaw na pagbigkas ng
bawat pantig ng mga salita
Hinto - Ang paghinto ay maaaring
matagal sa bawat tuldok o sa katapusan
ng bawat pangungusap, samantalang
sa kuwit sa loob ng pangungusap ay
bahagya ang paghinto
Kilos at Kumpas - Upang ganap na
maunawaan ang pagbigkas, ang
angkop na kumpas ng kamay at pagkilos
ay kailangan. Nakatutulong ito upang
higit na kawili-wili, nakahihikayat at
makulay ang pagbigkas

Mga Katangian ng Mahusay na
Tagapagsalit
Kahandaan
Malalaman agad ng mga
tagapakinig kung pinaghandaang
mabuti ang talumpati sa panimula o
introduksyong binibigkas ng
tagapagsalita Kung maganda ang
panimula, makukuha agad ang atensyon
ng mga tagapakinig.
Dalawang mahalagang salik para sa
panimula ng pananalita:
a. kilalanin ang tagapakinig
b. isaalang-alang ang okasyon kung
pormal o di-pormal Layunin ng
dalawang ito na makapukaw ng
atensyon ng tagapakinig.
90
Kahusayan sa pagsasalita
Madaling maganyak na makinig
ang publiko kung mataas at mahusay
magsalita ang mananalumpati/
tagapagsalita.
Ibinabagay ng tagapagsalita ang
kanyang tinig sa nilalaman ng kanyang
talumpati. Dito rin makikita ang
kasanayan sa wika ng tagapagsalita
gaya ng paggamit ng angkop na salita,
wastong gramatika at wastong
pagbigkas ng mga salita
 91

Iba’t ibang Uri ng Talumpati Isinaulong Talumpati

Impromptu Sa bahaging ito ang
tagapagsalita ay gumagawa muna ng
Ito ay biglaang talumpati na kanyang talumpati. Samakatwid, may
binibigkas nang walang ganap na paghahanda na sa ganitong tipo ng
paghahanda Ibinibigay rito ang paksa sa pagtatalumpati at kailangang
oras na mismo ng pagsasalita memoryado o saulado ang pyesa bago
Extempore bigkasin ang talumpati
Ayon kay James M. Copeland, Pagbasa ng papel sa Panayam o
ang unang kahirapan sa pagsasagawa Kumperensya
ng pagbigkas ng extempore sa isang Makikita sa bahaging ito ang
kompetisyon ay ang kawalan ng tiyak na kasanayan sa pagsulat ng papel na
kahandaan sa pagbigkas. Ang babasahin sa kumperensya. Ang pag-
paghahanda sa ganitong tipo o uri ng oorganisa ng mga ideya at ang pagsulat
pagtatalumpati ay limitado sa oras sa ng panimula, katawan at
pagitan ng pagkuha ng paksa at sa wakas/kongklusyon ay dapat na
mismong paligsahan. magkakaugnay at may kaisahan

Aralin 3
ANG KASANAYAN SA PAGBASA
Ang pagbabasa ay isang proseso ng
pagtanggap at pag-interpreta ng mga
impormasyong nakakoda sa anyo ng
wika sa pamamagitan ng limbag na
midyum (Urquhart at Weir). Proseso
sapagkat binubuo ng mga paraan sa
pagsasagawa ng aktibidad na
kinasasangkutan ng awtor na siyang
nagsulat o nag-enkowd ng mga simbolo
na walang iba kundi ang mga letra para
maghatid ng mensahe sa bumabasa.
92
Sa pagtanggap ng masimbolong
nakakodang mensahe, kailangang
aktibo lahat sa aspektong mental sa
kakayahan ng tagatanggap sa
pagbasa. Kailangang gumagana ang
kanyang memorya para maalala lahat
ng kanyang mga kaalamang pangwika,
gayundin, ang kanyang mga
pinagdaanang karanasan para
maiugnay sa binabasa. Kailangang
gumamit ng mga istratehiya para madali
niyang makilala ang mga simbolo,
makuha ang mga kahulugan, at
maintindihan ang kaisipan o mensaheng
ipinarating.

