Awiting-Bayan at Bulong Mula sa Kabisayaan

Ang Kabisayaan ay nagtataglay ng makulay at mayamang kultura’t tradisyon na lalo pang

pinaningning ng mga katutubong panitikan. Sa araling ito ay bibigyang-pansin at itatampok ang mga
awiting-bayang Bisaya o Visayan folksong at mga bulong sa Bisaya. Sa ibaba ay mababasa at maaari ding
sabayan ang iba’t-ibang awiting-bayang nasusulat sa tatlong wikang Bisaya – Waray-waray ng Samar at
Leyte, Hiligaynon ng pulo ng Panay, at Sugbuwanon ng Cebu at Negros. Halina’t tuklasin ang
kagandahan ng mga awiting-bayang Bisaya.

Awiting-Bayang Waray

Lawiswis Kawayan Lawiswis Kayawan

(Awiting-Bayan mula sa Samar-Leyte) (Salin sa Tagalog na inawit ng Mabuhay Singers)

Ako magtatanom lawiswis kawayan Sabi ng binate halina O hirang

Akon la kan pikoy palatay-latayan Magpasyal tayo sa lawiswis kawayan
Salbahis nga pikoy ka-waray Batasan Pugad ng pag-ibig at kaligayahan
Sinmulod ha kwarto, kan Inday higdaan. Ang mga puo ay pilit magmahalan.

An panyo, an panyo nga may sigarilyo,
Ginpiksi ni Inday kay may sentimiyento
An nasisinahan, an nabi-, an nabibidu-an
TUngod la han gugma nga waray katuman.
An ine nga hugpo lawiswis kawayan,
Diin an higugma nga may rayan-dayan
Magburugto gayud mga gin-angayan
Maglipay ngatanan mga kasangkayan.
An ine nga pikoy nga pikoy paglupad murayaw
Natuntong han sanga tapos naparayaw
Binuklad an pako, an pako daw hilaw nga dahoon
An iya pagrayhak nga ak ginkinantahon.
Ang dalaga naman ay ibig pang umayaw
Sasabihin pa kay Inang nang malaman
Binata’y nagtampo at ang wika ikaw pala’y
ganyan
Akala ko’y tapat at ako’y minamahal.
Ang dalaga naman ay biglang umiyak
Luha ay tumulo sa dibdib pumatak
Binata’y naawa lumuhod kaagad
Nagmakaamo at humingi ng patawad.

Hi Mano Palabio mahal magbaligya

Adobo sitsaron upod an mantika
Ginpapadisan pa hin luyak nga tarong
Hi Mano Palabio mahal la gihapon.

Awiting-Bayang Ilonggo

Dandasoy Dandasoy
(Awiting-Bayan mula sa Negros Occidental) (Salin sa Tagalog)