Pagbasa at ang Halaga nito sa Tao
• Susi sa pagtuklas sa mas malawak
pang karunungan.
• Sa pagbabasa nadidivelop ng tao
ang kanyang katauhan, natatamo
niya ang kaligayahan at
nakakamtan niya ang kasiyahan at
kayamanang dulot ng
karunungang nakakatas sa mga
tekstong kanyang binabasa.
• Nagdudulot ng mga gintong
kaisipang nagiging puhunan ng tao
sa pakikipag-ugnayan sa lipunan,
sa kapwa at sa mundong kanyang
ginagalawan.
93
• Isang pasaporteng magagamit
ang pagbabasa tungo sa
paglalakbay sa mga lugar sa
daigdig na nais marating ng tao sa
pagkilala sa mga bantog at dakila
na hindi nakikita.
• Gabay ito sa pagtugaygay ng
landas sa mga karanasan at
mithiing pinapangarap ng tao.
• Nagbibigay ng impormasyon at
nagiging daan sa kabatiran at
karunungan.
• Isa itong aliwan, kasiyahan,
pakikipagsapalaran, paglutas sa
mga suliranin at nagbibigay ng
iba’t ibang karanasan sa buhay.

Dalawang Pangunahing Layunin sa
Mapanaliksik na Pagbasa:
1. Makapangalap ng mahalagang
impormasyon at mapataas pa ang
antas ng pag-unawa. Nagagawa
ito sa pang-araw-araw na
pagtunghay sa mga dyaryo,
magasin, folyeto at iba pa.
Magagaan lamang ang mga itong
intindihin. Hindi gaanong pinag-
iisipan sapagkat nakakapantay
lamang ng ordinaryong pang-
unawa. Isang paraan ng
pagpapalipas-oras kaya’y
paglilibang. Ito ay kasanayang
pangmemorya lamang ng mga
kaalaman.
94
2. Magpalawak at magpalalim ng
pang-unawa.
Karaniwang hindi kinasisiyahan
dahil mabigat intindihin ang mga
materyal na kinakailangang basahin.
Mataas ang antas ng nilalaman nito
sa kakayahang umunawa ng
bumabasa. Ito ay kasanayang
pampagkatuto sapagkat hinahamon
nito ang bumabasa na mag-isip para
tuklasin ang mga nakapaloob ditong
mga konsepto o mensahe.
Ginagamit dito ang malarong
imahinasyon, matalas na
pagmamasid, matalinong panunuri,
at masigasig na pagmumuni.

Hakbang sa Pagbasa Bilang Isang
Proseso
Isang mental na aktibidad ang
pagbasa. Hindi ito basta pangmata o
pagtingin lamang sa nakalarawang
sulat-kamay o nakaimprentang simbolo
kundi isang pagtuklas sa mga
nakapaloob ditong kahulugan.
1. Kilalanin ang mga nakasulat o
nakaimprentang simbolo para
magkaroon sa isip ng imahe nito. Ang
pagkilalang ito bilang isang hakbang
ay tinatawag persepsyon
95
2. Komprehensyon. Aksyon o proseso sa
pagkuha at pag-intindi sa
ipinakakahulugan ng mga
nakalimbag na simbolo.
Naisasagawa ito sa literal o sa
maasosasyong. Sa pamamaraang
literal, nakukuha at naiintindihan ang
kahulugan sa diksyunaryo. Sa
pamamaraang maasosasyon,
nakukuha naman sa personal na
karanasan ng bumabasa.
Denotasyon ang tawag sa
kahulugang literal, samantalang,
konotasyon naman yaong mga
kaisipan o konsepto kaya’y
mensaheng nakukuha sa teksto sa
pamamaraang maasosasyon

Mga Paraan sa Pagpapalawak ng
Interpretasyon
Kilalanin ang salita para agad mahinuha ang
ipinakakahulugan.
1. Denotasyon • Ito ang kahulugan ng salita
na nakukuha sa diksyunaryo, ang literal na
kahulugan, wika nga, kaya’y tinatawag
ding “aktuwal na kahulugan”
a. Bigkas – kung paano ang salita isinasatunog
o isinasaboses pag sinabi
b. Bahagi ng panalita – kung nominal
ito(pangngalan o panghalip), kung
pandiwa, kung panuring(pang-uri o pang-
abay), pang-ugnay(pangatnig o pang-
angkop pagkakagamit ng mga salita)
c. Etimolohiya o pinagmulan ng salita –
nagpapahiwatig na ito ng kultural na ring
kahulugan
d. Kayarian ng salita kung paano nabuo
96
2. Konotasyon • Ito naman ang paghihiwatig
o asosyativong kahulugan na maaaring
nagsaad ng kultural o pangkaranasang
kahulugan, gayundin, ng pragmatikong
kahulugan ayon sa pagkakagamit ng salita
sa pangungusap. Tinatawag ding
kontekstwal na kahulugan kaya
pinakatitingnan ang salita ayon sa
pagkakasama nito sa ibang salita na
kolokasyon naman ang tawa. Sa isang akda
namang may kaisahang tinatawag,
nangangahulugan itong nagkaugnay-
ugnay ang mga ginagamit na salita sa
pakikibahagi sa pagbuo ng pangunahing
diwa,kaya dito naman matatagpuan ang
tinatawag na klaster.

Mga uri ng pagbasa ayon sa layunin
1. Iskiming – teknik ng pagbasa nang
madalian para magkaroon
lamang ng inpresyon sa materyal
kung dapat o di-dapat basahing
mabuti - gayundin kung hangad
makakuha ng pangkalahatang
ideya hinggil sa nilalamang
impormasyon ng materyal - ang
pokus ay wala sa detalye kundi sa
pangkalahatang kaisipan.
97
2. Iskaning- isa rin itong mabilisang
teknik ng pagbasa - ispisipikong
impormasyon tungkol sa isang
babasahin ang partikular na
hinahanap sa pag- iiskan.
Madaling nagagawa ito kung
maikli lamang, malalaki ang tipo
ng pagkakalimbag at pamilyar
ang materyal - Mahalaga ang
iskaning kapag nagrerevyu na
hindi kailangang basahing lahat
ang detalye.

Aralin 4
ANG KASANAYAN SA PAGSULAT
Ito ay nangangailangan ng mas mataas na
antas ng kasanayan. Ito ay isang makabuluhang
pagsasalaysay na sumasailalaim sa kultura,
reaksyon at opinyon base sa manunulat,
gayundin ay tinatawag din na intelektwal na
pagsusulat.
Ang akademikong pagsulat ay meron
ding layunin ito ay ang mailahad ng maayos
ang mga sulatin at ang tema upang maayos
itong maipabataid o maiparating sa mga
makakakita o makababasa.
Kahulugan at Kalikasan
Ang pagsulat ay pagsasalin sa papel o
anumang kasangkapang magagamit na
mapagsasalinan ng mga nabuong salita,
simbolo, at ilustrasyon ng tao, o mga tao sa
layuning maipahayag ang isipan. - Ito ay kapwa
pisikal at mental na activity na ginagawa para
sa isang layunin.
98
Ang pagsulat ay pagsasalin sa papel ng
anuman g kasangkapang maaaring magamit
na mapagsas alinan ng mga nabuong salita,
simbolo at ilustras yon ng isang tao. ( Bernales, et
al., 2001) 2. Ito ay kapwa pisikal at mental na
aktiviti na gin agawa para sa iba’t ibang
layunin.(Bernales, et al., 2002)
Ayon kina Xing at Jin (1989), ang pagsulat ay is
ang komprehensiv na kakayahang naglalaman
ng wastong gamit, talasalitaan, pagb ubuo ng
kaisipan, retorika at iba pang elemento. 4. Ayon
naman kay Keller (1985), ang pagsulat ay isang
biyaya, isang pangangailangan at isang
kaligayahan ng nagsasagawa nito.
 99

Ito ay isang proseso ng imbensyon.

Isang Prosesong Panlipunan na maaaring bunga
ng m ga sumusunod :
a. Bilang reaksyon ng isang tao sa kanyang
nabasa, naranasan o namasdan upang Mga Layunin sa Pagsulat
maipaabot ang kanyang pa nanaw at 1. Impormatib na pagsulat o expository writing-
panuntunan sa buhay; naghahangad na makapagbigay ng
b. b. Sa layuning makapagbigay lugod o impormasyon
kasiyahan lalo’t ito ay malikhaing sulatin na 2. Mapanghiyakat na pagsulat- naglalayon na
nagpapasigla ng imahina syon at makumbinsi ang mga mambabasa
tumutugon sa damdamin.
3. Malikhaing pagsulat- pagpapahayag ng
Isang pansariling pagtuklas. mga kathang- isip, imahinasyon, ideya,
Isang proseso sa intelektwal “inquiry”. damdamin o kombinasyon ng mga iyo
Isang paghuhunos ng damdaming bumubukal
at nagp apahinog sa diwa’t kaisipan.
Isang malikhaing gawaing binubuo sa papel.
Isang pakikipag-usap sa kapwa.
 100

Elemento ng Pagsulat
1. Paksa
2. Layunin
3. Pgsasawika ng Ideya
4. Mambabasa
 101