Dandasoy, bayaan ta ikaw Dandasoy, iwan na kita

Pauli ako sa payaw Uuwi ako sa payaw
Ugaling kung ikaw hidlawon
Ang payaw imo lang lantawon.
Dandasoy, kon imo apason
Bisan tubig di magbalon
Ugaling kung ikaw uhawon
Sa dalan Magbubon-bubon.
Kombento, sa diin ang cura?
Munisipyo, sa diin hustisya?
Yari si Dansoy makiha,
Makiha sa paghigugma.
Panyo mo kag ining panyo ko
Gisigisi-a kay tambihon ko
Ugaling kung magkasilo
Bana ko ikaw, asawa mo ako.
Ay! Kalisud
(Awiting-Bayan ng mga Ilonggo)
Ay, ay! Kalisud, kalisud sang binayaan
Adlaw gab-I firme kita guina tangisan
Ahay! Inday nga walay sing kapalaran
Walay guid, walay guid sarang ko kalipayan.
Ay cielo azul abao! Diin ka na, bala
Buligui tabangi ang nabilanggo sang gugma
Mayad pang mamatay kung halos mamatay
Agud di ako maka dumdum nga ako walay
kalipay.
Ay, ay! Kalisud, kalisud sang binayaan
Adlaw gab-I firme kita guina tangisan
Ay! Ay! Inday nga walay sing kapalaran,
Walay guid, walay guid sarang ko kalipayan.
Ili-Ili Tulog Anay
(Oyayi ng mga Ilonggo)
Ili-ili
Tulog anay,
Wala diri
Kung sakaling ikay mangulila
Sa payaw, ikaw ay tumanaw.
Dandasoy, kung ako ay iyong susundan
Kahit tubig, huwag ka nang magbaon
Kung sakaling ikaw ay mauhaw
Sa daan, gumawa ka ng munting balon.
Kumbento, nasaan ang pari?
Munisipyo, nasaan ang hustisya?
Heto si Dansyo, may kaso
Kinasuhan dahil umibig.
Ang panyo mo at ang panyo ko
Dalhin mo at itatali ko
Kung magkalakip-lakip
Asawa na kita, asawa mo ako.
Ay! Kalisud
(Salin sa Tagalog)
Ay, ay kalisud, kay saklap ng iniwanan
Gabi’t araw ang mata ay lagging luhaan
Ay, ay irog ko, ang sumpa’y bakit nalimutan?
Buhat ng iyong iniwan lagging sa kalungkutan.
O aking mahal, nahan ngayon ang iyong habag?
Bakit di mo lingapin ang pusong nagdurusa?
Aanhin ang buhay kung di ka matanaw?
Nanaisin pang pumanaw yaring sawi kong buhay.
O aking mahal, nahan ngayon ang iyong habag
Bakit di mo lingapin ang pusong nagdurusa?
Aanhin ang buhay kung di ka matanaw?
Nanaisin pang pumanaw yaring sawi kong buhay.
Ili-Ili Tulog Anay
(Salin sa Tagalog)
Batang munti, batang munti,
Matulog ka na,
Wala rito ang iyong ina,
 Imong nanay. Siya ay bumili ng tinapay
Kadto Tienda Batang munti, batang munti,
Bakal papay. Matulog ka na.
Ili-ili
Tulog anay.

Awiting-Bayang ng Sugbuwanon

Si Pilemon Si Pilemon
(Awiting-Bayang Cebuano) (Salin sa Tagalog)

Si Pilemon, Si Pilemon Si Pilemon, si Pilemon,

Namasol sa kadagatan Nangisda sa karagatan,
Nakakuha, nakakuha Nakahuli, nakahuli
Ug isda’ng tambasakan Ng isdang tambasakan
Guibaligya, guibaligya Pinagbili, pinagbili
Sa merkado’ng guba Sa isang munting palengke
Ang halin puros kura, ang halin puros kura Ang kaniyang pinagbilhan, ang kaniyang
Igo ra I panuba. pinagbilhan,
Pinambili ng tuba.

Ang mga Bulong

Maliban sa mga awiting-bayan, ang mga bulong ay isa pang yaman ng ating katutubong
panitikang pasalindila. Ito’y ginamit ng ating mga ninuno noon subalit magpahanggang ngayon, ang
bulong na tinatawag ding orasyon ay binibigkas pa rin ng marami nating kababayan lalo na sa mga
probinsiya o lalawigan. Karaniwang sinasambit ito sa pagpapasintabi kapag napaparaan sa tapat ng isang
nuno sa punso, sa kagubatan, sa tabing-ilog, at sa iba pang lugar na pinaniniwalaang tirahan ng mga
engkanto, lamang-lupa, o malign. Binibigkas ang “bulong” para mabigyang-babala ang mga “nilalang na
hindi nakikita” na may daraan para maiwasang sila’y matapakan o masaktan. Pinaniniwalaan kasing
kapag hindi sinasadyang nasaktan ang mga “nilalang” na ito ay maaari silang magalit, manakit o
magdulot ng hindi maipaliwanag na karamdaman.

Gumagamit din ng bulong ang mga albularyo sa kanilang paggagamot. May bulong na binibigkas
sa pagtatawas para gumaling ang isang nausog, sumakit ang tiyan, at iba pa. May bulong din para sa
panggagamot sa isang nakulam, namaligno, o napaglaruan ng lamang-lupa. Sa maraming bahagi ng
bansa lalo na sa mga lalawigan ay nakagawian na ang pagsambit ng mga bulong. Ito’y isang bahagi ng
ating kulturang patuloy pa ring isinasagawa lalo na sa mga nakatatanda hanggang sa kasalukuyang
panahon. Mababasa sa ibaba ang halimbawa ng bulong sa Bisaya.

Sa Ilonggo Salin sa Tagalog

“Tabi-tabi… “Tabi-tabi…
Maagi lang kami Makikiraan lang kami
Kami patawaron Kami’y patawarin
Kon kamo masalapay namon.” Kung kayo’y masagi naming.”