KATAWAN NG TEKSTO
• Introduksyon - pinaka-mukha ng
sulatin. Nagsisilbing pang- akit sa
mambabasa.
• Gitna o nilalaman - pinaka-katawan
ng sulatin. Nilalaman din nito ang
pinaka-kaluluwa ng teksto.
• Wakas o kongklusyon - ito ang
pang-huling bahagi ng teksto . Ito
ang nagsisilbing huling impresyon
na mananatili sa isipan ng mga
mambabasa na maaaring maka-
impluwensya sa pagba bago ng
kanyang pananaw ukol sa
impormasyong natutunan.
• Lagom – ang buod
 102

Aralin 5
ANG KASANAYAN SA
PANONOOD
Panonood Ayon sa International Reading
• Kakayahang unawain ang mga Association, sa kontemparanyang
imaheng biswal (visual images) at panahon ay hindi na lamang sapat ang
iugnay ang mga ito sa sinasalita o kakayahan sa pagbasa at pagsulat
binabasang teksto (Gorgis, 1999) upang maging "literate“.
Pagmamasid
• Kakayahang makapagbigay ng
kahulugan sa mga nakikitang imahe sa -Isa pang tawag sa Makrong
bidyo, programa sa telebisyon, pelikula, Panonood
teatro, at iba pa.
• Ang panonood ay ang kayahang
lumikha ng mga imahe upang mabisa
itong mapaunawa sa iba(Valmont
2003, Heinrich, 1999)

Iba't ibang "Imaheng Biswal"
• Larawang guhit
• Larawang kuha ng camera
• Bidyo at pelikula
• Multimedia
Kaswal o Panlibangang Panonood
-panonoood upang maaliw o
nanonood lamang bilamg
pampalipas oras
Diskriminatibong Panonood
-panonood upang negatibong
mahusgahan ang kapwa o
prejudiced na ang pagsusuri sa
napanood/nakita
103
Kritikal na Panonood
-malalim at makabuluhan ang
ginagawang
pagsusuri/pagaanalisa sa
nakita o napanood
Panonood Bilang Multi-
dimensiyonal na Proseso
1. Kognitibong Proseso
2. Emosyonal at Sikolohikal na
Proseso
3. Estetikong Proseso
4. Moral na Proseso
 104

Kognitibong Proseso - Ginagamit ng Moral na Proseso - Nauunawaan ng

tao ang sarili niyang pag-iisip at tao ang kanyang nakita/napanood
paghuhusga sa pagbibigay ng dahil sa taglay nitong values o
kahulugan sa nakita o napanood. pagpapahalagang moral
Emosyonal at Sikolohikal na Proseso -
Sa pag-unawa ng napanood/nakita,
binibigyang halaga rin ng tao ang
kanyang nararamdaman sa
paglilikha ng mga kahulugan.
Estetikong Proseso - Nauunawaan ng
isang tao ang kanyang
napanood/nakita dahil nagdala ito
sa kanya ng magandang impresyon.
 PAGSASANAY
Sagutin ang mga sumusunod: 105

1. Kailan naging epektibo ang pakikinig?

2. Ipaliwanag ang proseso ng pakikinig. Magsaliksik pa at dagdagan ang
impormasyon sa proseso ng pakikinig. Ilakip ang pinagkukunan ng
datos.
3. Bakit mahalagang may pokus ang nakikinig sa mensaheng
ipinadadala sa kaniya?
4. Ano-ano ang maituturing na sagabal sa pakikinig? Dito ba
nagkakaroon ng problema ang tagatanggap ng mensahe?
Ipaliwanaga ng sagot.
5. Sa kabuuan, bakit mahalaga ang pakikinig?
 PAGSASANAY
Sagutin ang mga sumusunod: 106

1. Bakit mahalaga na magkaroon tayo ng kasanayan sa pagsasalita?

2. Ipaliwanag sa sariling pangungusap kung bakit maituturing na isang
sining ang pagtatalumpati?
3. Talakayin ang mga katangiang dapat taglayin ng isang mahusay na
tagapagsalita/ tagapanayam.
 PAGSASANAY
Sagutin ang mga sumusunod: 107

1. Mahalaga ba ang pagbasa? Ipaliwanag ang sagot.

2. Ano-ano ang mga hakbang sa pagbasa?
3. Paano nagkakaugnay ang isip at ang pagsulat?
4. Ano ang kaibahan ng dalawa: pormal at di-pormal na pagsulat?